Bisschop Gijsen gaat door op ingeslagen weg finale ,,Deprogressieven doen maar, niemand plaatst daar een vraagteken bij" Westen aast op kunstschatten uit Oosteuropese kerken I £eidóc0oiuant ZATERDAG 1 JUNI 1991 PAGINA 33 Het afgelopen weekeinde wijdde bisschop Gijsen van Roermond weer een aantal priesters. Hoewel de bis schop eind vorig j aar na de moeilij kheden rond het semi narie Rolduc had laten weten dat hij deze plechtigheid die traditioneel rond Pinksteren plaats heeft nu aan de pronuntius zou overlaten, lijkt de bisschop weer als van ouds te functioneren. Aan publiciteit heeft hij geen be- hoefte en op de hieronder beschreven ontwikkelingen J wenst hij dan ook geen commentaar te geven. Het plei dooi voor een grotere openheid waartoe de bisschoppen Bar en Ernst vorige maand na een ontmoeting met het bestuur van de Acht Mei-beweging opriepen „zodat de gelovigen zich serieus genomen voelen" lijkt niet aan de Limburgse bisschop besteed. Maar ook de vooruitstre vende katholieken hebben geen boodschap meer aan em. Voor het eerst werd hij dit jaar niet meer uitgeno- igd voor de Acht Mei-manifestatie nadat hij vorig jaar ijn priesters had opgeroepen zich niet door deze bewe- ing te laten misleiden. Kritiek genoeg op bisschop Gijsen, maar er zijn ook gelovigen, oude ren vooral, die bisschop Gijsen door dik en dun steunen. Die vjn- den dat hem groot onrecht wordt aangedaan. Die geloven dat zijn grootheid nu niet kan worden ge meten maar pas over een jaar of vijftig. Een aanhanger vanaf het eerste uur is mevrouw Boulanger uit Maastricht. Ze maakt er thuis geen geheim van dat de overtuiging van de bisschop ook de hare is. In de huiskamer een beeld van Maria Sterre der Zee en op het dressoir een H. Hartbeeld met daarnaast een brandende lamp, symbool van de eeuwigdurende liefde. Ook in de keuken ontbreekt geen Mariabeeld- je. Mevrouw Boulanger ontkent niet dat de burcht van mgr. Gijsen zwakke plekken vertoont, ze zitten voornamelijk in zijn presentatie. „Inderdaad, de bisschop maakt niet gemakkelijk contact. Zijn ge zicht is nu eenmaal niet zo aansprekend als dat van kanunnik Van der Valk. Ik vind ook dat hij jonge priesters te snel met grote verantwoordelijkheden belast, maar daarom mag hij nog niet worden weggehoond. Vergeet niet dat hij kwam op een moment dat het katholieke erf in Limburg door wildgroei werd overwoe kerd. Er moest hoognodig orde op zaken worden gesteld en hij moest het doen". „Er worden hem woorden in de mond gelegd, die hij nooit heeft gezegd en din gen verweten waaraan hij part noch deel heeft. De progressieven dóen maar. Wat zij ook uitspoken, er is niemand die ach ter hun handel en wandel een vraagte ken plaatst. Neem nou die Franciscaan, die bij ons in de kerk een juichend ver haal houdt over Luther. Dat gebeurt dan zó dat de beminde gelovigen heel goed weten waar het echt over gaat: niet over Luther, destijds de bevrijder van 'het ge knechte kerkvolk', maar over Gijsen de handlanger van het Vaticaan". „Zeg dat Gijsen niet tactisch is, zeg dat Gijsen niet vriendelijk is, maar zeg niet dat Gijsen onwaarheid spreekt. De man zegt precies dat wat Rome eeuwenlang als waarheid heeft gekoesterd. Bijvoor beeld dat ongehuwd samenwonen niet geoorloofd is. Dat is ook zo, al zeggen nog zoveel anderen dat zo'n mening uit de tijd is." Maar als zelfs vrouwen met spandoeken in de kerk verschijnen waarop teksten staan als 'Weg met Jo-Jo Gijsen en an dere dictators', dan is er toch wat mis? „Mgr. Gijsen zegt wat hij volgens zijn overtuiging móet zeggen. Dat kan hard overkomen, ja. Je wordt er ook niet po pulair mee. Maar daar gaat het toch niet om? Populair is degene die de gelovigen geen spiegel voorhoudt onder het motto 'Ze dóen maar!' Naar zo'n priester, hier in Maastricht hebben we d'r een, komen de mensen van heinde en ver. Natuur lijk, hij vraagt immers geen moeilijke dingen". En kanunnik Van der Valk dan? Zelfs hij stond tegen zijn bisschop op door in een volle kerk te zeggen 'dat het niet zo mag zijn dat in 1992 nog maar één schooltje in ons bisdom katho liek mag heten'? Dat is toch een scherpe veroordeling van bisschop Gijsens schoolbeleid? Mevrouw Boulanger zucht eens diep. „Van der Valk deed het zo goed. Hij vormde met Gijsen een prima tandem. Ach, mag hij ook eens z'n mond voorbij praten? Ik hoop dat-ie terugkomt. We kunnen hem niet missen. En wat het schoolbeleid van de bisschop betreft: mag-ie alsjeblieft? Op veel katholieke scholen wordt geen godsdienstonderricht meer gegeven. Daarover lees je niks in de kranten. Kijk, als ze daar niks leren en van thuis ook niets meer mee krijgen, dan moet een bisschop toch iets doen?" ROERMOND - Een bisschop, die de Acht Mei Beweging op het ter rein van de ketterij wil parkeren, ,n wensten voorzitter Wies Stael- r_ Merckx en haar gevolg niet meer te f. ontmoeten op de Acht Mei-mani festatie in Utrecht. Maar mgr. Gij sen laat zich niet weg wensen. st a_ Eind vorig jaar dachten 'ingewijden', dat fngr. Gijsen geruisloos zou verdwijnen na de benoeming van twee vicarissen-ge neraal, R.H.M. Maessen en dr. J.M. runt. Bisdom-breed werd gejubeld over deze opening naar een nieuwe tijd. Het n. woord 'democratisering' werd zelfs in de m tnond genomen. Vooral toen bekend ia k-erd, dat de bisschop, moe van de felle ;n legenstand van zoveel kanten, zelfs van iins was het wijden van priesters, de terntaak van elke bisschop, aan anderen bver te laten. Dat kon toch niet anders Detekenen dan het naderend einde van pen koude winter? Maar na een bezoek in april aan de paus ^Jieerde mgr. Gijsen welgemoed terug, Hpiinder dan ooit bereid het beleid écht uit handen te geven. Tot verdriet van de hereniging van Pastoraal Werkenden a^JVPW), die in november vorig jaar nog je pastorale situatie van het bisdom had {etypeerd als 'verbrokkeld, uitgehold en yoestijnachtig'. Voorzitter Jean Rade- inakers nam toen geen blad voor de ■■tnond: „Het benoemingsbeleid is er ronduit een ramp. Pastoors worden op- feoflferd aan parochies en omgekeerd. Iet bisdombeleid berust op een dwin- tende machtsstructuur, die blinde ge- hoorzaamheid veronderstelt". II ^an gespierde taal heeft het in Limburg nooit ontbroken. Het was weer de VPW, waarvan dertig procent van alle pastores in het bisdom lid is, die krachtig uithaal- ie na het drama van Rolduc eind vorig aar. In een uitzending van Sonja werd enstfle zaak onverhuld, op een verlekkeren- ïn Je wijze aan de kaak gesteld. In het kort: pen priester bekende twee dagen na zijn van wijding aan bisschop Gijsen, dat hij een lekt tfeksuele relatie had gehad met een rrouw. Of dat al niet genoeg was, bleek ide pok de priesteropleiding in Rolduc, spe en haal ingesteld door de bisschop om zich e verzekeren van aan Rome getrouwe iriesters, in zedelijk opzicht niet naar iehoren te functioneren. )e bisschop reageerde met strenge maat- egelen, maar de VPW had er weinig waardering voor. „Die zullen eerder een erslechtering dan een verbetering van le omstandigheden op het seminarie ten evolge hebben", fulmineerde de vereni- v ing. „Er is sprake van een ongezonde oc"|cheiding tussen goddelijke roeping en le menselijke realiteit. Wie zich zo hoog eroepen voelt, maakt kortsluiting met le werkelijkheid van iedere dag". terd. Integendeel, de bisschop wandelt weer voort op de ingeslagen weg. Wie een andere kerkopvatting uitdraagt, hoeft niet op begrip te rekenen. Aller minst de geestelijken, die het celibaat hebben geschonden zonder afscheid te nemen van hun pastorale taken. Praten 'Ergens' in Noord-Limburg hebben we er een gevonden, pater Godfried. Hij wil wel praten maar niet onder zijn echte naam, want 'daar komt maar ellende van'. Kan hij nog wel werken onder bis schop Gijsen? Godfried kijkt verrast en roept dan: „Natuurlijk, we hebben hele maal geen last van hem. In de vijftien jaar dat ik godsdienstles heb gegeven op school, is de naam Gijsen slechts drie keer gevallen. Twee keer op een oudera vond en één keer in de klas. De bis schoppelijk gedelegeerde, de man die moet controleren of het godsdienston derwijs wel op de goede manier wordt gegeven, heb ik hier nog nooit gezien". Op de rooms-katholieke school waar deze priester doceert, is de bisschop al lang niet meer de herder die de weg wijst maar slechts een merkwaardig fenomeen zonder enige invloed. De directeur van de school van wie we op zijn verzoek ook maar niet de naam moeten noemen 'om geen slapende honden wakker te maken', is helemaal gauw klaar met 'het vreemde verschijnsel uit Roermond'. „Als ik hier zou doen wat hij wil, dan kwam er geen sterveling meer op kate- chese. Zo simpel is het". Kan hij rustig z'n gang gaan, zijn colle ga's op de rooms-katholieke basisscholen staan onder grotere druk. Bisschop Gij sen is zó slecht te spreken over het gods dienstonderricht in die sector dat hij een nieuwe kindercatechismus heeft ge maakt. Het moest volgens hem afgelo pen zijn met het „vage gedoe" waarmee de moderne katholiek steeds verder van de rechte weg afdwaalt. Ervaringskatechese Het is bekend dat bisschop Gijsen hele maal niets moet hebben van de zoge naamde ervaringskatechese. Een erfenis van de jaren zestig. Veel oudere katho lieken kunnen zich de zorg van bisschop Gijsen op dit punt goed voorstellen. Er varingskatechese wil kinderen 'om\ville van hun individuele en sociale mens wording leren omgaan met de religieuze dimensie van de werkelijkheid en hen tegelijk op grond van deze ervaringsba sis ontvankelijk maken voor het ver staan en voor de mogelijke aanvaarding van de christelijke boodschap'. Jaren zestig-taal van het inmiddels ter ziele gegane Hoger Katechetisch Insti tuut, die echter een dramatische ontwik keling niet kan versluieren. In nog geen twintig jaar tijd is de kennis van de ka- De St.Nicolaaskerk in Praag, zoals zovele kerken doelwit van kunstrovers. FOTO: MILAN KONVALINKA KRAKAU - De kerken worden leeggeroofd, de altaren onttakeld en ikonen worden met tientallen het land uitgesmokkeld. Het Wes ten aast op de kunstschatten van Oost-Europa; westerse verzame laars zien de post-communistische staten als een soort goedkope su permarkt voor religieuze kunst. De meeste diefstallen in Oost-Europa vinden plaats in opdracht van particulie re verzamelaars in het Westen of gewe tenloze handelaars. De misdadige prak tijken blijven niet beperkt tot religieuze kunst. Eerder deze maand zijn vier Pi casso's ontvreemd uit het Sternbergpa leis in Praag. De schilderijen zijn klein en kunnen ge makkelijk worden gesmokkeld. Ze wa ren, zoals de meeste collecties in Oost- Europa, niet verzekerd. „Dat had geen zin", aldus de directeur van het Stern bergpaleis. De schilderijen, met een ge schatte waarde van dertig miljoen dollar, waren eigendom van de staat en de ver zekeringsmaatschappij was eveneens staatsmonopolie. De Oostenrijkse politie heeft een onder zoek ingesteld naar de „u-vraagt-wij-ste- len" diefstallen, die vooral in Tsjecho- slowakije aan de orde van de dag zijn. Een Weense zakenman kocht onlangs voor 200.000 Oostenrijkse schilling (on geveer dertigduizend gulden) schilderijen die waren ontvreemd uit het Vizovice- paleis. Ook kocht hij een porseleincollec tie uit het Buchlovicekasteel; de collectie heeft in het Westen een waarde van on geveer zeven miljoen schilling. Het voornaamste jachtgebied vormen echter de onbeschermde katholieke ker ken van Slowakije en Polen en de ortho doxe kerken in het oosten van Polen en de Sovjetunie. Vorig jaar vonden 1200 diefstallen plaats uit Poolse kerken. De Poolse douane neemt jaarlijks tussen de 11.000 en 13.000 religieuze kunststuk ken in beslag. Interpol schat dat slechts acht procent van de totale gesmokkelde kunst wordt onderschept. Dat percenta ge geldt waarschijnlijk ook voor de kunstsmokkel uit Oost-Europa. Niet alleen is doorgaans de beveiliging van de kunstschatten slecht, ook een centrale registratie ontbreekt. Wat zich waar bevindt en wat de marktwaarde van de kunstwerken is, is vaak niet be kend. Onlangs werd bijvoorbeeld ont dekt dat de kostbare boekencollectie van de universiteitsbibliotheek van Wroclaw - met bijna 500.000 boeken van vóór 1800 - systematisch geplunderd was. Een Unesco-rapport dat deze -week in Krakau is rondgedeeld op het symposi um van de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE) wijst er op dat in Oost-Europa een zwak ke regelgeving bestaat voor de kunstex port. Een overeenkomst uit 1986 tussen de communistische staten heeft voor de nieuwe democratieën niet veel betekenis meer. Kunststroom Na het opheffen van internationale gren zen in de Europese Gemeenschap in 1992 zal het voor handelaren nog mak kelijker worden kunst te smokkelen. Om de kunststroom van Oost naar West aan banden te leggen zouden volgens Unesco de voornaamste kunstimporterende lan den - waaronder Engeland, Frankrijk, Duitsland en Japan - de Ünesco-con- ventie van 1970 moeten tekenen die ille gale kunstexport verbiedt. De Sovjet unie, Polen, Hongarije en Tsjechoslova- kije hebben de conventie al onderte kend. (c) The Times Bisschop dr.J.Gijsen. FOTO: DIJKSTRA Maar bisschop Gijsen erkent de VPW niet en reageert niet als dit soort uitlatin gen hem om de oren vliegen. Deze bij voorbeeld: „Het is voor jongeren hoe langer hoe minder vanzelfsprekend zich bezig te houden met godsdienstige vra gen en in het priesterambt een zinvolle keuze voor het leven te zien". Daarbij heeft de vereniging ongetwijfeld gedacht aan een onthullende enquête on der zeshonderd Limburgers in 1988. Daaruit kwam naar voren dat van bewo ners onder de 46 jaar amper één procent het eens is met het beleid van de bis schop. De conclusie kan niet missen: jong Limburg heeft geen boodschap aan de Blijde Boodschap, die mgr. Gijsen vanaf zijn wijding in 1972 in zijn bis dom wil brengen. „Een Boodschap waar in mildheid, geduld, vertrouwen, verge ving en bovenal liefde spreken", zei ka nunnik Willem Van der Valk toen alles nog koek en ei was tussen hem, de tele- genieke promotor van de katholieke or thodoxie, en zijn baas. Maar niet iedereen reageerde verrukt op de liefde van de bisschop. Veel priesters enandere werklieden in de tuin des Heren zijn aan de kant gezet, omdat hun visie niet strookte met die van de recht lijnige bisschop, die niets liever wil dan een uitstekende verhouding met het Va ticaan. Wie niet met hem op een lijn zit, krijgt vroeg of laat de rekening gepresen teerd. Zo heeft hij de samenwerking ver broken met de Hogeschool voor Theolo gie en Pastoraat te Heerlen, het (inmid dels opgeheven) Hoger Katechetisch In stituut, het Landelijk Pastoraal Overleg en met de Raad van Kerken in Neder land. In plaats daarvan installeerde hij eigen instellingen, waarvan het grootse minarie Rolduc het meest bekende voor beeld is. De brokken, die daar zijn gemaakt, zijn weliswaar ook op zijn hoofd terecht ge komen, maar hebben hem niet verplet FOTO: PERS UNIL weer niet. l egen de verdrukking in ont staan 'kritische kerken', die meer doen dan de bisschop lief is. Zo financieren de gelovigen van een wijkkerk in Sittard een pastoraal werker, die van het bis dom nog het eerste dubbeltje moet krij gen. Een van hen, die ook al weer beslist niet met naam en toenaam in de krant wil, zegt dat de progressieve diensten haar meer aanspreken dan de liturgievie ringen in de dekenale kerk, die precies volgens de voorschriften van de bis schop verlopen. Ze is al een eind in de zestig, moeder van vier kinderen en pas op latere leef tijd de kritische richting ingeslagen. Ze heeft bijna een leven lang de kerkelijke voorschriften nauwgezet gevolgd, maar gedwongen door de praktijk van het le ven, ontkwam ze niet aan eigen keuzes. Om de kinderen niet te verliezen en uit respect voor de persoonlijke vrijheid om zelf te mogen zoeken en vinden. „De grootste fout van Gijsen is dat hij niet wil luisteren naar ouders", zegt ze. „Hij zou zeker iets van hun advies kunnen opsteken". Zij vindt het jammer dat voor al haar kinderen de kerk niets meer betekent, te meer omdat ze naar haar gevoel veel heeft gedaan om hun onverschilligheid op dit punt te doorbreken. „Ik denk, dat de kerk zelf ook schuld heeft. Er was veel verkeerd aan de situatie zoals die vroeger was. Teveel voorschriften, teveel dwang. Kinderen deden automatisch wat ouderen ook deden. Van lieverlee werd de vorm belangrijker dan de inhoud". Het seminarie Rolduc. tholieke leer praktisch verdwenen. Vraag niet aan kinderen van ouders, die het 'Onze Vader' zelfs in het Latijn foutloos konden opzeggen, naar de betekenis van de kerkelijke hoogfeesten zoals Pasen en Pinksteren, de meesten staan met de mond vol tanden. Het volslagen gemis van wat vroeger vanzelfsprekende ken nis was, geeft weinig hoop op een om mekeer. Of toch wel? Pater Godfried is optimis tisch: „Val kinderen niet lastig met for mules. Daar moeten ze niets van heb ben. Maak hen in plaats daarvan bewust van hun eigen mentaliteit, geef ze de ruimte om zelf te groeien naar een over tuiging, laat ze hun ideeén toetsen aan de werkelijkheid, die zij ervaren. Alleen dan kweek je geestelijk volwassen men sen, die een antwoord hebben op de pro blemen, die uit alle hoeken van de we reld op hen afstormen. Die weerbaarheid bereik je niet wanneer je ze dogmatische opvattingen oplegt, die enkel in een geï soleerde, zuurstofloze kerk kunnen standhouden". Wies Stael-Merkx, spreekbuis van de Acht Mei-beweging erkent, dat de onbe kendheid met de katholieke leer een pro bleem wordt. „Maar de manier van Gij sen werkt niet. Zo gebeurde het vroeger, tegenwoordig kan dat niet meer. De kerk heeft alleen nog maar een toekomst als ze leert om naar mensen te luisteren en hen uitnodigt om te delen in de rijkdom die ze te bieden heeft. Gelovigen bij de kraag pakken helpt niet". En de Blijde Boodschap dan waarover bisschop Gijsen spreekt? Pater Godfried kijkt mij nu met priemende ogen aan en zegt dan met uitgestoken wijswinger: „Er is geen sprake van een Blijde Bood schap, teveel mensen zijn door het woord van Gijsen juist tot in hun ziel gekrenkt. Ik heb altijd gezegd: 'Als de godsdienst een gesel is voor de mensheid dan is ze in tegenspraak met zichzelf. Godsdienst moet bevrijdend zijn. Onder deze bisschop en deze paus is dat niet het geval". Hij staat met dit oordeel niet alleen. De Vereniging van Pastoraal Werkenden heeft anderhalf jaar geleden honderd priesters gevraagd naar hun mening over de relatie tussen kerk en gelovigen. Slechts drieënveertig van hen waren be reid zich uit te spreken en dan nog al leen onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat zij anoniem zouden blijven. Zij uit ten zich allerminst vleiend over paus Jo hannes Paulus II, die volgens hen het beleid van bisschop Gijsen door dik en dun steunt. Ze vergelijken de toestand in Roermond met die tijdens de Tweede Wereldoor log. „Ons bisdom is door de vreemde mogendheid, het Vaticaan, bezet en pau selijk zetbaas Gijsen omringt zich met mensen die niet bekwaam zijn, maar wél voldoen aan het boekje van de partij chef'. Hij wordt zelfs de meest ongelovi ge man van het bisdom genoemd. Groei Kan er dan geen bloempje meer groeien op het kerkelijk asfalt? Zo erg is het ook

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 33