„Verstandelijk gehandicapte
ontbeert aandacht kerken"
Index al kwart eeuw verdwenen,
maar 'gevaarlijke' boeken blijven
Hulpbisschop Wenen wordt bisschop
COMMENTAAR
F
Souoonf
t\\
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
C&idoe Soman!
DONDERDAG 11 JULI 1991 PAGJJEI
Dorenbos wil bijbelwinkels in Sovjetunie1 inrichten
HILVERSUM Een winkelketen van zo'n honderd kleine bij
belboekhandels in de Sovjetunie is het nieuwe plan van de
evangelische stichting Rainbow van Bert Dorenbos. Hij wil bo
vendien televisieprogramma's gaan maken voor Russen. Dat
maakte Dorenbos gisteren in Hilversum bekend. Onlangs is in
Minsk een bijbelwinkel voor nog geen duizend gulden ingericht.
Dorenbos: „Met zo weinig investering moet het mogelijk zijn om
honderd van die winkels te hebben. Die in Minsk loopt storm:
tienduizend Russische bijbels zijn al bijna uitverkocht. We
moeten de roebels laten rollen, want tegenover westerse valuta
is het allemaal spotgoedkoop. Uit de opbrengst kunnen we weer
projecten financieren".
In menig huwelijk is
slechts één
lichtpuntje
overgebleven: het tv-
scherm
Met een Russische nieuwslezer wordt volgens Dorenbos in Zaan
dam een tv-programma opgenomen over het bezoek van Tsaar
Peter aan Nederland. „De vraag naar goede programma's uit het
Westen, zonder onverantwoordelijke pornografie, is groot. Met
de nieuwslezer presenteer ik het programma, dat medio augus
tus in Leningrad wordt uitgezonden". Een ander plan is een der
tiendelige serie 'Cry for Democracy', eveneens te produceren
voor de Russische televisie.
WENEN De uiterst be
houdende hulpbisschop
van Wenen, dr. Kurt
Krenn, wordt bisschop
van het Oostenrijke St.
Pölten.
Krenn, die enkele jaren
geleden werd afgewezen
als aartsbisschop van Salz
burg, volgt de 74-jarige
bisschop Fraraz Zak op, die
St. Pölten bijna derig jaar
heeft geleid.
De benoeming van mgr.
Krenn tot hulpbisschop van
Wenen in maart 1987 veroor
zaakte veel opschudding. Zij
werd gezien als een verdere
poging van het Vaticaan om
de Oostenrijkse RK Kerk in
conservatievere banen te lei
den. Mgr. Krenn negeerde een
oproep van zeventien van de
twintig dekens in het aartsbis
dom Wenen om van de benoe
ming af te zien, omdat alleen
de paus naar zijn mening een
dergelijk verzoek tot hem kon
richten.
Mgr. Krenn bepleitte twee jaar
geleden dat katholieke journa
listen een officiële zending
van de kerk zouden krijgen.
De hulpbisschop, die herhaal
delijk in de pers is gekriti
seerd, vond dat katholieke
journalisten niet alleen de fei
ten objectief moeten weerge
ven, maar ook moeten voorko
men dat „hun lezers voortdu
rend kwaad op de kerk wor
den".
De opvolger van mgr. Krenn
in Wenen is de pater domini
caan dr. Christoph Schönborn,
hoogleraar dogmatiek aan de
katholieke universiteit van het
Zwitserse Freiburg. Schön
born, Oostenrijker maar gebo
ren in Tsjechoslowakije, is lid
van de internationale theolo
gencommissie van het Vati
caan en redactiesecretaris van
de wereldcatechismus waaraan
op dit moment in het Vaticaan
de laatste hand wordt gelegd.
Joodse
onenigheid
over opvolging
krijgsmacht-
rabbijn
AMSTERDAM De drie
joodse kerkgenootschappen in
ons land zijn het niet eens
kunnen worden worden over
een gezamenlijke voordracht
voor de opvolging van hoofd-
krijgsmachtrabbijn M. Nager.
Staatssecretaris Van Voorst tot
Voorst van defensie heeft be
gin deze maand de knoop
doorgehakt. Anderhalve for
matieplaats is toegekend aan
het Nederlands-Israëlietisch
Kerkgenootschap (NIK) en het
Portugees Israëlietisch Kerk
genootschap. Voor de resteren
de halve formatieplaats kan
het Verbond van Liberaal-Re
ligieuze Joden in Nederland
een voordracht doen. De
staatssecretaris liet zich niet in
met de meningsverschillen
tussen de kerkgenootschappen
en baseerde zich uitsluitend op
hun ledental.
De liberale joden konden zich
niet verenigen met het voor
stel van de twee orthodoxe
kerkgenootschappen aan de
staatssecretaris om een kandi
daat uit hun kring tot hoofd-
krijgsmachtrabbijn te benoe
men. De orthodoxe joden von
den, dat de levensbeschouwe
lijke eenheid binnen het
krijgsmachtrabbinaat gehand
haafd moet worden. Boven
dien is volgens hen de afgelo
pen jaren gebleken dat ortho
doxe krijgsmachtrabbijnen
„met succes en op tolerante
wijze" de geestelijke verzor
ging van militairen die de li
beraal-joodse levensovertui
ging hebben, kunnen verzor
gen. Het Opperrabbinaat
steunde de houding van het
NIK en het Portugees Israëlie
tisch Kerkgenootschap.
BEROEPINGEN
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Nieuw Weerdinge A.P.
Korth, kandidaat te 's-Heer Hendriks
Kinderen; te Westmaas (toez.) (part
time) C. Vroegindeweij te Rotterdam-
Zuid; te Haren (Gr.) als predikant
voor bijzondere werkzaamheden
(geestelijke verzorging verpleeghuis
Dilgtoord) mevr E.N. Engberts, kan
didaat te Marum.
Tijdschrift - In het Schotse
Edinburgh is het eerste num
mer verschenen van een
nieuw Europees protestants
theologisch tijdschrift. Mede
met het oog op de Europese in
tegratie in het jaar 1991 heeft
een aantal geleerden en ker
kelijke vertegenwoordigers
het initiatief genomen van een
Europees tijdschrift dat de
veelkleurigheid van de Euro
pese (reformatorische) theolo
gie kan representeren en kan
meewerken aan een nieuwe
theologische oriëntatie in het
verenigd Europa. De gerefor
meerde prof. dr. Klaas Runia
is voor Nederland lid van de
redactie.
GEESTELIJK VERZORGER DRS. A. TRAPMAN:
EDE „Ik denk dat de
gemeente kan leren van
verstandelijk gehandicap
ten, van hun enthousias
me en spontaneïteit", zegt
drs. A. Trapman (63), tot
voor kort geestelijk ver
zorger in 'De Hartenberg',
christelijk centrum voor
mensen met een verstan
delijke handicap in Ede.
Met hem een gesprek over
het pastoraat voor deze
mensen en hun plaats in
de kerken. Moet je ze bij
voorbeeld meenemen
naar de gewone kerk
dienst of is het beter aan
gepaste diensten te hou
den? Ds. Trapman: „Elke
kerkdienst zou aangepast
moeten zijn". In de bena
dering van de verstande
lijk gehandicapte of
'zwakzinnigen', zoals ds.
Trapman ze nog altijd lie
ver noemt door de
kerk schort naar zijn me
ning nog heel wat.
Plaatselijk is er wel wat ten
goede veranderd, maar de lan
delijke kerken doen te weinig
voor mensen met een verstan
delijke handicap, vindt Trap
man. „Al die mensen die
plaatselijk bezig zijn, worden
niet begeleid". De Gerefor
meerde Bond in de Nederland
se Hervormde Kerk doet er
wel wat aan. Die hield niet zo
lang geleden in samenwerking
met andere instellingen gast
colleges aan de Utrechtse uni
versiteit. Ds. Trapman spreekt
van een „schoorvoetend be
gin".
Hij is ervan overtuigd dat de
gehandicapte dikwijls meer
kan dan men denkt. „Wat het
gevoel betreft, zijn de meeste
gehandicapten ons ver voor
uit".
Speciale aandacht
Op de vraag wat er in de ker
ken moet gebeuren, zegt Trap
man: „Er zou voor de mensen
met een verstandelijke handi
cap een speciaal deputaatschap
of een raad moeten komen".
En: „de kerk zou in materiaal
moeten laten maken. Predi
kanten snakken naar voorlich-
meente moet opvoeden om op
het niveau van de zwakzinni
gen mee te doen. Als er in een
kerk een aangepaste dienst is,
denk ik wel eens: het is zo'n
glimlachdienst. De gemeente is
vooral toeschouwersgemeente.
Wij zitten stijf in onze bank en
onze vieringen zijn eerder
saai. We zouden meer moeten
bewegen, dansen. Dat verstaat
de gehandicapte wel".
Hij vertelt enthousiast over
een avondmaalsviering met
tiqg. Nu 'doen ze maar.Het
zou duidelijker moetèn zijn dat
het in de eerste plaats gaat om
de relatie".
Ds. Trapman legt uit: het ge
loof van de gehandicapte is
nauw verbonden met de rela
tie tot zijn ouders, verzorgers,
predikant enz. Hij kijkt als het
ware God van hen af.
In de gemeente wordt een pre
dikant geconfronteerd met tal
van problemen, die zijn aan
dacht opeisen. „Maar een ver
standelijk gehandicapte eist
niks. Anderen moeten voor
hem opkomen". Tien jaar gele
den leek het er even op dat de
gehandicapte aandacht zou
krijgen. Dat was in 1981, het
jaar van de gehandicapten.
Trapman kan zich nog kwaad
maken en noemt het een
'schandaal' dat „noch de Her
vormde Kerk noch de Gere
formeerde Kerken er één
woord aan hebben verspeeld".
Want: „Het zijn toch de men
sen die Jezus 'de kleinen'
noemt". Wie hen veracht, zou
een molensteen om de nek
moeten krijgen, zegt de bijbel.
Daarom hebben ze er in de
kerk recht op aandacht te krij
gen.
Glimlach
„Ik denk ook dat je de ge- Drs. A. Trapman
verstandelijk gehandicapten.
„Dat was echt een communie
zoals Jezus die heeft laten
zien. Echte gemeenschap. Die
wordt verstaan. Niet een
preek over verzoening of zon
de, die snappen ze diet". Uit
zonderingen zijn er wel. Zoals
een vrouw in een inrichting
die erg vloekte. Toen iemand
daar wat van zei, was het ant
woord: „Ik heb 't tegen de
Here Jezus gezegd, 't Is verge
ven".
Ds. Trapman heeft met de ho-
ger-niveaubewoners ook het
sterven besproken. „Die snap
pen daar wel wat van. Ze zijn
niet bang voor de dood, wel
voor het sterven. Ik ben wat
betreft het pastoraat in ver
band met ziekte en sterven
wel eens jaloers op de rooms-
katholieken, met hun sacra
ment voor de zieken".
Verhaal
Om een preek voor verstande
lijk gehandicapten te maken is
bepaald niet gemakkelijk. „Ei
genlijk moet je zelf in het ver
haal gaan staan. Bij de gehan
dicapten is ook belangrijk dat
ze een moment van vreugde
beleven; er blijft vaak weinig
van hangen. Maar dat geldt
toch ook voor niet-gehandi-
capten.
Voor een predikant is het dik
wijls moeilijk om eenvoudig te
preken. Ds. Trapman vertelt
dat hij een keer aansloot bij
een belangrijke voetbalwed
strijd die juist die week was
gespeeld. Voor zo'n wedstrijd
gelden allerlei regels, anders
loopt het mis. Zo is het nu ook
met de tien geboden van God,
had hij zijn gehoor voorgehou
den. Na afloop kwam er een
niet-gehandicapte naar hem
toe en zei: „Verdraaid, zo heb
ik 't nooit gezien".
Trapman vindt dat er aparte
'ambtsdragers of pastoraal wer
kers moeten komen. Een der
gelijke figuur kent men in zijn
eigen gemeente, Bennekom.
Eigenlijk zou dit per classis of
dekenaat moeten worden ge
regeld, vindt hij.
Het gaat dan niet alleen om
gehandicapten die zijn opgeno
men in een voorziening, ook
de gezinnen verdienen bijzon
dere aandacht.
Prediking is vaak zo 'cognitief'
(doet een appel op kennis),
vindt hij. „Preken is datje wat
voor de voeten van de mensen
neerlegt. Maar ze moeten het
zelf oppakken, er wat mee
doen. Dat kan een verstande
lijk gehandicapte niet. Dan
moet je een heel andere weg
gaan. Daar wordt aan de uni
versiteiten helemaal niet over
nagedacht. En men denkt wel
dat ze geen geestelijke proble
men hebben, maar dat is niet
waar".
Voor de diep-zwakzinnigen,
die niet kunnen praten, wor
den op 'De Hartenberg' zoge
naamde 'snoezelvieringen' ge
houden. Die diensten zijn nog
moeilijker om te houden, om
dat ze non-verbaal zijn en wat
is nu een predikant zonder het
woord? Maar het gaat er om,
vindt ds. Trapman, wat het
Evangelie ons ten diepste
geeft: warmte, geborgenheid.
Zoals een moeder haar kind
knuffelt. Dat gevoel probeer je
over te brengen. Bij zulke
diensten leer je ontzettend te
bidden om de Heilige Geest.
En het gekke is dat het perso
neel na afloop zegt: wij knap
pen er ook van op. Die wer
king moet wel van de Geest
zijn".
„Het gevoel moet terugkomen
in de kerk", merkt ds. Trap
man tot slot op. „Geloven is
emotie. Een verstandelijk ge
handicapte moet weten dat hij
welkom is in de kerk. We
moeten niet alleen het vuur
ontsteken, maar het ook bran
dende houden".
x 'p
Schildering
De Parijse kerk St. Augustin staat niet alleen in de steigers we
gens restauratie, maar de koepel wordt sinds kort gesierd met
een enorme schildering waarop Jezus en de apostelen staan af
gebeeld. Het gaat om een aankondiging van een spel van de
Franse regisseur Robert Hossein, getiteld: 'En Jezus was zijn
naam'. Het stuk gaat in oktober in première in de Palais des
Sports.
FOTO: AP
VATICAANSTAD
Voor Vaticaanse prelaten
met heimwee naar het
verleden was het vorige
maand een geschikt mo
ment om eens in hun boe
kenkast te duiken en daar
een stoffig boek tevoor
schijn te halen: de Index
van verboden boeken.
Want 14 juni was het 25 jaar
geleden dat de Congregatie
voor de Geloofsleer, die toeziet
op de zuiverheid van het
rooms-katholieke geloof, de
Index buiten werking stelde.
Het was een besluit van grote
betekenis. De kerk stond na
het Tweede Vaticaanse Conci
lie opener tegenover de media
en had meer vertrouwen ge
kregen in het onderscheidings
vermogen van de individuele
katholiek.
Maar velen in het Vaticaan
koesteren nog het principe
waarop de Index steunde. „De
straffen op het lezen van de
verboden boeken zijn opgehe
ven, maar dat betekent niet
dat christenen niet langer de
morele verantwoordelijkheid
hebben zich verre te houden
van boeken die hun geloof
zouden kunnen schaden", al
dus een Vaticaanse prelaat.
De congregatie was zich 25
iaar geleden al van de gevaren
bewust. Zij onderstreepte dat
de Index zijn morele kracht
had behouden als waarschu
wing aan de katholieken om
op hun hoede te zijn voor boe
ken die het geloof bedreigen.
Of een katholiek een boek
leest, laat de kerk over aan
zijn gewetensoordeel. Maar de
congregatie voor de geloofsleer
krijgt nog regelmatig het ver
zoek om een nieuwe Index in
te voeren, zodat de katholiek
weet waaraan hij zich te hou
den heeft. Men denkt dan aan
een lijst van 'gevaarlijke' boe
ken waarvoor de katholiek
moet oppassen zonder dat hij
bij lezing ervan met straffen
wordt gedreigd. Vooral de ex
plosieve stijging van het aantal
theologische boeken heeft
sommigen ongerust gemaakt.
Moeilijk
Tot dusver heeft het Vaticaan
nog niet positief op het idee
gereageerd. Dat komt mis
schien ook doordat binnen de
congregatie wordt beseft, hoe
moeilijk het is de lijst bij te
houden. In de laatste editie
van de Index, die in 1948 werd
gepubliceerd, was een artikel
opgenomen van kardinaal Ra-
faelo Merry del Val. Deze
klaagde erover dat het aantal
'schadelijke' boeken zozeer
was toegenomen dat ze onmo
gelijk alle op de Index konden
worden geplaatst.
Op de Index van 1948 stonden
bijna 5000 boeken. Daarvan
waren er enkele overgebleven
uit de zestiende eeuw, toen
paus Paulus IV (1555-1559),
een enthousiast bevorderaar
van de Inquisitie, de eerste
lijst van verboden boeken pu
bliceerde. Deze lijst was zo
streng dat zij werd ingetrok
ken en vervangen door een
gematigder versie. In 1573
werd voor de opstelling van de
Index een aparte congregatie
ingesteld, die tot 1917 bleef be
staan.
De Index nam in de loop der
eeuwen aanzienlijk in omvang
toe. Aan de hand ervan kan
men zien, met hoeveel arg
waan de leiding van de kerk
nieuwe ontwikkelingen in de
filosofie, de theologie en de li
teratuur volgde. Ook blijk zij
zeer gevoelig voor satirische
boeken over de kerk.
Tot deze categorie behoren
'Een brief uit Rome die de
exacte overeenkomst tussen
het pausdom en het heiden
dom laat zien' uit 1755 en een
anoniem essay uit 1668: 'Ro
meinse prostitutie, of het con
claaf van de hoeren voor de
keuze van een nieuwe paus'.
Filosofen
Tegenover dit geweld lijkt 'Be
ginselen van de politieke eco
nomie' van John Stuart Mill
een onschuldig boek, maar
toch stond het in 1848 versche
nen boek honderd jaar later
nog op de Index. Mill wist zich
vergezeld van andere filosofen
als Hobbes, Descartes, Locke
en Voltaire.
Heel wat Franstalige schrij
vers hebben het eveneens
moeten ontgelden. De liefdes
verhalen van George Sand en
de realistische werken van
Emile Zola konden evenmin
door de Vaticaanse beugel als
boeken van Victor Hugo en
Nobelprijswinnaar Maurice
Maeterlinck.
De meeste boeken op de Index
waren echter geen belangrijke
literaire werken. Het gaat om
minder belangrijke en al lang
vergeten werken over de bij
bel (inclusief verscheidene
vertalingen van het Nieuwe
Testament), catechismussen,
gebedenboeken en boeken
over zuiver kerkelijke kwes
ties. Ook sommige boeken op
het gebied van de sociologie en
de biologie hebben een plaats
op de Index gekregen.
Zelfs in de hoogtijdagen van
de Index mochten geleerden
na uitdrukkelijke toestemming
de verboden boeken inkijken.
Tot voor kort werden zij in de
katholieke universiteiten ach
ter slot en grendel bewaard,
maar nu kunnen vele ervan
ook worden geraadpleegd in
de bibliotheken van de pause
lijke universiteiten in Rome.
In zijn artikel schreef Merry
del Val dat de kerk door de
Index te publiceren zich ge
droeg als een moeder die haar
kinderen beschermt tegen ver
leidelijke bekers met gif. De
kerk gelooft dat de bekers nog
altijd vol gif zitten, maar zij
heeft er meer vertrouwen in
dat de kinderen hun verstand
gebruiken.
Sancties en Zuid-Afrika
iwe
itur
£RD/
langr
ZuiD-AFRIKA breekt uit het politieke, wetenschal
culturele en sportieve isolement waarin het landje
apartheid jarenlang heeft verkeerd. Nadat begin def
het Internationaal Olympisch Comié besloot Zui<£'
weer toe te laten tot de internationale sportgemei*"
heeft gisteren president George Bush de opheffing
kondigd van alle Amerikaanse economische sanct
sinds 1986 van kracht waren. De Amerikaanse stap
ve puur-economisch ook symbolisch van groot bela
voorbeeld voor Europa. De EG heeft immers besloterf
stap-voor-stap-politiek jegens Zuid-Afrika, die nog 1
zo ver is gevorderd als de Amerikaanse nu. De voorJ
van het sneller afschaffen van de Europese sancti
name Groot-Brittannië, zullen het besluit van Bushj]
als een steun in de rug.
Hoezeer het sanctie-front tegen Zuid-Afrika
bleek onder meer tijdens de jongste conferentie van d
nisatie van Afrikaanse Eenheid in Nigeria. Daar pij
Nigeriaanse president Ibrahim Babangida ervoor dei
van 'zwart Afrika' jegens Pretoria te versoepelen.hv
wachtte daar niet op en nodigde de Zuidafrikaanse pi W
F.W. de Klerk uit voor een staatsbezoek. Ook andei
kaanse landen hebben inmiddels de rode loper u|
voor de vertegenwoordigers van het ooit zo fel be
apartheidsbewind. De stappen van de Amerikaanse piSWIl
en Afrikaanse leiders tonen aan dat het pleidooi vaf
leider Nelson Mandela voor het strikte behoud van
ties schipbreuk heeft geleden. Dat was ook te voorziet gr
de Zuidafrikaanse regering stap voor stap aan alle ei^ste]
het buitenland had voldaan. ;r
/-w ana
LJP het pas gehouden ANC-congres in Durban erkeiws^£
son Mandela impliciet dat de strijd voor de handha\tanj,
de sancties verloren was. Hij pleitte voor een meer tag
en meer inventieve sancties-strategie, zonder precieen^
leggen wat daarmee wordt bedoeld. Hiermee is met q
van de knelpunten van het ANC aangegeven: de int^ncj
genstellingen zijn nog altijd zo groot, dat er van een a]
dere koers nog geen sprake is. Zo is er het feit dat h j-e
weigert zich om te vormen tot een politieke partij. L 0j
immers betekenen dat het ANC op dezelfde voet rne^,^
dere partijen moet onderhandelen. Het ANC beschot
echter als een 'bevrijdingsbeweging' en in elk geval <jgst€
van de beweging is niet van plan de macht met anding,
tijen te delen. ïaar
een
jreci
Re:
NAARMATE de regering De Klerk vordert met ljn
mantelen van het apartheidssysteem en de economie,
buitenlandse investeerders weer wat overeind krab
de druk op het ANC toenemen om duidelijkheid te sIlOl
over zijn koers. In feite heeft de beweging geen keu;
waar noemt het ANC zich een bevrijdingsbeweging-1
het heeft nooit kans gezien een heuse guerrilla-oorloiQj.
ren. Het dreigement dat de 'gewapende strijd' wordp
als de regering niet toegeeft, moet daarom niet era^c
worden genomen. Daar komt nog eens bij dat de buijlagc
se steun voor zo'n strijd, als gevolg van gebeurtenisset d
in de wereld, tot bijna nul is gedaald. De tragiek stur
ANC is evenwel dat een beweging die jarenlang ver'"
geweest, tijd nodig heeft om zich van haar illegale ^ige
te ontdoen. De problemen waarmee Zuid-Afrika W|der
confronteerd zijn echter zo groot, dat het land zich (reik
permitteren meer tijd verloren te laten gaan. De scftan
veertig jaar apartheid is daarvoor veel te groot. |V0C
chti
Ccldóc
digi
arn;
eg i
Uitgave: Westerpers bv (behorende tot Sijthoff Pers bv). »ev€
Kantoor- Apothekersdijk 34, Leiden.
Telefoon: 071 - 122 244.
Telefax: 071 - 134 941
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070-3190 933. t€
Telefax: 070-3906 717. tuss
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag en
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune. In r
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
sten
Chef-redacteur: G.- J. Onvlee. jerj-
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot. f1
ps
Sport Leiden e.o. (tel. 071 - 144 049): K. van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A. va
E. Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs.
Sport algemeen (tel. 070 - 3190 826): F. Werkman (chef), P. Alleblas,
D Dijkhuizen, D. Kiers, R. Langeveld, drs. H.-F. Ruijl.
Kunst/rtv (tel. 070 - 3190 834): K. van Wees (chef), G. Ansems, B. Jansi
H. Piët.
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Kooistra, drs. P. van VelthoverBcl
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieters»
(tel. 070-3190 819): T. Kors.
;inl
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten In zijn verspreidingsgel II)
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers
redactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten in I
en België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K. SvA'c
M. van de Ven. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (chf
leveld, D. Hofland, P. Koopman en D. van Rietschoten.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus^ J
- de volgende correspondenten in het buitenland: S. Akkerman (PraaAr
drs. D. J. van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A. Courant (Alv
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs. A. Heerirt
B. van Huët (Parijs), M. de Koninck (Washington), H. Kuitert (Nieuw D
F. Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs. R. Vunderink
W. Werkman (Jeruzalem), E. Winkels (Barcelona), G. van Wijland (BdJvj
F. Wijnands (Bonn), J. Wijnen (Brussel).
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de exclusief
en publicatierechten van The Times en The Sunday Times of LondonJ
ster: M. de Cocq.
CF
r. van 08.30 tot 17.00 u
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248 op ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 uu
tot 15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand
per kwartaal
per jaar
Bij betaling per acceptgirokaart:
25,70
76,60
294,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
