,Elke periode
brengt juiste
kandidaat
naar voren'
Welke burgemeester mag Olympische Spelen openen
„Schaalvergroting niet t(
koste openbaar onderwijs
Hans Veldman en Willem Post zijn twee Haagse historici die de
afgelopen jaren veel hebben gepubliceerd over de moderne
Amerikaanse geschiedenis en politiek. In hun vorig jaar ver
schenen boek 'De Amerikaanse paradox' voorspelden zij dat in
de jaren negentig een einde komt aan het langdurige conserva
tieve bewind van Reagan en Bush. Wat is de waarde van deze
voorspelling zo vlak voor de start van de presidentiële verkie
zingscampagne van 1992? In New York spraken zij hierover met
de gezaghebbende Amerikaanse partij-ideoloog van de Demo
craten, Arthur Schlesinger.
NEW YORK Natuur
lijk zal het oogverblinden
de Golfsucces een rol spe
len in de komende cam
pagne voor de presidents
verkiezingen in de VS,
maar dat geldt evenzeer
voor de ongelukkige na
sleep ervan, waarbij hon
derdduizenden Kurden
tussen wal en schip kwa
men door vooral de aarze
lende en afwachtende
houding van de Ameri
kaanse regering. Toch is
het in Amerika nog een
ongeschreven wet dat de
binnenlandse politiek
voor de kiezers de door
slag geeft en president
Bush lijkt dit ook te be
grijpen. Vorige maand liet
hij journalisten opschrik
ken door op te merken
dat ook hij moest kotsen
van de vele maatschappe
lijke wantoestanden die
het land in toenemende
mate teisteren.
Momenteel lijkt er een andere
tijdgeest op komst in de Vere
nigde Staten. In toenemende
mate verlangen de mensen te
rug naar een meer zorgzame
overheid en wordt er weer ge
protesteerd tegen de ontman
teling van de 'welvaartsstaat'.
Er is een groeiende afkeer van
de Republikeinse geldcultuur
en de symbolen die deze cul
tuur vertegenwoordigen, va
riërend van televisieseries als
'Dynasty' en 'Dallas' tot de
film 'Bonfire of Vanities'.
Over de veranderende cultuur
praten we in New York met
de beroemde historicus Arthur
Schlesinger. De oud-hoogle
raar aan de Harvard Universi
ty was onder meer campagne
leider van Adlai Stevenson,
adviseur van de presidenten
John F. Kennedy en Lyndon
B. Johnson en auteur van ver
scheidene bestsellers. Zijn
drukke agenda en vele aan
vragen voor interviews illus
treren dat Schlesinger nog
steeds als een politiek feno
meen en als het liberale gewe
ten van de Democratische Par
tij wordt beschouwd.
Over de veranderende tijd
geest in Amerika merkt hij op:
„Ik denk dat het Amerika van
de jaren negentig er inderdaad
heel anders zal uitzien dan dat
van de jaren tachtig. Dat was
een periode van conservatisme
en zelfgenoegzaamheid, van
particulier initiatief. In dit op
zicht waren de jaren onder
Reagan een spiegelbeeld van
de jaren vijftig onder Eisenho
wer, die op hun beurt weer te
ruggrepen naar de conserva
tieve jaren twintig van de pre
sidenten Harding, Coolidge en
Hoover. In Amerika doen zich
met intervallen van ongeveer
dertig jaar progressieve perio
den voor, waarin de aandacht
voor het algemeen belang en
de sociaal-economische her
vormingen centraal staan. In
1901 luidde president Theodo
re Roosevelt een nieuwe, voor
uitstrevende tijd in door voor
het eerst namens de overheid
voedsel- en andere hulppro
gramma's op te zetten voor de
minderbedeelden. Hij trad
ook, hoe actueel, al regulerend
op ter bescherming van het
milieu. Dertig jaar later stapte
Franklin D. Roosevelt met de
New Deal in zijn voetsporen.
In de jaren zestig liet Kennedy
zich weer door hem inspireren
en het wachten is nu op de li
berale presidentskandidaat die
zijn voorbeeld volgt."
Hooggespannen
Dus uw 'verwachtingen voor
1992 zijn, vooral nu het 'pro
bleem Quayle' zich voordoet,
h ooggespann en
Schlesinger: „In ons land zeg
gen velen dat het vice-presi-
dentschap een hartslag van
het presidentschap is verwij
derd en het was inderdaad op
vallend hoe geweldig fanatiek
er in het Democratische kamp
werd gereageerd toen de kans
bestond dat Quayle voor een
aantal dagen de honeurs voor
Bush zou moeten waarnemen.
Hoe het ook zij, ik vind het
vice-presidentschap nog steeds
een waardeloos ambt. Een
vice-president mag geen eigen
mening verkondigen, moet al
tijd uitdragen wat de president
zegt. Dat is demoraliserend
voor een sterke persoonlijk
heid. En voor een zwakke per
soonlijkheid..., nou ja, die had
De
Republikeinse
president
George Bush en
vice-president
Dan Quayle.
FOTO: AP
nooit gekozen mogen worden".
Als er vandaag de eerste voor
verkiezingen worden gehou
den, zouden die door de Repu
blikeinen gewonnen worden.
Een Democratische kandidaat
moet in dit media-tijdperk een
groot publiek kunnen aanspre
ken, maar binnen de partij
hebben zich op dit moment
nog geen sterke persoonlijkhe
den gepresenteerd.
„Het ligt minder eenvoudig
dan we zouden willen. Het
conservatisme is een opper
vlakkige anti-leer en die moet
het meer van personen heb
ben. De Republikeinen richt
ten zich tegen de overheidsin
vloed en het communisme. De
actualiteit leert dat beide doe
len weggevallen zijn. De over
heid begint steeds meer in een
beter daglicht te staan, terwijl
de president of een presidents
kandidaat het nu wel uit zijn
hoofd laat een harde retoriek
naar de Russische leiders uit te
slaan. De aftakeling van het
conservatisme is, nabij en mil
jarden dollars die dank zij de
wapenvermindering vrijko
men kunnen niet anders aan
gewend worden om de bin
nenlandse sociale vraagstuk
ken op te lossen. Dit was dus
altijd de boodschap van het
Amerikaanse liberalisme en
deze politieke ideologie is ei
genlijk de grote intellectuele
stroming van ons land. Denk
maar aan liberale hervor
mingsprogramma's als de New
Deal van Roosevelt, de New
Frontier van Kennedy en de
Great Society van Johnson.
SUSKE EN WISKE
HET WITTE WIEF
Ons liberalisme is geen pseu-
do-socialisme. Ook wij hebben'
het mechanisme van de vrije
markt als uitgangspunt, zij het
dat de overheid op vitale pun
ten regulerend moet optreden
en het kapitalisme een mense
lijk gezicht moet geven. De
Amerikaanse geschiedenis
leert dan ook dat liberale De
mocraten het "kapitalisme in
crisisjaren van de ondergang
moeten redden. Zo was het in
de jaren dertig, in de jaren zes
tig, en zo zal het ook wel in
deze jaren negentig zijn".
Kandidaten
Hoewel de naam van menig
kandidaat nu weer over de
toonbank gaat, zijn er tot nu
toe twee Democraten die op
vallend vaak genoemd wor
den, namelijk gouverneur Ma
rio Cuomo van New York en
senator Paul Tsongas van Mas
sachusetts. Wat vindt u van
beide kandidaten?
„Over Cuomo kan ik kort zijn.
Hij had al eerder moeten 'run
nen'. Vier jaar geleden had
deze pragmatische liberaal, die
een groot publiek inderdaad
geweldig kan inspireren, de
kans van zijn leven. Maar de
laatste tijd laat hij zich meesle
pen met de sterk geslonken
geldstroom vanuit Washington
en moet hij bezuinigen op al
lerlei waardevolle sociale pro
gramma's. Dat wordt hem in
zijn staat niet in dank afgeno
men. Elke vier jaar wordt er
over hem gespeculeerd en dat
wordt vermoeiend. Wat Paul
Tsongas betreft heb ik een uit
gesproken mening. Als senator
was hij inconsequent, stemde
vaak voor 'pro-business'-maat-
regelen en had beslist weinig
op met het aloude Democrati
sche beleid dat voor de sociaal
zwakkeren opkomt. Tsongas
noemt zich een neo-liberaal,
maar voor mij en andere De
mocraten is hij niets anders
dan een Republikein die bij de
verkeerde partij zit. Boven
dien had hij een groot aandeel
in de campagne van Gary
Hart, ook zo iemand die graag
op Kennedy wilde lijken,
maar, een Democratische kan
didaat onwaardig, scandaleus
ten onder ging. Nee, Tsongas
doet er verstandig aan niet aan
de campagne mee te doen".
Toch is er nu sprake van een
vreemde situatie. Volgens uw
theorie hebben de Republikei
nen de geschiedenis tegen,
maar in de praktijk lijken zij
in president Bush de beste
kandidaat te bezitten. De De
mocraten hebben de geschie
denis mee, zij zouden volgens
u nu aan de macht moeten ko
men, maar hebben geen aan
sprekende kandidaat. Kortom,
verkondigt u uw cyclische the
orie niet tegen beter weten in?
„Ach, de tijd zal het leren. Ik
maak me geen zorgen. Elke
periode brengt de juiste kandi
daat naar voren. Je ziet nu al
de grotere roep om meer over
heidsinvloed, weg met het
kale individualisme en de
overdreven Republikeinse
verering van het zakendoen
en de kritiekloze houding ten
opzichte van de consumptie
maatschappij. Als een Demo
craat daar in 1992 niet op kan
inspelen, gaat Amerika vanaf
1996 weer een lange periode
van een Democratische meer
derheid tegemoet".
Steun
Pikant detail is dat Schlesin
ger onlangs steun heeft gekre
gen voor zijn opvattingen en
wel uit onverwachte hoek.
Kevin Phillips, jarenlang één
van de belangrijkste Republi
keinse partijstrategen, consta
teerde in zijn boek 'The Poli
tics of Rich and Poor' dat de
jaren negentig in Amerika een
nieuwe waterscheiding te zien
zullen geven. Ook Phillips be
weert dat de Amerikaanse
overheid meer van zich zal la
ten spreken en zal moeten op
treden ter bescherming van de
verslechterde inkomensposi
ties van de lagere middenklas
se. Ook Phillips baseert zijn
voorspelling op een 'cyclische
theorie'. Zo vergelijkt de 'be
keerde' Republikein de jaren
zeventig en tachtig met de
'roaring twenties' en het Ver
gulde Tijdperk van rond 1870-
80.
In deze door overwegend Re
publikeinen bestuurde perio
den was ook sprake van een
explosieve economische groei
en werd de basis gelegd voor
de enorme fortuinen van de
industrie-baronnen Carnegie
en Rockefeller. Na deze perio
den ontdekte Phillips ook
weer een roep om de helpende
hand van de overheid en voor
hem is de parallel met het he
den duidelijk. Volgens Phillips
is het duidelijk dat Amerika
op een recessie afstevent en,
zegt hij, leert de Amerikaanse
geschiedenis dat de Democra
ten dan meestal als overwin
naar uit de bus komen. Na
tuurlijk is de Republikein van
mening dat zijn partij deze his
torische ontwikkeling dient te
doorbreken. Belastingverho
ging en meer overheidsuitga
ven zijn het credo.
Geconfronteerd met de
spraakmakende opvattingen
van Phillips, knikt Schlesinger
vriendelijk, doch ook wat min
zaam. Na een korte stilte zegt
hij: „De theorie van Kevin
Phillips bevat dus weinig
nieuws. Het is het spiegelbeeld
van de cyclische theorie zoals
die door mijn vader en mij is
uitgewerkt". Een fijn glim
lachje krult om zijn mondhoe
ken.
BINNENLAND/BUITENLAND
Ccidóe Qowux/nt
ZATERDAG 25 MEI 1991 PA(3
BARCELONA Vijf jaar geleden sprong
Pasqual Maragall, burgemeester van Barce
lona, in Lausanne een gat in de lucht toen
zijn stad als olympisch organisator van 1992
werd uitverkoren.
Drie jaar geleden nam Maragall in Seoul de olym
pische vlag over van zijn collega uit de Zuidko-
reaanse hoofdstad en riep hij voor honderden mil
joenen tv-kijkers: „Tot ziens in 1992". Volgend jaar
zou Maragall dus als gastheer moeten optreden van
die Spelen, maar of hij dat daadwerkelijk zal mo
gen doen weet hij morgenavond pas echt zeker, als
de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen in
Spanje bekend zijn.
Burgemeesters worden in Spanje door de burgers
gekozen - of er moet sprake zijn van een tussen
tijdse opvolging waarvoor de in de gemeenteraad
regerende partijen intern een oplossing hebben ge
vonden. Op die laatste wijze kwam Maragall in
1982 aan de macht. Bij de gemeenteraadsverkiezin
gen van juni '87 kon zijn socialistische partij
(PSOE) het bewind in Barcelona prolongeren dank
zij dat cadeau van de olympische uitverkiezing. En
nu zal Maragall volgens alle enquêtes opnieuw als
winnaar uit de bus komen, omdat de burgers hem
dankbaar zijn voor de enorme bergen werk die,
met het oog op de Spelen, zijn en worden verzet.
Heel Spanje
Niet alleen Barcelona is in de verkiezingsstrijd
verwikkeld. Morgen zullen er door heel Spanje
ruim 8000 burgemeesters en gemeenteraden ge- of
herkozen worden, terwijl in dertien van de zeven
tien autonome regio's het provinciale bewind op
het spel staat. Maar van al die stemduels is die in
Barcelona toch een van de meest boeiende en op
vallende, en niet alleen door die olympische ach
tergrond.
Maragall zal zich weten te handhaven, misschien
zelfs met een absolute meerderheid, terwijl in de
andere drie grote steden (Madrid, Sevilla en Va
lencia) het immer zo stevige socialistische bastion
aan het wankelen is geraakt. In Madrid zit zelfs al
een 'centrist' met de burgemeestersketen om de
hals sinds zijn partij, de ineengestorte CDS van
oud-premier Suarez, vorig jaar een pact sloot met
de conservatieve volkspartij PP en de enorm popu
laire socialist Barranco uit de mooie zetel wipte.
Die PP zal morgen in de hoofdstad de grote win
naar zijn - net als in vele andere steden en dor
pen al is een pact met andere partijen noodzake
lijk om daadwerkelijk de Madrilenen te mogen re
geren. Verdragen die ook de socialisten in Sevilla
geboortestad van premier Gonzalez - en Valen
cia hard nodig zullen hebben om hun stemmenver
lies niet tot het verlies van de burgemeesterspost te
laten leiden.
Vanuit de centrale partijtop van de PSOE is nog
geprobeerd de verwachte landelijke teruggang wat
in te perken door de kiezers 460.000 sociale (lees:
betaalbare) woningen te beloven, maar alle andere
partijen counterden al snel met dezelfde beloften.
Verder verschillen de campagnes nauwelijks van
die in andere landen. Verkeerschaos, onveiligheid
en woningnood in de grote steden zijn nog altijd de
minst originele en meest bereden stokpaardjes, ook
in Barcelona.
Op rozen
Dat daar Pasqual Maragall toch op rozen zit, on
danks de peperdure woningen en dagelijkse files
in het straatbeeld, is niet alleen in strijd met de
achteruitgang van de populariteit van de PSOE in
het hele land. Zijn redelijk riante positie is des te
merkwaardiger omdat bij landelijke en autonome
verkiezingen de conservatieve nationalisten (CIU)
i de Catalaanse metropool altijd de meestl
men binnenhalen. Maar de Barcelonese JF
blijken een duidelijk onderscheid te makenjr
een Catalaans nationaal bewind en een projl
gemeentelijk bestuur. e
Maragall krijgt morgen vrijwel zeker de bil
voor zijn olympische inspanningen en de gé.
die de miljarden investeringen voor de stie
ben en nog zullen hebben. Niettemin haclc
politieke rivalen in Barcelona de afspraak gff
van de Spelen geen verkiezingsnummer tefe
en, natuurlijk, is Maragall ervan beschuldji
wel te hebben gedaan. Die tegenwerping isit
stig van zijn grootste belager, de Josep Maai
lell van de CIU. p
Het doet bij die partij vreselijk pijn daih
hoofdstad van Catalonië niet in handen ha
wijl zij, tegenover het gemeentehuis op het
le Sant Jaume-plein van Barcelona, wel hf
laanse volk mag regeren.
(Vervolg
van de voorpagina)
DEN HAAG Evenals
Wallage vindt de Vereni
ging Openbaar Onderwijs,
die vandaag in het Muse-
on het 125-jarig bestaan
viert, het van de gekke
dat er in één wijk of dorp
diverse kleine schooltjes
naast elkaar bestaan. De
aangekondigde schaalver
groting juicht zij dan ook
toe, maar niet als die ten
koste gaat van het open
baar onderwijs. En daar
.draaien de nu voorliggen
de plannen wel op uit.
Voorzitter R. Uilkema van de
VOO: „Als openbare scholen
fuseren met bijzondere, gaat
de openbare identiteit verlo
ren en daarmee de algemene
toegankelijkheid. Een bijzon
dere school kan die toeganke
lijkheid voor alle kinderen
nooit garanderen. Ouders van
leerlingen die niet katholiek
of protestant zijn, kunnen bij
voorbeeld geen deel uitmaken
van de medezeggenschapsraad.
We kunnen toch niet toestaan
dat een groep mensen als
tweederangs burgers wordt be
handeld? De overheid moet
zorgen voor voldoende open
baar, pluriform onderwijs: een
afspiegeling van de samenle
ving".
Het huidige onderwijs is geen
afspiegeling van de samenle
ving. Uit onderzoek blijkt dat
de behoefte aan openbare
scholen groter wordt, maar" in
de praktijk zijn het de bijzon
dere scholen die gedijen. Van
wege hun vaak goede naam,
maar vooral vanwege de be
reikbaarheid van de bijzonde
re scholen. Uit onderzoek is
gebleken dat ouders zich bij de
milium rrr'77ïnTn ni
schoolkeuze voor hun kind
vooral laten leiden door de be
reikbaarheid van een school.
Vaders en moeders van aller
lei gezindten kiezen voor de
dichtstbijzijnde school. En om
dat dat meestal een bijzondere
school is, vist het openbaar on
derwijs achter het net.
Kwakzalver
Met ergernis ziet het openbaar
onderwijs hoe bijzondere scho
len steeds neutraler worden en
steeds meer leerlingen trek
ken. „De confessionele identi
teit van scholen is in veel ge
vallen nauwelijks zichtbaar.
Door een open toelatingsbeleid
en door het niet waarmaken
van de identiteit verliezen die
scholen het recht om in stand
te worden gehouden", vindt
Uilkema.
Hij had gehoopt dat de socia
listische tandem Ritzen-Walla-
ge de scheef gegroeide situatie
recht zou trekken, maar tot
zijn grote teleurstelling leidt
het gevoerde beleid „alleen
maar tot een verdere versnip
pering en verzuiling". Het
openbaar onderwijs voelt zich
in de steek gelaten door zijn
bestuur, de overheid. „Het
confessionele onderwijs heeft
een slepende, maar niet dode
lijke ziekte en wordt begeleid
door de beste specialisten in
een aangenaam klimaat. Het
openbaar onderwijs is gezond,
maar heeft een kwakzalver als
begeleider die het in een vij
andig klimaat ziek maakt", zo
meent de VOO.
Macht
Diverse commissies onderzoe
ken op dit moment andere be
stuursvormen voor het open
baar onderwijs. In de praktijk
blijkt de dubbele taak van de
overheid (belangenbehartiger
van het onderwijs in het alge
meen en het openbaar onder
wijs in het bijzonder) niet goed
werken. Wallagel
eerder geopperd het bef
handen te geven van j
derwijsraad die net z®
Waterschap gekozen)
door de bevolking. D
hamert al veel langer
nieuwe bestuursvorm,
veranderingen zolang
laten wachten heeft
Uilkema alles te mak
de gevestigde orde, d
maal niet zit te wacl
een sterker openbaar
wijs. „Vanaf de jaren
zitten er confessionele
in de regering. De chri
mocraten hebben hun
ling overal kunnen c
ren. Kijk alleen maar i
onderwijs en de wonii
verenigingen. Aan die
ling ontlenen ze hun
positie. Elke aanval i
structuur is een aanv;
kern van hun bestaan
Uilkema. Volgens de
ter is het de hoogste t
een kabinet zonder
„want de liberalen en
democraten hebben te
geleverd op deze vr;
ken". De hoop van de
nu gericht op D66,
nieuwing van bestuursi;
ren hoog in het vaand^
èn op de ruim 35.00]
(voornamelijk ouders)
vereniging. Uilkema: j
garantiefunctie van ha
baar onderwijs in zijr
wordt aangetast, gaan
len dicht! Niet definit
schaalvergroting, maa
lijk, tot de garantiefu
veilig gesteld, omdat
grenzen trekken. Grei
niet mogen inhouden
deren met reistijden vj
minuten te maken kri
de dichtst bijzijnde s(
bereiken. Deze norm,
van het middelbaar
onderwijs, kan toch n
van toepassing zijn
vierjarige?"
Veel ouders sturen hun kinderen graag naar 'bereikbare'
re scholen.
scholen en dat zijn heel vaak de bj
FOTO: tl
