I1
finale
Het drijfzand
van Suriname
'ËoicUc Sowa/nt-
3
-jdo<
nwii
m1—
)P|>EN HAAG - Liefderijk bekom
meren de mensen in Suriname zich
mp elkaar. Betaal smeergeld en de
Bdroomde vergunning zal niet
■ng op zich laten wachten. Steek
^ld in een politieke partij en de
pken gaan vanzelf. Voor wat,
port wat. Maar onderscheid moet
f wezen. De Javanen voor de Ja
nnen. De hindustanen voor de
industanen. De creolen voor de
jolen. Het Militair Gezag boven
[es. En langzaam schuifelt het
ind naar de afgrond.
jlgens Nederlandse begrippen zou het
;ken naar discriminatie, een rassenpro-
eem. Niet dat de bevolkingsgroepen el-
|ar openlijk naar het leven staan, maar
I houden hun werelden liever geschei-
m. Suriname is geen eenheid,
bop een ministerie binnen en zie wie er
scepter zwaait. Het ministerie van
ïdbouw, 'van oudsher' geregeerd door
In Javaanse minister, zit boordevol Ja-
inen. Het ministerie van openbare
erken en verkeer, waar traditioneel een
eoolse minister de touwtjes los in han-
heeft, wordt bevolkt door creolen.
Economische Zaken zijn hindusta-
fn rijk vertegenwoordigd. Een enkeling
1 vanwege zijn capaciteiten op een de-
|rtement verzeild geraakt. De overgrote
eerderheid heeft er via vriendjes een
aatsje gekregen.
laar zoveel levert een baan bij de over
bid nou ook weer niet op. Ironisch wor-
pn zij de „zeven-even" genoemd. Een
hbtenaar laat om zeven uur 's mor-
tns zijn gezicht zien om vervolgens het
fcpartement te verlaten en elders aan de
pg te gaan. De ambtenaren - bijna de
Elft van de beroepsbevolking - vormen
ft loodzware waterhoofd van Surina-
e.
Ie Surinamers zonder 'relaties' zijn per
zsfinitie arm en kansloos. Zij knokken
iabor het dagelijks brood, terwijl de rij-
jn almaar rijker worden.
vergif
Er zijn mensen uit het bedrijfsleven die
belang bij hebben geld in bijvoorbeeld
5 VHP te stoppen, zodat die partij aan
macht blijft en hen kan blijven be-
jordelen. Ook ministers en parlements-
den hebben belangen in het bedrijfs-
tan. Parlementsvoorzitter Lachmon is
n van de grote voorbeelden. Diensten
I wederdiensten. Connecties zijn be-
igrijk in Suriname. De belangen ver-
engeling reikt ver. Hoe is het bijvoor-
eld mogelijk dat een bepaalde klus
ior de overheid mag worden geklaard
[or een bedrijf dat drie miljoen duur-
r is dan de rest? En dat terwijl het be-
ijf om de hoek kwam kijken toen de
ichrijftermijn al lang en breed verstre-
n was. Dat soort praktijken moet ver
aderen om er in het land iets van te
aken", zegt Wilfred Lionarons, hoofd-
dacteur van het dagblad de Vrije Stem,
het kantoorgebouw in '82 door de
ïlitairen aan stukken werd geschoten
hij uitweek naar Nederland. Hij
nkt dat vooral een Gemenebest-relatie
f - Nederlandse hulp op monetair, mili
ar en justitieel terrein - Suriname kan
^dden.
e Rotterdamse hoogleraar prof.dr. W.
>rtuyn, die zich bezighoudt met mo-
rnisering in de collectieve sector,
^leent dat het nog een tikkeltje treuriger
Het Gemenebestplan kén geen uit-
imst bieden. Niet op dit moment. Vol-
ns hem werkt de wederzijdse bevoor-
ling als een traag, maar uiterst effectief
rgif. „Dit patronagesysteem, het toe-
jenen van geld, banen en functies,
mdt alle veranderingen tegen. Het is
jn criminele organisatie". Nederland
J|u volgens de hoogleraar met een Ge-
'M enebestplan onherroepelijk deel wor-
f n van het systeem. „We zouden een
oeras binnenstappen en de eigen wa
ins botmaken". Fortuyn vindt dat de
imanitaire hulp moet doorgaan, maar
it geven van structurele hulp en een
imenebestplan zou een onvergeeflijk
imme zet zijn.
woorden effeciviteit, integriteit en
mocratie komen in het hele woorden-
>ek van de Surinaamse overheid niet
>or. Niet de vakbonden of de politieke
irtijen, maar onderlinge verhoudingen
ipalen de structuur van de Surinaamse
menleving. „Het is eerst - dringend
lodzakelijk het overheidsbestuur te
oderniseren. Normaal is dat een mi-
iter een budget krijgt voor vastgestelde
telen, maar in Suriname wordt het geld
ikkeloos aan allerlei andere zaken uit
leven. En vervolgens is het ook niet
dat het parlement op zijn achterste
men gaat staan. De rapporten van de
ikenkamer worden in een diepe la ge-
leten. Het is tijd voor een ander top-
ider, jong, nieuw talent moet een kans
ijgen. Suriname is zelf verantwoorde-
k. Laten we wel wezen, voor de onaf-
ankelij kheid was Suriname geen Derde-
ereldland. De administratie was in
1 de, er was controle. Het patronagesys-
em kreeg minder kans door een zake-
k bestuur. Vervolgens is na de onaf-
inkelijkheid het puin veroorzaakt. Het
daarom hoog tijd dat mensen als Ar-
iin en Lachmon opdonderen", aldus
artuyn.
Leiderschap
»e Haagse wethouder van Surinaamse
^komst drs. D. Ramlal was in maart
ïn weekje in Paramaribo. Hij woonde
uitnodiging van de regering een con-
entie bij over de toekomst van het
ld. „Het vraagstuk van Suriname is
_fen economisch, maar een organisato-
>ch-bestuurlijk vraagstuk", zegt hij. „Ik
■n ervan overtuigd dat een land voor-
it wordt gebracht door goed leider-
:hap. Daarmee bedoel ik dat genomen
—{sluiten ook worden uitgevoerd. Mili-
_jiren horen in een bestuurlijk apparaat
jet in thuis. In feite is Suriname met
porraden bauxiet, goud en olie een rijk
jnd. En wat je er ook op de grond laat
allen, het gaat onmiddellijk groeien.
Rj|ok zijn er uitstekende mogelijkheden
oor het toerisme. Toch lukt het alle-
iaal niet. Het moet weer mogelijk zijn
ZATERDAG 25 MEI 1991
Moedeloos en murw geslagen maken de
Surinamers vandaag een hokje rood.
Stemmen. Maar waarom eigenlijk?
Het Front voor Democratie en
Ontwikkeling - de VHP, de NPS en de
KTPI - heeft noch democratie noch
ontwikkeling gebracht. En als de politiek
al wikt, Bouterse beschikt. Nederland
heeft een dikke lolly in het vooruitzicht
gesteld: hulp in de vorm van een
Gemenebest-relatie.
Dan moet het volk eerst eventjes de
militairen terugsturen naar de kazernes.
Daarna zal het allemaal wel goedkomen.
Dat is de vraag.
Een virus van corruptie en
vriendjespolitiek houdt de Surinaamse
samenleving in een wurggreep.
Afgelopen week
verzamelden
duizenden mensen
zich in
het centrum van
Paramaribo
voor een
verkiezings
bijeenkomst
van de nieuwe
partij
DA '91.
FOTO: ANP
Bevolking
vandaag
naar
de
stembus
afspraken te maken met een democrati
sche, slagvaardige regering, zonder be
voordeling. Als je dat hebt, kun je het
land in beweging krijgen. Wat heb je aan
besluiten die worden teruggedraaid als
een leider - ik bedoel niet Bouterse in
het bijzonder - die terugdraait op het
moment dat het hem niet zint?"
Ramlal ervaart het' als een enorm pro
bleem dat de generatie die het in zijn ge
boorteland zou moeten maken een hang
heeft naar het buitenland. „De ontwik
keling van het land kan op die manier
niet tot stand komen. Iedereen kijkt een
andere kant uit. De mensen zijn mentaal
niet bezig met'hun eigen Suriname. Het
is een beetje ieder voor zich. Ook men
sen uit de Assemblee brengen veel tijd
door in Nederland, sturen kinderen voor
de studie naar het buitenland en hebben
er ook vaak hun echtgenote zitten. Men
sen, hoe kun je zo een land regeren? Als
burgers in een Nederlandse stad in de
problemen zitten, komen de raadsleden
langs om te kijken wat er precies speelt.
In Suriname is die betrokkenheid er
nauwelijks. Ja, vlak voor de verkiezin
gen zijn er beloften. Maar niets staat op
papier, dus iedereen zegt wat-ie wil. Na
de verkiezingen zie je weinig van de be
loften terug".
Tragedie
De onafhankelijkheid in 1975 heeft Suri
name niet veel goeds gebracht. De
hoofdzaken laten zich rap op een rijtje
zetten. De regering Arron was niet in
staat een slagvaardig beleid te ontwikke
len. Misschien was het daarom dat de
staatsgreep in 1980 aanvankelijk niet
eens zo gek veel reacties van walging op
riep. Nog dieper kon Suriname moeilijk
zakken. Aan de horizon gloorde zelfs
hoop. Sergeant-majoor Desi Bouterse,
die een einde zou maken aan het wanbe
leid van de burgerregeringen, werd toe
gejuicht. Fortuyn: „De militairen hebben
geprobeerd een einde te maken aan de
cultuur van corruptie. Dat is niet alleen
mislukt, ze hebben het erger gemaakt
door er zelf aan mee te doen".
Twee jaar later haalde Suriname de we
reldpers. Het leger haalde vijftien tegen
standers op - vakbondsmensen, juris
ten, artsen en journalisten - om hen in
Fort Zeelandia af te slachten. Op dat
moment ging de kurk op de fles: Neder
land stopte de ontwikkelingshulp.
In de binnenlanden had in december '86
de bijna vergeten 'tragedie van Moi
Wana' plaats. Het bosnegerdorp werd
uitgemoord. Tientallen mensen werden
neergemaaid. Het leger was op zoek naar
aanhangers van het Junglecommando
van Ronnie Brunswijk, hoewel die in de
verste verten niet te bekennen waren.
Oude mannen, vrouwen en kinderen
kwamen om in het bloedbad. Tiendui
zenden bosnegers staken angstig de grens
met Frans-Guyana over.
Conform een jongensboek ging het leger
simpelweg het Militair Gezag heten. En
het behaagde dat Gezag in 1987 verkie
zingen uit te schrijven. De NDP van le
gerleider Bouterse werd verpletterd. Een
alliantie van de drie grote partijen in Su
riname - De NPS (creolen), de VHP
(hindustanen) en de KTPI (Javanen) -
vormden als het Front voor Democratie
en Ontwikkeling samen een regering.
Hoewel het vermoeden bestond dat de
ministersploeg onder aanvoering van
Arron danste naar de pijpen van Bouter
se, stelde Nederland in mei '88 ontwik
kelingshulp in het vooruitzicht, maar
eerst moest een meerjarenplan op tafel
komen. Dat was teveel gevraagd. Tij
dens Kerstnacht van het afgelopen jaar
greep het leger wederom in. Het Militair
Gezag had maar een telefoontje nodig
om Arron ervan te doordringen dat het
toch echt verstandiger was vervroegde
verkiezingen uit te schrijven. Een nieu
we regering - voor het grootste deel va
zallen van Bouterse - zou de tijd tot 25
mei volmaken. Lachmon (VHP) bleef
ijskoud zitten als parlementsvoorzitter.
Het volk onderging de gang van zaken
gelaten. De militairen deden het niet
eens veel slechter dan de burgerregering.
Jammer alleen dat ze ook mensen plach
ten dood te schieten. Meeijarenplan of
geen meerjarenplan, Nederland legde
een dikke knoop in de sok vol honder
den miljoenen guldens.
Ruim drie jaar eerder was hij voor het
laatst in Suriname. Het weerzien met
zijn geboorteland bezorgde Ramlal in
maart schok op schok. „De laatste jaren
is het wel heel sterk achteruit gegaan. De
rijstvelden van de Stichting Machinale
Landbouw - het paradepaardje van de
Surinaamse rijstteelt - was voor onge
veer vijftig procent ingezaaid. Bedrijven
die eerst winst maakten, draaiden met
verlies. De wegen zaten vol met gaten.
De huizen, ook de regeringsgebouwen,
stonden er verwaarloosd bij. De econo
mie is een chaos. Het lana kampt met
een gierende inflatie. Produkten zijn
schaars en gigantisch duur. Op de zwarte
markt is de handel levendig. In gesprek
ken met de mensen proefde ik een enor
me ontevredenheid. De overgrote meer
derheid is voorstander van een Gemene
best-relatie met Nederland".
Dat Suriname alleen levensvatbaar is als
een Gemenebestplan uit de bus komt
rollen, staat voor Lionarons vast. Hij is
niet voor niets hoofdredacteur van de
maandkrant Gemenebest. Ook hij beseft
dat vers bloed in de politiek voor Suri
name van levensbelang is. Het is volgens
hem op een kinderlijk eenvoudige wijze
misgegaan met de economie. „Het aan
tal ambtenaren is enorm gegroeid. Er is
geen werk, maar er moet wel geld zijn
om ze te betalen. Dus dat wordt gewoon
gedrukt. De persen draaien wel door.
Dat papier is alleen niet gedekt. Er is nu
vijf keer zoveel geld in omloop als tien
jaar geleden, maar de produktie is fors
gedaald. Geen wonder dat je een zwarte
markt krijgt. Arron heeft er niets tegen
gedaan. Hij heeft alleen een kortzichtig
beleid van dag op dag met de hete adem
van de militairen in zijn nek".
De deviezen zijn gebruikt om de con
sumptiegoederen zo goed en zo kwaad
als het ging op peil te houden, terwijl de
eigen produktie werd verwaarloosd. Bij
na alles komt uit het buitenland. „De
rijstbouw is afhankelijk van bestrijdings
middelen en meststoffen uit het buiten
land. Ook de machines komen van el
ders. Met het geld had de regering juist
de produktiemiddelen in eigen land im
pulsen moeten geven. Je hoeft echt geen
groot econoom te zijn om dat in te zien.
Intussen hebben veel mensen van goede
wil het land verlaten omdat ze moede
loos zijn geworden".
Oude koeien
„De militairen terug de kazernes in",
schreeuwt Nederland van de daken. Dan
zal het allemaal wel beter gaan. Fortuyn
vindt dat een naïeve gedachte. Natuur
lijk moeten de militairen het veld rui
men. Maar ze moeten ook ontwapend
worden. En dan is aan nog maar één
voorwaarde voor een betere toekomst
voldaan. Daarna moet de politiek een
verjongingskuur ondergaan. Lionarons
denkt dat beter is het piepkleine, peper
dure legertje in een land. met ruim
400.000 mensen helemaal op te heffen.
Aan politie heeft Suriname genoeg.
Ramlal deelt die mening, mits Suriname
in geval van nood op militaire bijstand
uit Nederland (Gemenebest-relatie) kan
rekenen.
Vervanging van de oude politieke garde.
Dat is geen gemakkelijke opgave. De
handen van de politieke partijen zijn
niet alleen gebonden door het Militair
Gezag. Lionarons: „Elke partij is vastge
snoerd aan het eigenbelang van de etni
sche achterban. Ik denk dat de burger
nog lang traditioneel zal blijven stem
men. Het probleem laat zich niet in een
generatie oplossen".
De NPS van Arron koestert de creolen,
die ruim vertegenwoordigd zijn in het
ambtelijk apparaat. De VHP (parle
mentsvoorzitter Lachmon, ex-president
Shankar) is er voor de hindustanen, de
handelselite en de landbouwers. En de
derde grote partij, de KTPI, maakt zich
sterk voor de Javanen, waarvan de
meesten eveneens in de lanbouw hun
brood verdienen.
De versplintering heeft te maken met
het verleden. De stand van zaken van
vandaag is misschien zelfs een uitvloei
sel van de Nederlandse verdeel- en
heerspolitiek. In Suriname leefden oor
spronkelijk enkele tienduizenden india
nen. Maar die bevolkingsgroep liet zich
niet knechten. In gevangenschap stier
ven de indianen liever. Het koloniale
Nederland kwam dus handen tekort. Uit
Afrika werden slaven gehaald. Na de af
schaffing van de slavernij volgden ar
beidskrachten uit Java en India - het
toenmalige Brits-Indiê - en een Chinese
minderheid maakte de overtocht uit
Hongkong en Macao. Zonder oude koei
en uit de sloot te willen halen zegt Lio
narons dat „het koloniale bewind er niet
bepaald op gericht is geweest die bevol
kingsgroepen één te maken". „Dat be
leid wreekt zich nu".
Dwazen
Dat mensen als Arron - in '80 door
Bouterse gevangen gezet en vernederd -
en Lachmon nooit hebben geweigerd to
neel te spelen voor Desi Bouterse, de re
gisseur van het Surinaamse treurspel,
heeft volgens Lionarons te maken met
macht en uiteraard met geld. De ver
strengeling van politieke en financiële
belangen in Sunname is zoals gezegd
groot. „Idealisme speelt geen rol, behal
ve bij dwazen in de Surinaamse poli
tiek", zegt hij cynisch. „En al helemaal
niet als de geweerloop van Bouterse te
gen je borst drukt. Iedereen houdt reke
ning met een man die een Uzi vast
houdt".
En onder die omstandigheden trekt Suri
name vandaag naar de stembus. Dat het
al oude Front vandaag de verkiezingen
gaat winnen, staat vast. Vriend en vij
and zijn het erover eens. Een tweederde
meerderheid is vereist om de president
te kunnen kiezen, die op zijn beurt het
kabinet formeert. De kans is groot dat
de overwinning van de Frontpartijen
niet zo klinkend zal zijn als die van
1987. Als een tweederde meerderheid in
de Assemblée uitblijft, zijn de grote par
tijen gedwongen een kleintje binnen te
halen.
Er is een tamelijk fris ogende nieuwko
mer binnen de Surinaamse politiek: het
Democratisch Alternatief '91. DA '91
heeft geweigerd mensen op te nemen die
associaties oproepen met de politiek tot
nu toe. Een programma is er niet, maar
het klinkt hoopgevend. Niettemin luidt
de verwachting dat één twee zetels het
maximaal haalbare is. Het zelfde geldt
voor de Progressieve Arbeiders- en
Landbouwers Unie.
Of is het Front wellicht gedwongen in
zee te gaan met de aan het leger gelieer
de NDP, misschien zelfs goed voor vijf
zetels? „De verkiezingen zijn een lacher
tje", zegt Fortuyn. „Het Front ligt met
Bouterse onder één deken". Ramlal sluit
onderlinge afspraken evenmin uit. Het is
geen geheim dat de handelaren van de
VHP goede zaken doen met de militai
ren.
Bouterse die over de schouders meere-
geert. Nederand zou dat geen geslaagde
grap vinden. De militairen moeten het
veld ruimen in de politiek. Intussen
speelt Nederland volgens Lionarons wel
degelijk een spel om de verkiezingen van
vandaag te beïnvloeden. Het Gemene
bestplan van Lubbers is niet per ongeluk
uitgelekt. Den Haag zou erop speculeren
dat de Surinamer eieren voor zijn geld
kiest. De bevolking hecht aan nauwere
banden met Nederland, maar ziet die
mogelijkheid vervliegen als Bouterse en
de zijnen in zicht blijven.
In dat licht zou ook de recente uitwij
zing van twee Surinaamse diplomaten
gezien moeten worden. „Zij komen uit,
de militaire hoek en worden beschuldigd
van het witwassen van zwart cocaïne-
feld. Zestig procent van de cocaïne in
Jederland komt uit Suriname. Het mo
ment van uitwijzen valt niet slecht, want
het stelt de militairen vlak voor de ver
kiezingen in een kwaad daglicht. Neder
land gokt erop dat de Surinamers zich
vandaag tegen die praktijken zullen uit
spreken". De stoflap ligt dan op tafel,
terwijl de grote schoonmaak nog moet
beginnen. Drs. H. Prade, voorzitter van
de Surinaamse Rekenkamer, zei het al:
„Wij moeten zelf de corruptie in ons
land bestrijden. Een Gemenebest-relatie
lost het probleem van een zwak s
stuur niet op".
