annis Kounellis' zoektocht laar nieuwe Europese cultuur ylians historisch juiste keuze ïtuele ontwikkeling toneel ïntrale thema Theaterfestival Poetry International blijft dichtersfestival NST/RTV EcidóeSowumt WOENSDAG 12 JUNI 1991 PAGINA 17 dtjand Festival, Nederlands Dans Theater: Jiri Kylian- dlwpeclief: 'Stoolgame', 'Sarabande' en 'Overgrown t ,y. At&T Danstheater, Spui Den Haag, gisteravond, yond afsluiting voorstellingenreeks. aak al zijn sommige Kylian-balletten in etT retrospectieve reeks wat gedateerd, adL zelfs plastisch craquelé geworden, ^jtorisch is deze keuze van het Neder- eejds Danstheater altijd verantwoord. imuziek blijft fundamenteel, zelfs als deze loals in 'Sarabande', waarin een Partita van jh elektronisch geweld wordt aangedaan it als muzikale mandekking en ter verster- onlustgevoelens en zeer lijfelijk ge rucht. Hier nog net geen happening, ondanks de grimasserende geintjes en de soms erg goed kope gekte. De bewondering voor de zes zwoe gende en zwetende mannen blijft oprecht, evenals de surrealistische prikkeling. Het zestien jaar oude 'Stoolgame', heel in de verte herinnerend aan het Laatste Avondmaal, heeft een wat overtrokken slot. Iedereen be grijpt echter dat de Tsjech Kylian choreogra fisch niet kon zwijgen toen in zijn vaderland de Praagse lente om zeep werd geholpen. In het derde ballet, 'Overgrown Path' vol met kleine intieme bewegingen die toch een grote helder heid suggeren, spelen de vrouwen een domi nante rol. Evenals trouwens Walter Nobbe's de cor dat de dieptewerking van Janaceks met zie- lepijn geschreven pianocyclus structureel over tuigend bevestigt. Het valt op dat in Kylians muziekkeuze de laatromantiek vaak nog net over de schouder van de componisten meekijkt. Gestolen Picasso's mogelijk naar Europa TORONTO De tekeningen van onder anderen Picasso, Matisse en De Koning, die maandagochtend zijn gestolen bij een inbraak in een galerie in de Canadese stad Toronto, worden wellicht naar Europa verzonden om daar aan de man te worden gebracht. Dit hebben de politie en de besto len galeriehouder meegedeeld. De waarde van de ontvreemde kunstwerken wordt geschat op ruim twee miljoen gulden. Paul McCartney maakt oratorium voor Liverpool LIVERPOOL De wereldpremière van Paul McCart ney's 'Liverpool oratorium' vindt op 28 en 29 juni plaats in de Anglicaanse kathedraal van zijn geboorteplaats Li verpool. Het negentig minuten durende muziekstuk, waarin acht handelingen zijn verwerkt, gaat over McCartney's jeugd in de Britse havenstad. Het werk waarvoor driehonderd musici nodig zijn, zal worden uit gevoerd door het Royal Liverpool Philharmonic Orches tra en Choir, het koor van de kathedraal en vier solisten: sopraan Dame Kiri Te Kanawa, mezzo-sopraan Sally Burgess, tenor Jerry Hadley en bas-baraton Willard Whi te. Het 'Liverpool oratorium' is het eerste klassieke werk stuk van McCartney, die het schreef met Carl Davis, die zijn sporen verdiende als tv- en filmmuziek-componist, ter gelegenheid van het honderdvijftig-jarig bestaan van de Royal Liverpool Philharmonic Society. Het oratorium wordt ook op de plaat gezet. NCRV bereid tot hogere eigen bijdrage HILVERSUM De NCRV is bereid de eigen financiële bijdrage aan programma's te verhogen als de overheid op haar beurt de omroepbijdrage „bescheiden" optrekt met tien gulden. Verder moeten regels die publieke omroepen belemmeren om zelf inkom sten te werven, opgeheven worden. Dit voor de publieke omroep nieuwe standpunt, werd gisteren ingenomen door voorzitter mr. A. Herstel tijdens de verenigingsraad van de NCRV. Tot nu toe hebben omroepen zich fel verzet tegen een hogere bijdra ge. Maar Herstel vindt wel dat er voorwaarden aan verbonden moeten zijn. Van de NCRV mag gevraagd worden bij te dragen aan de kosten van programma's, „als wij dan ook mogen bepalen hoe wij die voor de eigen bijdrage benodigde gelden willen verwerven", aldus Herstel. Hij wees daarbij op onder meer de belemmeringen die om roepen hebben bij het publiceren van uitgaven en commerciële ne venactiviteiten. Het door minister d'Ancona in haar Pinksternotitie geuite voorstel het lidmaatschap van de omroepen te verhogen met 25 gulden, om zo het bestel met 125 miljoen gulden te spekken, achtte Herstel „onaanvaardbaar hoog". Hij acht een lager bedrag echter wel bespreekbaar. ÏEDE KAMER LAAT KANS LIGGEN MET AFWIJZING VAN 'KOLENKIT' 81 was er een expositie van Kounellis in het Van Abbemu- in Eindhoven, met onder meer deze brandende schoor- foto: van abbemuseum DEN HAAG „Een goed kunstwerk cultiveert de twijfel", zei de Italiaanse kunstenaar van Griekse afkomst Jannis Kounellis vorig jaar naar aanleiding van de twee grote over zichtsexposities die toen van zijn werk in Amster dam en Den Haag werden gehouden. Afgaande op de twijfel die zijn ontwerp voor een monument voor het nieuwe Tweede Ka mer-gebouw wekte onder Ka merleden, betreft het hier dus een goed kunstwerk. De ko lenkit, zoals het schetsblaadje in de volksmond is gedoopt, was zelfs zó goed dat de twijfel het won van de rede. Kounel lis wordt bedankt, maar we hebben toch liever iets anders, zo beslisten de Kamerleden. Waarmee het cadeautje dat de toenmalige minister Brinkman (wvc) ter opvijzeling van zijn cultureel imago de natie had toebedacht, bij een andere groothandelaar in kunsten ge kocht dient te worden. Het 'aardse' werk van Kounellis lijkt niet meer voor plaatsing in aanmerking te komen. Kounellis staat bekend als een moeilijk kunstenaar, in de zin van moeilijk te begrijpen. De kleine, besnorde Griek, die sinds hij op 17-jarige leeftijd de deur in Piraeus achter zich dichttrok in Rome woont, heeft een oeuvre dat geken merkt wordt door felle tegen stellingen. Hard tegenover zacht en beweegbaar materi aal. Staal tegenover katoen, harde keramiek tegenover zoete grappa, cactussen tegen over stalen bakken. En, in bij na alle tentoonstellingen aan wezig, kolen. Kolen in zakken tegen een muur van stalen platen, een ton kolen op de vloer van een galerie, een berg steenkool op een kar met wie len, of op een stalen vlonder. En voor de blikvanger van Nederland, het Tweede Ka mergebouw, had hij dus ge dacht aan een gietijzeren rechthoek, afgetopt met kolen, met op het onderste gedeelte een spreuk uit de grondwet. „De sokkel draagt dus geen ruiter, engel of ander symbool van door de hemel verleende macht, maar een hoop uit aar de gedolven energie", zo luid de de tekst bij de aanbieding, die velen tegen de haren in streek vanwege de atheïstische strekking. Handicap „Het weergeven in taal van Kounellis' beelden kan de es sentie niet raken", schreef de beeldende kunst-recensent van Elsevier vorig jaar. Mis schien is dat ook het grootste probleem van de kunstenaar zelf, die zich behalve door een voor velen onbegrijpelijk kunst-idioom ook nog verbaal gehandicapt weet door het feit dat hij alleen Grieks en Ita liaans spreekt. Het gesprek dat hij indertijd had met de Ka mercommissie die zich over zijn ontwerp moest buigen, zal dan ook niet veel verduidelijkt hebben. Wie is Kounellis? Gezagheb bende kunstconservatoren, on der wie Fuchs van het Haags Gemeentemuseum en Beeren van het Stedelijk in Amster dam, lopen met hem weg. De toonaangevende musea voor moderne kunst in zowel Euro pa als Amerika rollen vech tend met elkaar over straat om exposities van zijn hand in huis te kunnen halen. De Do- cumenta in Kassei, de Biënna le in Venetië, de beeldenpar ken in Sonsbeek, ze zouden worden afgebrand als ook Kounellis er niet zijn bijdrage aan zou leveren. Een multi- kunstenaar, die ook op de the aterpodia vertegenwoordigd is, zoals onlangs nog met zijn de cors voor de opera's 'Neither' en 'Die Gluckliche Hand' bij de Nederlandse Opera in het Muziektheater. Arte Povera Kounellis komt voort uit een beweging die bekend staat als de 'Arte Povera', de arme kunst, die door de een wordt gezien als een richting die voornamelijk onverkoopbaar is, door de ander als aandui ding voor een stroming waarin soberheid troef is. Een experi mentele groep voornamelijk Italiaanse kunstenaars, al be hoorden in de hoogtijdagen van deze stroming (de jaren zestig) volgens deskundigen ook buitenlanders als Joseph Beuys, Gilbert George en Lawrence Weiner hiertoe. De politieke idealen van de toen malige jeugd, die streefde naar verandering, zich verzette te gen traditionalisme, zouden zijn terug te vinden in het werk van de Arte Povera. Maar Kounellis eigen verkla ring luidt anders: „We hadden geen manifest. En al hadden we sympathie voor de idealen van die tijd, we hadden geen antwoorden op politieke pro blemen. Wat de kunstenaars met elkaar verbond was een affiniteit, het verlangen naar zuiverheid en de wil om een nieuwe taal te ontwikkelen die in staat was de werkelijkheid weer te geven. Niet in de zin van een realistische weergave, maar om de ware werkelijk heid, die dieper ligt en veel meer omvat, opnieuw te ont dekken en te laten zien. Kunst ontstaat uit een gevoel van ge mis, uit het verlangen iets nieuws te maken uit de leegte. Dat is niet een verstandelijke beslissing, maar iets heel breekbaars, een gevoeligheid, intuïtief", aldus Kounellis in een van zijn weinige wat dui delijker uitspraken. Opzienbarend Die* intuïtie kreeg onder meer gestalte in een van zijn meest opzienbarende exposities, in een Romeinse galerie aan het einde van de jaren zestig. Daarop stonden twaalf paar den, met touwen vastgebonden aan de muur. De geur van paardestront en -pis was een wezenlijk onderdeel van de ervaring van het kunstwerk, dat in de opvatting van Kou nellis zowel geroken, gehoord, gevoeld als bekeken moest kunnen worden. En dat ge beurde dan ook. De expositie veroorzaakte een commotie, waarbij die rond het beeld voor de Tweede Kamer niet in de schaduw kan staan. Het was mede door dit soort 'eye-openers', waarin Kounel lis c.s. die diepere werkelijk heid trachtten vorm te geven, Aan de muren, bevestigd op stalen platen, hangen jute zakken gevuld met kolen. In het midden keramiek, gevuld met wijn. De foto werd gemaakt op de tentoonstelling van Kounellis in het Stede lijk Museum in Amsterdam. foto: stedelijk museum kunst naar zijn gevoel steeds meer neigde naar oppervlak kigheid, in gang gezet door een vooral in Amerika actieve kunstmarkt die „een spiraal van vraag en aanbod had ge- crëeerd". Kounellis: „Met 'cen- traliteit' bedoel ik geen centra le macht, en in geen enkel op zicht een politieke macht, maar een centraal uitgangs punt dat ons helpt de cultuur opnieuw te definiëren. In de tijd dat de kathedralen werden gebouwd was er een eenheid, een besef van gemeenschappe lijke bedoelingen, centraliteit. Voor de beide wereldoorlogen was er een soort positieve gis ting waaruit nieuwe kunst kon ontstaan. Dat is verdwenen. Als kunstenaar kan ik slechts verwijzen naar mijn gevoel van gemis. De vraag is wat we met 500 miljoen Europeanen kunnen doen om die positieve gisting weer te herscheppen, zodat er weer kunst kan ont staan die werkelijk van belang Museumdirecteuren hekelen afwijzen beeld Kounellis AMSTERDAM Het voorstel van minister D'An cona van WVC om bij het nieuwe gebouw van de Tweede Kamer een beeld van Kounellis te plaatsen is onzorgvuldig behandeld en dient opnieuw beoor deeld te worden. Dat vinden directeuren van Ne derlandse musea in een brief aan Kamervoorzitter Deetman. Volgens de schrijvers van de brief diende de kamer zich te onthouden van kunstkritische oordelen en verdienden Kou nellis en het beeld „qua intentie en als concept van een al- lerwege gerespecteerd kunstenaar" een zorgvuldiger behan deling. De directeuren, onder wie die van Boymans van Beuningen en het Stedelijk Museum Amsterdam, menen dat Kounellis' werk onvoldoende is bestudeerd. die de Grieks-Italiaan zijn faam bezorgde. De kunstenaar ging een voortdurend gevecht aan met zijn omgeving, in meerdere opzichten. Zijn ex posities werden een naarge lang de lokatie wisselde steeds wijzigende confrontatie met de ruimte, waarbij hij er niet voor terugdeinsde die ruimte te doorsnijden met zes meter hoge wanden, waarop hij lo den afgietsels aanbracht. Ex- jaar, is het opnieuw scheppen van de ruimte. „Mijn werken zijn acties, handelingen in de ruimte. Een tentoonstelling betekent voor mij licht regelen in de leegte. Ik maak wat no dig is voor mijn exposities, niet meer, niet minder. Een exposi tie heeft klassieke betekenis. Ik wil in een theatrale leegte een drama naar voren bren gen". Zoektocht Opmerkelijk genoeg is het mo dernisme in Kounellis' kunst gebaseerd op de belangrijke kunststromingen uit het verle den. Althans, de zoektocht die Kounellis zegt te doen naar een eigen taal is in feite de zoektocht naar een in het ver re verleden gebruikelijke overeenkomst in mentaliteit en stijl bij kunstenaars, die leidde tot een gemeenschappe lijk beeld. In het verleden be treurde hij luidkeels het ont breken van een 'centraliteit', die als maatstaf voor kwaliteit zou kunnen dienen. Hij deed dat in een periode waarin de Aan Jannis Kounellis zal het niet liggen, vraag is alleen of die vijfhonderd Europeanen zelf er op liggen te wachten. Het is ook niet echt belangrijk. Juist mensen als Kounellis, die de grenzen aftasten, die in ie der geval op zoek zijn naar die nieuwe taal, die herformule ring van wat kunst eigenlijk moet zijn, verdienen steun bij hun onderzoek. Hoe contro versieel en moeilijk te behap pen hun kunst ook is. Want, zoals Kounellis al zei, een goed kunstwerk creëert twijfel. Het is jammer dat ons de kans is ontnomen die twijfel in ieder geval aan den lijve te onder vinden. unrfANSEMS HAAG De actuele r"tfikkeling van het Ne- noèndse en Vlaamse to- kosö is ook dit jaar het Ld(fale thema van het f.if,Jterfestival, dat nu al voor de vijfde keer hteijlt georganiseerd, dat >mt niet alleen tot uiting en serie toneelvoorstellin- vapar ook tijdens het zoge- >nd parallel-programma. Het genial wordt voor het eerst vo9 in Nederland als in nigilderen gehouden met als ïen fnties Den Haag en Ant- derPn. 1 gfie jaar Rotterdam, is de ;e vad de komende drie jaar ihouïederlandse festivalstad, jkhejerpen mag het festival achtereenvolgende jaren ak zjrgen. De Haagse mani- uit je begint op 28 augustus t failurt tot 8 september. De ib'. P beginnen op de 7e en x oien op de 14e september. niïland en Vlaanderen s gin op toneelgebied al unnjang samen. Al sinds jaar >k Bg staan Nederlandse en t zoPse acteurs broederlijk toe» elkaar op de planken, kopinig onderscheid is nau- genis meer sprake. Dat dit fractutijd zo geweest is blijkt noglnt de geschiedenis van i jelgisch Nederlands Cul- ach| Accoord, een van de tel- :iëleterugkerende onderwer- jan het festival. Het hoofdmenu bestaat uit de heropvoering van acht van de elf toneelvoorstellingen, die door een jury van theater-re censenten zijn aangewezen als de beste van het afgelopen sei zoen. Dit zijn: 'Ajax/Antigone' door het Zuidelijk Toneel, 'Voader' door de Blauwe Maandag Compagnie, 'Staller- hof' door Theatergroep Hol- landia, 'Ivanov' door het Na tionale Toneel, 'Platonov' door De Trust, Café Lehmitz door de Theatergroep Carver i.s.m. het Onafhankelijk Toneel, 'A hard day's night' door Nieuw West en 'Andromache' door Toneelgroep Amsterdam. De makers van de beste voorstel ling krijgen de Dommelsch Theaterprijs, een bedrag van 50.000 gulden. Een speciale jury, bestaande uit uit de cul tuurfilosoof Joop Doorman, het hoofd van het Moskouse Goethe Instituut, Kathinka Dittrich en de Britse auteur/ regisseur/acteur Robert David McDonald kent de prijs toe. De acht voorstellingen zijn in Den Haag te zien in de Ko ninklijke Schouwburg en Kor- zo, in Antwerpen in Kunsten centrum 'deSingel' en Monty. Parallelprogramma Het theatergebeuren wordt omlijst door een parallelpro gramma. Zo begint het Haagse festival op 28 augustus met de opening door premier Lubbers van de expositie 'Politieke te kenaars en toneelscènes' in het Haags Historisch Museum. Het gaat om spotprenten waarop politici zijn afgebeeld als to neelspelers, een geliefde bezig heid van politieke cartoonis ten. Na de opening wandelen de genodigden, begeleid door twee Haagse orkesten, die mu ziek spelen van Jan Mul uit de film 'Fanfare' van Bert Haan stra, naar de Koninklijke Schouwburg. Daar houdt voor zitter J. de Ruiter van de Raad voor de Kunst een beschou wing over de actuele stand van zaken in de kunst, in Ne derland en Vlaanderen met het accent op het toneel. De ontwikkeling van het na tionale cultuur-besef wordt be licht in een serie lezingen waaraan onder andere de Am sterdamse hoogleraren Heerik- huizen (sociologie) en H. Pleij (neerlandistiek) meewerken. De centrale vraag hierbij is: „Hoe komt het toch dat de Ne derlander zo weinig respect toont voor kunst en cultuur? En wat heeft hem toch doen besluiten het verwoestende motto: 'doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg' tot zijn wapenspreuk te maken?" Export Tijdens een bijeenkomst van toneelmakers, vertalers, cultu reel attachés, impresario's, be middelaars van het Neder lands en Vlaams Theaterinsti tuut en ambtenaren de minis teries van wvc en buitenlandse zaken komt de export van Ne derlandstalig toneel aan bod. Duitse dramaturgen zijn uitge nodigd om een aantal lezingen in het Duits over het Neder landstalig toneel bij te wonen onder het motto: 'Kennen Sie Vondel'. De grote Duitse schrijvers Goethe en Schiller hebben het toneelschrijven ge leerd van Gryphius, die voor zijn lessen eigen vertalingen van Vondel gebruikte. Tijdens het Theaterfestival staat ook telkens een figuur centraal die in een bepaalde periode een grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van het to neel. Dit keer is dat Jan Joris Lamers, artistiek leider van de Maatschappij Discordia. Op het festival wordt dit keer ook aandacht besteed aan het beroep van toneel-auteur met onder meer een portret van Judith Herzberg, de belang rijkste Nederlandse toneel schrijfster van dit moment. Er is verder een workshop to neelschrijven voor dichters. De festivalleiding koos voor dichters, omdat zij de 'kunst van het weglaten' belang rijk voor het toneelschrij ven t-, al onder de knie heb ben in tegenstelling tot bij voorbeeld romanschrijvers. Tom Blokdijk van Toneel Theatraal verdedigt tijdens een paneldiscussie, geleid door de voormalige Haagse wethou der Adri Duivesteijn, zijn stel ling 'Schaf de spreiding af'. De centrale vraag hierbij is in hoeverre de verplichting voor toneelgezelschappen om het hele land af te reizen de artis tieke kwaliteit van de voor stellingen nadelig beïnvloedt. Luisterspel Het luisterspel krijgt bijzonde re aandacht tijdens het festi val. Dit gebeurt in samenwer king met de NCRV, de TROS en de CIRAD (samenwer kingsverband van de Neder landse en Vlaamse radio op het gebied van het luisterspel). Zo zal een jury een prijs van 5000 gulden toekennen voor het belangrijkste hoorspel van het afgelopen seizoen. Dit spel is in een speciale ruimte te be luisteren. Voorts is het tijdens het festival mogelijk om op verschillende plaatsen via een koptelefoon naar hoorspelen te luisteren. Bijvoorbeeld in de foyer of kassa-ruimte van het theater of tijdens de pauze van een voorstelling. Het Paleis Lange Voorhout biedt onder dak aan een geënsceneerde le zing van een vergeten Neder landse klassieker. Dit jaar is gekozen voor 'La parfaite li- berté ou les vous et les tois' van Belle van Zuylen uit 1749. ROTTERDAM „Poetry International is het festi val voor dichters en ge dichten. Laten we ons daaraan houden. Poëzie is zo oud als de wereld". De Rotterdammer Martin Mooij, ook dit jaar weer de drijvende kracht achter het 22ste Poetry Interna tional, heeft geen bood schap. aan opmerkingen als zou de formule van het festival verouderd zijn. Het festival is vanaf het begin opgebouwd door dichters en dat moet zo blijven, luidt zijn stelling. Poetry International speelt zich vanaf zaterdag 22 juni een week lang af in de Rotterdam se Doelen. Drie dagen lang (20, 22 en 23 juni) is Poetry on the Road - dit jaar voor de derde maal - in Enschede. De na druk dit jaar ligt op dichters uit Afrika. Al vanaf 1970, de voorzichtige start van Poetry, hebben Afrikaanse dichters deelgenomen aan het festival. Nu voor het eerst zijn het er zoveel: 11. Zij komen uit Ke nia, Ghana, Kameroen, Zuid- Afrika, Sierra' Leone, Zimbab we, Nigeria en Senegal. Twee bekenden onder hen zijn bij voorbeeld de Kameroense minstreel Francis Bebey en de Senegalees Lamine Konté. De laatste begeleidt zichzelf op de kora, een instrument dat het midden houdt tussen een harp en een gitaar. De Zuidafrikaan Breyten Breytenbach, vermaard oppo sant van het apartheidsregime en Adriaan van Dis leiden dit programma-onderdeel en Breytenbach zal in discussie gaan met verschillende van hen. Breytenbach zoekt ook Rotterdamse steun voor dich- tersfestivals in Afrika. Poetry krijgt ook weer bezoek van een aantal oude bekenden, zoals de Engelsen Adrian Hen ri en Roger McGough. De komst van een aantal dichters staat nog niet vast; het is met name nog niet zeker welke Chinese dichters hun land mo gen verlaten voor een bezoek aan de Maasstad. De inmiddels bekende dichter Duo Duo kon indertijd zijn land wel uit maar niet meer terug na het bloedbad op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking. Poetry keert jaarlijks eregeld uit aan een dichter die wegens zijn uitspraken en politieke opstelling gevangen zit. De toekenning van dit eregeld blijkt een effectief pressiemid del. Van de twaalf dichters die het kregen, zijn er inmiddels 10 op vrije voeten. Eén van hen is overleden en één zit nog gevangen. Het festival geeft ook extra aandacht aan Bert Schierbeek, aan wie een vertaalproject is gewijd. Vorig jaar werd werk van Annie M.G. Schmidt ver taald. In het Chinese Shanghai is een uitgever bezig met een uitgave van haar werk en in de Sovjetunië lezen jonge Rus sen haar gedichten in net be langrijkste jeugdblad van het land. Schierbeek: „zegt Li:/ een pond veren/ vliegt niet als/ er geen vogel inzit/".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 17