FNV is toch nog beetje katholiek
Scheidslijnen kerken
Zuidafrika weer terug
Schaepman - Ariëns een botsing van karakters
COMMENTAAR
Het lot van de koppeli
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
C«idócSoivumt
ZATERDAG 25 MEI 1991 PAGI1
Kloof tussen religie en
psychiatrie moet worden gedicht
UTRECHT De laatste jaren is er een verwijdering ontstaan tus
sen psychiatrie en religie. De psychiatrie gaat de laatste decennia
„bepaald afstandelijk" om met het verschijnsel religie. Zo ont
breekt het onderwerp godsdienst in veel standaardboeken over
psychiatrie en ook in de opleidingen in de geestelijke gezondheids
zorg. Het gaat bij hulpverlening echter om de hele mens, met inbe
grip van zijn godsdienstige beleving. Daarom moet de kloof tussen
de geestelijke gezondheidszorg en religie worden aangepakt.
Dat stelde drs N. Oudendijk, directeur geestelijke gezondheidszorg
en beroepen van het ministerie van WVC, deze week bij de officië
le opening van het Gereformeerd Psychiatrisch Ziekenhuis (GPZ)
„De Fontein" in Bosch en Duin. De kliniek is al sinds april 1990 in
gebruik en kent een poliklinische, deeltijdbehandelings- en klini
sche voorziening. In augustus start in Zwolle ook een GPZ-kliniek.
Oudendijk zei wel dat hij over enige tijd het functioneren van „De
Fontein" onder de loep wil nemen. „We zullen moeten afwachten
of u kans ziet op een zinvolle en duidelijk herkenbare manier
vorm te geven aan uw uitgangspunten", zo gaf hij de kliniek mee.
Ieder fatsoenlijk
mens schaamt
zich voor de
regering
waaronder hij
leeft.
H. L. Mencken
Vrije Universiteit Amsterdam wil
geen 'pro-life-leerstoeP geneeskunde
AMSTERDAM De Vrije Universiteit
(VU) in Amsterdam wil geen bijzonde
re leerstoel christelijke medische
ethiek. De faculteitsraad geneeskunde
van de VU heeft zich hier tegen uitge
sproken uit vrees dat de beeldvorming
over de opleiding geneeskunde 'zeer
nadeling' beïnvloed zou worden. Dat
meldt het universiteitsblad Ad Valvas.
De bijzondere leerstoel werd begin 1988
aangevraagd door de Stichting prof. dr.
G.A. Lindeboom, een orthodox protestants-
christelijk centrum voor medische ethiek.
Volgens Ad Valvas stuitte instelling van de
leertoel op weerstand van de faculteitsraad
omdat de stichting een religieus-funda
mentalistische benadering van de genees
kunde voorstaat, in de sfeer van pro-life-
organinisaties.
Een woordvoerder van de Lindeboom
stichting laat weten nog geen formeel be
richt van de universiteit te hebben ontvan
gen. „Dat zoiets beperkts -2 lesuren per
week- beeldvormend voor de VU is, kan ik
me nauwelijk voorstellen", aldus de woord
voerder in een eerste reactie.
door Marinus van der Berg
GEWELD
Geweld lijkt hand over hand
toe te nemen. Een conducteur
werd met een fileermes
neergestoken. Twee
pompbediendes werden
neergeschoten. Steeds meer
mensen zijn slachtoffer van
inbraak. Geweld roept
gemakkelijk nieuw geweld op.
De sfeer tussen mensen raakt
gespannen en is licht
ontvlambaar. Krijgt al dit
geweld niet teveel aandacht?
Brengt het sommigen niet op
ideeën? Er is geen
gemakkelijk antwoord op deze
vragen. Ik voel ook zelf
spanning als er weer gedreigd
wordt met treinstakingen. Ik
voel me heen en weer
geslingerd tussen sympathie
voor het treinpersoneel en de
last van stakingen. Een stuk
eigen belang. Ik ben sterk
afhankelijk van het openbaar
vervoer. Ik wil mijn afspraken
nakomen. Er is ook een grote
noodzaak om het autovervoer
te beperken. Ik ben dan ook
blij met het akkoord. Het ene
geweld roept het andere op. Ik
voel me er behoorlijk mee
onthand. Geweld is niet alleen
een kwestie van messen en
geweren. Geweld is ook een
kwestie van verhoudingen en
van levenshouding. Sommige
mensen ontvangen zo weinig
waardering, zo weinig
levensruimte. Ze worden naar
de rand van de samenleving
geduwd. De samenleving heeft
geen zorg om hen. Hoe
kunnen zij dan zorg om die
samenleving hebben? Weer
andere mensen leven onder
grote spanning, worden
opgejaagd, afgesnauwd,
moeten alsmaar presteren,
worden geplaagd door
voortdurende faalangst, voelen
zich steeds tekort schieten. De
een wordt daarvan
neerslachtig. Het geweld slaat
naar binnen, drukt naar
beneden. De ander wordt
driftig naar buiten, gaat
schelden, wordt kortaf,
reageert onvriendelijk, of slaat
van zich af. Het zijn allemaal
uitingen van vaak grote
innerlijke onmacht die zich
heeft opgestapeld. Er zijn ook
vormen van geweld of
bronnen van geweld. Wat is
het antwoord op geweld? Het
antwoord is even eenvoudig
als ingewikkeld: liefde en
gerechtigheid. Dat antwoord
zal telkens weer vertaald
moeten worden. Er is een
reden om groeiende zorg te
hebben om het feit dat steeds
meer mensen zich niet thuis
voelen in deze samenleving,
aan de armoedegrens leven,
zich met de nek aangekeken
voelen. Er moeten veel meer
vragen gesteld worden bij een
samenleving die zo éénzijdig
gericht is op prestatie en
uiterlijk vertoon. Het dogma
van de vrije markt economie is
levensgevaarlijk. Ze duwt
steeds meer mensen als oud
vuil in de goot.
Je kunt ook proberen naar
jezelf te kijken en je af te
vragen: hoe ben ik zelf
gewelddadig? Jaag ik ook zelf
niet mensen op? Ben ik ook
niet gewelddadig telkens als ik
slecht luister? Telkens als ik
een ander de mond snoer,
afkap, niet tot zijn recht laat
komen? Is het ook niet een
ernstige vorm van geweld als
vrouwen in samenleving en
kerken nog steeds als mindere
worden gezien? Wie zichzelf
heel serieus wil afvragen: „hoe
ben ik geweldddadig en
erkent ook geweld te
gebruiken?", die stelt zich een
lastige vraag. Maar die stelt
ook een teken van hoop. Het is
een teken van hoop als er
pogingen worden gedaan om
zelf de weg te zoeken van
liefde en gerechtigheid. De
grote aandacht voor geweld,
zoals de moord op de
conducteur, wordt dan zinvol
als die aandacht niet
machteloos maakt, maar
uitnodigt tot nieuwe menselijk
verhoudingen.
STEKELENBURG CONTRA HISTORICUS LIGHART
HILDEBRAND B. BIJLEFELD en LÜTSEN KOOISTRA
AMSTERDAM De katholieke vakbeweging heeft
nog steeds invloed in de FNV, sterker nog: „zonder de
sociale encycliek Rerum Novarum had de FNV zelfs
niet eens bestaan". Dat zei FNV-voorzitter Stekelen
burg gisteren tijdens een symposium over het onstaan
van de christelijke sociale beweging in de Vrije Uni
versiteit.
Hij weersprak met klem de
kritiek van prof. dr. J.A. Rig-
hart, die de positieve woorden
van het FNV over de nieuwe
sociale encycliek Centesimus
Annus onbegrijpelijk vindt.
Volgens de Utrechtse hoogle
raar heeft Rerum Novarum
geen aanwijsbare invloed ge
had op het sociale denken.
Daarom ziet hij geen reden om
enthousiast te zijn over de en
cycliek van 1891 die deze
maand is 'herdacht' met een
nieuwe encycliek. Righart
vroeg zich zelfs af of Stekelen
burg de encycliek wel had ge
lezen alvorens zich zo juichend
over de nieuwe encycliek uit
te laten. De encycliek is name
lijk in de ogen van Righart
niet zo concreet. Het CNV
noemde de nieuwe encycliek
een steun in de rug in de strijd
voor het behoud van de WAO,
terwijl NCW-voorzitter Ru-
ding ook alleen maar lovende
woorden voor de encycliek
had. Righart: „Zo zie je maar.
Wat je uit de encycliek wilt
halen zit er in".
Volgens Stekelenburg zou de
FNV ideologisch 'leeg' zijn, als
de vakcentrale de geschiedenis
zou vergeten van het katholie
ke NKV die in 1973 opging in
de FNV. „De encycliek Rerum
Novarum heeft de emancipa
tiebeweging van de katholieke
arbeiders gesanctioneerd. De
nieuwe encycliek gaat daar op
door en die hebben wij op
hoofdpunten dan ook heel po
sitief ontvangen, alhoewel wij
grote moeite hebben bepaalde
onderdelen, zoals de passage
over de geboortebeperking",
aldus de FNV-voorzitter.
Anti-beweging?
Op nog meer punten werd
verschillend geoordeeld over
de geschiedenis van de christe
lijke sociale beweging. Enkele
historici verdedigden de op
vatting dat die beweging voor
al een anti-beweging is ge
weest, gericht tegen het socia
lisme. Andere deskundigen,
onder wie prof. dr. D. Th. Kui
per (VU), meenden dat deze
opvatting de arbeidersbewe
ging te veel isoleert van het
totaal van het georganiseerde
confessionele leven. In het
confessionele kamp (in krin
gen van het Reveil bijvoor
beeld) werden eerder dan in
de socialistische zuil sociaal ge
richte initiatieven genomen.
Het succes van de christelijke
sociale beweging weerspreekt
overigens ook dat zij uitslui
tend een anti-beweging zou
zijn vond Righart; heel veel
mensen konden zich kennelijk
vinden in de opvattingen die
de voormannen hadden over
de samenleving. Prof. dr. Th.
van Thijn (Erasmus Universi
teit Rotterdam) noemde het
confessionele ideaal van de sa
menleving een 'droom van het
verleden', waarin rijken en ar
men verantwoordelijkheid
voor elkaar zouden hebben be
leefd. Via herkerstening van
de samenleving zou dat ideaal
weer te bereiken zijn.
Het antwoord op deze opmer
king lag voor de hand: socialis
ten streefden met hun idealen
een utopie na, zo werd opge
merkt.
Samenwerking
Op lokaal niveau werd overi
gens soms hartelijk samenge
werkt tussen confessionelen
en socialisten, maar die sa
menwerking heeft het niet
kunnen winnen. Tot op de dag
van vandaag zijn de verschil
len duidelijk aan te wijzen.
CNV hoofdbestuurslid G. Ver
burg zei daarover: „het CNV
werkt vanuit het harmonie
model waarbij wij vanuit de
overeenkomsten tussen de
partijen werken. Het FNV
heeft echter veel meer een
vechthouding en trekt veel te
snel het wapen van de staking
uit de kast", aldus Verburg.
Op het symposium werd de
eerste exemplaren van het
boek 'Een arbeider is zijn loon
waardig' aangeboden aan de
voorzitters van FNV en CNV,
Stekelenburg en Hofstede. Het
boek handelt over het begin
van het christelijk sociale den
ken in Nederland en bevat
voor het eerst vergelijkende
studies tussen protestantse en
roms-katholieke bewegingen.
Een groot deel van de bijdra
gen aan het boek (onder re
dactie van prof. dr. G.J. Schut
te, VU) werden gisteren in de
vorm van lezingen gepresen
teerd. Het boek is uitgegeven
bij Meinema en kost ƒ35,-.
JOHANNESBURG De
Zuidafrikaaanse kerken zijn
terug bij af. De houding van
de kerken tegenover de vre
desconferentie dit weekeinde
onder leiding van president
F.W. de Klerk weerspiegelt de
traditionele scheidslijnen tus
sen de kerken die kritisch te
genover het apartheidsregime
staan en de behoudende ker
ken, zoals de blanke Neder
duitse Gereformeerde Kerk
(NGK). De nationale kerken-
conferentie in Rustenburg vo
rig najaar waar progressieve
en behoudende kerken voor
het eerst sinds het begin van
de jaren zestig met elkaar over
de apartheid spraken, lijkt
geen doorbraak te hebben be
werkstelligd.
De lidkerken van de Raad van
Kerken (SACC), de Rooms-
Katholieke Kerk en leiders
van de islam en hindu-ge-
meenschap zullen de vredes
conferentie mijden. De Klerk
treft alleen vertegenwoordi
gers van de drie blanke ker
ken, de pinkstergemeenten en
misschien enkele onafhanke
lijke kerken rond de tafel.
Godsdienstige leiders hebben
met gevoelens van bitterheid
en droefenis kennis genomen
van de verdeeldheid over de
vredesconferentie. Secretaris
generaal Frank Chikane van
de SACC beklemtoonde her
haaldelijk nauw samen te wil
len werken met de NGK en de
andere kerken die in Rusten
burg aanwezig waren, maar
het bleef bij woorden.
Steeds duidelijk wordt dat de
SACC erop uit is geweest De
Klerk ervan te overtuigen dat
zijn conferentie niet zou leiden
tot een stopzetting van het ge
weld in de zwarte woonoorden
wasar het allemaal om begon
nen is.
President F. de Klerk bij de opening van de vredesconferentie.
Minister-president R. Lubbers, kardinaal A. Simonis en
voormalig NKV-voorzitter P. Mertens zijn vandaag in Tub-
bergen de hoofdsprekers op de manifestatie 'Sociale kwestie
in verleden en toekomst'. Dat thema hangt samen met de
honderd jaar geleden uitgekomen encycliek 'Rerum Nova-
rum'. Twee figuren in het katholieke kamp waren honderd
jaar geleden voor het uitdragen van de sociale gedachte van
belang, de uit Tubbergen politicus dr. Herman Schaepman
en de priester Alfons Ariëns.
De Nijmeegse historicus dr. J.M. Peet belicht hieronder de
overeenkomsten en verschillen tussen Schaepman en
Ariëns.
Toen Alfons Ariëns in oktober
van 1886, 26 jaar oud, als kape
laan naar Enschede kwam, zag
het er nog niet naar uit dat
Schaepman en hij enkele jaren
later in een vaak bittere con
frontatie tegenover elkaar
zouden staan. Schaepman - 16
jaar ouder dan Ariëns, dichter,
gevierd redenaar en politicus
van nationale allure - was op
dat moment nog niet de voor
man van de katholieke sociale
beweging die hij na het ver
schijnen van de encycliek Re
rum Novarum (1891) zou wor
den. Maar hij was al wel het
middelpunt van een beginnen
de beweging die de Neder
landse katholieken een vol
waardige rol wilde laten spe
len in het politieke, maat
schappelijke en. culturele le
ven.
Hij ondervond voor zijn stre
ven naar organisatie van de
katholieken, vooral op politiek
terrein, scherpe kritiek uit ei
gen katholieke kring. Ariëns,
die op het grootseminarie van
Rijsenburg Schaepmans leer
ling was geweest, vond in
1888-1889 de tijd voor het
schrijven van een brochure ter
verdediging van de vroegere
leraar. Schaepman bleef intus
sen de leermeester, die in de
zelfde jaren 1888-1889 Ariëns
op allerlei terrein van harte
met raad en daad bijstond.
De goede verhouding tussen
Schaepman en Ariëns werd
geleidelijk aan koeler toen zij
zich aan het begin van de ja
ren 1890 steeds meer op 'el-
kaars terrein' begaven. Ariëns
richtte niet alleen in Enschede
maar ook elders in Twente en
in het aartsbisdom Utrecht ka
tholieke arbeidersverenigin
gen en een katholieke textie
larbeidersvakbond op. Hij
kreeg naast Schaepman be
kendheid als organisator van
de katholieken. Schaepman
van zijn kant ontdekte het so
ciale vraagstuk en zag hoe de
opkomende arbeidersbeweging
een factor van belang in het
politieke leven werd. Dat
wekte ook zijn belangstelling
voor de beginnende katholieke
arbeidersbeweging. Daarmee
was het zaad van de tegenstel
ling Schaepman - Ariëns ge
zaaid.
Twee visies
In 1941 en 1952 hebben twee
katholieke historici in deze
controverse stelling genomen.
Voor prof. Gerard Brom, in
zijn tweedelige Ariëns-biogra-
fie van 1941, draaide het in de
tegenstelling tussen Schaep
man en Ariëns deels om ver
schillen in temperament en
deels om de zeggenschap over
de zich ontwikkelende katho
lieke arbeidersorganisaties. In
zijn biografie treedt Ariëns ons
tegemoet als de priester van
het volk, die onvermoeibaar
en onbaatzuchtig werkte voor
het maatschappelijke en gees
telijke belang van de arbeiders
en voor de ontwikkeling van
de sociale beweging, onder de
leiding van de arbeiders en
aan geen ander gezag onder
worpen dan aan het kerkelijke
gezag. Schaepman is bij Brom
vooral de politicus, die door
Herman Schaepman
Ariëns van het belang van de
sociale kwestie overtuigd had
moeten worden.
Daartegenover schetste
Schaepmans biograaf, de do
minicaner historicus Jos van
Wely, in 1952 een in bijna ie
der opzicht tegengesteld por
tret. Schaepman treedt daarin
op als een man van sociaal be
sef en van sociale visie, en
zelfs als een van de wegberei
ders van de encycliek Rerum
Novarum. In zijn beeld van de
verhouding tot Ariëns legde
Van Wely het accent op een
geduldige Schaepman, die in
de jaren 1888-1889 de jonge
kapelaan met verstandige raad
bijstond, hem aanmoedigde en
afremde waar dat nodig was,
en - zo schrijft hij - „Ariëns'
scheepje met gevestigd besef
veilig in volle zee hielp bren
gen." Naast Van Wely hebben
ook anderen er geen geheim
van gemaakt, dat zij Schaep
man als de eigenlijke leider
van de katholieke sociale be
weging beschouwden.
Gelijk in het midden?
Wat er juist is aan deze visies
is op een afstand van een hal
ve eeuw niet in ieder opzicht
zonder meer duidelijk. Het
staat wel min of meer vast dat
Brom zich in zijn verering
voor Ariëns heeft laten verlei
den tot een nogal kwaadaardig
portret van Schaepman. Van
Wely heeft, van zijn kant,
waarschijnlijk overdreven in
zijn lof voor Schaepman als so
ciaal voorman van het eerste
uur. Brom had echter stellig
gelijk met zijn opvatting dat
voor Schaepman het politieke
belang op de eerste plaats
kwam; en dat Schaepman zich
in zijn leiding aan de arbei
dersbeweging in belangrijke
mate door politieke motieven
liet leiden. Maar er is ook heel
.wat te zeggen voor de opvat
ting van Van Wely, dat
Schaepman in zaken van orga
nisatie een kalm en nuchter
oordeel had, waarmee Ariëns
zijn voordeel deed.
Een open vraag is, of achter de
vele botsingen die Schaepman
en Ariëns in de jaren 1890
hadden over allerlei concrete
kwesties, een principieel ver
schil van mening schuil ging
over de organisatie en de
koers van de katholieke arbei
dersbeweging. Het is heel goed
mogelijk dat Zij niet zozeer van
mening verschilllen over be
ginselen, maar meer over 'de
weg waarlangs' en over 'het
tempo waarin'.
Dat de tegenstelling opliep tot
een bijna volledige vervreem
ding tussen de twee, moet (zo
als Brom ook meende) voor
groot deel aan hun botsende
karakters worden geweten.
Schaepman kon een hartelijk
en behulpzaam mens zij. Maar
hij was ook zeer overtuigd van
zijn eigen gelijk, niet vrij van
dwingelandij, achterdochtig en
geneigd om zijn snel gewekte
woede in kwetsende bewoor
dingen te uiten - ook tegen
over Ariëns. Voor de asceti
sche en belangeloze natuur
van Ariëns had de levensge
nieter en de door de wol ge
verfde politicus Schaepman
niet veel begrip. Ariëns van
zijn kant was door een vaak te
grote persoonlijke betrokken
heid, door ongeduld en door
eigenzinnigheid niet altijd
even gelukkig in zijn woorden
en daden. Daarbij kwamen
een nerveuze onzekerheid en
een onophoudelijke twijfel aan
zichzelf en aan de steun die hij
van hoger geplaatsten (ook
van Schaepman) verwachtte.
Dat tezamen wekte met feillo
ze zekerheid Schaepmans er
gernis.
Het lot van de koppeling lijkt bezegeld. Minister K
financiën heeft geopenbaard waar de magische gre
Als tegenover elke honderd werkenden in ons land
tieven komen te staan, is het over en uit. Weliswaa
sinds kort de kosten van de wao, maar volgens de
cijfers blijft het aantal geheel of gedeeltelijke arbeii
schikten ouderwets doorgroeien. Premier Lubber
daarom voor zichzelf de conclusie al getrokken. Volge
moeten uitkeringsgerechtigden het doen met alleen pi
.pensatie. Behoud van koopkracht is het beste waarop
gen hopen. De PvdA vindt het officieel nog te vrot
deze gevolgtrekking, maar recente uitlatingen van so
sche bewindslieden wijzen er op dat zij zich althans
neergelegd bij het onafwendbare.
De ernst van de situatie is ook doorgedrongen tot
van de vakbeweging. Na het CNV heeft nu ook de F1
bereid verklaard tot loonmatiging in 1992. Wim Ko
gewaarschuwd dat, los van de 100/86 grens, een loon
van boven de drie procent volgend jaar het onmid
einde van de koppeling betekent. De voorlieden van i
beweging zijn bereid drie procent als plafond aan te
om hun solidariteit met de niet-werkenden te demon
Het is afwachten of de diverse achterbannen daarmee
gen nemen. Dit jaar is het bij lange na niet gelukt o
een breed front de loonstijging binnen de aangegevé
pelings-perken' van twee en een half procent te 1
Men kan niet van een loonexplosie spreken, maar va
loonmatiging is in de afgesloten cao's evenmin spra
centrale gezag in de vakbeweging is aan corrosie ondt
In dat opzicht lopen de belangen van de vakbondstop
kabinet parallel. Beide hechten, anders dan de werlj
aan de totstandkoming van afspraken op centraal
over lonen, uitkeringen en het werkgelegenheidsbel^
Het is tegen die achtergrond niet erg tactvol van J
uitgerekend nu de algemene geldigheid van cao's ter
sie te stellen. Zijn zorg over het fenomeen 'poencon
begrijpelijk. Te vaak hebben werkgevers en werkne:
de afgelopen maanden hun sociale plicht ten opzicl
werklozen en andere uitkeringstrekkers verwa
Werkgevers rammelden liever met de beurs in plaats
te denken over 'ingewikkelde' zaken als de bestrijdi
ziekteverzuim en de opneming van langdurig werkl
het arbeidsproces. Werknemers kozen te grif voor d
portemonnee. Dat een minister een 'asociaal poene
ongaarne algemeen verbindend verklaart is één dinj
uitgerekend op dit moment heeft het kabinet er geei
belang bij dat het centrale gezag in de vakbeweging
uitgehold. Met dat centrale gezag moet men immers
najaarsoverleg bindende afspraken kunnen maken
termijn althans iets van de koppeling te kunnen red
Kardinaal: bezinning op
zondagsrust dringend noc
TUBBERGEN Kardinaal dr. A.J. Simonis vindt eei
ning op de betekenis van de zondag dringend noodzakf
„De vraag wat de tijd van niet-werken eigenlijk betek<
ons sociaal, cultureel en godsdienstig leven, behoort v,
bij een bezinning op het sociale vraagstuk van de arbei
inrichting van de samenleving", zei hij zaterdag tij
Schaepmandag in Tubbergen, de jaarlijkse herdenking v
het Twentse dorp geboren priester, politicus en dichter 1
Schaepman. De kardinaal sprak van een „sterk negatii
wikkeling" in de viering van de zondag. Niet alleen di
sche ontkerkelijking en de teruggang van het kerkbezof
ook een zich ontwikkelende 'weekend-stijl' hebben voi
de heiliging van de zondag doen vervangen. Soms wo:
geopperd de zondag als wettelijk beschermde rustdag on
mische redenen te laten vervallen, aldus mgr. Simonis.
nisatie en verdeling van de arbeid zal ook de komeni
veel aandacht vragen, onderstreepte hij. „Maar zij zijn
spanningen waard wegens de grote belangen die daarbij
mens op het spel staan, omwille van de sociale rechtvaa
en het tegengaan van 'tweedelingen' in de samenleving
CcldócSommit
Uitgave:
Kantoor:
Telefoon:
Postadres:
Westerpers bv (behorende tot Sljthoff P
Apothekersdijk 34, Leiden.
071 - 122 244.
071 - 134 941
Postbus 11, 2300 AA Leiden.
Hoofdkantoor: Koopmansstraat 9, 2288 BC Rijswijk.
Telefoon: 070 - 3190 933.
Telefax: 070-3906 717.
Postadres: Postbus 9, 2501 CA Den Haag
Directeur/hoofdredacteur: J. Leune.
Adjunct-hoofdredacteur: J. Timmers.
Chef-redacteur: G.- J. Onvlee.
Secretariaat directie/hoofdredactie (tel. 070 - 3190 808): L. van Koot.
n Herpen (chef), F. Buurman,
Sport Leiden e.o. (tel. 071 - 144 049): K. van Kesteren.
Binnen- en buitenland, financiën en economie (tel: 070 - 3190 815):
A. van Rijn (chef), W. Bunschoten, drs. C. van Haersma Buma, A. van Hc
E. Huisman, H. Jansen, drs. J. van Leeuwen - Voorbij, R. de Roo, drs. K
is (chef), G. Ansems, B. Jansn
Geestelijk leven (tel. 070 - 3190 835): L. Koolstra. drs. P van Velthoven.
Foto (tel. 070 - 3190 838): M. Konvalinka (chef), S. Evenhuis, S. Pieterse
Redactie-secretaresse (tel. 070 - 3190 819): T. Kors.
De Leidse Courant maakt verder gebruik van de diensten van:
- freelance-medewerkers en -correspondenten In zijn verspreidingsget
- de parlementaire redactie en de nieuwsdienst van de Stichting Pers
redactioneel samenwerkingsverband van negen regionale kranten In f>
en België. De algemene verslaggevers van Pers Unie zijn drs. K. Swl
M. van de Ven. De parlementaire redactie bestaat uit R. in 't Hout (ch«
leveld, D, Hofland, P. Koopman en D. van Rietschoten.
- het Algemeen Nederlands Persbureau en buitenlandse persbureaus;
de volgende correspondenten in het buitenland: S. Akkerman (Praag
drs. D. J. van den Bergh (Peking), drs. H. Botje (Tunis), A. Courant (A
R. Hasselerharm (Johannesburg), T. Heard (Kaapstad), drs. A. Heerin
B. van Huët (Parijs), NI. de Konlnck (Washington), H. Kuitert (Nieuw D
F. Lindenkamp (Sao Paulo), R. Simons (Londen), drs. R. Vunderlnk (l\
De Leidse Courant heeft als lid van de Stichting Pers Unie de excluslev
en publicatierechten van The Times en The Sunday Times of London,
ster: NI. de Cocq.
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248 op ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 uur, op za.
tot 15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% btw)
Bij automatische betaling:
per maand 25,70
per kwartaal 76,60
per jaar 294,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel. 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk 070 -
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
