'lan Bush tegen
erspreiding wapens
Midden-Oosten
Duitse deserteurs werden bij duizenden opgehangen
Rao tijdelijke leider
van Indiase Congrespartij
ieney:
WO blijft
ïdament
Europa
Biba
nieuw
"jernobyl?
Pronk geeft Etiopië
dertien miljoen
AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Franse haan kraait na order Texas-TGV
I
:i|ITENLAND
fieicLe Courant
DONDERDAG 30 MEI 1991 PAGINA 5
•atie na moord op
lidafrikaanse agent
ANNESBURG Het Zuidafrikaanse
yan Beroep in Bloemfontein heeft giste-
jratie verleend aan veertien mensen die
.89 ter dood werden veroordeeld wegens
aandeel in de moord op een politieman
bington in 1985. Van drie van hen zijn de
Ten omgezet in gevangenisstraffen, de
jen zijn voorwaardelijk vrijgelaten. De
Sen veroordeelden zaten al twee jaar in
jhting van hun executie in de gevange-
Hun zaak wekte internationeel veel be-
hg. Zij werden veroordeeld, hoewel niet
jlijk was wie de politieman vermoord
'Vijfentwintig mensen werden schuldig
hden omdat zij zich in de menigte be-
fen die het slachtoffer lynchte. Elf van
ïregen gevangenisstraf
P.V. Narashima Rao
NEW DELHI De Indiase Congrespartij heeft P.V. Na
rashima Rao gisteren aangewezen als partijleider. De 69-
jarige Rao zal de partij door de verkiezingen moeten slepen
in plaats van de vermoorde ex-premier Rajiv Gandhi. Het
lijkt niet waarschijnlijk dat Rao, als de Congrespartij als
winnaar uit de bus komt en een regering gaat vormen, de
leiding van het kabinet op zich zal nemen. De verwachting
is dat na afloop van de verkiezingen, midden volgende
maand, een strijd om het leiderschap zal losbarsten. Ex-mi
nister Rao was de unanieme keuze van het uitvoerend co
mité van de Congrespartij. De top van de partij had zich tot
deze vriend van de familie Gandhi gewend, nadat Rajivs
weduwe Sonia had geweigerd haar man als partijleider op
te volgen. Rao, die volgende maand 70 wordt, geniet een
zwakke gezondheid. Hij wordt beschouwd als een Gandhi-
getrouwe niet-controversiële figuur.
„Irak dwingt Kurden
Kirkuk te verlaten"
ZAWITA Het Iraakse leger ver
voert naar de stad Kirkuk grote aan
tallen Arabieren die woningen van
Kurden vernielen en hen dwingen
het gebied te verlaten, zo hebben ge
vluchte Kurden gisteren gezegd. Kir
kuk speelt een sleutelrol in de onder
handelingen tussen Kurdische leiders
en de Iraakse regering over de vor
ming van een Kurdisch gebied in
Irak. De Kurdische leiders eisen dat
de stad, die in een aan olie rijk gebied
ligt, deel gaat uitmaken van het auto
nome gebied. Het is een van de be
langrijkste struikelblokken bij de be
sprekingen. De Kurden hebben de re
gering het beheer over de oliereserves
Björn Engholm nieuwe
voorzitter van SPD
BREMEN Björn Engholm, de 51-jarige mi
nister-president van de noordelijke deelstaat
Sleeswijk-Holstein is gisteren met een droom-
uitslag (458 van de 470 geldige stemmen) tot
nieuwe voorzitter van de SPD gekozen. Daar
mee heeft zich tevens de langgekoesterde ge
neratie-wisseling in de partijtop voltrokken, al
kan dat alleen niet doorslaggevend zijn bij de
eerstvolgende verkiezingen.
De partij heeft de politiek-sociaal-maatschap-
pelijke voltooiing van de Duitse hereniging
uitgeroepen tot het thema dat in de binnen
landse politiek van de Bondsrepubliek de ko
mende jaren allesbepalend zal zijn. Engholm
vindt dat het hoog tijd wordt dat de christen
democratisch/liberale regeringscoalitie in
Bonn wordt afgelost.
Verkoeling
e 40RADO SPRINGS
president George Bush
;™jt alle landen in het
sv|en-Oosten en Noord-
.ejsa er gisteren toe op-
ipen af te zien van
vernietigingswapens
[e voornaamste leve
llers van conventione-
fapens aan deze lan-
ragd terughou-
en! te zijn.
laatste doelde hij op op-
in van arsenalen con-
Tbnele wapens, zoals Irak
n [ikte om de Golf te desta-
Wel moeten landen
is Bush' plan conventio-
tilwapens blijven kunnen
ïahaffen, die zij legitiem
nodig hebben om zichzelf te
gen militaire agressie te kun
nen verdedigen.
In een rede over zijn concept
voor een „nieuwe internatio
nale orde" voor studenten van
de Academie van de Ameri
kaanse luchtmacht in Colora
do Springs zei Bush dat zijn
plan voorziet in een bevriezing
van de produktie, de aanschaf
en het beproeven van grond-
grondraketten die nucleaire,
chemische en biologische mas
savernietigingswapens kunnen
vervoeren en de uiteindelijke
vernietiging van al deze raket-
Zijn plan is er tevens gericht
op bereiken van militair even
wicht in het gebied om zo de
spanningen te verminderen
tussen Israël en Arabische lan
den die officieel nog in oorlog
zijn met Israël.
Israël heeft positief gereageerd
op de Amerikaanse voorstel
len, maar gezegd de nadruk te
willen leggen op de conventio
nele wapens. Israël is gebaat
bij een vermindering van con
ventionele wapens omdat de
Arabische landen wat tanks,
artillerie en manschappen be
treft een overwicht over Israël
hebben.
Bush verklaarde gisteren aan
de andere kant dat hij de
bouwprogramma's voor de
voor radar onzichtbare B-2-
bommenwerper en het SDI-
ruimteschild, die het Huis van
Afgevaardigden wil schrap
pen, „met hand en tand" zal
verdedigen. De Amerikaanse
luchtmacht wil er 75 van heb
ben.
Deelrepublieken
Joegoslavië
willen in nieuwe
statenbond
BELGRADO Voor de
tweede keer binnen 48
uur is gisteren een poging
het collectieve president
schap van Joegoslavië bij
een te roepen mislukt.
Onderwijl zijn de voorbe
reidingen om te komen
tot een nieuwe statenbond
van start gegaan.
Zes leden van het uit acht per
sonen bestaande presidium,
onder wie het vierkoppige
Servische blok, kwamen in
Belgrado achter gesloten deu
ren bijeen voor informeel
overleg. Slovenië en Kroatië,
die eerst de verkiezing van de
Kroaat Stjepan Mesic tot presi
dent bekrachtigd willen zien,
boycotten opnieuw de verga
dering.
De vier deelrepublieken Slo
venië, Kroatië, Macedonië en
Bosnië-Hercegovina bereiden
inmiddels een nieuwe staten
bond voor. In deze bond zal ie
dere republiek als nieuwe soe
vereine staat zijn zelfstandig
heid behouden. Slechts enkele
van de soevereine rechten op
het gebied van economie, bui
tenlandse politiek en defensie
zouden daarbij worden overge
dragen aan gemeenschappelij
ke staatsorganen.
Kroatië zei gisteren begonnen
te zijn met de vorming van
een eigen leger. Het officiële
staatsblad publiceerde een ver
klaring van de Kroatische pre
sident Franjo Tudjman waarin
hij zegt dat ,,de republiek
Kroatië niet in een federale
Joegoslavische staat zal blij
ven". De deelrepubliek sluit
niet uit, aldus de verklaring,
dat Kroatië in de toekomst
deel zal uitmaken van een los
sere alliantie van soevereine
staten, iets waar Servië zich
fel tegen blijft verzetten.
n jjSEL De Europese
llêpeid is een aangelegen-
waarover alleen de
beslissingen kan ne
'e Amerikaanse minis-
defensie Dick Cheney
laarover gisteren, tijdens
q jAV O-ministersconferen-
nJL Brussel, geen twijfel
vjaten bestaan,
pfcy zei gisteren na afloop
et tweedaags overleg dat
itemt met „een Europese
Kheidspoot", maar dat de
i het belangrijkste fun-
t van de Europese ver
eng moet blijven. De VS
ayjal enige tijd zeer wan
nend tegenover het stre-
,je'an met name een aantal
ac|nden het veiligheidsbe-
p^n Europa via de WEU
nJ Europese Unie) dichter
Europese Gemeenschap
jngen. Cheney zei boven-
He^et uit te sluiten dat toch
vjikaanse grondtroepen
vaigaan uitmaken van de
j interventiemacht van
-,uj militairen waarover hij
Jn 15 NAVO-collega's de
Jpen dagen een principe-
Igt namen.
be
ieHINGTON Een Cu-
teife wetenschapper heeft
Cljgering in Havana ervan
2 fildigd ernstige gebreken
uj staan in de vier kern-
'^Mes die in aanbouw zijn,
n eft het Amerikaanse tele-
aietwerk NBC bericht. De
aire wetenschapper Vla-
1 Cervera verklaarde dat
"middel van röntgenfoto's
2nken aan de buizen van
'ejpelsysteem aan het licht
gekomen. „De pijpen die
afzien hebben kunnen ra-
ikjieve lekken veroorza-
leltdowns... een nieuw
-tyobyl. Vijftien procent
%at is goedgekeurd toont
Jjcen", aldus Cervera die
rofvveken geleden naar Ca-
m «verliep.
DEN HAAG Deserte
rende soldaten zijn moedi
ge mensen. Ze willen
geen andere mensen do
den, ze trachten hun eigen
leven te redden, ze gaan
er vandoor en ze riskeren
daarmee de doodstraf of
het straf bataljon. Maar
Duitse soldaten die in de
Tweede Wereldoorlog
weigerden in Hitiers hor
den te vechten en er tus
senuit knepen, moeten
helden zijn geweest. Hun
omgeving echter vond en
vindt ze nog steeds laf
aards, want de moraal wil
dat je je strijdmakkers niet
in de steek mag laten, ook
al wacht je de dood.
De Duitse deserteurs die de
oorlog overleefden zijn nooit
gerehabiliteerd. Hun geschie
denis is ook altijd verzwegen.
Nu komen schokkende feiten
over hun lot in de openbaar
heid, dank zij een (menigmaal
in krakend Nederlands) ver
taald boek 'Deutsche Deser-
teure' van Norbert Haase, dat
de Antimilitaristische Uitgeve
rij liet verschijnen.
Zo'n 50 000 doodvonnissen
hebben nazi-oorlogsrechters
tegen Wehrmacht-soldaten ge
veld en meer dan de helft
daarvan ook laten voltrekken.
Meer dan 30.000 deserteurs
werden 'voor het front van de
troep' of in alle stilte opgehan
gen, onthoofd of doodgescho
ten; 5000 tot 6000 doodvonnis
sen werden op grond van 'on
dermijning van de strijd
kracht' geveld, hoofdzakelijk
wegens zelfverminking en
dienstweigering.
Zeker 10.000 deserteurs kwa
men als dwangarbeiders in het
Emsland-concentratiekamp bij
de Nederlandse grens terecht,
waar ze in het veen zwaar
werden mishandeld. Dank zij
de oorlogsrechters, die in de
naoorlogse jaren hoge gerech
telijke posten in de Bondsre
publiek mochten bekleden,
kon in de Wehrmacht een
waar schrikbewind worden
gevoerd en een kadaverdisci
pline worden afgedwongen.
Schokkend
De aangedragen feiten zijn
schokkend. Wie in Nederland
na het lezen van dit boek nog
durft te beweren dat Moffen
allemaal schoften waren, moet
zijn mening drastisch herzien.
De 'gewone' Duitse soldaat
was een 'gewone' burger-in-
uniform, die zijn dienstplicht
moest vervullen, zoals Neder
landse jongens ook voor hun
nummer werden opgeroepen.
Oorlogsrecht in nazi-Duitsland
was snelrecht. Hoger beroep
was onmogelijk. De veroor
deelde beschikte niet over
rechtsmiddelen. Voorzitters
van rechtbanken waren com
mandanten en bevelhebbers
van de desbetreffende eenhe
den. Aanklager en rechters te
gelijk dus. Veroordeelden wer
den vernederd en die vernede
ringen werden zelfs voortgezet
in de uitvoering van de straf
fen. Na de terechtstelling wa
ren de doodgeschoten jongens
en mannen 'doden-tweede-
klas'. In besloten kring, zonder
overlijdensbericht of publieke
ceremonie, moesten ze bijna
letterlijk onder de grond wor
den gestopt.
Militaire rechtbanken han
teerden als uitgangspunt het
'gezonde volksgevoel' en ande
re formules van het nazi-straf
recht. „Ter afschrikking van
gelijkgezinde elementen en in
het bijzonder ter onvoorwaar
delijke handhaving van de
mannentucht..."
Gaandeweg de oorlogshande
lingen en de geleden nederla
gen, liep het aantal deserteurs
en overlopers op. Als reactie
daarop gaf de chef van het op
percommando van de Wehr
macht regelmatig orders:
wordt „onweerlegbaar vastge
steld dat een soldaat overloopt,
dan moet onmiddellijk het
vuur op hem worden geo
pend".
Ook na de oorlog zijn deser
teurs en/of hun nabestaanden
gestraft. In de Bondsrepubliek
kregen nabestaanden van
geëxecuteerden geen recht op
schadeloosstelling. Dat was, op
enkele uitzonderingen na, vas
te jurisprudentie van de Fede
rale Rechtbank voor Sociale
Zaken in Kassei. Het Federaal
Bureau voor de Pensioenver
zekering doet niet anders. De
jaren dat een deserteur in een
nazi-gevangenis doorbracht
tellen niet mee in de pensioen
opbouw. Instellingen als deze
oordelen tot op de dag van
vandaag dat het doden van
meer dan 30 000 deserteurs,
ondermijners van de weer
baarheid en andere tegenstan
ders van de oorlog die Hitier
en zijn trawanten voerden,
wettig is geweest.
En de Wehrmacht-rechters die
de deserteurs de dood injoe
gen? Geen van hen is ooit
rechtsgeldig veroordeeld. Hun
verleden was eerder een aan
beveling voor hun promotie
tot de allerhoogste functies in
de Westduitse naoorlogse justi
tie.
Ook hielpen ze natuurlijk el
kaar. Zestien rechters van de
Wehrmacht werden na 1945
voorzitter van een kamer van
een arrondissementsrecht
bank, tien rechters die Hitier
dienden werden president van
een kamer van een gerechts
hof en twee nazi-rechters wer
den raadsheer in het hoogste
federale gerechtshof.
Norbert Haase: Duitse De
serteurs tijdens de Tweede
Wereldoorlog; Antimilitai-
ristische Uitgeverij, Amster
dam; ISBN :90-71124-36-3.
De rebellen in Etiopië laten met trots wapens zien die ze van de verslagen militairen hebben overgenomen.
DEN HAAG Minister
Pronk trekt 13 miljoen
gulden uit voor noodhulp
aan Etiopië en het vervoer
van hulpgoederen. De
NOVIB krijgt voor het
transport van voedsel
voor de bevolking van
Eritrea en Tigray 3,5 mil
joen.
In Eritrea en Tigray wordt
voor 5,9 miljoen voedsel en
medicijnen aangekocht. ICCO,
CEBEMO, Mensen in Nood en
MEMISA ontvangen 1,8 mil
joen voor het verstrekken van
voedsel-noodhulp in het zui
den. Ten slotte wordt via CE
BEMO voor 2,1 miljoen 750
ton bonen gekocht voor groe
pen in Tigray, Harraghe, Wol-
lo en Gondar.
Het Internationaal Comité van
het Rode Kruis (ICRC) wil zijn
hulp in Etiopië intensiveren.
Er is grote behoefte aan medi
cijnen en medisch personeel.
Inmiddels is er door het Rode
Kruis 13 ton aan medische
noodhulpgoederen naar Addis
Abeba gevlogen.
In Etiopië bevinden zich nog
enkele tientallen Nederlan
ders, zo heeft het ministerie
van buitenlandse zaken giste
ren bekendgemaakt. Onder
hen bevinden zich twaalf pa
ters van de congregatie der
Lazaristen, twee mensen van
de Nederlandse ambassade in
Addis Abeba (de ambassadeur
mr. J.J. Jonkman en de atta
ché V.J.M. Vermeer), zeven
medewerkers van Artsen zon
der Grenzen, één medewerker
van Tear Fund en één mede
werker van de Stichting Ne
derlandse Vrijwilligers (SNV).
De paters Lazaristen wonen
verspreid over het gehele
land. Ongeveer tien SNV-me-
dewerkers zijn afgelopen
weekeinde vanuit Etiopië in
Nederland teruggekeerd.
Heroïne aan
boord van
neergestort
vliegtuig
BANGKOK In de
wrakstukken van de in
Thailand neergestortte
Boeing 767 is vijf kilo he
roïne gevonden.
De luchthavenpolitie in We
nen was van plan een drugs
handelaar te arresteren die in
het toestel naar Wenen onder
weg was. In de Britse pers is
gesuggereerd dat een drugsbe-
strijdingsfunctionaris van de
Verenigde Naties het doelwit
was van drugshandelaren.
Reddingswerkers hebben gis
teren de lichamen geborgen
van alle 223 slachtoffers.
Het onderzoek naar de oor
zaak van de ramp verloopt
moeizaam. Thaise functiona
rissen vrezen dat de duizenden
dorpelingen die het wrak heb
ben afgestroopt op zoek naar
horloges, geld en elektrische
apparaten, belangrijk bewijs
materiaal hebben vernietigd.
HET LEVENDE EILAND
Naarmate de giro-raket hoger komt lijkt het voor de
jestuurders of de wereld ver beneden hen, kleiner en klei-
(fprdt. Dat is ook zo, want ze verwijderen zich met een nog
iiiv toenerr,ende snelheid van de aarde. Toch is de snelheid
O groot als die van gewone raketten, maar de bestuurbaar-
ës veel beter, dank zij het feit dat de giroscoop van de bol
r zorgt, dat de as van de raket zich richt op de draairichting
maar wel passeren zij enkele keren zwermen meteoren; de brok
ken metaal kletteren gevaarlijk hard op de bol, maar die is er
gelukkig op berekend. De raket stijgt tot 30.000 meter. Dan
schakelt Rob de radiografische besturing in en deze werkt even
eens voortreffelijk. Op het eiland volgen Prudon en zijn assistent
de vlucht van de raket op het televisiescherm en hij is nu ook in
staat van de aarde af de raket te besturen.
BOB VAN HUËT en FRANS WIJNANDS
PARIJS/KEULEN Ondanks de verloren Europa-
Cupfinale van Olympique Marseille klonken er in
Frankrijk gisteren veel 'coccorico's'. De Franse haan
kon zijn geluk niet op na het binnenhalen van de kapi
tale order voor de Texaanse TGV. De aanlegkosten
van de hoge-snelheidstreinverbinding tussen Dallas,
Houston en San Antonio worden geraamd op zes mil
jard dollar.
Voor één keertje heeft de
Franse industrie de Duitse
kunnen aftroeven. Een con
currerend Duits project voor
zag in de aanleg van een
spoorlijn voor de ICE, ontwik
keld door Siemens en Krauss
Maffei. Het was de Franse
TGV-technologie die van de
Texaanse autoriteiten echter
om de hogere kruissnelheid
van de trein (320 kilometer
per uur, tegen 270 voor ICE)
of de exploitatie-ervaring in
Frankrijk, maar vooral van
wege de financiële onderbou
wing van het project. De
Texas TGV moet namelijk ge
heel uit particuliere middelen
worden bekostigd.
het Amerikaanse continent is
het Brits-Franse consortium
GEC-Alsthom (Alsthom heeft
onder andere een vestiging in
Rijswijk) een joint venture
aangegaan met de Canadese
treinenbouwer Bombardier en
het Amerikaanse engineer-
ingsbedrijf Morisson-Knudsen.
Uit eigen fondsen zal de groep
het project voor een kwart fi
nancieren. De rest, 4,5 miljard
dollar, moet van diverse lenin
gen komen. De concessie voor
de hoge-snelheidsspoorbaan
duur vijftig jaar. Doorslagge
vend bij de financiële montage
was de deelname van de Fran
se bank Crédit Lyonnais. Bij
de bouw van de Kanaaltunnel
opgedane ervaring in de be
kostiging van een particulier
mega-project werd door de
Het Texas-TG V-consortium
heeft tot 1994 de tijd alle fi
nanciële toezeggingen hard te
maken. Vijf jaar later moet de
eerste trein rijden.
Voor de Duitse spoorwegen is
deze week de toekomst begon
nen. De supersnelle Intercity
Express (ICE) staat op de rails.
Vanaf komende zondag zullen
deze snelle en uiterst comfor
tabele treinen operationeel
worden en de veeleisende rei
ziger voor veel geld, met veel
comfort en betrekkelijk veel
tijdwinst vervoeren op het tra
ject Hamburg-Hannover-
Frankfurt-Stuttgart-München.
De Nederlandse Spoorwegen
hebben laten weten uiterlijk
1996, via de lijn Amsterdam-
Keulen, aansluiting op het
Duitse snelspoortraject te wil-
