Lik-op-stuk
beleid juist
prettig voor
winkeldief
finale
Westerse
zakenlui
in Moskou
woedend
over poging
tot huur
verhoging
I!
li
£eidóe6ou4a/nt
ZATERDAG 29 IUNI 1991 PAGINA 26|
Berouw komt na de zonde.
DEN HAAG - Minister Hirsch Ballin
van justitie heeft deze week een wets
voorstel naar de ministerraad gestuurd
dat het mogelijk moet maken winkeldie
ven sneller te bestraffen. Naar schatting
verdwijnt er jaarlijks voor zevenhonderd
miljoen a één miljard gulden op illegale
wijzelïTnïë^winkels. Dit bedrag komt
overeen met circa één procent van de to
tale detailhandelomzet.
Door middel van het lik-op-stukbeleid
wil de regering deze diefstallen terug
dringen. Het was de vorige minister van
justitie Korthals-Altes (VVD) die dit be
leid in Nederland introduceerde. Zijn
opvolger Hirsch Ballin (CDA) gaat door
op de ingeslagen weg. 'Lik op stuk'
houdt in dat de politie de bevoegdheid
krijgt overtredingen en lichte misdrijven
zelf af te handelen, dus zonder dat de
rechter eraan te pas komt.
De doelstellingen van het lik-op-stukbe
leid zijn: een snellere reactie van politie
en justitie op geconstateerde winkeldief
stallen, een vergroting van de effectivi
teit van het politie- en justitieoptreden,
een consequente en consistente aanpak
van winkeldiefstallen en een aanpak die
omkleed is met voldoende waarborgen
voor de verdachte. Met name bij de
twee laatste doelstellingen kunnen vraag
tekens geplaatst worden.
Experimenten
In een aantal gemeenten zijn al experi
menten uitgevoerd met het lik-op-stuk
beleid inzake winkeldiefstallen. Leiden
kreeg als eerste met dit fenomeen te ma
ken. „Het experiment werkt perfect",
zegt een woordvoerder van de politie.
„Vroeger moest een winkelier een door
hem betrapte dief aanhouden en vast
houden, de politie bellen, wachten op de
rechercheur en ten slotte naar het bureau
om persoonlijk aangifte te doen. Zo'n
winkelier was al gauw anderhalf uur
kwijt. Nu heeft de man een voorbedrukt
aangifteformulier in huis, de dichtst in
de buurt zijnde surveillance-wagen kan
de dief meenemen en de politie (ten
minste van de rang van brigadier) kan
meteen een schikking treffen". Wanneer
de verdachte op het moment van aan
houding niet voldoende geld bij zich
heeft, kan hij later op het politiebureau
de transactie komen voldoen.
Wel is er een aantal randvoorwaarden
waaraan moet worden voldaan. De ver
dachte moet bekennen, de zaak moet
eenvoudig zijn (geen getuigenverhoren,
geen mededaders en dergelijke), er mag
geen sprake zijn van eerdere vergrijpen
gedurende de afgelopen twee jaar en de
verdachte moet achttien jaar of ouder
zijn. Het gestolen goed mag niet meer
waard zijn dan 250 gulden, het gestolene
moet teruggegeven worden, en indien dit
niet mogelijk is moet de schade vergoed
worden.
Indien de verdachte gebruik maakt van
de mogelijkheid tot schikken wordt de
naam van de verdachte wel geregi
streerd. Sinds 1 mei bestaat er een lande
lijk opvraagbaar registratiesysteem van
winkeldieven. Maakt een verdachte geen
gebruik van de mogelijkheid tot schik
ken, dan volgt de gebruikelijke weg via
het openbaar ministerie en de strafrech
ter.
Maar wie is er nu daadwerkelijk gehol
pen met het lik-op- stukbeleid? Volgens
mr. Welschen, persofficier van justitie in
Den Haag, waar momenteel een experi
ment loopt, is het grote voordeel dat de
winkeldief direct getroffen wordt in zijn
Het zogeheten lik-op-stukbeleid in Nederland
wint steeds meer terrein. De politie was al
bevoegd bepaalde overtredingen, zoals te hard
rijden, door rood licht rijden, fout parkeren,
met een slok op rijden en lichte vormen van
vandalisme, direct met een boete af te doen.
Winkeldiefstal wordt nu aan dit rijtje toege
voegd. Onder bepaalde voorwaarden kan een
winkeldief strafvervolging afkopen door een
paar honderd gulden neer te tellen.
Ongetwijfeld zeer efficiënt, maar begeeft
justitie zich hiermee niet op glad ijs? Stelen
uit winkels is toch een misdrijf. Mag dat
zomaar even door middel van een transactie
worden geregeld?
Iets stelen is zo gebeurd, maar wat als je gepakt wordt?
portemonnee. „De betrokkene voelt on
middellijk de relatie tussen het strafbare
feit en de boete. Vroeger werd een ac
ceptgirokaart verstuurd en die werd
vaak niet betaald. Een jaar later volgde
de dagvaarding waarop men vaak niet
verscheen, soms volgde een hoger
beroep. Óp een gegeven moment be
schouwde de verdachte alles als pesten
van de overheid en niet als een recht
vaardige zaak. Met alle administratieve
rompslomp vandien".
Vreselijk blij
Toch blijft het de vraag of de term 'lik
op stuk' inzake winkeldiefstallen wel
juist is. Het is immers de winkeldief zelf
die bepaalt of hij lik op stuk krijgt. Kiest
hij daarvoor, dan is hij direct van alles
af. Dat dit voor een winkeldief aantrek
kelijk kan zijn, blijkt wel uit het feit dat
vrijwel alle winkeldieven die voor het
eerst gepakt worden, gebruik maken van
de politietransactie, zo blijkt uit de expe
rimenten in de verschillende steden.
„De zogenaamde first offenders zijn
over het algemeen vreselijk blij dat ze er
met een boete afkomen en van verdere
rechtsvervolging verschoond blijven",
zegt een rechercheur van politie in Zaan
stad. Voor het ministerie van justitie is
een aangenaam en zeer welkom bijver
schijnsel dat het aantal zaken dat de offi
cieren van justitie te behandelen krijgen,
aanzienlijk daalt.
Dat justitie haar werkdruk aanzienlijk
ziet afnemen is voor mr. J.A. Lam,
plaatsvervangend algemeen secretaris
van het Koninklijk Nederlands Onder-
nemersverbond (KNOV), „een bewijs
van de efficiëntie en doelmatigheid van
'lik op stuk'. Het mes snijdt zogezegd
aan twee kanten". Want volgens Lam
blijkt uit de experimenten ook dat „de
overgrote meerderheid van de heter-
daad-winkeldieven voor de eerste keer
gepakt worden". Volgens hem gaat er
daardoor een preventieve werking van
het lik-op-stukbeleid uit. „Winkeldieven
vertonen een schrikreactie wanneer ze
direct een schikking voor hun neus krij
gen. Vroeger kregen ze driekwart jaar la
ter pas een dagvaarding, en dan was de
schrik al lang weg. Na verloop van tijd
treedt er een soort gewenning op".
R. Lut, hoofdinspecteur van politie en
projectleider van het experiment in
Haarlem, zet echter vraagtekens bij die
door Lam gesignaleerde preventieve
werking. „De preventie die er van zou
uitgaan, is niet te onderzoeken. De doel
groep die deze maatregel treft - de zoge
naamde first offenders - zijn de mensen
die voor het eerst gepakt worden. Vaak
zijn dat hele nette burgers die een keertje
over de schreef gaan. Bijvoorbeeld de
huisvrouw die onder invloed van men
struatie of menopauze een keer iets
steelt. Deze mensen zijn over het alge
meen zo onder de indruk als ze gepakt
worden, dat ze nooit meer zo iets doen.
Maar is dat het gevolg van het lik-op-
stukbeleid? Ik denk het niet".
Concluderend stelt Lut dat het lik-op-
stukbeleid inzake winkeldiefstallen „iets
is waar je politiek leuk op kunt scoren,
maar waardoor het aantal winkeldiefstal
len niet afneemt. De enige winst die ge
boekt wordt is dat justitie het minder
druk krijgt". De politie krijgt het niet
noemenswaardig drukker, stelt Lut. „De
hoeveelheid werk blijft ongeveer hetzelf
de, alleen de handelingen zijn iets an
ders"
Vrijwillig
zijn ook mensen die stellen dat justitie
zich op glad ijs begeeft wanneer dit soort
misdrijven door de politie afgehandeld
kunnen worden. Mensen worden veroor
deeld zonder dat er een rechter aan te
pas komt. Hoewel er sprake is van een
vrijwillig karakter inzake de winkeldief
stallen, moet het psychologische effect
van een verhoor door de politie niet on
derschat worden. Mensen zijn snel ge
neigd toe te geven wanneer ze in derge
lijke omstandigheden verkeren, zeker als
het de eerste keer is. „Het vrijwillige ka
rakter moet ernstig gerelativeerd wor
den", zegt mr. Wladimirov, voorzitter
van de adviescommissie strafrecht. „Ie
mand die gepakt wordt, is in staat alles
toe te geven. Als m'n familie het maar
niet hoort, als m'n werkgever het maar
niet hoort, dat soort overwegingen tellen
dan. Of er bijvoorbeeld sprake is van
onrechtmatig bewijs weet de gemiddelde
verdachte niet. Er is geen of minimale
controle door het openbaar ministerie of
de onafhankelijke rechter".
Ook andere zaken spelen mee. Tal van
omstandigheden werken in op verdach
ten, zoals de informatie van de zijde van
de politie, de termijn die de verdachte
heeft om zijn keuze terug te trekken en
de mate van bekendheid bij de verdach
te met de rechten die hij heeft. Ook de
houding van politiefunctionarissen
vormt een factor van belang. Bij al dit
soort zaken speelt in het strafrecht de
onafhankelijke rechter een essentiële rol.
Hij zorgt ervoor dat de rechtsbescher
ming van verdachten wordt gewaar
borgd, aldus Wladimirov
Hij tekent met name bezwaren aan tegen
de principiële kant van de zaak. „Hoe
wel winkeldiefstal feitelijk het karakter
van een overtreding heeft, is het volgens
het wetboek van strafrecht een misdrijf.
Vanwege het enorme aantal winkeldief
stallen is het begrijpelijk dat justitie het
op deze manier tracht op te lossen. Maar
het gaat om de inktvlekwerking. Justitie
is geneigd allemaal proefballonnetjes qp
te laten onder het mom van 'alleen in
dit geval zou het moeten werken'. De
politie wordt echter in toenemende mate
opspoorder en rechter tegelijk, en daar
moet je grote bezwaren tegen aanteke-
W;
ten
'let
die
sie
ker
hai
uit
MOSKOU - Westerlingen in Mos
kou die snakken naar wat kapitalis!
tisch comfort, zijn al sinds jaar ei
dag gewend zich naar het Interna
tionale Handelscentrum te bege
ven, een uitgebreid complex vat
winkels, kantoren en appartemen
ten dat de Mezh genoemd wordt.
Achter de gevel van gekleurd glas flikke
ren de neonreclames en binnen hangt dj
geur van echte koffie. Maar toch voel
niemand zich daar werkelijk in het Wes
ten. Met zijn keurig verzorgde call-girl!
en zijn levensgrote imitatie berkebomei
lijkt de Mezj nog het meest op een bij
tende satire op het Westen, bedacht doi
een Rus die er nog nooit is geweest.
In het verleden waren deze esthetisch!
tekortkomingen niet erg belangrijk: e
was maar één plaats waar men een fai
kon versturen, een vliegticket kon bot
ken, een pilsje kon drinken in een Eng
se pub, of zelfs kon gaan zwemmen
een overdekt zwembad met verveeld
vrouwen van Japanse zakenlieden. D
Mezj zou met deze markt voor rijke zi
kenlieden een onuitputtelijke bron va
inkomsten moeten zijn voor de Sovje
managers. En tot voor kort was dat oo
zo. De druppel die de kapitalistische era
mer deed overlopen was een brief aan c
vaste bewoners, waarin een verdubbe
ling van de maandelijkse huur werd aat
gekondigd. In het Westen lijdt de nade
rende economische recessie tot verlagin
van de huren, maar in Moskou geven
groeiende staatsschuld en de verslechtf
ring van de economie kennelijk aanle
ding tot een volkomen ander beleid.
Protestactie
Meer dan honderd buitenlanders hielde bedi
onlangs een protestactie voor één van dan
duurste restaurants van het handelscet nes,
trum. Zij lieten middels een speciaal o[
gericht bewonerscomité weten dat p._r._
niet genegen waren te betalen. Inmidde Arse
hebben ze een voorlopige overwinnii kers
behaald, omdat de laatste rekening dtkenc
ze hebben ontvangen de oude huurpri
vermeldde. c
Tot voor kort waren goede accommodiE
ties voor zakenlieden zo zeldzaam
de westerlingen geen eisen konden stéf.
len aan het Sovjetmanagement. Maar verei
laatste jaren zijn er vier nieuwe luxe h(
tels en verschillende moderne centra g
opend, zodat de Mezj niet langer eö hi
monopoliepositie bezit.
Ook binnen een andere grote instelliiiDe
in Moskou is momenteel een revolut
gaande. Het betreft de Izvestia,
staatskrant die algemeen beschod
wordt als het enige dagblad dat in
buurt komt van het westerse conce
'van een gezaghebbend nieuwsorgaan.
Al een jaar lang woedt er een machl
strijd tussen de liberale staf van het da
blad en de hoofdredacteur, Nikolai Ye
mov, een communistische ideoloog d
tevergeefs heeft geprobeerd zijn gc
vriend en afgevaardige Igor Golembyo
sky als correspondent naar Madrid
sturen.
De staf van de Izvestia is afgelopt
maand in liberale woede uitgeban
toen bekend werd dat twee andere 'i
tij-apparatsjiks hoge posten op de krai
zouden gaan bezetten. Naar het schiji
was dit voorstel afkomstig van Anatc
Loekjanov, de conservatieve voorzitl
van het Sovjetparlement. De boze jou
nalisten zeggen dat sinds de krant woi
uitgegeven door het presidium van h
Sovjetparlement, Anatoli Loekjanov v
zeggenschap heeft over het aannemi
van een hoofdredacteur, maar niet o\
ander personeel.
ficiel
Angst
Vooraanstaande journalisten van de
vesta hebben de angst uitgesproken di
de opgebouwde reputatie van hun kwa
teitskrant nu volkomen teniet zal w
den gedaan. Ze hebben geprotesteerd
^president Gorbatsjov en doen i
"beroep op goedgezinde parlementsled!
hun stem te verheffen.
De staf van de Izvestia heeft beslot!
niet in staking te gaan, maar overweg
nu de mogelijkheid van een 'naamregc
staking'. Dat zou betekenen dat de b
langrijkste journalisten zouden weigen
hun naam boven een artikel te zette
Dit is zeker geen gek idee. Maar hoeve
westerse journalisten zouden er zek
van kunnen zijn hun werkgevers op
knieën te krijgen door hun naam niet
vermelden?
Als uiterste redmiddel zouden de joi
nalisten van de Izvesta tot een eigen p
blikatie kunnen overgaan en deze vt
spreiden op het Poesj kinplein, tegenov
hun huidige kantoorgebouwen. Dat ple
is vanouds de plaats waar illegale 'alt!
natieve' kranten, boeken en tijdschrift
verkocht worden.
(c) The Tin
zend
