iddeleeuwse sfeer in [ike regel te proeven £e rommauf I )nder de oppervlakte zit een enorme verdorvenheid' Levensteken van Green On Red EKEN EN PLATEN CeicUeSoutcmt VRIJDAG 14 JUNI 1991 PAGINA 9 JENTIJDSE BEWERKING VAN 'DE ROMAN VAN DE ROOS' de Lorris en Jean de 'De roman van de roos'. Ne- t van Ernsl van Altena. Uit- j de reeks AMBO-Klassiek. Lrij Ambo. Prijs 95,-. VERSTAPPEN leimzinnige 'Roman van s', een Frans middel- werk, heeft altijd de tiding van literatuur-his- studenten van de mid- cultuur, filologen, niet, voor raadsels ge it. De tekst uit de 13e is een allegorie, met my- en hoofse elementen, middeleeuwen zijn in lalgebied pogingen tot ling ondernomen, maar ijn nogal aanvechtbaar, jft er een heel eigentijdse, 1 pnde, meeslepende verta- an verschenen, vervaar- {door Ernst van Altena, jn faam als vertaler van ijke Franse teksten uit en verleden hierbij [bevestigt. tman van de Roos' is een isch verhaal over liefde. M^chter spreekt over zich- ij droomt over de prach- iaand mei, waarin hij na andeling door de velden hoge muur komt, die lermetisch omsloten tuin eft. Het is een ware }t, met torens en kante- )p de tinnen staan allego- 1 figuren, beelden van ;den en gebreken. lite gedachte i er personages als Trots (digheid. Verraad en Ver- De dichter wil de Roos plukken, die hem zo bekoort. Een aantal allegorische figu ren biedt daar verweer tegen, maar hij wordt, zoals dat hoort in deze oude verhalen, ook weer geholpen door andere al legorische gestalten. Onder hen zijn Vrouwe Hoop, Zachte Gedachte, Lieflijk Woord, Zachte Blik, maar vooral ook Goed Onthaal. Het eerste deel van de roman is van de hand van Guillaume de Lorris, die zo'n 4000 versregels voltooide Dit eerste deel eindigt in grote bitterheid van de verteller of spreker over de onmogelijk heid zijn doel te bereiken. In door Ernst van Altena prach tig vertaalde regels komt die somberheid hevig tot uiting: „Zo vrees ik ook van nu af aan mijn hoop wel te zijn kwijtge raakt. Amor had mij een weg ge maakt naar Goed Onthaal en ik was hem die mij getrouw was, met mijn stem tot steun in liefdesspel en strijd. Maar Amor met zijn grillig heid deed 't mij in èèn uur weer ontberen net toen ik dacht te triomfe ren. De tweede auteur van de mid deleeuwse Roos-roman, Jean de Meung, heeft allerlei avon turen voor de mislukte min naar bedacht, die hij, zoals dat in een hoofse roman gebruike lijk is, elkaar ongebreideld op laat volgen. Deze Meung genoot vanwege dit lange tweede deel, dat bij na vijf keer zoveel tekst toe voegde aan de ongeveer 4000 regels van Guillaume, in de Franse literatuur een grote faam. Hij werd zelfs „de Voltaire van de Middeleeuwen" ge noemd. Dat kwam door zijn stekelige, satirische en vaak cynische beschrijvingen. Dat heeft nogal wat discussie-stof opgeleverd in de late middel eeuwen, waardoor met name dominicanen en franciscanen nogal hardhandig tegenover elkaar kwamen te staan. Hein van Aken In Frankrijk is de Roos-Ro man erg populair geweest. Er zijn ongeveer driehonderd ma nuscripten van bekend en dat is een ongelooflijk aantal voor een middeleeuwse tekst. In de zestiende eeuw verscheen het al snel in druk. In onze mid deleeuwse literatuur zijn er twee, fragmentarische, verta lingen van bekend. De pastoor van het Vlaamse Cortbeke, als auteur bekend onder de naam Hein van Aken, heeft er zich aan gewaagd, maar hij sloeg de delen over de seksualiteit als een middel om de dood te be vechten maar over. Zijn versie beslaat bijna 15.000 verzen, de originele Franse tekst is meer dan 20 000 regels Er is in 1955 nog een andere middeleeuws-Nederlandstalige versie opgespoord, van een ge heel onbekende dichter, waar van de literaire onderzoekers fijntjes opmerken dat deze Vlaamse „clerc" minder van, allegorie hield dan het origi neel hem aanreikte en dat hij bovendien aanmerkelijk gods- dienstiger van aard was dan genoemde Hein van Aken, wat nadrukkelijk zijn invloed ge had heeft op de twee fragmen ten, die van zijn hand zijn op- Speels en rijk Nu ligt er dan de gloednieuwe vertaling van Ernst van Alte na Een meesterstuk, in elk opzicht. Deze vertaler, die niet alleen met eigentijdse Franse chansons, zoals die van Jac ques Brei, zijn sporen verdien de, heeft al een grote naam ge maakt met vertalingen van de balladen, refreinen en ronde len van Frangois Villon. Daar bij heeft hij een bundel van Charles d'Orléans vertaald en van een aantal troubadours. Waarom hij tot de vertaling van 'De Roman van de Roos' kwam, legt hij uit door in zijn inleiding tien regels van Hein van Aken over te schrijven met het commentaar: „De Middelnederlandse tekst, die mij soms meer problemen baart dan de Oud-Franse." Interessant is de korte uiteen zetting van zijn werkwijze: „Ik heb de jambische structuur en het rijm van de verzen vol strekt nagevolgd, omdat ik principieel van mening ben dat er een eenheid van vorm en inhoud bestaat" Hij licht dat toe met een verwijzing naar Engelse vertalingen van deze tekst, die in Shakespea- reiaanse blanke verzen zijn ge schreven. Van Altena vindt dat dit soort bewerkingen, ze ker als ze in proza zijn, het werk ontdoen „van geur, smaak, sfeer". Want in de middeleeuwse teksten is klank van het hoogste belang, „er if fa Rofe mmudTemenr reuot tt twtige oulttf Ctg pit ctStntf» yn- piefïiene. "Jmprtmc a JOaria pour mmftrtpfmcSiSoue ianowant btuant fc cofftcgr t>c Rtine. Frontispice van een van de oudste boekdruk-uitgaven (1538) van de „Roman de la Rose". werd met en voor het oor ge schreven". Zijn vertaling is van een enor me meeslependheid. Leesbaar tot en met, alsof een heden daags volksdichter aan het woord is, zonder in de buurt te komen van volksheid of hoe je dergelijk populisme ook wilt noemen. De middeleeuwse sfeer is in elke regel te proe ven, de pret die dat oplevert voor een bewerker en zijn ge voel van geborgenheid die ge trouwheid aan de tekst hem brengt, je kunt het allemaal meevoelen met de vertaler in deze prachtige bewerking van de Middeleeuwse Roos-roman. Een boek om te koesteren, te lezen en herlezen en lang van te genieten. Een boek om een ingang te vinden tot de verre cultuur van het oude Europa, waar alle leven op bruisende manier in is teruggevonden door Ernst van Altena. Ach, deze tekstuitgave is bijna hon derd gulden duur, maar in verhouding tot wat het boek te bieden heeft, is dat zo'n gering bedrag! .SON DEMILLE EN DE ROL VAN DE MAFFIA AAN AMERIKA'S GOUDKUST DeMille: 'Goudkust'. Uitgave i DeMille gOectrum. r Q DS VAN WEES ERDAM Ooit, zo zijn vijfentwintigste, Nelson DeMille in ene hel van Viet- infanterie-officier dood voor ogen. varing die hem vol- eigen zeggen vervol- iten enen male onge maakte voor het leven. Dus werd ihrijver. aaipa, uiteraard waren er -^dingen die meespeelden. ra- irlangen bijvoorbeeld die ^nissen in Vietnam te ;0(j e stellen, voor het nage- te bewaren. Iets in de van 'All quiet on the n front' van Remarque, lan anders. En het nogal stellende feit dat het ftjifsleven in Amerika niet ^wachten op een door een waren niet geliefd. Ze n verloren, en hadden sommige gevallen niet chte imago van hasjro- anarchisten. Zelfs een voor bedrijven die Viet- 'eteranen in dienst na iad niet het gewenste ef- J He merkte dus, ondanks litstekende opleiding, dat emand op hem zat te en, dat hij op zichzelf aangewezen. Hij wist als RT^ander hoe kort het leven i en besloot er het beste maken. Met de notities :ijn Vietnam-boek nog op e overtuiging dat hij iets 'tellen had en dat hij be- Qn dan het gros van de vers die hij las, ging hij en. Pockets, pulplec- detectives, maar geen am-boek. Agenten van grote uitgeve- n Amerika zagen dat hij zijn vingers had en hem chten zijn krachten eens n 3 den aan het betere werk. is het dus gekomen. De- is nu miljonair, zijn zesde boek 'Goudkust' is zo- ^an de Nederlandse per- Ot irold en staat op het punt merika te worden ver- Maar dat ultieme Viet- x>ek is er nooit gekomen. :én Vietnam-boek, maar at wat hij oorspronkelijk •fa hoofd had. U^ple is in Nederland als de imde begeleider van een AKlje leden van de Ameri- e Boek-van-de-Maand- die een naar zijn zin veel ige 8000-dollar kostende eis door Europa maakt, nterview beschouwt hij 3M als een welkome on- Jpking in het door zeven- ^^ïssers gedomineerde jhema. Dat het gesprek Issant ook nog ter promo kan dienen voor 'Goud- in Amerika zijn meest pvolle boek tot nu toe, is J meegenomen maar voor Nelson DeMille: „De maffia kun je niet romantiseren". DeMille eigenlijk bijzaak. Toch is het juist dat boek dat DeMille's naam definitief ge vestigd heeft als een van de beste fictie-schrijvers van dit moment. Het is een met veel humor en ironie geschreven roman over de wederwaardig heden van de advocaat John Sutter, wiens gemoedelijke le ven in het Wassenaar van Amerika, op een stukje Long Island, ruw wordt verstoord door de komst van een nieuwe buurman, de maffiadon Frank Bellarosa. Sutter, telg uit een oud maar wat berooid Amerikaans ge slacht, maar getrouwd met een puissant rijke erfgename, ziet hoe langzaam maar zeker al zijn zekerheden hem ontglip pen. Sutter is op z'n minst geïntrigeerd door zijn nieuwe buurman, die hem naarmate de kennismaking vordert als een prooi in een spinneweb weet in te kapselen. Sutters onthechting uit zijn milieu wordt gezet tegen het decor van Amerikaanse landhuizen, belastingproblemen en de kak- kerige country club waar hij lid van is. In Amerika is 'Goudkust' al vergeleken met 'The Bonfire of the Vanities' van Tom Wol fe, eveneens een roman waar in de bijna onaantastbaar rijke hoofdpersoon stukje bij beetje alles dient op te geven om het hoofd boven water te houden. En ook daarin lukt het hem maar niet om enige grip op de gebeurtenissen te krijgen: elke reactie is een verkeerde, de uitkomst staat eigenlijk al vast, het noodlot maakt alles kapot. Rijkdom Voor Nelson DeMille speelde 'Bonfire of the Vanities' geen rol bij het schrijven van 'Goudkust'. Wèl DeMille's ei gen achtergrond. „Ik ben op- gegroeid op slechts vijf kilo meter afstand van dat betref- FOTO: DIJKSTRA fende stukje Long Island, en van jongs af aan geïntrigeerd geweest door die grote land huizen en landgoederen die daar in de twintiger en derti ger jaren waren neergezet. De rijkdom die je daar aantreft is tegenwoordig onvoorstelbaar. Het is de buurt waar F. Scott Fitzgerald zijn 'Great Gatsby' situeerde. Mijn idee was aan vankelijk een soort sage te schrijven over een familie in die buurt, vanaf de twintiger jaren, door de depressies heen, naar de teloorgang nu, nu ei genlijk niemand het meer kan opbrengen die huizen nog te onderhouden. Maar dat was een te ambitieus plan". DeMille richtte zijn aandacht meer op de veranderingen die de goudkust de laatste decen nia heeft ondergaan. Was het gebied ooit het exclusieve do mein van ook in ons land be kende families als de Roose- velts, Vanderbilts en Whit ney's, sinds enige tijd heeft zich er tot groot ongenoegen van de autochtonen 'vreemd bloed' gevestigd. Een ramp voor een gebied waarin een langlopende stamboom bijna nog belangrijker is dan het geld dat er in de loop der jaren aan is blijven hangen. Willem van Oranje Want over geld praat je niet, dat héb je, maar met een stam boom leg je, met een koloniaal bepaald verleden, enorm veel eer in. DeMille: „Nog steeds wonen er mensen die er altijd al woonden, waaronder veel van Nederlandse afkomst. Ne derland heeft er een belangrij ke rol gespeeld, dat zie je terug in de familienamen, maar bij voorbeeld ook in de vlag van Nassau, waarin het wapen van Willem van Oranje is ver werkt. De laatste jaren zie je dat veel van de gebouwen in gebruik worden genomen door internaten, conferentie-oor den, particuliere instellingen en zo. In een van de zes land huizen die de Pratt-familie daar had zit nu nota bene de Russische delegatie bij de VN gehuisvest. En in sommige huizen zit de nouveau-riche, mensen van wie niet altijd duidelijk is hoe ze aan hun geld gekomen zijn. Veel bui tenlanders ook, Iraniërs die na de val van de sjah met hun ka pitaal zijn gevlucht, veel Co- lombianen. En ook de maffia". Volgens DeMille herhaalt de geschiedenis zich op Long Is land. Want ook van het geld van de nu respectabele fami lies die zich er begin deze eeuw vestigden was de af komst vaak discutabel. „Het enige verschil is dat je als rijke toen onaantastbaar was. Nu heeft de Amerikaanse justitie een grote belangstelling voor mensen met veel geld. Er vin den regelmatig arrestaties plaats", weet hij. De aanwezigheid van de maf fia wordt in het boek geperso nifieerd door Frank Bellarosa, een fictief figuur, gebaseerd op drie echte maffiabazen wier handel en wandel vaak be wonderend wordt gevolgd in de Amerikaanse kranten. De Mille beschrijft hem als een naar buiten toe charmante, vriendelijke verschijning, die echter in het verborgen twee de leven over lijken gaat. „Probleem met die maffia-fi guren is dat ze naar buiten toe een heel normaal en zelfs eer zaam leven leiden. Er is een sterke familieband, ze zijn ka tholiek, gaan naar de kerk, be zoeken respectabele scholen, doen aan liefdadigheid. Alle maal dingen die als een deugd worden gezien door de buiten wereld. Maar onder de opper vlakte zit een enorme verdor venheid. Dat wilde ik laten zien. Om een voorbeeld te ge ven: de dochter van het hoofd van de maffiafamilies in New York werd bij een ongeluk aangereden door zijn buurman en kwam daarbij om het le ven. Korte tijd later verdween die buurman van de aardbo dem. Niemand heeft ooit nog iets van hem gehoord. Veel mensen romantiseren de maf fia. Puzo heeft dat gedaan in 'The Godfather'. Maar er valt niets te romantiseren. Die mensen zijn echt door en door slecht". Hoe slecht ondervindt John Sutter aan den lijve in 'Goud kust'. Zijn buurman Bellarosa wil dat de eerzame, onbespro ken advocaat hem vertegen woordigt in een proces wegens moord. Sutter, meer een soort fiscaal-jurist, voelt er weinig voor maar wordt via allerlei trucs uiteindelijk toch ge dwongen die klus op zich te nemen. Het is het begin van het einde. DeMille: „Sutter is in feite een van die mensen die denken dat de maffia wel meevalt, die zich meer zorgen maken over de kleine crimi naliteit op straat dan over de misdaad die zich aan hun ogen onttrekt. Van Bellarosa wéét hij wel dat het een maffiabaas is, maar hij trekt daaruit niet de consequentie van hem weg te blijven. Bovendien wil hij wat meer avontuur in zijn le ven. Hij gaat met hart en ziel ten onder". Geen Vietnam Momenteel is DeMille alweer bezig met een volgend boek. Het zal volgend jaar november verschijnen, maar gaat op nieuw niet over Vietnam. Dat boek blijft misschien altijd wel ongeschreven. „Toen ik inder tijd met het plan voor dat boek liep wilde niemand het heb ben. Uitgevers zaten er niet op te wachten, mijn agent vond het niet zo'n goed idee en ik zelf schoof het steeds meer voor me uit. Uiteindelijk is er wel een Vietnam-boek ver schenen, 'World of honor', maar dat was niet wat ik in mijn hoofd had. Toen met de Golfoorlog kwam weer veel naar boven bij me. Er is in Amerika toen veel zelfonder zoek gedaan, er kwam een soort nationaal schuldbesef naar boven ten aanzien van de Vietnam-veteranen. Misschien schrijf ik het boek alsnog, mis schien ben ik er ook te lui voor. Anders was het mis schien al geschreven". En tot besluit: „De meeste jon gens die in Vietnam hebben gezeten zijn uiteindelijk goed terecht gekomen. Veel zijn er voor zichzelf begonnen, heb ben hun eigen nering opgezet Veel klachten over die oorlog komen van mensen die daar voor ook al problemen had den. De meeste jongens waren ook te jong. Ikzelf was al in de twintig, maar de gemiddelde leeftijd lag een stuk lager. Dat heeft alles te maken met hoe je het nadien verwerkt. Ach, iedereen in Amerika denkt al tijd dat alles voor de eerste keer gebeurt. Maar laten we eerlijk zijn: de Vietnam-oorlog stond historisch gezien in geen enkele verhouding tot de grote oorlogen uit de geschiedenis. Ik hoefde nooit bang te zijn dat de Noordvietnamezen plot seling met een tankdivisie bin nen kwamen vallen, want die hadden ze niet. Het was een guerrilla-oorlog. Ook niet leuk, maar niet vergelijkbaar met een wereldoorlog". Idoor GERT MEIJER De laatste jaren is ieder nieuw album van Green On Red weer een verrassing. Dat wil zeggen: de verschij ning er van. Sinds Dam Stu art veel van zijn manschap pen om uiteenlopende reden zag vertrekken en zelf zwaar depressief werd is het altijd weer afwachten of er nog een nieuwe Green On Red verschijnt en hoe het met de kwaliteit gesteld is. De band versleet de laatste jaren verschillende produ cers, maar het verlangen naar een album in de tradi tie van het sterk in de blues gewortelde hoogtepunt .Gas, Food, Lodging' deed de band Green On Red belanden bij Al Kooper. Hij kreeg de groep weer op het goede spoor. Kooper, zelf een zuidelijke legende en ontdekker van onder meer Lynyrd Sky- nyrd, Blood, Sweat Tears en Tubes, is op het nieuwe album 'Scapegoats' op ieder nummer aanwezig met zijn Hammondorgel. Hij neemt daarmee de rol van Chris Cacavas over, die al eerder de band verliet en Dan Stu art en gitarist Chuck Prop het IV ontredderd achterliet. Op 'Scapegoats' klinkt het duo traditioneler en toegan kelijker dan ooit, minder hartverscheurend weliswaar dan op 'Gas Food Lodging', maar wel met dezelfde in tentie. Countryblues en gi taarrock zijn de voornaamste ingrediënten, emotioneel ge bracht en dus bij uitstek ge schikt voor al het door Stu art bezongen onrecht en on geluk. Hoogtepuntjes als 'A Guy Like Me', 'Gold In The Graveyard' en 'Hector's Out' brengen weer iets terug van de oude, vertrouwde Green On Red. Indigo Girls De Amerikaanse vriendin nen Amy Ray en Emily Sa- liers struinen sinds enige ja ren met veel succes de Ame rikaanse podia af, afwisse lend voorzien van een akoestisch dan wel elek trisch versterkte band. Beïn vloed door folk en country doen ze nog het meest den ken aan een eigentijdse uit gave van de Everly Bro thers, zeg maar de Ameri kaanse equivalent van de Proclaimers. De hoogtepun ten van hun repertoire zijn te vinden op de live-cd 'Back On The Bus, Y'All', waarop vooral de meesle pende zang van de meiden voor de fraaie momenten zorgt ('Kid Fears'). De aan wezigheid van het studio nummer '1 2 3', van hun door Scott Litt (R.E.M.) ge produceerde cd 'Nomads, In dians, Saints' lijkt vooral be doeld om het nummer als single kansen te geven. Contraband Als min of meer bekende muzikanten de koppen bij elkaar steken, is succes be slist niet verzekerd. De voorbeelden uit het verleden liggen voor het oprapen en meestal blijft het dan ook bij een eenmalige gebeurtenis. De vijf hardrockers van Contraband hebben al bij voorbaat laten weten het bij één keer te laten en wie Contraband hoort, zal daar niet echt rouwig om zijn. Niet dat zanger Richard Black (Shark Island), de gi taristen Michael Schenker en Tracii Guns (L A. Guns), bassiste Share Pedersen van Vixen en Ratt-drummer Bobby Blotzer er een zooitje van maken, maar hun men geling van covers en een en kel eigen nummer brengt weinig nieuws onder de zon. Tussen Mott the Hoople's 'All The Way From Mem phis' en Bowie's 'Hang On To Yourself' worden we ge- tracteerd op melodieuze rock, die Def Leppard en Bon Jovi al met meer succes hebben gespeeld. Blues De hoogste tijd tenslotte om wat aardige blues-cd's van de laatste tijd in het zonnetje te zetten. Albert King bij voorbeeld heeft de laatste ja ren weinig meer van zich la ten horen, maar werd recen telijk uit de vergetelheid ontrukt door Gary Moore. Het juiste moment dus voor een nieuwe cd. 'Red House' maakt duidelijk dat de in middels 68-jarige veteraan van het Stax-label nog volop leeft. Het grotendeels in Memphis opgenomen album opent furieus met een cover van Mort Shuman's 'Stop', door de hier meespelende Joe Walsh al eerder uitge voerd in zijn toenmalige band James Gang en eindigt al even opwindend met Hendrix' Red House. Tus sendoor is er een aardige va riëteit aan bluestijlen, waar bij King's kruipdoor-sluip- door gitaarlicks natuurlijk een hoofdrol spelen. Paul Orta kan nog niet bo gen op internationale erken ning en de Texas-bluesmuzi- kant doet met zijn Los Play boys Internationales op 'Cruisin' For A Bruising' ook niet al te veel moeite daar verandering in te brengen. Blues en TexMex wisselen elkaar gezellig af, daar niet van, maar de nummers mis sen een duidelijk eigen ka rakter. De damp slaat er daarentegen wel weer af bij Buddy Guy op z'n nieuwe cd 'Damn Right, I've Got The Blues'. Met een uitgekiende sessieband, waarin onder meer de van Joe Cocker en Roxy Music bekende gitarist Neil Hubbard en Little Feat- drummer Richie Hayward en gastoptredens van niet de minste gitaristen (Jeff Beck, Eric Clapton, Mark Knopf- ler) is een geslaagde poging ondernomen Guy weer te la ten klinken als vanouds en aan de hand van een aantal spetterende covers (waarvan Wilson Pickett's 'Mustang Sally' en Willie Dixon's 'Let Me Love You Baby' hier niet onvermeld mogen blij ven) maakt Buddy Guy na lange tijd zijn faam weer eens waar. Volop humor in 'Navel en Luca' pizza's, schoenen, mannen stemmen. De namen van de jonge poezen zijn voluit na tuurlijk ook Italiaans: Naveli- no en Lucretia. Een oorspron kelijk boek vol humor, dat door Annemarie van Haerin- gen van grappige illustraties i6 voorzien. Navel en Luca' is bestemd voor kinderen vanaf ongeveer tien jaar. Henk Figee publiceerde eerder het jeugd boek 'Niet gek voor een jon gen van tien'. 'Navel en Luca'. Zo luidt de ti tel van een aardige jeugdro man van Henk Figee over de poes Striep en haar twee doch ters Navel en Luca. De dieren wonen alledrie bij Maria, die dol is op alles wat Italiaans is:

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 9