Alders: energie
anderhalf keer
zo duur maken
Open dag Luchtmacht trekt 125.000 bezoekers
Eindredacteur synoniemenboek: taal is niet dubbelzinnig
li
Vluchtgevaarlijke gevangenen
vaker van gevangenis wisselen
BINNENLAND
QeidóaQowuvnt
Tweede arrestatie na
Rotterdamse moord
ROTTERDAM In zijn woning in
Breda is dit weekeinde een 26-jarige
man aangehouden die ervan wordt ver
dacht één van de daders te zijn van de
moord op een dertigjarige vrouw uit Po
len in een shoarmazaak in Rotterdam,
in de nacht van 12 op 13 mei. Dit heeft
een woordvoerder van de Rotterdamse
politie gisteren meegedeeld. De vrouw
werd in de zaak door twee mannen ge
dood door salvo's uit een automatisch
wapen. Een 27-jarige Rotterdammer
raakte daarbij ernstig gewond. Volgens
de Rotterdamse politie ging het om een
afrekening in de onderwereld. In deze
zaak werd al eerder een 25-jarige ver
dachte uit de Maasstad aangehouden.
Raad van commissarissen
KLM tijdelijk uitgebreid
AMSTELVEEN De raad van
van de KLM wordt tijdelijk uitgebreid met twee
leden tot in totaal dertien.
Het voornemen bestaat daartoe te benoemen dr.
ir. A. Maas, voorzitter van de raad van bestuur
van Koninklijke Bijenkorf Beheer en drs. F. Mal-
jers, voorzitter van de raad van bestuur van Uni
lever.
De twee nieuwe leden worden voorgedragen door
de Nederlandse Staat en de commissarissen die op
grond van de statuten ieder het recht hebben één
van de nieuwe leden te benoemen.
Een aantal commissarissen zal in de nabije toe
komst de wettelijke leeftijdsgrens bereiken en de
KLM wilde niet tot dat moment wachten om deze
vacatures op te vullen.
Na CNV nu ook FSV met
veiligheidsplan akkoord
UTRECHT Na de achterban van de
Vervoersbond CNV heeft nu ook een
meerderheid van de leden van de spoor
wegvakbond FSV ingestemd met de af
spraken tussen NS en de vakbonden
over het vergroten van de veiligheid
van het rijdend personeel.
Volgens FSV-voorzitter J. Kruse is uit
de tot nu toe teruggestuurde enquêtefor
mulieren (1.090 van de 2.600) gebleken
dat 68 procent van de leden het eens is
met de veiligheidsafspraken over onder
meer vierhonderd extra conducteurs,
beveiligingspersoneel op de stations, het
volgen van agressiecursussen en uitrus
ting met portofoons.
De Vervoersbond FNV maakt de uitslag
nog bekend.
Vrouw gedood bij
brand in slaapkamer
ROTTERDAM Een 52-jari-
ge vrouw is zaterdag om het
leven gekomen door een
brand in de slaapkamer van
haar woning in Rotterdam. De
vrouw is vermoedelijk in slaap
gevallen toen zij op bed lag te
roken; het vuur is vervolgens
ontstaan door een smeulende
sigaret, zo heeft een woord
voerder van de Rotterdamse
politie zaterdag meegedeeld.
De brand werd opgemerkt
door een benedenbuurman,
die meteen alarm sloeg. De
vrouw bleek al overleden toen
de brandweer de slaapkamer
kon binnendringen.
KLM schaft bedrukt
toiletpapier af
AMSTERDAM De KLM schaft
het eigen, met vliegtuigjes bedruk
te, toiletpapier aan boord van haar
vliegtuigen af. Overschakelen op
gewoon wit standaard papier le
vert de luchtvaartmaatschappij per
jaar een besparing op van 50.000
gulden, zegt Mariëlla van den
Dobbelsteen, bedrijfseconoom bij
de KLM, in het bedrijfsblad De
Wolkenridder. De eisen die de
KLM stelde aan haar eigen toilet
papier waren, aldus de econoom,
te hoog. Ze gelooft niet dat er ook
maar één passagier zal zijn die er
'iets van voelt' dat straks onbe
drukt papier op de toiletten aan
wezig is.
Boerenactieleider Scha
emigreert naar Oostbic
EERMENS De Groninger boerenactieleifo
lem Schaap wil samen met drie andere boejh
greren naar Polen of de voormalige DDR enk
kele duizenden hectare akkerbouwgrond 1
vier boeren stichten elk een eigen bedrijf, r
samenwerken voor wat betreft het gebruik[e
chines en dergelijke. Schaap ziet voor zijn Hc
Leermens geen toekomst meer, per 1 oktoh
hij de boerderij verkocht. In Polen of DDR*
de boeren veel goedkoper aan landbouwgÈ
men, al vormen de afzetmogelijkheden voorjd
bouwprodukten daar wel een probleem. Schép
in het voorjaar van 1990 landelijke bekendhel
tieleider van de Groninger boeren. Blokkadtsl
dere protestacties brachten destijds landbouve
G. Braks enkele malen in een benarde posjj
gens Schaap zullen andere boeren het aci
van Groninger agrariërs voortzetten.
HILVERSUM Milieu
minister Alders wil in Eu
ropees verband zien te be
reiken dat de energiere
kening van de burgers
tenminste anderhalf keer
zo hoog wordt. Alleen
door dit soort draconische
prijsverhogingen is het
volgens Alders mogelijk
het gebruik van gas, elec-
tra, benzine, dieselolie en
andere brandstoffen fors
te verminderen.
„Deze maatregel, die dringend
noodzakelijk is vanuit milieuo
verwegingen, wordt het
hoofdpunt van het Nederlands
voorzitterschap van de minis
terraad van de Europese Ge
meenschap. Daar zullen wij
ons sterk gaan maken voor
milieuheffingen met 50 pro
cent of meer", zei Alders giste
ren in een uitzending van de
commerciële tv-zender RTL-4.
Hij vervolgde: „De boodschap
bij milieu is dat alles wat giste
ren nog normaal was, dat mor
gen niet meer is. Dus alles
moet anders. Ik wil u bijvoor
beeld zover krijgen dat u geen
korte autoritjes, van nul tot
vijf 5 kilometer, meer maakt
en dat u het licht in de ene ka
mer uitdraait als u in de ande
re moet zijn".
Het is Alders niet te doen om
minister Kok van financiën
meer inkomsten te geven. Hij
wil de opbrengst van de door
hem bepleite milieuheffingen
aan de burgers teruggeven,
bijvoorbeeld door de inkom
stenbelasting te verlagen.
Daardoor zou tevens de factor
arbeid goedkoper worden, het
geen volgens Alders ook weer
goed zou zijn voor de werkge
legenheid. Minister Kok is het
in beginsel eens met zijn par
tijgenoot Alders, zo zei hij za
terdag op een milieubijeen
komst in Utrecht. Kok gaf
echter niet aan met hoeveel
procent de energieprijzen naar
zijn mening moeten stijgen.
Veestapel
Alders liet bij RTL-4 ook we
ten dat hij zich niets aantrekt
van de oproep van zijn land-
bouwcollega Bukman (CDA)
om te zwijgen over de nood
zaak van inkrimping van de
veestapel als het mestover
schot niet drastisch wordt te
ruggebracht. „Een minister
van milieu zal een aantal ke
ren zijn hoofd boven het maai
veld moeten uitsteken. Dus
vertel ik ook hier dat het no
dig zou kunnen blijken de vee
stapel te verkleinen". Alders
onthulde dat zijn ministerie al
samen met dat van landbouw
bezig is te bekijken hoe zo'n
inkrimping verwezenlijkt kan
worden, inclusief het opstellen
van een sociaal plan voor boe
ren die hun bedrijf zouden
moeten beëindigen.
Een spitfire uit de Tweede Wereldoorlog scheert laag over een aantal moderne straalvliegtuigen tijdens de vliegshow van de
Koninklijke Luchtmacht op de vliegbasis Twenthe. foto-, anp
ENSCHEDE De open
dag van de Koninklijke
Luchtmacht (Klu) op de
vliegbasis Twenthe heeft
zaterdag circa 125.000 be
zoekers getrokken. Zij wa
ren getuige van een vlieg
show met zowel de mo
dernste toestellen, zoals
de. F16 als machines uit de
Tweede Wereldoorlog.
Van de door anti-militaristen
aangekondigde acties was tij
dens de open dag weinig te
merken. Alleen werd voor
aanvang van het evenement
de bedrading van lichten langs
de landingsbaan beschadigd.
De vliegbasis had ook graag
een paar Migs van Sovjet-ma
kelij voor willen laten vliegen.
De daartoe uitgenodigde Hon
gaarse luchtmacht liet even
wel weten dat men dat niet tij
dig kon organiseren. De bezoe
kers van de open dag hadden
volgens de Klu vooral belang
stelling voor de elektronische
oorlogvoering, waarschijnlijk
een gevolg van de Golfoorlog.
De interesse gold in het bijzon
der het Patriot-raketsysteem
dat Nederland tijdens deze
oorlog inzette voor de lucht
verdediging van Israël en Tur
kije.
De open dag werd tevens be
nut om leerlingen van techni
sche scholen te interesseren
voor een baan bij de Klu.
Want ondanks de inkrimping,
blijft de luchtmacht een grote
behoefte houden aan technici.
Staatsecretaris Van Voorst tot
Voorst (defensie) verklaarde
tijdens de open dag dat hij
blijft bij zijn plan voor de uit
breiding van de vliegbasis
Twenthe met een derde oplei
dingssquadron met F-16's en
niet gevoelig is voor het pro
test hiertegen van vijf omlig
gende gemeenten.
LEIDEN „Ik geloof
niet in synonymie. Abso
lute synonymie bestaat
gewoon niet. Er zijn altijd
verschillen. Een fiets en
een rijwiel zijn hetzelfde,
toch zal een handelaar op
zijn winkel zetten dat hij
rijwielhandelaar is. Dat
staat toch beter".
Dat zegt prof.dr. P.G.J. van
Sterkenburg, eindredacteur
van het Groot Synoniemen
Woordenboek, dat woensdag
bij Van Dale verschijnt. „Taal
duldt geen dubbelzinnigheid.
Van alle woorden voor iets
wordt er uiteindelijk één ge
prefereerd, de rest komt min
of meer aan de rand te staan
en wordt bij voorbeeld schert
send gebruikt", aldus de
hoofdverantwoordelijke van
het ruim 1.200 bladzijden tel
lende naslagwerk.
Van de professor hadden het
er best een kleine drieduizend
mogen zijn, dan had hij de sy
noniemen ook in allerlei con
texten kunnen geven. Dat is
dè methode om de verschillen
te laten zien. Maar Van Dale
had natuurlijk een bepaald
budget en uiterlijk drie jaar
voor de totstandkoming uitge
trokken. Het boek moet bo
vendien verkoopbaar blijven,
het Groot Synoniemen Woor
denboek kost nu al 150 gulden.
Van Sterkenburg, directeur
van het Instituut voor Neder
landse Lexicologie, heeft
niettemin met veel plezier aan
het Groot Synoniemen Woor
denboek in de huidige opzet
gewerkt. Hij spreekt er met
zichtbaar genoegen over. „Het
heeft'een nieuw concept, dat is
van mezelf. Het laat zich hori
zontaal en verticaal gebrui
ken".
Treurbuis
Hij slaat het woord „apparaat"
op. Het synoniem is „toestel"
en het is verstandig om ook
even „installatie" op te slaan.
Deze woorden staan erachter,
dus horizontaal. Maar onder
„apparaat" staan allerlei soor
ten apparaten opgesomd, zoals
de haardroger, de computer,
de fax en de televisie. Voor de
kantlijn staat dan weer wat
een haardroger, een computer,
een fax en een televisie doen.
Zo kun je dingen ook vinden
als je niet op de naam kunt ko
men. Achter de verschillende
apparaten, dus weer horizon
taal, staan ook weer de even
tuele synoniemen. Bij televisie
van „beeldbuis" tot het schert
sende „treurbuis" toe. „Zo is
dat in ons taalgebied nog niet
eerder gedaan", aldus Van
Sterkenburg.
Het boek geeft aan of iets
schertsend, formeel, archaïsch,
vulgair of wat dan ook is. „Dat
is vooral voor buitenlanders
een gemak, voor hen is het
niet altijd even eenvoudig de
juiste toon te treffen". Zelf
keek Van Sterkenburg ook
wel eens op van de kwalifica-
gaven.
„Ze zijn alle drie in de dertig,
ik loop tegen de vijftig. Ik
vind „bonken" voor „vrijen"
eigenlijk vulgair, maar het
heeft toch de kwalificatie „in
formeel" gekregen. Verder
vind ik „aan Venus offeren"
wel leuk, maar zij noemden
het toch weer „formeel"".
Er is speciaal voor drie men
sen van ongeveer gelijke leef
tijd gekozen, om het boek zo
consistent mogelijk te krijgen.
„Bij een redactie van iemand
van twintig, iemand van der
tig en iemand van zestig zou je
dat niet bereiken".
Verschraling
„Je vindt geweldig veel syno
niemen voor woorden die op
elementaire menselijke eigen
schappen en op lichamelijke
functies slaan. Heel primitieve
dingen die we als sinds het
ontstaan van de mens ken
nen".
Ondanks die enorme hoeveel
heden woorden voor één ding,
signaleert de professor ver
schraling van het taalgebruik.
„De stijlvaardigheid gaat ach
teruit, die stijloefeningen van
vroeger zijn er ook niet meer
zo bij. Als je scripties van stu
denten leest, schrik je wel
eens, niet alleen van de soms
dramatische spelfouten, maar
ook van het af en toe wat pri
mitieve taalgebruik. Tja, na
tuurlijk zou ik wel willen dat
het synoniemenboek daar wat
verandering in brengt".
Toch hoeft de gemiddelde Ne
derlander zich niet te schamen
voor zijn woordenschat. Die
ligt volgens Van Sterkenburg
„dichter bij de 25.000 dan bij
de 20.000". Het is weliswaar
een fractie van de miljoen
woorden die het Nederlands
rijk is, maar we doen in
woordkennis niet onder voor
andere Westeuropeanen.
Het Grote Van Dale Woorden
boek geeft 234.000 woorden,
het Groot Synoniemen Woor
denboek meer dan 45.000. Se
lectie is altijd weer moeilijk.
„Welke nieuwe woorden zijn
ééndagsvliegen, zoals „cd
bike", en welke beklijven, zo
als „regelneef". Welke
woorden kun je schrappen, als
een soort lexicale euthanasie?
De taal is de spiegel van de
maatschappelijke veranderin
gen", zegt van Sterkenburg.
De auteur heeft met het syno
niemenboek zijn vijfde woor
denboek afgeleverd. Eerder
kwamen onder zijn verant
woordelijkheid onder meer
een glossarium (verklarende
woordenlijst) voor 17de eeuw-
se teksten en een erotisch
woordenboek tot stand. Om
dat laatste lachen zijn kinde
ren zich wild, ze vinden hun
pa maar ouderwets in zijn aan
pak.
Van Sterkenburg zit niet met
zulke dingen. Liever ook dan
fraaie recensies in de kranten
heeft hij reacties van de gewo
ne gebruikers. Ook op het
nieuwe synoniemenboek.
„Daar heb je voor een volgen
de keer wat aan".
'BroodpriJ
moet omhj1
DEN HAAG De N<
se Bakkerij Stichtinl
vindt het nodig per
prijs van een heel
verhogen met zeven
de prijzen van
broodjes en vrucl
moeten worden aangj
bakkerijen worden vd
stichting geconfronté
stijgingen van lonen i
lasten, terwijl ook de[
en verpakkingskostei
gaan.
De wens van de NBSlQij
Den Haag alleen gezieLjg
advies aan de bedrijfA
dat een verhoging var
nimumbroodprijs, geP"'
discussie hierover in fitn
de Kamer, politiek i
baar wordt geacht. Naj
Blinden onthr1.
door bezuinig^
[ed
UTRECHT Bliifers
slechtzienden zijn „je i
door de bezuiniging^js
len van de regering
voorzieningenpakket Leu
capten. Dit blijkt uit |0 g
die de landelijke vee ja
van de Nederlandse
ging van Blinden eiLj-jj
zienden (NVBS) zatlV£
Utrecht heeft aangeny0]
De ledenraad van
heeft onder meer
melijke bezwaren
voorgestelde halverinF,
tegemoetkoming in de.
ten en de verlaging vf
komensgrens waarbd
tegemoetkoming nol
verleend. Daardoor
mogelijkheid zich orf
lijk te verplaatsen v1
den en slechtziende!
gevaar, wat weer k<
tot een isolement. n -
niet-werkende en r
gehandicapten. DeL°]
groep zou voor hulp]
nog een beroep kuni
op de bedrijfsverenig i
gens de ledenraad
echter ongelijkheidyt
hand. Alleen werkeno
dicapten kunnen dary-p
maken van voorzien]^
een blinde-geleidehorija,
aangepaste computer|rz,
ee
Soldaat gecL
door kogel r
dienstpistot'
VOLKEL Een [es
dienstplichtige soldlgei
Beek en Donk is zfler
vond op de vliegbasis
om het leven gekorfd
een kogel uit het dieten
van een 19-jarige fve
dienstplichtige soldivo
laatste is na het incijioe
gens de officier van j'
Arnhem mr. J. Koerman
tenis genomen. Wat ej-
terdagavond tussen
en half acht heeft
tussen de beide soldatj
niet bekend. De verda
de kort na het dodeli
zelf met de marechaf
zijn geen getuigeil
dienstplichtigen maar
uit van het luchtmacf'
gingssquadron van de
sis Volkel. Zij deden P?'
avond wachtdienst [V1S
vliegbasis de Peel,
naamde slapende bad
vredestijd niet wordt Pns
STAATSSECRETARIS KOSTO:
|n
SUSKE ENWISKE
HET WITTE WIEF
KONINKLIJK HUIS
11 juni
De troonopvolgers van Neder
land en Luxemburg, kroon
prins Willem-Alexander en erf-
groothertog Henri, zijn aanwe
zig bij de opening van de ten
toonstelling „Imago Luxembur-
gi" in de Nieuwe Kerk in Am
sterdam. De tentoonstelling is
geopend van 12 tot en met 30
juni.
Koningin Beatrix en de koning
Boudewijn stellen respectieve
lijk te Vlissingen en Zandvliet
(bij Antwerpen) de Schelde-
walradarketen officieel in ge
bruik.
Prinses Juliana - in plaats van
prinses Margriet - geeft in het
Rijksmuseum Paleis Het Loo te
Apeldoorn het startsein van de
kerstzegelcampagne van de
Koninklijke Nederlandse Cen
trale Vereniging tot Bestrijding
der Tuberculose (KNCV).
Mr. Pieter van Vollenhove
brengt een werkbezoek aan
Radio Nederland Wereldom
roep.
Kamervragen over
schorsing straf
drugshandelaar
HILVERSUM Het VVD-
Kamerlid Dijkstal vindt het
„absoluut onbegrijpelijk" dat
de voor drugshandel tot twaalf
jaar veroordeelde W.E.S. op
vrije voeten kon worden ge
steld. Hij zal minister Hirsch
Ballin vragen stellen over de
kwestie. S„ die als leider van
een Surinaamse drugsbende
geldt en over hoge contacten
met de Surinaamse legerlei
ding beschikt, kreeg deze
week van het Gerechtshof in
Den Haag een dag schorsing
van zijn detentie wegens fami
lie-omstandigheden. S. had
zich donderdagavond weer bij
het Huis van Bewaring De
Schie in Rotterdam moeten
melden maar liet zich op het
afgesproken tijdstip niet zien.
Dijkstal wil door de minister
allereerst volledig worden in
gelicht over de gang van za
ken rond de schorsing van S.'
detentie. Ook wil Dijkstal we
ten, of er niet „teveel ruimte
zit in de regelgeving".
HILVERSUM Staatsse
cretaris Kosto van justitie
wil een wettelijke maatre
gel invoeren waardoor
zeer vluchtgevaarlijke ge
detineerden regelmatig
van gevangenis worden
gewisseld.
Dit zogenoemde carousselsys-
teem moet de ontvluchtings
kansen verkleinen, zo zei de
bewindsman gistermorgen
voor de IKON-radio. Extreem
vluchtgevaarlijke gedetineer
den kunnen nu nog in beroep
gaan tegen zulke overplaatsin
gen, die plaatsvinden binnen
zogenoemde Extra Beveiligde
Inrichtingen (EBI's).
Het wettelijk kader dat de
staatssecretaris in zijn hoofd
heeft moet die beroepen uit
sluiten. „Het is gewoon een
voorziening die hard en duide
lijk moet zijn en die we
moeten gebruiken om het ont
snappen van echt gevaarlijke
mensen te voorkomen".
Het EBI-systeem werd voor
jaar 1990 ingevoerd in vijf
nieuwbouwinrichtingen in
Arnhem, Hoogeveen, Leeu
warden, Rotterdam en Sittard.
In totaal bieden die inrichtin
gen gefaseerd plaats aan 59
vluchtgevaarlijke gevangenen.
