IG-trojka bezorgd over
itabiliteit heel Europa
Moet er nog iemand koffie?
99
•reen reden tot feest na staakt-het-vuren in Slovenië
Nederlandse toeristen
verlaten Joegoslavië
s-a
i AVONTUREN VAN KAPITBN ROB
BUITENLAND
CeidócGoivuwt
ZATERDAG 29 JUNI 1991 PAGINA 5
erklje/ljubljana
Jriester Augustin Aloiz van de
b! rochie in het dorpje Cerklie
ndt het eigenlijk niet zo n
''bed idee dat buitenlandse
urnalisten zijn kerkje als uit
loost willen gebruiken. Met
Jie luchtaanvallen op de
d im een kilometer verderop
legen landingsbaan van het
langrijkste vliegveld van
Ijovenië vreest hij toch al
tor het voortbestaan van zijn
re rentje. Al die bewegingen
1 uden maar vijandelijk vuur
ntrekken.
i is na belofte dat het slechts
n een bezoek van een paar
f inuten gaat, wil hij de koster
99
bellen die vervolgens met een
plechtmatig gebaar de gietijze
ren sleutel krijgt overhandigd.
Maar boven aangekomen
blijkt de landingsbaan nog
steeds verborgen achter de
omringende boszoom, zodat de
klim behalve een paar kiekjes
van het prachtige landschap
niets oplevert. Een volgende
luchtaanval blijft uit.
Toch wordt het vliegveld sinds
de vroege ochtend gebombar
deerd door de luchtmacht van
het Joegoslavische leger. Min
der dan een half uur geleden
werd er nog geschoten. Wat er
geraakt werd was niet te zien,
maar dat de salvo's doel trof
fen was duidelijk, gezien de
zwart opkringelende rook.
Ondanks de talloze barricades
blijkt het mogelijk de lan
dingsbaan te bereiken: aan de
voet van het kerkje van Aloiz
lokt een kronkelend landweg
je tot avontuur. Maar met de
wetenschap dat federale tanks
en Sloveense troepen nog
steeds sporadisch vanuit de
bosrand op elkaar schieten,
lijkt het wijzer bij de toren te
stoppen. De taxichauffeur
heeft zojuist op de radio ge
hoord dat er twee Oostenrijkse
fotografen op het vliegveld
zijn doodgeschoten, en weigert
verder te gaan. Naar later be
kend wordt zijn de fotografen
de landingsbaan opgereden
waarna hun wagen door een
tank in brand werd geschoten.
De Oostenrijkers zijn niet de
enige buitenlandse slachtoffers
van de tot een complete oorlog
uitgegroeide 'broederstrijd'.
Geen burgeroorlog, want Slo
venië is bezet door een buiten
lands leger, zo roept de taxi
chauffeur fijntjes in herinne
ring. In een ander bombarde
ment zijn ten minste zes bui
tenlandse vrachwagenchauf-
feurs omgekomen. Hun trucks
waren de dag ervoor samen
met een aantal tanks gestrand
op een barricade. Gevraagd
naar de veiligste plaats om de
dag door te brengen, droeg de
dienstdoende officier de
chauffeurs volgens ooggetui
gen op om in hun cabine te
blijven. Drie kwartier later
werd het konvooi door de
luchtmacht gebombardeerd.
Vanaf een heuveltje in de om
geving van de kerktoren, is de
betonnen baan via een gat in
de bosrand gedeeltelijk te zien.
De eigenaar van een aanpa
lend café serveert koffie en
leent zijn verrekijker uit. Dui
delijk is te zien dat de lan
dingsbaan met een oranje bus
is geblokkeerd, om het landen
van federale straaljagers on
mogelijk te maken. De bus is
een noodgreep, vanmorgen
stond daar een oud vliegtuig,
maar dat is weggebomdar-
deerd, aldus een van de om
wonenden. Enige momenten
later klinkt hoog in de lucht
het geluid van straalmotoren.
De aanwezigen houden hun
adem in, maar van een aanval
is geen sprake. „Moet er nog
iemand koffie", vraagt de ca
fébaas. Het klinkt haast teleur
gesteld.
Nederland
beraadt zich
DEN HAAG Het
kabinet beraadt zich
nog op de vraag of Ne
derland in de bilatera
le sfeer maatregelen
moet treffen tegen
Joegoslavië. Het gaat
dan bijvoorbeeld om
het bevriezen van ex
portkredieten. Dat zei
vice-premier Kok gis
teren na afloop van
het wekelijkse kabi
netsberaad. Kok zei
het een goede zaak te
vinden dat de finan
ciële hulp van de EG
aan Joegoslavië
is stopgezet.
Gedrang voor visum bij
Hongaarse ambassade
DEN HAAG Ongeveer vijfhonderd
Turken hebben vandaag geprobeerd
bij de ambassade van Hongarije in
Den Haag een visum te krijgen. Nor- i
maal rijden zij 's zomers door Joego
slavië naar Turkije. Omdat de gren- I
zen van het Balkanland gesloten zijn,
moeten zij een omweg maken via
Hongarije. Dit land kent voor Turken
nog een visumplicht. Vanwege de gro
te drukte heeft de ambassade besloten
ook vandaag de visumaanvragen af te
handelen. De politie probeert alles in
goede banen te leiden door het ge
bruik van onder meer dranghekken.
Bovendien zijn de veiligheidsmaatre
gelen bij Joegoslavische ambassade
verscherpt.
1LGRADO De rege-
ïgsleiders van de EG-
iden maken zich grote
;gen dat de gebeurtenis-
in Joegoslavië zullen
irden gevolgd door
irtgelijke ontwikkelin-
in andere Oosteurope-
tnden. In het vliegtuig
ir Belgrado zei minister
den Broek zich geen
•opese top te kunnen
•inneren, van de circa
die hij al heeft meege-
ikt, waar „zo'n grote
:orgdheid en bekom-
irnis" heerste.
Europese Gemeenschap
lakt zich buitengewoon gro-
corgen, niet alleen over de
[olking van Joegoslavië,
Jar ook over Joegoslavië's
firlanden en de stabiliteit in
1 Europa,
berichten doen te veel
aan ander historisch
leil", aldus de minister. Het
Tvoor de hand dat hij hier
bij dacht aan het streven naar
onafhankelijkheid van bij
voorbeeld Slowaken, Arme
niërs en Georgiërs.
De boodschap die de Europese
trojka naar Joegoslavië brengt,
is dat de problemen tussen de
centrale regering in Belgrado
en de deelrepublieken uitslui
tend door onderhandelingen
kunnen worden opgelost. Dit
kan niet gebeuren door ge
bruik van geweld, maar net zo
min door het eenzijdig uitroe
pen van onafhankelijkheid.
De drie ministers zullen erop
aandringen dat het federale le
ger naar zijn kazernes terug
keert en de uitvoering van de
onafhankelijkheidsverklarin
gen van Slovenië en Kroatië
drie maanden wordt opge
schort. Het staatsbestel moet
weer op basis van de grondwet
gaan functioneren, wat bete
kent dat Servië de benoeming
van een Kroaat tot staatspresi
dent niet langer behoort te
blokkeren en Ljubljana en Za
greb de onafhankelijkheid op
schorten.
Minister Van den Broek om
schreef de reis van de trojka
als „een laatste en uiterste"
poging om de mogelijkheden
van onderhandelingen te be
nutten. De EG-ministers zul
len de Joegoslavische premier,
Ante Markoviz, een brief
overhandigen waarin de
twaalf EG-landen aankondi
gen dat zij het CVSE-crisisme-
chanisme in werking willen
stellen en hierover contact on
derhouden met andere landen.
Tot deze andere landen, zo
was al eerder meegedeeld, be
horen de Verenigde Staten.
Als de ministers met gerust
stellende toezeggingen terug
keren naar Luxemburg, zal de
top kunnen beslissen of inder
daad de hulp die de Gemeen
schap en afzonderlijke EG-
landen aan Joegoslavië verle
nen, moet worden opgeschort.
Premier Lubbers zei in Lu
xemburg dat de EG niet de be
doeling heeft Joegoslavië „te
strdffen" via een dreigement
om de economische hulp te be
vriezen maar dat dit moet
worden gezien als een steuntje
in de rug van de drie minis
ters. „Mijn inschatting is dat
als mensen over de rode gaan
dat dreigen met geen geld ge
ven geen zin heeft", voegde hij
eraan toe. Zijn Belgische colle
ga, Wilfried Martens, bena
drukte dat het niet aan de
Amerikanen is om als eersten
hun bezorgdheid te uiten maar
dat het aan de Europeanen en
de EG is om dat te doen.
Bondskanselier Helmut Kohl
was degene die gistermorgen
voorstelde de EG-hulp en de
hulp die de EG-landen daar
naast nog afzonderlijk aan
Joegoslavië verlenen, op te
schorten. De Italianen en de
Fransen hadden bedenkingen
maar sloten zich uiteindelijk
wel bij die opvatting aan.
Premier Lubbers erkende ver
der dat de slagvaardigheid die
de EG vrijdag aan de dag leg
de, verband hield met het ge
brek daaraan tijdens de Golf
oorlog. Door intern gekrakeel
sloeg de EG op net diplomatie
ke toneel toen een bar slecht
figuur.
Het bombarderen van wegblokkades door de Joegoslavische luchtmacht eiste een hoge tol. Enkele Sloveense vrachtwagen
chauffeurs kwamen om het leven.
FOTO: EPA
ÏUBLJANA In Slove-
i was gisteren geen
■ake van een juichstem-
fing over het staken van
strijd. Integendeel, de
g steeds grimmige sfeer
de stad werd gevoed
ir berichten over voort-
rende confrontaties,
over de stad vliegen-
straaljagers en sirenes
bil brandweer en politie,
straten, zelfs in het anders
zo gezellige centrum, lagen er
verlaten bij na de waarschu
wing van president Milan Ku-
can voor luchtaanvallen van
het Joegoslavische leger. Rond
het parlementsgebouw blok
keerden bussen en vrachtwa
gens pleinen en wegen nog
steeds. Pantserwagens van de
politie hielden zich onder gro
te platanen schuil voor de vij
and.
De Sloveense autoriteiten be
twijfelden gisteravond ook of
het staakt-het-vuren dat is
voorgesteld door de Joegosla
vische regering, het zou hou
den. Ofschoon met de bevel
hebbers van het federale leger
was afgesproken om 15.00 uur
de strijd te staken, kwamen
twee uur later tijdens een
persconferentie van parle
mentsvoorzitter France Bucar
en de ministers van binnen
landse zaken en defensie, bei
den in uniform, nog berichten
binnen over nieuwe bombar
dementen en confrontaties.
Bucar zei echter dat Slovenië
had besloten „eenzijdig" de ac
ties te staken.
Volgens minister van defensie
Janis Jansa is het nog ondui
delijk of de vijandelijkheden
„van het volksleger daadwer
kelijk zullen stoppen". „We
weten dat de federale eenhe
den hier moeilijkheden heb
ben met de onderlinge com
municatie. Maar het zou ook
kunnen dat in het militair
commando verdeeldheid
heerst". Minister van binnen
landse zaken Igor Bavcar zei
dat het moeilijk vast te stellen
is of een akkoord met het le
ger kan worden bereikt. „Het
hangt ervan af of we iemand
hebben om mee te praten en
niet zomaar een generaal". Bo
vendien moet er volgens de
autoriteiten in Llubljana een
wil zijn tot een akkoord op ba
sis van erkenning van de Slo
veense soevereiniteit.
Extremisten
De afscheiding van Joegosla
vië, nog maar drie dagen gele
den, is de republiek duur ko
men te staan. Tientallen lijken
en gewonden, de wrakstuken
van door tanks en pantserwa
gens platgewalste bussen,
vrachtwagens en personenau
to's zijn de stille getuigen van
de escalerende confrontatie
tussen de Slovenen en het fe
deral e leger, dat de onafhan
kelijkheid van de republiek
niet wilde erkennen.
Terreur van extremisten, dat
had de Sloveense president
Kucan verwacht na het uitroe
pen van de onafhankelijkheid,
maar ingrijpen door het fede
rale leger niet, zo zei hij giste
ren tijdens een persconferen
tie. Door nog onduidelijke oor
zaken kwam het zwartste sce
nario toch aan de orde.
De sfeer in de kleine repu
bliek met nog geen twee mil
joen inwoners aan de voet van
de Alpen is grimmig. De Slo
veense burgers zijn nog steeds
bang. De beelden van de afge
lopen twee dagen van doden
en van tanks die over bussen
en vrachtwagens heen walsen
zijn op hun netvlies geëtst. De
hele dag staan radio en televi
sie aan om de laatste ontwik
kelingen te volgen. „Waarom
blijft het Westen Belgrado
steunen? Als jullie ons hadden
erkend, was dit nooit ge
beurd", is de stellige overtui
ging van een bewoner van de
Vallei de Rozentuin starend
naar het geraamte van een uit
gebrande helikopter en de
twee lijken onder plastic er
naast.
nrust in
„^ijwel alle
publieken
LGRADO Drie da-
na het uitroepen van
onafhankelijkheid in
yenië en Kroatië bor
en gist het ook in de
lere republieken van
g goslavië. In vrijwel
8republieken houden
larlementen crisisbe-
pai
r.
parlement van Macedonië
!t gedreigd eveneens de
[hankelijkheid te zullen
nepen als Joegoslavië niet
wordt omgevormd tot een
inschap van soevereine
m. In het parlement van
iig-Hercegovina wordt
g gediscussieerd tussen
legeerden van Kroatische
Servische afkomst. De
[enoemden staan sympa-
tegenover de afscheiding
Slovenië en Kroatië, de
itgenoemden keuren de af-
[iding volledig af.
'ft van de ongeveer
personen tellende Ser-
he minderheid in Kroatië,
nachtig in het gebied Kra-
heeft de „eenwording"
•oclameerd met districten
Bosnië waar Servische
rderheden wonen.
roe
HET LEVENDE EILAND
Larry weet de weg op het eiland en fungeert als gids.
op de top van de vulkaan zijn en de enige verbinding
wordt gevormd door een tandradspoorbaan. In het sta-
vlnden ze slechts één bewaker, die spoedig onschade-
gemaakt. Dan rijden ze In het treintje de helling op. Het
Ikwartier van hun tegenstanders bevindt zich In de krater
ng de vulkaan, want op vernuftige wijze hebben zij gebruik we-
maken van de vulkanische energie. In het midden staat de
giro-raket op een prachtig landingsgestel. Rob behoeft niet te ra
den, wie de ingenieur Is geweest, die dit allemaal heeft uitgedok
terd: hij ziet er direct de meesterhand van de verrader in. Aan de
rand van de krater wordt krijgsraad gehouden. Rob en de kapi
tein zullen proberen zich meester te maken van de raket, terwijl
de anderen de bezetting zullen trachten te overmeesteren. Geen
gemakkelijke opdracht, maar het moet gelukken. Het leven van
Prudon en zijn vrienden hangt er van af.
Soldaten van het federale leger
zoeken dekking achter een
tank tijdens een vuurgevecht
met Slovenen in de stad Lim
bus.
FOTO: AP
DEN HAAG „Er is niks
aan de hand in Joegosla
vië, de mensen kunnen
rustig aan het strand lig
gen. Alleen het vervoer is
een probleem". De woord
voerder van de ANVR, de
overkoepelende organisa
tie van Nederlandse reis
organisaties, klinkt geïrri
teerd na het zoveelste te
lefoontje.
Het ministerie van buitenland
se zaken adviseert reizen naar
Joegoslavië, gelet op de ge
spannen situatie, uit te stellen.
De ANWB ontraadt vakantie
gangers eveneens af te reizen
naar Joegoslavië. De grenzen
met Oostenrijk zijn gesloten,
die met Italië en Hongarije zijn
nog open. Maar dat alles kan
inmiddels alweer zijn veran
derd. Eén ding is zeker: de va
kantieganger kan na een lange
reis voor onaangename verras
singen komen te staan.
Vakantiegangers die het land
alleen door willen reizen rich
ting Griekenland en Turkije,
worden geadviseerd gebruik te
maken van de veerdiensten
vanuit Italië naar Grieken
land. Bij de ANWB-alarmcen-
trale in Den Haag heeft zich
echter nog geen gestrande rei
ziger gemeld. Vanaf maandag
is het steunpunt van de orga
nisatie in Porec geopend.
Is alle commotie overdreven?
De medewerker van het Na
tionaal Joegoslavisch Ver
keersbureau vindt van niet.
Alhoewel hij enigszins zuch
tend meldt dat de kust rustig
is, dat het veilig is voor toeris
ten. Behalve in Slovenië, be
nadrukt hij.
Toch vertrokken gisteroch
tend zeven bussen richting
Joegoslavië om 250 reizigers
op te halen. De Jong Intra Va
kanties, Arke, Hotelplan en
Oad besloten gezamenlijk tot
dit initiatief. „We willen geen
paniek veroorzaken, maar de
veiligheid van de passagiers
staat voorop. Vanuit diverse
betrouwbare bronnen die mid
den in de brandhaard zitten, is
ons aangeraden de mensen
weg te halen", motiveert coör
dinator Coby van Dongen het
besluit. De Oostenrijkse en
Britse toeristen zijn groten
deels al vertrokken, voegt ze
daar nog aan toe.
Volgens de ANVR zijn zo'n
vijfhonderd tot duizend Ne
derlanders op dit moment met
vakantie in Joegoslavië. De
meeste bivakkeren in de kust
streken, van Koper tot Pula,
bij Opatija en Crikvenica.
„Niet in Slovenië, daar is het
echt oorlog, hoor", weet ook
van Dongen. Dat gebied wordt
bij het terughalen van de va
kantiegangers ook zoveel mo
gelijk ontweken. De coördina
tor probeert draagvleugelboten
te regelen in Porec om daar de
oversteek naar Italië te ma
ken. Als dat niet lukt worden
gewone veerboten ingezet.
Ook wordt geprobeerd reizi
gers via Hongarije het land uit
te krijgen. Van Dongen heeft
goede hoop dat het gaat luk
ken. Morgenmiddag komen de
bussen aan in Weert. De zes
bussen die maandag naar Joe
goslavië zouden vertrekken,-
zijn inmiddels afgezegd. De
reizigers hebben een alterna
tief aangeboden gekregen.
Phoenix Vakanties in Schie
dam vervoert ieder jaar 50.000
Nederlanders naar het vakan
tieland. Gisterochtend zijn
ruim 160 mensen die op de bus
zouden stappen op het laatste
moment afgebeld Ook de
ruim 170 passagiers die maan
dag zouden vertrekken, moes
ten worden teleurgesteld
Twee chartervluchten voor
vandaag en morgen, naar Split
en Ljubljana, zijn geannuleerd
„We hebben tot het laatste
moment gewacht, maar we
durven het toch niet aan. Je
weet niet wat er gaat gebeu
ren", verteld Laila van 't Sant
Phoenix verkoopt alleen maar
reizen naar Joegoslavië en kan
geen alternatief aanbieden.
„De mensen die we hebben
moeten afbellen, reageerden
zowel teleurgesteld als opge
lucht. Zo'n land in oorlog is
toch niet aanlokkelijk". De
laatste vakantiegangers van de
reisorganisatie in Joegoslavië
worden zaterdag en dinsdag
opgehaald.
De KLM blijft voorlopig vlie
gen naar Joegoslavië. Dat
geldt ook voor de Joegoslavi
sche luchtvaartmaatschappij
JAT, zo deelde een woord
voerder van de JAT-vestiging
in Nederland mee. De maat
schappij vliegt vijf keer per
week vanuit Nederland naar
het Balkanland.
HOGE KWALITEIT IN
