„Herplaatsing kleinere
bedrijven wordt vergeten"
VOOR
MULTI
NATIONALS
WÈL
PLAATS
IN
LEIDEN
Rechts: Makelaar Smitsloo ver
trekt zelf binnenkort naar één van
de nieuwe kantoren.
Onder: JVC, de Japanse audio- en
videoproducent, bouwt op Room
burg 21.000 vierkante meter en
wordt daarmee de grootste op
dat terrein.
Tjé' beperkingen
lerdjor MONIQUE ROSO
Ie gemeente Leiden steekt
e jjoenen in de acquisitie van
5J ote multinationals, gaat er
Jalfs voor naar Japan, maar
*5 e zich eenmaal in Leiden
eft gevestigd, krijgt
Pf'uwelijks meer de
j ndacht". Menno Smitsloo,
Sn drijfsmhkelaar te Leiden,
"J ïdt dat het maar eens
tegd moet worden. „Het
sen >en bedrijfsleven wordt een
etje vergeten".
iterl
lien
met de secretaris van de Ka-
r van Koophandel voor Rijn-
jd te spreken: Leiden heeft geen
mtegebrek, Leiden heeft gebrek
i terreinen voor bedrijven. De
uwste, Roomburg langs de
:sweg A4, en Leeuwenhoek,
Dtfri |er het Academisch Zieken-
s, zijn als we de gemeente mo-
Ma'ji geloven bijna vol. Van de
j.000 vierkante meter grond in
Dmburg is inmiddels veertig
^aicent uitgegeven, terwijl over
)00 vierkante meters nog wordt
lerhandeld Volgens de laatste
id van zaken is daar nog 46.000
ter te vergeven,
groot succes derhalve voor
bedrijfsterrein dat pas in 1989
rijfsklaar was. Hieruit bleek
de behoefte aan bedrijfsterrein
een geschikte lokatie groot was.
andere klapper is gereser-
voor het terrein Leeuwen-
ook wel bekend onder de
m Bio Science Park. De naam
genoeg: het gebied is bestemd
bedrijven die zich voorname-
bezighouden met biotechnolo-
of medische technologie. Op dit
rient is ruim de helft van de
000 vierkante meter uitgege-
„Over de andere helft wordt
danig onderhandeld dat er wei-
meer overblijft", aldus A. Rog
een, hoofd van de afdeling
rving en bedrijfscontacten van
jemeente.
omvang van het aanbod aan
rijfsterreinen begint daarom
jzaam maar zeker toch wat
te worden, zegt drs. C.
eksma, secretaris van de Ka-
van Koophandel voor Rijn-
„Maar in Leiden is er in
cipe ruimte genoeg. Twee jaar
den hebben wij officieel in
je beleidsnota vastgelegd, dat
er voorstander van zijn dat de
itvlietpolder, onder Leiden,
rdt ontwikkeld tot bedrijven-
•ein. Daarmee wil het echter
zo vlotten". „De politiek
mt het een groene long die vrij
fct blijven, het gebied zou be-
kvd worden voor woningbouw,
tkislmoet een recreatiegebied blij-
J. Maar het zou een perfecte lo-
e je zijn om je aanbod van be-
ik nifsterreinen uit te breiden", vult
ndje A. Berkhout, directeur van
(elfde Kamer van Koophandel,
lva,j „Het ligt langs de rijksweg
jerin wordt scherp begrensd door
(er meer de Vliet en de Europa-
n dus voor uitbreiding als een
stuuvlek hoeft de gemeente niet
neng te zijn. Vraag mij niet waar-
ide ontwikkeling van de Oost-
0PHtpolder nog niet serieus is be-
lun )ken, dat zal wel politiek nau-
ijks te verkopen zijn".
ie Leidse bedrijfsmakelaar M.
eef)tsloo denkt er iets ander over.
1 gens hem schort het niet zozeer
de de omvang van het aanbod
inte grond. Het zijn eerder de be
ringen die daarnaast nog steeds
|t- den opgelegd, die het voor be-
iren zeer onaantrekkelijk
kt om zich in Leiden te vesti-
Zo trekt Smitsloo, met in zijn
zog grote potentiële klanten, al
jn ten strijde tegen de erfpacht,
/p bedrijf wil eigen terrein heb-
en daarmee kunnen doen en
h wat het wil, binnen bepaalde
jizen natuurlijk. Het eigen-
«Jsrecht is voor een bedrijf dat
hier wil vestigen een beslis-
3e voorwaarde. Er zijn tal van
Tijven die afhaakten toen bleek
nauwelijks mogelijkheden
:n om grond aan te kopen".
de Kamer en de makelaar
'el over eens zijn is dat het in-
quente gedrag van de ge-
Jnte de stad geen goede naam
I it bezorgd binnen het bedrijfs-
jn. Volgens Smitsloo krijgt een
'ijventerrein een bepaald the-
nee, of worden er strikte voor
den gesteld aan de bedrijven
zich -daar willen vestigen, en
'olgens worden er voortdurend
mderingen gemaakt. Hij
Apt Roomburg als voorbeeld.
k mag zich volgens de opzet
het terrein alleen hoogwaardi-
industrie vestigen die niet te
kantoren heeft en veel werk-
[enheid genereert. Maar als
onderneming van buiten de
zich meldt die zich pertinent
lie plek wil vestigen, kan daar-
altijd een uitzondering wor-
lemaakt.
zie je ook bij het Bio Science
Bedrijven als Nijssen Koe-
en Infotheek passen toch niet
binnen het concept van het
Science Park. Ondernemers
lich hier willen vestigen weten
'e manier echt niet meer waar
n toe zijn".
priemend vingertje gaat ook
b richting van J. Walenkamp,
(ouder voor economische za-
5 öj „In zijn vorige leven, toen hij
^fractievoorzitter van het CDA
|J riep hij geregeld vanuit de
T-^sitiebanken dat de erfpacht
■fcedrijfsleven niet mag belem-
|n. Nu hij op de stoel van wet-
Per zit, is er nauwelijks een
Een deel van het Leids Stationsgebied waar binnenkort de kantoorgebouwen Stationade 1 en 2 worden gebouwd. Ook Stationade 3 en 4 komen eraan.
FOTO'S: WIM VAN NOORT
grotere verdediger van diezelfde
erfpacht te vinden. Maar wat dat
aangaat blijf ik het positief bekij
ken: hij moet vast nog in zijn posi
tie groeien, waarna de woorden
ook in daden zullen worden omge
zet".
Dit zwalkende beleid heeft Leiden
geen goede naam bezorgd, onder
vindt zowel de Kamer als de ma
kelaar. Toch valt er over Leiden
veel goeds te zeggen, en het zijn
niet eens allemaal kreten uit de
prachtige, op zeer hoogwaardig
glanspapier gedrukte full colour
wervingsfolder van de gemeente.
Perfecte uitstraling
Smitsloo: „Leiden ligt in het hart
van de Randstad, tussen de snel
wegen A4 (Amsterdam-Rotter
dam) en A44 (Amsterdam-Den
Haag), vlak bij Schiphol. De be
reikbaarheid is perfect. Daarnaast
heeft Leiden een uitstraling waar
je U tegen zegt: de binnenstad
heeft sfeer en herbergt een groot
aantal monumentale panden. Wie
in één van de kantoren in het Sta
tionsgebied werkt, is tussen de
middag zelfs lopend binnen vijf
minuten in de stad. Dat is een
enorm groot voordeel ten opzichte
van bijvoorbeeld de Rijswijkse
Plaspoelpolder. In vrijwel geen en
kele stad zit je zo dicht bij alle
voorzieningen. Ik ben wild en
thousiast over Leiden. Maar ik heb
geen zin om achter in de rij aan te
sluiten om een eerste gesprek met
een ambtenaar te krijgen. Ik wil
direct met de eerstverantwoorde
lijke kunnen praten. En de wet
houder is heus wel aanspreekbaar;
als ik hem bel krijg ik hem altijd
aan de telefoon. Alleen rationeel
meedenken vanuit een visie in de
markt is er niet bij".
Marktconform
Het gebrek aan marktconform
denken bij de overheid is een veel
gehoorde klacht. De overheid aar
zelt te lang bij gronduitgifte, is on
duidelijk over de bestemming van
gebieden en stuurt mensen van het
kastje naar de muur. Wie als on
dernemer zoiets tegenkomt bij het
zoeken naar bedrijfsruimte, haakt
al snel af, denkt Smitsloo. Zijn
klanten zijn daarvan het duidelijk
ste voorbeeld. „Het is natuurlijk
mooier om Leiden op je visitekaar
tje te kunnen zetten dan Zoeter-
woude, maar soms kan het niet an
ders. Toch ben ik dan nog blij als
ik de bedrijven in de Leidse regio
kan onderbrengen. Ik vind het
persoonlijk ook geen groot verlies
als ik een bedrijf in wat ik Groot-
Leiden noem, kan herplaatsen.
Triester vind ik het als ik een be
drijf nergens anders dan in Hoofd
dorp of Den Haag kwijt kan".
Toch zijn het niet eens de nieuw
komers in de Leidse regio die veel
klagen. Volgens Smitsloo hebben
juist de eigen ondernemers het het
moeilijkst. „Er worden miljoenen
tegenaan gegooid om ondernemers
van buitenaf aan te trekken en
voor hen worden ook allerlei faci
liteiten geschapen, zoals het toe
staan van een bepaalde activiteit
ook al past die niet binnen de aan
vankelijke opzet. Maar de plaatse
lijke ondernemer kan hier zijn
weg niet vinden. Hij zit dan met
het erfpacht op zijn grond, met be
stemmingsplannen, met een ge
meente die niet met hem mee
denkt. Zo jaag je je bedrijven de
grens over"
Hij neemt Fokker als voorbeeld.
Voor de bouw van een produktie-
hal van dit bedrijf heeft de ge
meente twee hectare grond op het
industrieterrein Leeuwenhoek ge
reserveerd. Maar Fokker houdt
wegens 'interne discussie' de boot
voorlopig af. De voor de vliegtuig
bouwer gereserveerde 20.000 vier
kante meter kan daarom niet aan
eigen Leidse bedrijven worden uit
gegeven. Leiden zal ook het be
drijf van de Gebr. Paas, gespeciali
seerd in orthopedische instrumen
ten, aan haar neus voorbij zien
gaan. Het bedrijf is nu nog geves
tigd in Zoeterwoude maar had
naar Leiden willen komen als het
grond had kunnen krijgen in het
Bio Science Park. „Het bedrijf had
daar perfect gepast maar kon geen
eigen grond krijgen en is daarom
uitgeweken naar Leiderdorp".
Cachet
Alle partijen - gemeente, bedrijfs
leven, projectontwikkelaars, Ka
mer en makelaardij - vestigen on
dertussen hun hoop op de herin
richting van het Stationsgebied.
De gemeente hoopt hier haar
werkgelegenheidsdoelstelling
met 15.000 vierkante meter per
jaar in 1996 6500 arbeidsplaatsen -
te realiseren. Directeur Berkhout
van de Kamer van Koophandel is
al lang blij dat er onder dit college
een begin is gemaakt met de ont
wikkeling. De makelaardij voor
ziet dat een prachtige kantoren-
wijk vlak bij de binnenstad, pal
naast een schitterend nieuw sta
tion, de stad nog meer cachet geeft
dan zij al heeft.
De vraag is alleen of Leiden in een
betrekkelijk korte periode wel zo
veel tienduizenden meters kan
toorvloeroppervlak kan verstou
wen. De afgelopen zeven jaar
werd alleen al op het Schutters
veld 50.000 vierkante meter kan
toorruimte gerealiseerd. Zelf zal
het makelaarskantoor ook zijn
voordeel doen met één van de
nieuwe projecten: Stationade 2, dat
naast het Kantorenhuis verrijst.
Wegens uitbreiding verlaat Smits
loo het monumentale pand aan de
Stationsweg en het betrekt na op
levering het penthouse van het
nieuwe kantoorgebouw.
Hoewel hij enthousiast is over de
plannen met het stationsgebied, zet
Smitsloo daar toch ook de nodige
kanttekeningen bij. „Als de ont
sluiting van het gebied wordt uit
gevoerd zoals deze nu op tafel ligt,
verpest dat de uitstraling van Lei
den als kantorenstad voor de ko
mende vijftig jaar. Door de ver-
keerslus die zal worden aangelegd
over het nog te ontwikkelen deel
van het Schuttersveld, wordt de
bereikbaarheid volstrekt onvol
doende. Als die lus moet gaan fun
geren als nieuwe hoofdtoegang
naar het centrum van Leiden
wordt dat volstrekt belachelijk.
Het terrein waarop de kantoren
zullen worden gebouwd wordt een
eiland, ingesloten als het zal liggen
in de lus. Daarnaast wordt het ter
rein door het ruimtebeslag voor de
verkeersafwikkeling te klein".
Ook de oplossing voor het par
keerprobleem verdient volgens
Smitsloo geen schoonheidsprijs.
„Er zijn te weinig parkeerplaatsen
gepland. En voor parkeergarages
onder de gebouwen zijn zulke
hoge investeringen nodig dat de
huurprijs onaanvaardbaar wordt
opgedreven. Nu zou een vierkante
meter kantooroppervlak turnkey,
oftewel inclusief scheidingswan
den, lichtarmaturen en dergelijke,
komen op 250 gulden. Met een on
dergrondse parkeergarage wordt
die prijs verhoogd met minimaal
veertig gulden en prijs je jezelf uit
de markt". Directeur Berkhout
van de Kamer van Koophandel
mist een integrale aanpak van het
Stationsgebied in samenhang met
een goede verbinding met de bin
nenstad. Samen met zijn secretaris
pleit hij voor het opstellen van een
masterplan voor het te ontwikke
len gebied, zodat in grote lijnen
een duidelijk beeld van de toe
komst wordt geschetst.
Makelaar Smitsloo vreest ook dat
het met de verhuurbaarheid van
de kantoren minder goed zal gaan
dan de gemeente denkt. „Potentië
le huurders hoopten in een vol
tooid kantoorgebied terecht te ko
men. Nu blijkt echter dat een
groot deel van het Schuttersveld
de komende vier of vijf jaar niet
bruikbaar zal zijn en wordt ge
bruikt als opslagplaats voor de
bouw van het nieuwe station. Dat
vooruitzicht stoot toekomstige
klanten natuurlijk af en frustreert
de huidige gebruikers".
Ander groot punt van kritiek is de
manier waarop de nog te creëren
tienduizenden vierkante meters
kantoorvloeroppervlak op het
nieuwe station zullen worden ge
realiseerd. „Het dreigt veel te
grootschalig te worden. De twee
geplande kantoortorens met ne
genduizend vierkante meter zijn
in geen negenduizend jaar te ver
huren. De starters, de kleine kan
toren, hebben behoefte aan kleine
units tot 2000 vierkante meter. Zij
zouden verzuipen in enorme kan
toorpanden. Maar- aan hen wordt
nauwelijks gedacht, terwijl zij de
grootste doelgroep voor de komen
de jaren zullen zijn. De afgelopen
tien, twaalf jaar werd 200.000 vier
kante meter gerealiseerd. De grote
gebruikers, de bedrijven die meer
dan vijfduizend meter huren, zijn
letterlijk op de vingers van éen
hand te tellen".
Ook hier ziet Smitsloo weer het
gebrek aan meedenken met de
markt. Enige samenwerking van
de overheid met het bedrijfsleven
zou hij van harte toejuichen. „Er
wordt gepland en bedacht maar
een duidelijke visie ontbreekt. De
bedrijven hangen er een beetje bij.
Als je niet naar je eigen bedrijfs
leven wil luisteren, maak je jezelf
op de lange termijn kansloos. En
de omliggende regio's spinnen
daar goed garen bij".
