Gorbatsjov gedwongen tot
samenwerking met Jeltsin
Generaal Giap vecht nu
voor welvaart van Vietnam
Geheime Sovjetstad profiteert niet van ruimtevaartroebels
AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
'AGfENLAND
QeidóaOowiount
VRIJDAG 14 JUNI 1991 PAGINA 5
e^lse parlement
veto Walesa
tHAU Het Poolse parlement is er
I niet in geslaagd een veto van presi-
jlesa over de nieuwe kieswet ongedaan
"fa. Walesa had gewaarschuwd dat hij
Fcale politieke oplossingen" zou over-
1 zijn veto van tafel zou verdwijnen,
fement, dat de wet eerder goedkeurde,
Ir niet in een twee derde meerderheid
veto te mobiliseren. De Poolse presi
de dat de in de kieswet neergelegde
ingewikkeld zijn voor de kiezers
een fragmentarisch parlement zou
J Dat zou de vorming van een stabiele
jin de weg staan. Het parlement moet
j van deze uitslag snel met een nieu-
Vet komen als het wil vasthouden aan
'liezingsdatum in oktober.
Europarlement wil:
maatregelen tegen
etnisch geweld
STRAATSBURG Het Europees Parlement heeft
er gisteren bij de regeringen van de landen van de
Europese Gemeenschap op aangedrongen maatre
gelen te nemen tegen de sociale spanningen die
onlangs hebben geleid tot etnisch geweld in Parijs,
Brussel en andere Europese steden. In een resolu
tie, die met overweldigende meerderheid werd
aangenomen, zei het parlement dat uitgebreide
programma's nodig zijn ter verbetering van de
huisvesting, werkgelegenheid en scholing voor de
arme, voornamelijk Noordafrikaanse, immigranten
die in de buitenwijken van veel steden wonen. De
EG-regeringen wordt tevens op het hart gedrukt
er voor te zorgen dat de immigranten eerlijk be
handeld worden door de politie.
Aspirientje voorkomt
groeivertraging foetus
LONDEN Een lage dosis aspirine ingenomen
tijdens de zwangerschap vermindert de kans op fa
tale groeivertragingen bij foetussen met de helft,
hebben Franse wetenschappers deze week in het
medische tijdschrift Lancet gemeld. De uitspraak is
gebaseerd op het grootste onderzoek tot dusver
naar de werking van aspirine bij zwangere vrou
wen. Het gebruik van aspirine tijdens de zwanger
schap werd lange tijd vermeden uit angst dat het
tot bloedingen bij de foetus of de moeder zou lei
den. Vrouwen die niet het gevaar lopen een foetus
te krijgen met groeistoornissen wordt nog altijd ge
adviseerd het gebruik van aspirine tijdens de
zwangerschap te vermijden. De vrouwen die apiri-
ne kregen voorgeschreven kregen baby's die ge
middeld 225 gram zwaarder waren dan die van
vrouwen die een placebo hadden geslikt.
Bulgaarse
ex-koning mag
land weer in
SOFIA Bulgarije heeft
ex-koning Simeon een pas
poort verleend, zodat hij
voor het eerst na de commu
nistische machtsovername in
1946 naar zijn land kan te
rugkeren. De communisten
hieven indertijd de monar
chie op, maar beroofden Si
meon nooit van zijn Bul
gaarse staatsburgerschap.
Het Bulgaarse parlement
verwierp vorige week een
besluit om op 6 juni een re
ferendum te houden over de
vraag of Bulgarije weer een
monarchie moet worden.
Defensieverbond tussen
Slovenië en Kroatië
BELGRADO De naar onafhankelij
ke id strevende Joegoslavische deelrepu
blieken Kroatië en Slovenië hebben in
januari een geheim defensie- en veilig-
heidsverbond gesloten tegen het federa
le leger, aldus het Joegoslavische minis
terie van binnenlandse zaken. Volgens
het ministerie is de veiligheidssituatie in
de twee deelrepublieken nagenoeg on
beheersbaar als gevolg van de massale
bewapening van de bevolking. Kroaten
en Slovenen zouden illegaal over tien
duizenden machinegeweren en hand
granaten en verscheidene miljoenen
stuks munitie beschikken. Bedrijven uit
België, Israël, de Verenigde Staten en
Duitsland zouden onder meer tot de le
veranciers behoren.
Gratie voor
strijders
van Polisario
RABAT De Marokkaanse ko
ning Hassan II heeft algehele
amnestie verleend aan leden en
aanhangers van de guerrillabe
weging Polisario, zowel aan de
genen die in de Marokkaanse
gevangenissen verblijven als
aan hen die verbannen zijn. De
maatregel werd bekendgemaakt
via de staatsradio na afloop van
een ontmoeting van de koning
met een delegatie van Polisario
uit de betwiste Westelijke Saha
ra. Het is niet bekend hoeveel
gedetineerden precies zullen
profiteren van het koninklijk
decreet.
lieerden
ten
Jlkse
Dohuk
De geallieer-
ilitairen verlaten
de Iraakse stad
i een drie weken
missie om de
jieningen in de
herstellen
eerste keer dat de ge-
i zich vanuit een po-
[oord-Irak terugtrek-
it ze de regio waren
jaan om de duizen-
hte Kurden te hel-
hun terugkeer naar
T0; rikaanse generaal-ma-
k0 ner zei dat hij tevre-
vo over de humanitaire
,ek in Dohuk. De 285.000
00p i van de stad zijn bijna
r V, teruggekeerd nadat
)eri lieerde eenheid van
jee, lan 100 man op 24 mei
linnenging. De Vere-
ties zijn van plan nog
en i naar Irak te sturen
dai ijken wat er gedaan
?re, den aan de verslechte-
j h uatie voor de burgers
,nd innenland en aan de
noi met Iran en Turkije.
jen cse regering heeft be-
j I Kurden te helpen bij
sidi van tarwe in noorde-
kee Baghdad stuurt tech-
len 17 tarwe-combines
Abi regio ronc* de door de
ijd den beheerste zone.
orif maakt deel uit van
akkoord tussen
de Kurden sinds
lerfnd van Kurdische re-
ziet nog
en voor
esproces
en-
Oen
NGTON De Is-
minister van
tndse zaken, David
leeft gisteren be-
in tegengesproken
bent vredesproces in
Iden-Oosten in een
is geraakt door de
rige houding van
ingen zijn niet vast-
zei Levy na afloop
twee uur durend ge
let zijn Amerikaanse
loot Baker in Was-
De onderhandelin-
;n dan ook doorgaan,
'•jerde Levy. „Daar-
jft men niet met el-
dezelfde ruimte te
Pa al
teitpsh
MOSKOU „Ik ben er
van overtuigd dat als Gor-
batsjov geen Jeltsin had,
hij er een zou moeten uit
vinden. Ondanks de afwij
zende houding die hij de
laatste tijd tegenover mij
inneemt, ziet hij in dat
deze rauwe, vinnige fi
guur die het verkalkte
partij-apparaat geen rust
gunt, noodzakelijk is. Als
in een toneelstuk zijn alle
rollen verdeeld: Ligatsjov
is de conservatief, een ne
gatieve figuur; Jeltsin is
de kemphaan met de link
se praatjes; en de wijze, de
alles doorziende held is
Gorbatsjov zelf".
Het citaat stamt uit Boris Jelt-
sins autobiografie. Aangeno
men mag worden dat Sovjet
president Michael Gorbatsjov
nog meer rekening zal moeten
gaan houden met Jeltsin.
Overtuigend koos het volk
van Rusland de voormalige
metselaar gisteren tot presi
dent van de Russische Federa
tie. Niet alleen omdat hij het
mandaat van de kiezers heeft
gekregen om de grootste en
belangrijkste van de 15 uniere
publieken te leiden, moet Gor
batsjov rekening houden met
Jeltsin. Vooral ook omdat hij
nu geheel op eigen kracht bin
nen een jaar twee functies
heeft bereikt waarin hij on
aantastbaar is voor de Krem-
lintop: voorzitter van het Rus
sische parlement en president
van de republiek.
De in 1931 in het dorp Boetka
in de regio Sverdlovsk gebo
ren Jeltsin had een kommer
volle jeugd, die hij grotendeels
doorbracht in armoedige in
dustriële barakken. Hij kreeg
een opleiding als bouwkundige
en werkte, ambitieus als hij
was, gestaag aan de opbouw
van zijn carrière. Na verschil
lende functies bij bouworgani-
saties in zijn geboortestreek
werd hij in 1976 leider van het
regionale partijcomite van
Sverdlovsk. Kort na het aan
treden van Gorbatsjov in 1985
kreeg hij de taak om de com
munistische partij-afdeling in
Moskou te gaan leiden, nadat
zijn latere aartsvijand, de con
servatief Jegor Ligatsjov, hem
eerder al het centraal partijco
mité had binnengehaald. Gor
batsjov benoemde hem ook tot
kandidaat-lid van het politbu-
Bezem
Met zijn populistische stijl en
zijn doorlopende kritiek op de
partij-oligarchie won hij snel
de sympathie van de Mosko-
vieten. Hij haalde de bezem
door het Moskouse partij-appa
raat, bracht geregeld bezoeken
aan winkels om de slechte
voedselvoorziening persoonlijk
in ogenschouw te nemen en
fungeerde als geen ander als
ombudsman voor de vele
klachten onder de burgers.
De Sovjetburgers moesten con
stateren dat de resultaten van
Gorbatsjovs perestrojka uitble
ven. Volgens Jeltsin waren
snellere en meer ingrijpende
hervormingen nodig. Maar tij
dens een besloten bijeenkomst
van het centrale partijcomité
in 1987 overspeelde hij zijn
hand door Ligatsjov onder
vuur te nemen en ook zijn ge
wezen mentor Gorbatsjov te
kritiseren. De partij riep hem
hard tot de orde en hij werd
afgezet als partijchef in Mos
kou. Hij werd ook uit andere
functies gezet en behield al
leen zijn lidmaatschap van het
centrale partijcomité.
Zijn val greep hem zeer aan en
hij moest enige tijd met hart
klachten in het ziekenhuis
worden opgenomen. Het leek
erop dat de vasthoudende poli
ticus uit de Oeral was gebro
ken door de niet aflatende ge
ruchtenstroom die de conser
vatieve partijtop tegen hem in
stelling bracht. In zijn autobio
grafie vertelt Jeltsin dat hij
zich zwaar aangeslagen voelde,
maar dat hij geen moment
heeft overwogen om de strijd
voor een politieke come-back
te staken.
De eerste stap daartoe zette hij
in maart 1989 toen hij bij de
eerste, directe verkiezingen
door bijna 90 procent van de
Moskouse bevolking werd ge
kozen in het Congres van
Volksafgevaardigden. Met de
verkiezing tot president van
de Russische federatie is zijn
politieke wederkomst com
pleet.
Steeds meer burgers en politici
geloven dat Jeltsin een grote
bijdrage kan leveren aan ver
snelde invoering van de
broodnodige politieke en eco
nomische hervormingen. Gor
batsjov zal er daarom goed aan
doen om samenwerking en
niet langer de confrontatie te
zoeken met de koppige kracht
figuur uit de Oeral.
Geruchten
„De verkiezing van Jeltsin
kan in feite een steun beteke
nen voor Gorbatsjov, omdat
ook Gorbatsjov voor radicale
hervormingen is en hij daar
voor meer steun van het volk
nodig heeft", zo zei de woord
voerder van de voormalige
minister van buitenlandse za-
Verheugd steekt Boris Jeltsin de armen in de lucht, nadat duidelijk werd dat de verkiezingsover
winning hem niet meer kan ontgaan. foto- ap
opvattingen heeft als Gorba
tsjov. „Wat hij gedaan heeft
gaat de geschiedenis in. Ik kan
geen holle frasen uitstaan,
maar wat Gorbatsjov bewerk
stelligde verdient lof", zo
schrijft Jeltsin in zijn boek.
En Gorbatsjov? Ondanks de
keiharde verkiezingsstrijd die
de communistische partij tegen
Jeltsin voerde hield hij zich
overal buiten. En dat niet uit
sluitend wegens zijn ambt als
Sovjetpresident.
ken Sjevardnadze, Vitali
Tsjoerkin. vorig jaar nog. En
hij lijkt gelijk gekregen te heb
ben. De verhouding tussen
Gorbatsjov en Jeltsin is de
laatste maanden minder
krampachtig verlopen. Jeltsin
en zijn acht andere collega's
uit de republieken die zich
niet willen afscheiden van de
Sovjetunie tekenden zeven
weken geleden een overeen
komst met Gorbatsjov waar
mee ze zich achter diens her
vormingsplannen schaarden
en de stakers opriepen weer
aan het werk te gaan. Daar
mee versterkten ze de machts
positie van Gorbatsjov ten op
zichte van het centrale comité
op het moment dat geruchten
de ronde deden dat de Sovjet
president afgezet zou worden.
Ondanks zijn niet bepaalde
milde kritiek aan het adres
van de leider van de Sovjet
staat verzwijgt Jeltsin niet dat
hij in wezen dezelfde politieke
intkende dat hij een
eis naar het Midden-
overweegt, zoals de
he media hadden ge-
e Amerikaanse presi-
ash is tot vergaande
es bereid als Israël
iet zijn nederzettin-
"iek. De joodse staat
;n VN-deelname bij
ïdesconferentie voor
-Oosten af. In een
m Bush heeft premier
bovendien geëist dat
nspraak krijgt bij de
ing van een Pale-
ifvaardiging voor de
de Jordaans-Pale-
ielegatie.
LENINSK De Sovje
truimtevaart mag zich nog
altijd verheugen in de op
rechte belangstelling van
het Kremlin. In een tijd
dat de economie doodziek
is, worden nog steeds jaar
lijks miljarden roebels
vrijgemaakt om presti
gieuze plannen uit te voe
ren.
Vooral naar de droge steppes
van Centraal-Azië verdwijnt
een niet nalatende geldstroom.
De verboden stad Leninsk, ja-
landkaart terug te vinden,
deelt echter niet in deze goe
dertierenheid. De 120.000 be-
'woners hebben te lijden onder
kanker, ziekmakende zand
stormen en vergiftigd water.
Leninsk is een naargeestige
stad. Als men de 'moderne'
stadswallen passeert een
houten hek met prikkel
draad geeft de stad een
troosteloze aanblik. Verveloze
en vervallen huizen doen ver
moeden dat de stad failliet is,
al zijn de winkels redelijk ge
vuld voor de gelegerde solda
ten en hun families. Maar de
bewoners van Leninsk weten
al te goed dat vlakbij het geld
met honderden miljoenen te
gelijk wordt gespendeerd.
De stad ligt namelijk aan de
rand van het Bajkonoer-gebied
in de Sovjetrepubliek Kazach-
stan. Geen duizend kilometer
ten oosten van het Aralmeer,
zoals Sovjetkaarten uit de
Koude-Oorlogperiode logen,
maar op 20 kilometer van het
Bajkonoer-cosmodrome, dat
zichzelf afficheert als 'de weg
meter huist het neusie van de
Sovjetindustrie: raketfabrie-
ken, lanceerinrichtingen en
elektriciteitscentrales. „We
zouden nu wel eens willen
zien dat niet alleen het ruimte
programma maar ook de men
sen van Leninsk op hulp kun
nen rekenen, maar niemand
houdt hier echt rekening met
hen", aldus de plaatselijk jour
nalist Oleg Achmatov.
terende leefomstandigheden
hebben tot nu toe nergens ge
hoor gevonden. Het leger, de
lokale autoriteiten, de regering
van Kazachstan en de ruimte
vaartautoriteiten houden zich
allemaal doof voor de klach
ten. En er is toch echt geld ge
noeg. Al gaat dit uitsluitend
naar de ruimtevaart. Volgens
westerse experts spendeert de
Sovjetunie jaarlijks zo'n tach
tig miljard gulden aan vluch
ten in de ruimte.
Leninsk ligt in het hart van
een ecologisch rampgebied,
zo'n 200 kilometer van het op
drogende Aralmeer. Ooit
bloeide hier de visindustrie
maar massale irrigatie van ka-
toenvelden in Kazachstan en
industriële vervuiling hebben
van het Aralmeer een dode
zee gemaakt. De terugtrekken
de zee heeft grote zoutvlaktes
achtergelaten, die in steeds
frequenter woestijnstormen de
gezondheid van de Kazachse
bevolking ondermijnt. Ook
Leninsk wordt hierdoor ge
troffen. „Kwaadaardige tumo
ren en allergieën nemen in
snel tempo toe", verklaarde
recentelijk kolonel Nikolaj
Kozlevski, hoofd van de mili
taire politie in Bajkonoer. „In
dit gebied kunnen de mensen
nog slechts gekookt water nut
tigen. Leidingwater is name
lijk giftig".
Volgens Kozlevski is het te
duur om, ondanks de snel ver
slechterende natuur in het ge
bied, het centrum van de
luchtvaart naar elders over te
plaatsen. De kolonel meent dat
het wijzer is het Aralmeer in
oude glorie te herstellen.
Rozetank
naar museum
Onder veel
belangstelling wordt de
roze tank, die in Praag
op een sokkel stond als
'bevrijder van de natie',
de lucht in gehesen om
naar het militaire
museum in de
Tsjechische hoofdstad
te worden
overgebracht. Rond
deze tank die, zo
werd Tsjechische
schoolkinderen jaar in
jaar uit verteld, Praag
op 9 mei 1945 van de
Duitsers bevrijdde
ontstond vorige maand
een nationale rel. Om
het monument een
menselijker gezicht te
geven werd de tank
roze geschilderd. Eerst
door een student van
de kunstacademie,
maar daarna - nadat
de politie het gevaarte
in zijn originele
legergroene staat had
hersteld - door een
groep
parlementsleden.
foto: ap
HET LEVENDE EILAND
501— Gelukkig loopt de „Walrus" niet veel vaart en Rob
in om via de vanglijn, die hij met enkele slagen heeft
aan boord van de „Vrijheid II" te komen. Heeft nie-
n gezien? Blijkbaar niet en Rob herademt. Maar wan-
inJop het punt staat de lijn te kappen suist een kogel langs
fd. De kapitein heeft de vluchteling gezien en wil probe-
i de pas af te snijden. Zal Rob kans zien er toch nog
ir te gaan?
Doch op hetzelfde ogenblik klinken van alle kanten uitroepen van
grote verbazing en schrik. Rob kijkt om en ziet de hemel aan
stuurboordzijde heel snel verduisteren; hemelhoge wolken stijgen
omhoog uit de richting van het „Levende Eiland" en spoedig ziet
de lucht inktzwart. En dan suist opeens in schuine richting een
voorwerp omhoog. Rob herkent de giro-raket, die zich met toe-
- nemende snelheid van de aarde verwijdert. Wat is er gebeurd?
HANOI Wanneer gene
raal Vo Nguyen Giap, de
overwinnaar van de slag
bij Dien Bien Phu, tegen
woordig in zijn bescheiden
beige Lada door Hanoi
wordt gereden, moet hij
wel een déja vu onder
gaan. Sinds een paar
maanden lopen er Franse
soldaten in uniform door
de straten. Dezelfde solda
ten die hij met zoveel
moeite versloeg in de his
torische slag van 1954.
Sommige soldaten hebben
Vietnamese meisjes aan de
arm; verschillenden zijn ver
loofd. De Franse vlag wappert
zelfs boven de overheidsge
bouwen in Hanoi, en welge
stelde Franse kolonisten heb
ben in het operagebouw een
voorstelling bekeken.
Maar de klok is niet echt te
ruggezet. Vijf en tachtig gewo
ne Franse soldaten nemen
deel aan een Franse speelfilm
over de beroemde slag van ge
neraal Giap die een einde
maakte aan de eerste Indochi-
nese oorlog. De kolonisten zijn
in werkelijkheid medevterkers
van de Russische ambassade,
die blij zijn dat ze iets kunnen
bijverdienen.
Toch denkt generaal Giap, de
stichter van het communisti
sche Viet-Minhleger, de laatste
tijd allerminst aan oorlogvoe
ring. Vooruitlopend op het ze
vende partijcongres van de
'Vietnamese Communistische
Partij heeft hij ervoor gekozen
zichzelf te profileren als de
'generaal van de vrede'. De
uitdenker van verschillende
succesvolle gevechten tegen de
Franse kolonisten en de Ame
rikaanse 'imperialisten' zegt
De Vietnamese generaal Giap,
die geldt als een belangrijk mi
litair strateeg, probeert nu in
vesteerders naar zijn land te
lokken.
foto: ap
niet te kunnen begrijpen
waarom men hem altijd weer
vragen stelt over de oorlog.
Hij houdt hardnekkig vol dat
zijn huidige gevecht is ervoor
te zorgen dat Vietnam tot bloei
komt. Gezien de problemen
waarmee hij in zijn land te
kampen heeft, lijkt dat een Si-
syfusarbeid. Generaal Giap is
een schrandere man en oogt
jonger dan zijn 79 jaar. Hij is
klein en tenger en zou naast
generaal Norman Schwarz
kopf in het niet vallen. Alleen
wat zijn lengte betreft dan,
niet als militair strateeg. De
vier sterren die de schouder
van deze voormalige leraar ge
schiedenis sieren, zijn niet
zonder moeite verworven.
Doi moi
De generaal rent de trappen
op van het vroegere art deco
paleis van de Franse gouver
neur van Tonkin, waar Ho Chi
Minh in 1945 overhaast de re
gering installeerde, die pas
weer werd verdreven toen ge
neraal Giap negen jaar later
zijn overwinning behaalde.
„Wij hebben met ons beleid
van doi moi (vernieuwing) nog
vele problemen te overwin
nen, maar de oorlog in Viet
nam duurde tientallen jaren
voordat de overwinning werd
behaald", zegt generaal Giap.
„Alles heeft tijd nodig. Ieder
een weet dat we destijds over
weinig wapens beschikten en
dat ons land onderontwikkeld
was, dus hoe konden we ooit
winnen? Onze overwinning
hebben we te danken aan onze
creativiteit, en die moeten we
opnieuw gebruiken nu het om
onze economie gaat. We
moeten onze eigen ervaring
met de vernieuwing combine
ren met wat we van andere
landen kunnen leren".
De generaal is niet altijd even
fortuinlijk geweest sinds de
dood van Ho Chi Minh in
1969. Hij verloor zijn zetel in
het politbureau in 1982, naar
verluidt omdat hij tegen de in
vasie van Kampuchea was,
alsmede tegen de houding van
Hanoi ten opzichte van de
Sovjetunie. Hij gaf de voor
keur aan een onpartijdige be
nadering van Moskou en Pe
king. Generaal Giap zou op
beide punten wel eens gelijk
kunnen hebben gehad.
Nadat de Vietnamese troepen
de Franse, Aiperikaanse en
Chinese legers een nederlaag
hadden bezorgd, trokken ze
zich in 1989 terug uit Kampu
chea, zonder dat ze de Rode
Khmer hadden uitgeschakeld.
Vietnam voelde zich in de kou
gezet door de drastische ver
mindering van hulp uit de
Sovjetunie en richt zich tegen
woordig weer meer op China.
Populair
Ondanks de politiek van ver
nieuwing zijn de huidige lei
ders niet erg geliefd bij de
Vietnamese bevolking. Gene
raal Giap is wel populair, on
danks de grote verliezen die
werden geleden tijdens de oor
logen die Vietnam gevoerd
heeft. Dus verscheen de gene
raal in 1988 weer ten tonele,
ditmaal als eerste minister van
wetenschap en technologie.
Zijn eerste vrouw stierf, even
als hun dochtertje, in een
Franse gevangenis, en zijn
schoonzuster werd onthoofd.
De generaal zelf werd voor het
eerst gearresteerd toen hij 14
jaar oud was. Toch is hij hier
door geen verbitterd man ge
worden. Ook is hij geen ideo
loog die alleen maar in het
verleden leeft.
Zelf zegt de generaal nu: „We
willen graag vrienden en in
vesteerders uitnodigen om za
ken met ons te doen zodat ze
ons beter leren kennen" Zij
zouden misschien om te begin
nen het leger van generaal
Giap eens kunnen bestuderen.
In 1990 besloot de regering de
afstammelingen van het Viet-
Minhleger toestemming te
verlenen in zaken te gaan. Ze
leggen nu onder meer wegen
aan en verbouwen zelfs koifie
en rubber. De winst die zij aan
deze ondernemingen overhou
den, wordt besteed aan het op
knappen van de barakken en
aan voedsel voor de militairen.
De luchtmacht zit nu ook in
zaken en zelfs de marine
brengt produkten op de markt,
de vismarkt wel te verstaan.
(c) The Times
