Quakers voegen
hoofdstuk aan
de bijbel toe
r
Zwijgen
Zorgen en optimisme over toekomst joodse identiteit in YS
COMMENTAAR
Wapenexport
Jr Ccidóe Sou/temt
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
Êatcbeöowiant
ZATERDAG 13 JULI 1991
Kerken Zuid-Afrika verdeeld over
opheffing Amerikaanse sancties
JOHANNESBURG De ker
ken in Zuid-Afrika zijn ver
deeld over het besluit van de
Verenigde Staten de sancties
tegen hun land op te heffen.
De voorzitter van de metho
distische kerk, bisschop Stan
ley Mogoba. is blij met het be-
I sluit, maar de secretaris-gene
raal van de Zuidafrikaanse
Raad van Kerken, dr. Frank
Chikane, toonde zich teleurge
steld. De methodistische kerk
is een van de grootste prote
stantse kerken met een aan
zienlijk aantal zwarte leden.
ovindt het betreurens
waardig dat het noodzakelijk
was de Zuidafrikaanse rege
ring met sancties tot bezinning
te brengen. Er pleit voor veel
buitenlandse investeringen,
zodat er geld vrijkomt voor
betere huisvesting, onderwijs
en gezondheidszorg. Ook
hoopt Mogoba dat door de op
heffing van de sancties het ge
weld in Zuid-Afrika afneemt.
De sancties leidden tot verar
ming van de bevolking, die
het geweld aanmoedigde. Chi
kane vindt het besluit prema
tuur, omdat nog niet alle poli
tieke gevangenen zijn vrijgela-
Alle havens schutten
geen wind
Nederlands spreekwoord
Bisschoppen solidair met
Joegoslavische collega's
UTRECHT De Neder
landse bisschoppen zijn
solidair met de Joegosla
vische bisschoppen en al
degenen binnen de Joego
slavische kerk die zich in
spannen om een vreedza
me oplossing door middel
van dialoog voor de pro
blemen van hun land te
vinden.
„Met U wijzen wij intolerant
chauvinisme en nationalisme
af", schrijft kardinaal dr. A.J.
Simonis namens de Neder
landse bisschoppen aan de
voorzitter van de Joegoslavi
sche bisschoppenconferentie,
kardinaal Franjo Kuharic.
Mgr. Simonis verwijst naar
een verklaring waarin de Joe
goslavische bisschoppen het
een tegenstrijdigheid noemen
dat de „democratisch gere
geerde landen van de wereld,
die de ontwikkeling van de
mocratie in Joegoslavië heb
ben toegejuicht, nu afstand ne
men van de nieuwe democra
tieën en steun geven aan de
onderdrukkers die uit zijn op
de vernietiging van de demo
cratie".
Vierdaagsemis
op televisie
NIJMEGEN De KRO zendt
komende zondagmorgen de
jaarlijkse Vierdaagsemis van
uit Nijmegen rechtstreeks uit
op Nederland 1. De uitzending
van deze oecumenische dienst
begint om elf uur en komt uit
de parochiekerk Sint-Petrus
Canisius.
Celebrant is monseigneur
J.W.M. Bluyssen, emeritus-bis
schop van Den Bosch.
De intocht van het Vierdaage-
legioen zal volgende week
vrijdagmiddag rechtstreeks
door de NOS worden uitgezon
den op Nederland 3.
door MARINUS V D BERG
Tijdens opruimwerkzaamheden
stootte ik op het boek: 'De taal
van het zwijgen'. Het is al enkele
jaren oud. De titel boeide me en
zette me aan het denken over
de vele vormen van zwijgen.
Bovendien maakte iemand mij
attent op de gevolgen van het
moeten zwijgen. Een van de
soorten zwijgen. Wat is
zwijgen? Zwijgen is een vorm
van stil zijn. Twee mensen die
van elkaar houden, zitten soms
zwijgend bijelkaar. Ze kijken
naar elkaar of ze lezen een boek
of ieder is met iets bezig. Dit
zwijgen kan heel teder zijn. Een
intieme wijze van samenzijn.
Het kan ook heel anders. Er
wordt niets gezegd. Uren wordt
er gezwegen. Nu is het zwijgen
een hel. Er kan elk moment een
bom barsten, leder leeft met
zijn eigen gevoelens en
gedachten in zijn gesloten
wereld. Er zijn mensen die dit
dagen en langer volhouden. Het
is een vijandig zwijgen. Er is ook
een zwijgen dat het beste
benoemd kan worden als
verwondering. Zwijgend kijken
naar een pasgeboren kind. De
verwondering van het nieuwe
leven maakt je stil. Of je wandelt
in de natuur en je wordt geraakt
door de stilte van het bos of van
het oneindig ruisen van de
golven. Of de zonsondergang
die op de zomeravonden de
hemel adembenemend kan
kleuren. Daar tegenover staat
het zwijgen dat een verstomd-
zijn is. Verstomd om het
verbijsterende, als we slecht
nieuws horen. Als we geraakt
worden door een plotselinge
gebeurtenis. Momenten waarop
er geen woorden zijn. We zijn
beroofd van woorden. Het
zwijgen spreekt hier zijn eigen
taal.
.Zwijgen is een woord dat ook
een bedreigende klank kan
hebben. Er zijn heel wat
mensen die een spreekverbod
over iets opgelegd hebben
gekregen. Er zijn dingen in het
leven waarover je zwijgt omdat
ze je zijn toevertrouwd. Dingen
die veilig horen te zijn in het
zwijgen. Maar heel anders is het
met het opgelegde zwijgen. Wie
gedwongen is om te zwijgen, is
vaak ook bedreigd. „Als je er je
mond over open doet, dan...".
Er wordt gedreigd met wraak.
Dit opgelegde zwijgen kan een
mens zeer eenzaam en angstig
maken. Je kunt bang zijn dat je
je zult verspreken of dat de
ander denkt dat je er toch over
hebt gepraat. Zo zijn er
geheimen tussen mensen, in
gezinnen of in andere
samenlevingsverbanden die
een grote last zijn. Zwijgen kan
goud zijn, zoals het
spreekwoord zegt, maar er zijn
Jook vormen van zwijgen die
geen goud zijn. We hebben nog
een ander spreekwoord nodig:
'spreken is goud'. Er is eeri
spreken dat een geheim, vaak
na jaren, verbreekt. Dit is een
spreken, vaak hakkelend en
stotterend, dat bevrijding
brengt. De keten van het
zwijgen wordt verbroken. Het
moeten zwijgen kan er zelfs toe
leiden dat een mens steeds
stiller wordt en zich terugtrekt.
Zwijgen is pas waardevol als ze
voortkomt uit vrijheid, maar
over gedwongen vrijheid is
weinig goeds te zeggen. Een
uitzondering zijn zij die door
machten gemarteld worden en
zwijgen om anderen niet te
verraden. Maar zij die het
zwijgen moeten ondergaan om
wat hen is aangedaan,
ondergaan een vorm van
geestelijke marteling die een
troot lijden betekent,
oms ontmoet ik ménsen die
zeggen: „Ik laat me de mond
niet meer snoeren. Te lang en te
vaak is tegen mij gezegd: zwijg,
houd je mond". Het is vaak heel
verdrietig als iemand zegt: „Ik
zal me maar weer stilhouden".
Hier doet het zwijgen geen goed
aan de mens.
ELSPEET —„In de Her
vormde Kerk heb ik altijd
begrepen dat de openba
ring van God alleen in Je
zus Christus tot uitdruk
king is gekomen. Die
openbaring gaat als het
ware niet verder. Wij als
Quakers hebben eigenlijk
het gevoel dat we bezig
zijn nog een hoofdstuk
aan de Bijbel toe te voe
gen. Die directheid miste
ik in de Hervormde
Kerk".
„Het klinkt allemaal mis
schien een beetje zwaar", ver
ontschuldigt Marianne IJ-
speert (30) uit Amsterdam
zich, „maar zo voel ik het".
In haar studententijd raakte ze
verzeild op een Quaker-werk
kamp in Engeland. Ofschoon
hervormd opgevoed voelde ze
zich daar direct thuis. „Het
klikte zo. Ik had het gevoel:
hier hoor ik".
Wat zijn Quakers en wat gelo
ven ze eigenlijk? Marianne
legt uit dat God voor hen niet,
zoals bij veel hervormden, ge
reformeerden of rooms-katho-
lieken, te vangen is in een
vastomlijnde geloofsleer. Wel
nemen de Quakers het leven
en de overgeleverde uitspra
ken van Jezus als uitgangs
punt. „Wij geloven dat God ie
der mens nabij is en door ieder
ervaren kan worden. Wij spre
ken daarom over het Innerlij
ke Licht van God". Er is di
rect contact tussen God en de
mens mogelijk. „Daar hebben
wij geen voorganger voor no
dig", vertelt Marianne. „Je
bent allemaal gelijkwaardig.
Stilte
Om open te staan voor God
komen de Quakers samen in
stilte. Er is geen liturgie of ce
remonieel. De eredienst begint
als een vriend (met die naam
spreken de Quakers elkaar
aan) zich in stilte heeft neerge
zet en anderen zich stil bij
hem voegen. Deze stilte wordt
verbroken als één der aanwe
zigen zich door de Heilige
Geest geroepen voelt tot spre
ken en opstaat.
Er kan uit de bijbel gelezen
worden, iemand kan een
gebed uitspreken of iets zeg
gen dat de stille samenkomst
verdiept. De dienst is afgelo
pen indien men in diepe ver
bondenheid elkaar de hand
heeft gegeven.
De Quaker-beweging is ervan
overtuigd dat geen enkele au
toriteit of het nu de kerk is,
de paus, een geestelijke of de
bijbel haar de Waarheid
kan leren. Alleen Gods directe
stem in het hart van de mens
kan dat bewerkstelligen. In de
wijdingssamenkomsten wor
den die ervaringen met elkaar
gedeeld.
Omkeer
De stichter van het religieus
Genootschap der Vrienden
George Fox (1624-1691) ervoer
dit aan de lijve. Hij beluisterde
talrijke predikers, maar geen
één had hem iets te zeggen. In
deze wanhopige toestand hoor
de hij Gods stem die een totale
omkeer in zijn leven teweeg
bracht.
Sinds het prilste begin van de
Quaker-beweging in het 17de
eewse Engeland hebben de le
den van het religieus Genoot
schap der Vrienden veel aan
dacht gehad voor de prakti-
Om open te staan voor God komen de Quakers samen in stilte. Er is geen liturgie of ceremonieel.
De stilte wordt verbroken als één der aanwezigen zich door de Heilige Geest geroepen voelt tot
spreken
FOTO: PERS UNIE
sche kant van het geloof. Voor
Marianne IJspeert is juist de
combinatie van het mystieke
(het Licht van God schijnt in
iedereen) en het praktisch be
zig zijn aantrekkelijk.
Quakers hebben zich onder
meer ingezet voor de afschaf
fing van slavernij, tegen kolo
niale overheersing en de ver
betering van de abominabele
omstandigheden in de gevan
genissen. Elisabeth Fry (1780-
1845) kreeg de erenaam 'engel
van de gevangenen'. Ook wa
ren de Vrienden zeer actief in
hun strijd tegen de doodstraf.
De beweging kreeg ook buiten
Engeland grote aanhang. In
Noord-Amerika speelde Willi
am Penn (1644-1718) daarbij
een grote rol. Hij stichtte in
1682 de staat Pennsylvania
met als hoofdstad Philadelphia
broederliefde), waar in vol
ledige gelijkwaardigheid blan
ken, negers en indianen samen
leefden. Het model van deze
staat heeft veel invloed gehad
op de latere denkbeelden over
de democratie.
John W. Rowntree (1868-1905)
heeft het quakerisme ver
nieuwd. Met name de sociale
activiteiten werden zo vanzelf
sprekend, dat velen het Ge
nootschap voor een weldadig
heidsvereniging op religieuze
grondslag hielden. Voor hun
hulp met betrekking tot de
oorlogsellende werd in 1947
aan de Engelse en Amerikaan
se Quakers de Nobelprijs voor
de vrede toegekend.
Alle mannelijke Quakers wei
geren om in dienst te gaan.
George Fox, stichter van het
religieus Genootschap der
Vrienden, zei reeds in 1651
toen hem een post in het leger
van Cromwell werd aangebo
den. dat hij „leefde in de
kracht van dat Leven en die
Macht, die alle aanleiding tot
oorlog wegneemt".
Organisatie
De organisatie van het Ge
nootschap bestaat uit autono
me zogenaamde maand- en
jaarvergaderingen. De Lon-
dense jaarvergadering bestaat
uit circa 20.000 gelovigen.
Noord-Amerika kent 25 jaar
vergaderingen met circa
100.000 leden. Verder zijn er
organisaties in Afrika, Azië,
Australië en Nieuw-Zeeland.
Het totale aantal leden be
draagt meer dan 200.000.
De Nederlandse jaarvergade
ring is in 1655 opgericht. Na
dat in 1851 het Genootschap
was opgeheven, werd het in
1931 heropgericht. Echter al in
1903 was in de beweging van
de Woodbrookers in Bentveld
en Kortehemmen de aloude
quakergeest herleefd. Het Ge
nootschap der Vrienden telt
anno 1991 in Nederland onge
veer 150 vrienden.
Alle groepen over de gehele
wereld zijn georganiseerd in
het Friends World Committee,
het Wereldcomité van het Re
ligieus Genootschap der
Vrienden. Dit Wereldcomité
houdt om de vijftien jaar een
Wereldconferentie. Van 22-30
juni vond het eerste deel van
een Wereldconferentie in El-
speet plaats. Van 16-24 juli is
het vervolg gepland in Tela
(Honduras), terwijl de Quakers
van 14-23 augustus in Chava-
kali te Kenya bijeenkomen.
NEW YORK De resul
taten van recente onder
zoekingen naar de opvat
tingen en gedragingen
van de joden in de Vere
nigde Staten hebben bij
sommige deskundigen tot
ongerustheid geleid over
het behoud van de joodse
identiteit. Anderen zijn
optimistischer. Zij onder
strepen dat de joodse
identiteit geen vaststaande
zaak is, maar voortdurend
verandert.
Uit de onderzoekingen bleek
onder meer dat 60 procent van
de joodse kinderen in de Vere
nigde Staten geen onderwijs in
de joodse godsdienstige opvat
tingen en geschiedenis ont
vangt en dat slechts weinig jo
den veel waarde hechten aan
het onderhouden van de sjab-
bat en de spijswetten. Boven
dien bleken vele joden weinig
of geen bezwaren te hebben
tegen het huwelijk van hun
zoon of dochter met een niet-
jood. Uit een onderzoek onder
kinderen in gemengde huwe
lijken huwelijken van een
jood met een niet-jood bleek
dat 72 procent van hen niet in
het joods geloof wordt opge-
Een van' de mensen die alarm
sloeg, was de joodse columnist
Sheldon Engelmayer. Hij
sprak van een .geestelijke ho
locaust", die veel verwoesten
der voor de toekomst van de
joden kan zijn dan de joden
vervolging onder het nazisme.
Een joodse krant in Baltimore
wees er bezorgd op, dat voor
slechts 5 procent van de Ame
rikaanse joden de joodse iden
titeit onlosmakelijk is verbon
den met de joodse godsdienst.
Daarentegen ziet 90 procent
hun joods-zijn als een etnisch-
culturele identiteit. „Natuur
lijk heeft men als jood deel
aan een etnisch-culturele iden
titeit die de generaties met el
kaar verbindt. Maar het los
maken van het godsdienstige
jodendom uit zijn bredere con
text is de ontkenning van een
vitaal element van de joodse
identiteit dat ons volk in de
loop van de geschiedenis heeft
bewaard", schreef de Baltimo
re Jewish Times.
Overigens stemden niet alle
bevindingen pessimistisch.
Tweederde van de joden bleek
Joden in gesprek.
zich zeer bewust te zijn van
hun joodse identiteit en in 44
procent van de gezinnen waar
beide ouders jood waren, wer
den bij het begin van de sjab-
bat de kaarsen aangestoken.
Twintig jaar geleden lag dat
laatste percentage 11 procent
punten lager.
„50 tot 60 jaar geleden werd
heel anders over de joodse
identiteit gedacht dan tegen
woordig", constateert Jack
Wertheimer, hoogleraar Ame
rikaanse joodse geschiedenis
aan het Joods Theologisch Se
minarium in New York. Een
halve eeuw geleden identifi
ceerden de joden zich zeer met
de joodse bevolkingsgroep. Nu
is men zich veel meer bewust
van de joodse identiteit en
voelt men een stérke band met
Israël. Wertheimer erkent dat
de vele gemengde huwelijken
een reeks van nieuwe vragen
oproepen.
Volgens Steven Bayme, werk
zaam bij het Amerikaanse
Joodse Comité, bestaat het
probleem er vooral in dat de
Amerikaanse joden er nauwe
lijks in slagen inhoud te geven
aan het begrip identiteit.
Vooral de gemengde huwelij
ken zijn een belemmering.
FOTO: AP
Bayme herinnert eraan dat ge
mengde huwelijken altijd veel
voorkomen in een samenle
ving waarin de joden zich wil
len integreren. Wat volgens
hem interessant is, is dat tot de
jaren zestig in de Verenigde
Staten nauwelijks gemengde
huwelijken voorkwamen.
Daarna steeg het aantal soms
met 30 procent per jaar. „Jo
den vragen nu hoe ver ze kun
nen gaan met de ingratie in de
Amerikaanse samenleving",
zegt Bayme.
Hij twijfelt er sterk aan, of jo
den in een gemengd huwelijk
de joodse identiteit kunnen be
waren. „Het kenmerkende
van het jodendom als geloof
wordt ernstig uitgehold zolang
joden met niet-joden trou
wen", zegt hij.
Heiligdom
Egon Mayer van het Centrum
voor Joodse Studiën aan de
City University van New
York heeft het over een „iro
nische situatie". Vele joden
zijn bijzonder actief in organi
saties als het Amerikaanse
Joodse Comité maar in hun
privé leven is weinig van het
joodse geloof te bekennen.
Daarnaast zijn er joden die
zich zowel in het openbaar als
in hun privé leven weinig aan
hun joods-zijn gelegen laten
liggen, maar wel een soort van
„joods heiligdom in hun ziel
hebben liggen waaraan zij
eenmaal of tweemaal per jaar
een bezoek brengen". Mayer
betreurt het dat nog zo weinig
is onderzocht, hoe deze joden
met dat heiligdom omgaan.
De socioloog Steven Cohen,
die veel onderzoek heeft ge
daan naar het joodse leven in
de Verenigde Staten, zegt dat
de belangstelling voor onder
zoek onder de Amerikaanse
joden voortkomt uit een „ge
zond gevoel van aanhankelijk
heid aan het jodendom" en de
bezorgdheid van velen over
het toenemend aantal gemeng
de huwelijken en over de con
flicten tussen orthodoxe en
niet-orthodoxe joden. „Om
zich met het jodendom te ver
eenzelvigen, kan men bijna al
les doen. Ik kan eenvoudig
zeggen jood te zijn en joden
zullen alleen hun wenkbrau
wen fronsen, als ik actief zou
zijn in een christelijke groepe
ring", zegt Cohen. Want joden
staan door de vele conflicten
in het verleden zeer argwa
nend tegenover christenen. Zij
vinden het eigenlijk ongepast,
dat men als jood actief is voor
een godsdienst die hun zoveel
kwaad heeft aangedaan.
Ondanks alle zorgen over het
behoud van de joodse identi
teit hebben velen het gevoel
dat identiteitscrises deel uit
maken van de joodse identi
teit. „Het staat buiten kijf dat
joden zich altijd hebben gezien
als een volk dat voortdurend
in een doodsstrijd is gewik
keld", zegt Bayme. Volgens
hem moet men de bezorgdheid
niet overdrijven. Ze hoort bij
de joodse geschiedenis.
f
iar
flhe
MEER dan dertig jaar geleden waarschuwde de toe
Amerikaanse president Dwight 'Ike' Eisenhower voc j|
vloed van het militair industrieel complex op de ma t
pij. De bezweringen van de grijs en wijs geworden 1
de Tweede-Wereldoorlog bleven zonder gevolg. Het
industrieel complex zit zo diep verweven met de e<
dat heel het economisch weefsel verscheurd zou woi
dien men plotseling zou ophouden met de produktie
pens. Er moet al iets verschrikkelijks gebeuren
men zich begint te bezinnen.
Mn*
DEZE week is dat gebeurd in Parijs. Voor het eer,
geschiedenis kwamen de vijf permanente leden van
ligheidsraad van de Verenigde Naties samen om ei
gedragscode te vinden voor hun wapenhandel. De Ve
Staten, Frankrijk, Groot-Brittannië, de Sovjetunie ei
zijn immers ook de grootste exporteurs van alle soor
logstuig.
Veel heeft de bijeenkomst in Parijs niet opgelever j
dat was ook niet de bedoeling. Men kon trouwens
verwachten dat de vijf landen meteen hun wapenexp
den stopzetten. Zij zijn niet verder gekomen dan e
bedoelde intentieverklaring: ze zullen wat terughol
optreden bij de verkoop van conventionele en niet
tionele wapens. Voorts worden er afspraken gema
zouden kunnen leiden tot de uitwisseling van in^
over de wapenhandel met het Midden-Oosten.
De bijeenkomst in Parijs was het directe gevolg* I
Golfoorlog. En de Golfoorlog was ook het gevolg varv^ -*
penleverancies van de grote vijf aan Irak. Het wap
naai van de Iraakse dictator Saddam Husayn bestor! f
eerste plaats uit wapens van Sovjet-makelij en in deLN)l
plaats uit Franse wapens. Maar ook Amerikaanse teclp—
en Chinese raketten maakten er deel van uit. Zonde!
lijk wapentuig had Saddam Koewayt niet kunnen aar
Zijn ambities konden slechts in toom worden gehoud>en
de grotere wapenkracht van de westerse geallieer4tie
vendien blijkt uit de jongste gegevens dat Saddam w£ 11
lijk op weg was naar de aanmaak van een kernwapö^
gelijke vooruitzichten bezorgen de 'grote vijf' kippU^
kunnen altijd andere Saddams opstaan die er niet voer*
deinzen hun ambities met kernwapens kracht bij teze
En hoe gaat men die bedwingen?
jrn
rkt
HOE men het ook draait of keert, echte ontwapeni|de
echter niet in, evenmin als een stop op de wapenexp
de verkoop van wapens brengt men de handelsbal<jen
evenwicht. Met wapens maakt men buitenlandse 's
Ondanks de bezwerende betoveringen, met „collectiir
beheersing" als refrein, zullen de 'grote vijf' en nei
alleen voortgaan wapens te exporteren naar diegi wi
ze tot hun vrienden rekenen of diegegen die die
kunnen betalen. nc
nd
tc
De Amerikaanse president Bush heeft al verklaari htt
VS zullen doorgaan met het steunen van de legitij>er
hoeften van elke staat om zich te verdedigen. Maar
bepalen wat de legitieme behoeften van een staat zijt^
bijvoorbeeld vindt dat het een voorsprong moet he(iie
zijn Arabische buren. Om die voorsprong te behoudt A
deert Israël een kwart van zijn Bruto Nationaal Prod w
bewapening. De Arabische buren vinden dat Israëli110
wapend is en dat zij bijgevolg, om het evenwicht te[ut*j
len, ook over de nieuwste wapens moeten kunnen T T.
ken. En zo draait de bewapeningscarrousel onvers
voort.
Uitgave: Westerpers bv (behorende tot Sijthoff Pers bv).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden.
Telefoon: 071 - 122 244.
Telefax: 071 - 134 941
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9. 2288 BC Rijswijk
Telefoon: 070 - 3190 933.
Telefax: 070-3906 717.
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Chef-redacteur: G.- J. Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot.
(tel. 071 - 144 049): K.
Binnen- en buitenland, financiën er
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, c
E. Huisman, H Jansen, drs. J. van l
n Herpen (chef), F. Buurmar
- Voorbij, R. de Roo, drs. I1
n Wees (chef), G. Ansems, B. JansrW(
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P. van Velthoven Jg
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S Pleterse' If
(tel. 070 - 3190 819): T. Kors. fer
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten In zijn verspreidingsgetiSë
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers ip
redactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in lf-
en België De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K. Swfcn
M. van de Ven. De parlementaire redactie bestaat uit R. in "t Hout (che
leveld, D. Hofland. P. Koopman en D. van Rietschoten.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;fte
- de volgende correspondenten in het buitenland: S. Akkerman (Praadrr
drs D. J. van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A Courant (Ati.
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs. A. Heerlnf,
B. van Huót (Parijs). M. de Koninck IWashington). H. Kuitert (Nieuw OP'
F. Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs. R. Vunderink (K6a
W. Werkman (Jeruzalem). E. Winkels (Barcelona). G. van Wijland (Bel(c)-
F Wijnands (Bonn). J. Wijnen (Brussel).
De Leidse Courant heeft als lid van de
en publicatierechten van The Times e
ster: M de Cocq.
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248 op ma.
tot 15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart:
per kwartaal
per jaar
i 18.00 tot 19.00 u
25,70
76,60
294,30
t abonnementsgeld dient v
s worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 -
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
