New York in de jungle met Paul Simon
Hadjidakis, de schilder als evenwichtskunstenaar
GDNST/RTV
Ceidae Somatit
DINSDAG 18 JUNI 1991 PAGINA 15
If miljoen dollar
;r minuut acteren
icteur Sean Connery (de
James Bond) speelt koning
ird Leeuwenhart in de
Ye bioscoopfilm 'Robin
I, Prins der Dieven' waarin
i Costner de hoofdrol
t. Sean Connery komt
i de laatste minuut van de
in beeld. Hij springt van
jaard om het huwelijk te
nen van Robin Hood en
c anne. Voor deze korte
eling heeft de acteur een
miljoen dollar gekregen.
~l FOTO: DIJKSTRA
'en81
Albert van Dalsumprijs
voor Marlies Heuer
AMSTERDAM Het Amster
dams Fonds voor de Kunst heeft
de Albert van Dalsumprijs voor
het toneelseizoen 1991/92 toege
kend aan Marlies Heuer voor
haar produktie 'Gebeurd in Tu
rijn'.
De prijs, waaraan een bedrag
van tienduizend gulden is ver
bonden, wordt op 1 november in
Paradiso uitgereikt.
Heuer schreef 'Gebeurd in Tu
rijn' naar de roman 'E Stato Cosi'
van Natalia Grinzburg. De jury
beschouwt de toneelvoorstelling
zonder meer als een hoogtepunt
in Heuers oeuvre.
René Appel wint laatste Gouden Strop 1991
AMSTERDAM De Gouden Strop 1991, de prijs voor het beste
Nederlandstalige misdaadboek, is gewonnen door René Appel
voor zijn boek 'De derde persoon'. De prijs, waaraan een geldbe
drag van 10.001 gulden en een plastiek is verbonden, werd giste
ren in Amsterdam aan de winnaar uitgereikt tijdens een bijeen
komst van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadau
teurs (GNM).
Behalve Appel waren voor de Gouden Strop Jef Geeraerts
(Double face). Martin Koomen (De Portland paradox) en Jac
ques Post (Killroy) genomineerd. Appel werd al twee keer
eerder genomineerd voor de Gouden Strop, in 1987 voor zijn de-
öuut 'Handicap' en in 1989 voor 'Spijt'. De prijs, die in 1986 door
de GNM werd ingesteld, ging eerder naar Jef Geeraerts voor
De zaak Alzheimer' (1986), Thomas Ross voor 'Beta' (1987) en
Gerben Hellinga voor „De terugkeer van Sid Stefan" (1989). De
prijs werd overigens voor het laatst keer uitgereikt, zo maakte
het Genootschap gisteren bekend. Bruna B V. zal de boekenprijs
met ingang van 1992 „adopteren", waardoor de Gouden Strop
wordt vervangen door „de prijs voor het spannende boek". Het
geldbedrag dat aan de prijs is verbonden, wordt verhoogd tot
25.000 gulden.
Goud voor Nederlandse
op theaterexpo in Praag
AMSTERDAM Het werk van de Nederlandse
theatervormgeefster Mirjam Grote Gansey (1954)
is op de Quadriennale, de internationale tentoon
stelling voor decors- en kostuumontwerpen in
Praag, bekroond met een gouden medaille. Het
Nederlands Theater Instituut (Nthl) in Amster
dam, dat verantwoordelijk is voor de Nederland
se inzending, heeft dit gisteren bekendgemaakt.
De jury koos het werk van Grote Gansey uit hon
derd inzendingen uit 32 landen.
Haar inzending bestond onder meer uit ontwer
pen en maquettes voor 'Het verlangen' van Peter
te Nuyl, Vondels 'Gijsbrecht' en Konrad Boeh-
mers 'Woutertje Pieterse'. De Quadriennale, die
eens in de vier jaar wordt gehouden, duurt nog
tot en met 30 juni.
fjan Peekei
et meer op
Revisie
VERSUM Han
de fcel mag het kinder-
„iejramma 'Wordt Ver
dei d' niet langer van de
10 presenteren. De
anning van de buis is
rechtstreeks gevolg
zijn veroordeling, eni-
tveken geleden, door
Utrechtse rechtbank
belastingontdui-
1. De AVRO vindt het
AI passend dat een ver-
jeelde presentator nog
;r het gezicht blijft
een kinderprogram-
-
.idvoerder Rob Zwitters:
,%el is dermate negatief in
eilfcbliciteit gekomen, dat we
vinden wanneer hij
net scherm verdwijnt. Het
j ramma kan blijven, maar
Jieken nu een andere pre-
V." De AVRO denkt
tcojgens niet aan een levens-
verbanning. De bekende
ladr Bommel'-presentator
gdeerst de hem opgelegde
j j moeten hebben uitge-
A dan zou de Avro-staf
Je®fverschijning op de buis
..luw in overweging willen
enjjn
eëjJPeekel is behalve tv- en
^presentator ook directeur
Se?eekel/Stips Producties in
ëeJrsum. Naast 'Wordt Ver-
1 worden ook andere se-
zoals 'Ducker en
"Mnrijn', Dit is Disney',
re'TV' en 'Groen en Gron-
'ussen 1985 en 1987 heb-
'eekel en zijn twee mede
euren ruim 60.000 gul-
™(e weinig aan de fiscus op-
zen. Daarvoor is aan van-
acht maanden gevange-
*uaf geëist. De rechtbank
Gchter in op het aanbod
feekei om als alternatief
de celstraf een serie
te maken voor jeugdin-
igen. De drie directeuren
Peekel/Stips Producties
n daarvoor veroordeeld
:n gezamenlijke dienst-
ping van 160 uur. Ook
ieder een geldboete van
gulden betalen. Peekei
vanmorgen geen com-
d lar geven op het besluit
en e AVRO. Hij zal wel de
êe de kindershow 'Wordt
lgd' in het land blijven
jks
Vjets
spieren
«egaal
en O
"Jierikaanse
n
ns
u 11 HINGTON In een
^eig het illegaal kopië-
van Amerikaanse
in de Sovjetunie te-
e gaan hebben de be-
9*! ijkste Amerikaanse
ïaatschappijen giste-
lijj, esloten een boycot in
n d Hen op de export van
produkten naar de
tunie.
nd'
Jack Valenti, voorzit-
n de Amerikaane Motion
i Association, tolereren
•functionarissen de ille-
Z3 iroduktie van videocas-
Vfen krijgen ze zelfs pro-
uitbetaald voor de ver
ervan. De aangesloten
udio's hebben tevens be-
hun produkties niet op
aanstaande filmfestival
ee Moskou, of enig ander
"-filmfestival, te zullen
[en. Onder de studio's
zich Paramount,
itiefrsal, MGM, 20th Centu-
Walt Disney, Warner
irs, Columbia en Orion.
cu tekenden de VS een
„eV inkomst met de Sovjetu-
^ee aarbij Amerikaanse pro-
een financiële ver-
g zouden krijgen voor
rtoning van hun films,
•vjets leven deze over-
mst echter niet na. Ook
Vjet-televisie houdt zich
eeI is Valenti bezig met „pi-
wMen zendt films uit
s c tok aan de Sovjetunie
j erkocht, zoals Predator,
ando en Die Hard II. In
,nsl >u zei Oleg Roednev, het
van de exportafdeling
•vjet-films, tegen een za-
yj, ekblad dat hij de Ame-
g( se boycot ondersteunt,
ivens „sympathie voelt"
filmliefhebbers in zijn
Paul Simon concert. Ahoy', Rotter
dam. Gisteravond. Herhaling: van
avond en 6 en 7 juli: Torhout,
Werchter. Belgiö.
Het enthousiasme van Ne
derlanders tijdens concer
ten is groot, zó groot zelfs,
dat je er als artiest een
beetje verlegen van zou
worden. Nu is Paul Simon
veel gewend, maar van
die overdadige uitbundig
heid werd zelfs deze Ame
rikaanse zanger, tekst
schrijver een beetje stil...
Of zegt hij tussendoor toch
altijd al heel weinig? Voor
Nederland had hij precies
één keer „dank je wel" in
zijn woordenschat, de rest
ging op aan zijn teksten
die in combinatie met de
wonderschone muziek
voor een avondje New
York in de jungle zorg
den.
Na ruim tweeënhalf uur, in
clusief zijn twee toegiften, kon
Paul Simon als een triomfator
op het podium van Ahoy' in
Rotterdam terugkeren om de
publieke, staande ovatie in
ontvangst te nemen. Wat ver
legen stapte hij voor de laatste
keer de concertarena binnen,
waarbij een brede glimlach
Paul Simon
tijdens zijn
optreden in
Ahoy'
FOTO: ANP
zijn ingenomenheid met het
concert onthulde. Niet geheel
onterecht want de bomvolle
zaal zag in een stuwende men
geling van zang en dans een
aantal juweeltjes geboren wor
den. Simon sprak de taal van
de jungle, alsof hij geen andere
meer beheerst, en dat had
vooral op zijn oude werk een
verrassende uitwerking. 'Ko-
dachrome' was hierdoor in
eerste instantie voor het pu
bliek onherkenbaar, maar
straalde in zijn Afrikaanse jas
je, terwijl in de tweede toegift
het mooie en breekbare solo
uitstapje van Paul Simon met
'America' vooral door zijn ma
nier van zingen aan intensiteit
won. Hij legde Afrikaanse ac
centen alsof hij niet langer de
rock roll-taal spreekt. Soms
tilde die Zuidamerikaanse an
nex Zuidafrikaanse aanpak
een compositie boven de mid
delmaat uit zoals bijvoorbeeld
bij 'Hearts and Bones'.
Hoewel Simon in topvorm was
en werd opgestuwd tot grote
prestaties dankzij het uitbun
dige publiek, dat danste, maar
ook meezong met onder meer
'Bridge over troubled water'
en de absolute topper van de
avond 'You can call me Al'
(dat net als in Londen ook hier
in de herhaling ging), had hij
een groep bij zich om verliefd
op te worden. De muzikale in
vulling van saxofonist Michael
Brecker zorgde voor kippevel
en de drumpatronen van het
Braziliaanse kwartet Mingo
Aruajo, Cyro Baptista, Dom
Chacal en Sidinho klonken in
hun overdonderende schoon
heid als een te vroeg afgesto
ken oudejaars-vuurwerk.
Maar held van de avond was
'Graceland'-gitarist Chikapa
Phiri, die regelmatig met zijn
eigenwijs klinkende gitaarpa
tronen als een eenling tussen
de andere noten doorfietste en
met zijn warmbloedige spel de
al tot tropische temperaturen
verhitte zaal wat extra zonne
schijn gaf.
Sentiment
De kleurrijke lichtshow werk
te mee de schijn van deze tro
pische verrassing in stand te
houden. De enige die voor wat
verkoeling zorgde was Paul
Simon. Zijn regenbui was het
sentiment, dat hij in nummers
als Train in the distance' en
'Still crazy after all these ye
ars' verpakte. Even rust... hoe
wel laatstgenoemde compositie
meer dan een uitnodiging leek
je geliefde stevig vast te pak
ken om vervolgens dansend
door Ahoy' te gaan. Wat ech
ter ontbrak, was de ruimte.
Met zijn 'Born at the right
time'-wereldtournee bewijst
Paul Simon vooral hoe hij zich
andere muzieksoorten dan
rock of popmuziek heeft eigen
gemaakt. En dat jasje zit hem
als gegoten, ook omdat zijn
lichte, soms hoge zang uitste
kend gedijt in die Afrikaanse
en Zuidamerikaanse klanken-
Galerie Zagwijn, Spui 235a, Den
Haag: Marco Hadjidakis (objecten
en schilderijen) en Karoly Toth
(schilderijen). Geopend van dinsdag
tot en met zaterdag van 10.30 uur
tot 17.30 uur. Op maandag van 12.00
uur tot 17.30 uur. Tot en met 27 juni.
North Sea Gallery, Gevers Deynoot-
weg 93, Scheveningen: Anton Vrede
(schilderijen en tekeningen). Geo
pend van maandag tot en met zon
dag van 12.00 uur tot 18.00 uur. Tot
en met 30 juni.
Hans Zagwijn presenteert deze
maand in zijn galerie aan het
Spui werk van twee kunste
naars met on-Hollands klin
kende namen: Marco Hadjida
kis en Karoly Toth (beiden in
1957 geboren). De eerste stamt
uit een Griekse familie die al
drie generaties in ons land
woont; de tweede vluchtte in
1987 uit Hongarije. Ondanks
onderlinge verschillen valt bij
beiden te zien dat ze wortels
hebben buiten Nederland.
Hans Zagwijn heeft opnieuw
twee nog jonge kunstenaars
een kans gegeven hun werk te
laten zien, zoals hij dat al zo
vaak heeft gedaan. De eigen
zinnige galeriehouder met een
voorkeur voor eigenzinnige
kunstenaars begint aan zijn
laatste jaar galerie Zagwijn. In
1992, na ruim 20 jaar, stopt hij
ermee. Jammer, want zowel
galerie als galeriehouder (en
vaak ook de kunst) zijn hoogst
bijzonder en nemen een unie
ke plaats in de Haagse kunst
wereld in. De schilderijen van
Karoly Toth laten zich bekij
ken als een geladen persoon
lijk verslag van wat hij heeft
meegemaakt in Hongarije en
tijdens de eerste periode in
Nederland. Titels, losse
woorden op het doek als een
soort graffitti en kleine figura
tieve elementen vormen dui
delijke verwijzigingen naar
het eigen levensverhaal. Op
een schilderij laat hij zelfs de
papieren van de Haagse
vreemdelingenpolitie zien en
de kaart waarmee hij zich pe
riodiek moest melden. Die pa
pieren maken deel uit van een
vol beschilderd doek in donke
re, enigszins herfstachtige tin
ten met over elkaar vallende
verfdruipers, lijnen en kleur
vlakken. Het moet een ver
beelding zijn van de verwar
ring, melancholie en angst die
zich van de Hongaarse vluch
teling in Nederland heeft
meester gemaakt. Een hoopvol
teken vormt misschien de vlag
met het gat erin zoals we die
kennen van de bevrijdings
feesten in Roemenië en de
DDR. In Hongarije leek het er
aanvankelijk op dat Karoly
Toth in het drukkersvak car
rière zou maken, maar hij ont
dekte op den duur dat zijn
echte ambitie meer bij de vrije
beeldende kunst lag. Hij wei
gerde zich echter te onderwer
pen aan het beperkende leer
plan op de Staatskunstacade-
Links: Een
doek zonder
titel van Marco
Hadjidakis
mie en koos een autodidacti
sche weg. Hij plaatste zich
daarmee buiten het erkende
kunstcircuit en net zoals veel
andere intellectuelen en
kunstenaars in (Oost)Europa
moest hij ongeschoold werk
doen om aan de kost te ko
men. Na zijn komst naar Ne
derland kwam Karoly Toth in
Den Haag op de Vrije Acade
mie terecht en vond daar het
ideale klimaat om zich aristiek
verder te ontwikkelen. Zijn
werk vertoont nog steeds een
Hongaars karakter. De schil
derijen zien er aards en zwaar
moedig uit door de dominante
donkere kleuren en de chao
tisch, nerveuze opeenstapeling
van vormen, lijnen en figura
tieve elementen. Soms is de
agressie haast voelbaar zoals
op de beschilderde paneeltjes
waar met een mes gleuven in
het hout zijn gekerfd. Elk
schilderij is een verwijzing
naar een hoofdstuk uit de per
soonlijke geschiedenis van de
kunstenaar. Dat leven is zon
der twijfel turbulent en vol
onzekerheid en verandering.
Aan zijn integriteit hoeft niet
getwijfeld te worden, maar
aan het zo expliciet etaleren
van persoonlijke belevenissen
zit ook een gevaar. Het werk
wordt daardoor erg anekdo
tisch. Hij zou meer afstand van
de ervaringen moeten nemen
en ze moeten sublimeren tot
een hoger abstractieniveau. Nu
lijkt dit werk sterk op het
'emotioneel van zich af schil
deren' van een dramatische
ervaring. Door de overdaad
aan middelen
die de kunstenaar inzet, ver
dwijnt het zicht op de kern.
Evenwicht
Het werk van Marco Hadjida
kis daarentegen ziet er volko
men anders uit. Hij zoekt het
'Ground controll 1991' van Anton Vrede
minder in de ongeremde ex
pressie van emoties, maar in
een uitgebalanceerde verbeel
ding daarvan. In zijn werk
combineert hij een zoeken
naar evenwicht met een wild
en druk schildersgebaar. Veel
van de schilderijen zijn zowel
in rust als vol van beweging.
Marco Hadjidakis bereikt deze
paradox door het beeld harmo
nieus en vaak symmetrisch op
te bouwen met heldere vor
men, maar binnen de contou
ren van die vormen heeft hij
snelle en dynamische verfstre
ken neergezet. De helder
zichtbare verfstreken die alle
maal één richting uit wijzen
geven er grote vaart aan, ter
wijl de vorm zelf in rust is. Be
weging en starheid liggen hier
heel dicht bij elkaar. Op een
doek staat een vorm afgebeeld
die lijkt op de hersenen met
een rechter en linker helft.
Het menselijk brein vormt een
symmetrische en gave een
heid, maar is opgebouwd uit
een ondoorzichtige brei van
cellen en aderen. Zo'n contrast
zit ook in bijna al het werk
van Marco Hadjedakis. Struc
tuur en structuurloosheid, om
die twee begrippen draait het
steeds. De kleuren zijn licht en
transparant. Ze vervullen
slechts een ondersteunende rol
in de compositie. Het kleurge
bruik doet mediterraan aan en
geeft de composities een grote
mate van lichtheid.
Anton Vrede.
/olgens een pas verschenen
gids behoort Anton Vrede
(1953) uit Rotterdam tot de 100
meest talentvolle jonge
kunstenaars in Nederland. De
samenstellers hebben gepro
beerd objectieve criteria te
hanteren bij het maken van
hun top 100, zoals het aantal
gehouden exposities, de ge
wonnen prijzen en de ver
koopprijs. Zo'n vermelding
heeft waarschijnlijk het effect
van een zichzelf waarmakende
voorspelling. Als in een serieu
ze uitgave staat dat je een
veelbelovend talent bent, dan
neemt de interesse vanzelf toe,
waardoor de verkoopprijs
stijgt en het aantal exposities
groeit, enzovoort. Toch hoeft
Anton Vrede het van zo'n
soort mechanisme niet te heb
ben. Hij exposeert al tien jaar
en werkt gestaag verder aan
dc ontwikkeling van een eigen
stijl. De basis van zijn talent
vormt het tekenen. Nog altijd
valt in de schilderijen een ba
sistekening te ontdekken,
maar al minder sterk dan een
aantal jaren geleden. De kleur
maakt zich nu sterker van de
concrete vormen en contouren
los. Ook gebruikt hij lang niet
altijd meer contourlijnen om
een vlak te begrenzen. Steeds
duidelijker zijn de schilderijen
te bekijken als een verhalende
en als een abstracte composi
tie. In de nieuwe huisvesting
van North Sea Gallery tegen
over het Kuhrhaus zijn recen
te schilderijen en tekeningen
van Anton Vrede te zien. Op
nieuw veel gefragmenteerde
dieren en mensen tegen een
kleurrijke achtergrond. Anton
Vrede heeft weieens gezegd
dat de bezoeken aan Blijdorp
en aan het Volkenkundig Mu
seum voor hem even belang
rijk waren als zijn bezoeken
aan kunstmusea. Hij lijkt de
tijgers, pinquins, flamingo's en
al die andere beesten vooral te
schilderen vanwege hun vorm.
De figuur valt vaak uiteen in
een reeks vlakken die pas bij
een nadere beschouwing een
beest vormen. Vaak zie je in
eerste instante alleen een wer
veling van vormen en ontdek
je daarin later een vogel, een
vliegtuig of een mens. Het
werk van Anton Vrede is hel
der, dynamisch en soms heel
vrolijk. Hij weet een mooie ba
lans te vinden tussen de ele
menten waaruit de schilderij
en zijn opgebouwd. Het is net
niet te druk op zijn doeken. De
stralende en transparante
kleuren lijken terug te voeren
op zijn Caribische oorsprong.
Kortom, een zeer zomerse
schilder in de North Sea Gal
lery in Scheveningen. In ieder
geval nog iets wat aan de zo
mer herinnert.
jn mk
door René de Cocq
VERJAARDAG
In het najaar bestaat de
(publieks)televisie in ons land
veertig jaar. Dat zal
ongetwijfeld (we herinneren
ons nog maar al te goed de
diverse jubileumvieringen van
de diverse omroepen) weer
een stroom van beverige
zwartwitbeelden uit het
archief met zich meebrengen.
We kijken immers graag terug
naar de kleutertijd van het
medium; is het niet uit
nostalgische overwegingen,
dan is het wel omdat «'e ons
graag vrolijk maken om de
tuttige jurken van de
zangeresjes van toen en de
geheel verkeerde brillen van
de presentatoren.
Deze mix van
(jeugd)sentiment en
lacherigheid was ook het
fundament van een aantal
terugblikkende
showprogramma's van de
laatste tijd, waarin wellicht al
een voorschotje werd genomen
op het aanstormende jubileum.
Bij RTL4 keek Ron
Brandsteder in de Tweede-
Jeugd-Show met een aantal
kandidaatjes terug naar de
jaren vijftig en zestig (de
deelnemers moesten daarbij
allerlei dingen doen, zoals
meezingen, die een vreselijke
aanblik opleverden, nog
afgezien van het overmatig
transpirerende hoofd van
Brandsteder zelf).
Bij de NCRV ontving Ted de
Braak in vier programmaatjes
vier gasten uit de lichte
wereld (zal ik het maar
noemen) die beeldfragmenten
van eerdere verrichtingen in
hun loopbaan kregen
voorgezet en daarover met De
Braak mochten napraten. Dat
had aardig kunnen zijn maar
versukkelde vrijwel
onmiddellijk in wederzijds
geglunder van elkaar en
(vooral) zichzelf zó goed en zó
aardig vindende collega's.
En ook bij de KRO is de
onstuitbare Hans van
Willigenburg inmiddels
doende met terugblikjes in de
tijd. Bij hem dient een bepaald
kalenderjaar uit het verleden
als leidraad voor
onverplichtend gebabbel met
sterren en sterretjes (al dan
niet reeds uitgedoofd) uit de
lichte muziek van dat jaar.
Alweer een show met een veel
te hoog toi-toi-toi-gehalte.
Het is te hopen dat het
verjaardagsfeestje in de herfst
terugblikprogramma's van een
wat volwassener allure gaat
opleveren. Natuurlijk is het
reuze geestig om de poepende
koe van Cees de Lange nog
eens terug te zien en de
songfestivalwinst van Teddy
Scholten nog 's te beleven.
Maar de Nederlandse televisie
heeft heus nog wel waardiger
momenten opgeleverd, en
steeg zelfs in die eerste jaren
soms al tot ongekende hoogte
(Pierre Janssen!). Daar willen
we straks ook wat van
terugzien, en dan niet aan de
hand van De Braak of Van
Willigenburg (Brandsteder
was toen nog niet eens
geboren) en onder het
plichtmatig geklap van een
tribune met studiopubliek.
Met een serietje 'op lokatie'
heeft Sonja 'Op Zaterdag'
Barend zich dit voorjaar
aardig gerevancheerd voor de
soms schrikbarend uit de hand
lopende prietpraatdiscussies
die haar normale uitzendingen
ook afgelopen winterseizoen
traditioneel teisterden.
Afgelopen zaterdag keken we
met haar mee in het leven en
op het bedrijf van een
Nederlands echtpaar dat in
Transvaal een tuinbouwbedrijf
heeft opgezet, en daarmee in
twaalf jaar tijd een stukje
wildernis omtoverde tot een
bron van werkgelegenheid en
(relatieve) welvaart voor zo'n
zestig zwarte gezinnen.
Het leverde een niet alleen
aardig en menselijk portret op,
maar verschafte ook op een
niet nadrukkelijke manier
enig inzicht in de complexiteit
van de etnologische en
economische problematiek
waarmee de door
vooroordelen verziekte
Zuidafrikaanse samenleving te
kampen heeft. Dezelfde Sonja
die in haar Amsterdamse
programma 's soms zo kan
irriteren met haar eigen
vooringenomenheid stelde zich
hier opmerkelijk
terughoudend op; ze stelde wel
de vragen die gesteld moesten
worden maar luisterde nu ook
eens zorgvuldig naar de
antwoorden. Ze kan het wel.'
