Ijral bézig moet
liven, maar dan
f liefst met
Me-tijdsclubjes,
3
p
ZATERDAG 18 MEI 1991
li
mal
Ie
Opa is boos! En oma pikt het ook niet meer. De
jongste bezuinigingsronde van het kabinet in de
sector 'bejaard en gehandicapt' heeft een storm
van protest doen opsteken. Aanstaande
donderdag willen de ouderenbonden samen met
de Gehandicaptenraad een protestbijeenkomst
beleggen op het Binnenhof in Den Haag. Of zij er
in zullen slagen veel mensen op de been te
brengen moet nog worden afgewacht, maar in elk
geval wacht de Residentie een unieke
gebeurtenis: het grijze front maakt een vuist.
r heeft nog
eerd dat je
DE GRIJZE VUIST
hebben er ons
leven lang voor
gewerkt, waarom
wordt er nu dan
zo met ons
gesold? Dat is
een heel ander
verhaal dan je
vroeger hoorde".
nd j
*1
PAUL KOOPMAN
,pN HAAG - Hoe overzichtelijk was
Mijd waarin dankbare oudjes hun da-
ki sleten aan de waterkant, op bankjes
het park en in bejaardencentra met
ibelende namen als 'Deo Volente' of
^ondrood'. Af en toe was er een bus-
';je of een rad van avontuur, daar
d dan nog lang over nagepraat. Er
wc ;d genoten van de oude dag en opa
10l;tte nog gewoon opa en was bejaard,
©f wie bejaard was, die was meestal ook
L< gebrekkig, maar kón toch nog een
eboel: lopen zonder stok, lezen zon-
ird bril of kienen als de beste,
z^e anders moet een zedenschets van
Aojaren negentig er uit zien. Opa heet
).- enwoordig 'oudere oudere', woont in
appartement of aanleunwoning en
itelt in zijn vrije tijd wat aan een
-cc motor, zijn grote liefde, of traint
kuitspieren voor die nieuwe winter-
irtvakantie. Wie het waagt op te mer-
1: „Wat bent u op uw oude dag nog
nig", kan een oplawaai krijgen. Oma
:ft het kienclubje verruild voor een
iecomité en volgt daarnaast een deel-
lcursus econometrie,
t zijn natuurlijk twee stereotypen: de
Dguit wat sikkeneurige maar nooit op-
ndige bejaarde van de jaren zeventig
de assértieve vitale 'senior' van de ja-
negentig/Maar toch heeft zich tussen
re uitersten haast ongemerkt een Mei
revolutie voltrokken. Na de jongeren,
vrouwen en de minderheden emanci-
en ook steeds meer de ouderen. „Je
iet toch niet denken aan een rustige
de dag", verzucht een 83-jarige oud-
ecteur in een advertentie van een gro-
pensioenverzekeraar, nonchalant leu-
nd tegen zijn in discokleuren gespoten
fplank. Het is de nieuwste reclames-
;an: Wie oud is, die wil wel!
'eweging
c zou willen spreken van een hele
uwe sociale beweging", zegt Manda
pil (55), oprichtster en drijvende
icht achter het 'Comité tegen Leef-
isdiscriminatie' in Maassluis, tevens
ief in de plaatselijke ouderenbond,
^at je ziet is dat er van onderop een.
e nieuwe categorie ouderen is komen
zetten, een groep waar ik zelf deel van
maak. Het is een generatie met een
der verleden, andere verwachtingen
een heel andere instelling. Strijdbaar-
r, mondiger en assertiever. Wij nemen
fet meer alles voor lief, willen vooral
tief meedoen in de maatschappij. Dat
jtst wel eens met de generatie van zo'n
i tot 75 jaar, die nog geleerd heeft dat
vooral bézig moet blijven maar dan
(t liefst met tuinieren, bejaardenzwem-
in en in vrije-tijdsclubjes. Maar onze
iviteiten werken ook aanstekelijk. Je
t tegenwoordig steeds meer ouderen
(bestuursfuncties".
(of. dr. C. Knipscheer (50), hoogleraar
jciale gerontologie (ouderenleer) aan de
rije Universiteit in Amsterdam, kan
3l|t verhaal van Manda wel bevestigen.
leeds minder Nederlanders brengen
9ln oude dagen in een sleetse sleur
3 jor, meent hij. De rebelse en sterk
peiende club 'jongere ouderen' lijkt
'Pfeeds meer 'oudere ouderen' op te por-
jip. „In de ouderencultuur doen zich ra-
fcale veranderingen voor", constateert
►efj. „Eigenlijk zie je dat dé bejaarde niet
lrfer bestaat. Over enkele jaren zal je
pnen de groep ouderen van tussen de
aö en 75 jaar net zoveel culturen en wel-
jjindsklassen aantreffen als nu in de
*pep jongeren tussen de 25 en 35 jaar".
ouderenbonden, die tegenwoordig
[2^k hun poorten openen voor burgers
je nog maar nét Abraham hebben ge-
■n, durven het daarom aan een wat ac-
tivistischer beleid te voeren. „We zijn
druk bezig onze leden te mobiliseren
voor de demonstratie in Den Haag,
maar het is natuurlijk kort dag want de
Kamer vergadert al op 23 mei over de
ingrepen in de AOW en Algemene Wet
Bijzondere Ziektekosten", zegt secretaris
Elsbeth Barnard (61) van de ouderen
bond ANBO (196.000 leden) strijdlustig.
De inderhaast belegde demonstratie
moet een eerste signaal van grijs protest
worden, tesamen met de Gehandicap
tenraad en een heel scala aan patiënten
organisaties. Elsbeth: „Samen hebben de
drie ouderenbonden 470.000 leden en
wat heel opmerkelijk is: alle bonden
boeken de laatste jaren weer ledenwinst.
De enige handicap die wij hebben is dat
ouderen niet kunnen staken, zoals het
spoorwegpersoneel bijvoorbeeld. Maar
dat neemt niet weg dat we een vuist
kunnen maken. Ik hoor steeds meer ou
deren zeggen: we hebben er ons leven
lang voor gewerkt, waarom wordt er nu
dan zo met ons gesold? Dat is een heel
ander verhaal dan je vroeger hoorde".
Ook de gehandicaptenorganisaties heb
ben hun aanvankelijke schroom voor
een optocht van kreupelen en gekwet
sten overwonnen. Johan Havenstroom,
directeur van de Algemene Nederlandse
Invaliden Bond (ANIB, 17.000 leden)
maakt wel één uitzondering: „Als het
aan mij ligt gaan we niet met bedlegerige
patiënten naar het Binnenhof. Dat levert
misschien fraaie plaatjes op voor de
pers, maar ik vind het te heavy, te senti
menteel. Rolstoelers zullen er wel zijn.
Als ik de telefoontjes in herinnering roep
die ik heb gekregen, dan denk ik dat de
actiebereidheid heel groot is. Men is echt
woedend over de bezuinigingen. Met
name de halvering van de vervoerskos
tenvergoeding is hard aangekomen. Men
heeft het gevoel weer achter de gerani
ums gezet te worden, met een kleedje
over de knieën en dan maar kijken naar
het verkeer in de straat. Een invalide
vrouw uit Zeeuws-Vlaanderen die dank
zij deze vervoerskostenvergoeding nog
elke twee weken haar beste vriendin kon
bezoeken zei tegen me: „Laat ze nu
maar met een spuitje langskomen, zo
hoeft het van mij niet meer". Ik weet
dat het een extreem verhaal is, maar het
zegt toch wel wat".
Rietje Krijnen, woordvoerster van de
Gehandicaptenraad verwacht een grote
opkomst bij de demonstratie van jong
én oud. „Ik werk hier nu al ruim vijf
jaar, maar dit heb ik nog nooit meege
maakt", zegt ze. Meteen nadat de staats
secretarissen Heerma (volkshuisvesting),
Ter Veld (sociale zaken) en Simons
(volksgezondheid) hun plannen bekend
hadden gemaakt begon op het hoofd
kwartier in Utrecht de telefoon te rinke
len. Rietje: „Ik heb hier nu al zes velle
tjes A-4 liggen met namen van mensen
die ons hebben gevraagd: alsjeblieft or-
ganiséér iets. We willen de straat op! De
lethargie is doorbroken. Wat erg veel in
druk op me gemaakt heeft is dat ook de
doorgaans zeer timide leden in actie wil
len komen. De mensen die altijd reage
ren met: ,?Dit kan er ook nog wel bij, we
gaan er niet van dood", zeggen nu: „het
gaat te ver, er is een grens".
Het bij een demonstratie samen optrek
ken van bejaarden en gehandicapten
vindt hoogleraar Knipscheer opmerke
lijk, aangezien een deel van de bezuini
gingen op gehandicaptenvoorzieningen
(o.m. stookkostentoeslag, de beroemde
verhoogde toiletpot) weer ten goede
komt aan de voorzieningen voor oude
ren. „Ik heb onvoldoende inzicht in de
maatregelen om precies te kunnen be
oordelen hoe de belangen liggen en hoe
terecht de verontwaardiging is. Maar het
is een feit dat bezuinigingen voor grote
groepen ouderen én gehandicapten hard
kunnen aankomen. Zo'n dertig procent
van de 65-plussers moet toch van een
minimum-aowtje (ruim duizend gulden
per maand) zien rond te komen. Daar
staat weer tegenover dat er ook een flink
groeiende groep zeer welgestelde oude
ren is, van de categorie die aan het Leid-
seplein een appartementje van zes ton
koopt en drie keer per jaar een exotische
reis boekt. Of zij zich nou zo getroffen
voelen door deze maatregelen betwijfel
ik".
Grijze golf
Het herwonnen zelfvertrouwen van de
ouderen uit zich ook in een brede
stroom publicaties en congressen over
het thema 'De grijze golf, waarmee dan
gedoeld wordt op de gevolgen van het
vergrijzen van de bevolking. Ze lijken
tegenwicht te willen bieden aan de popu
laire opvatting dat met de ouderdom
ook de gebreken komen, de dementie en
het verlies van tafelmanieren. „Symposi
um rekent af met negatief imago derde
levensfase", kopt Trouw boven een ver
slag. Doctoranda Froukje Hofstede (68)
rekent in een scriptie af met het voor
oordeel dat de ouderenbeweging een
conservatieve kracht in de samenleving
is. „De ouderenbeweging is juist gericht
op verandering en streeft idealen na",
concludeert zij. „De ouderenbeweging is
gericht op verandering omdat er onbeha
gen aan ten grondslag ligt". „Ouderen
niet ziek en ellendig", constateerde on
langs het Parool naar aanleiding van een
rapport van het Sociaal Cultureel Plan
bureau.
Dat laatste kan prof. dr. A. van Melsen
(78), emeritus hoogleraar wijsbegeerte en
een veelgevraagd spreker op symposia
over gerontologie, beamen. „Er bestaat
een hardnekkig beeld dat ouderen ge
brekkig zijn en dat het dus een ramp is
dat de bevolking vergrijst. Klopt niets
van!", roept hij uit. „Ik zeg steeds wel
nee! Het is een hele gelukkige ontwikke
ling! We mogen blij zijn dat onze ge
zondheidszorg zo goed is dat we steeds
dichter bij ons natuurlijk levenseinde
komen, dat zo rond de 100 jaar ligt. En
ik kan u zeggen dat zo'n tachtig procent
van de 65-plussers geen bijzondere me
dische hulp of voorzieningen nodig
heeft. Ook cultureel is het heel goed dat
er steeds meer mensen in de samenle
ving komen die wat bezinnend in het le
ven staan en meer tijd hebben voor kin
deren bijvoorbeeld".
Nóg een ontwikkeling die zal bijdragen
aan de emancipatie van de ouderen is de
'onderuitputting' op de arbeidsmarkt,
verwacht Van Melsen. De tekorten aan
jong, geschoold en ervaren personeel
worden steeds nijpender, in politiek Den
Haag klinkt al de roep om invoering van
flexibele pensioneringen. De hoogleraar
„Je zult zien dat de ouderen terugkeren
op de werkvloer, simpelweg vanwege de
krapte op de arbeidsmarkt. De produkti-
viteit kan daardoor misschien wat terug
lopen, maar ik denk dat het werkklimaat
als geheel er van zal profiteren. Want
het is toch kranzinnig dat het arbeidza
me leven voor de meesten ophoudt bij
het zestigste levensjaar? Er is geen wes
ters land waar zoveel 55-plussers langs
de zijlijn staan als Nederland".
Zeilboot
Zal de 'grijze golf werkelijk zulke ingrij
pende gevolgen hebben dat over enkele
jaren niemand meer opkijkt van rebelle
rende opa's en oma's op het Binnenhof?
Wordt na een eeuw betutteling en ver
zorging afgerekend met het imago van
het gekromde, hulpbehoevende en ge
hoorzame oudje? Professor Knipscheer,
die zelf op zijn vijftigste nog driftig na
denkt over de aanschaf van een zeilboot,
meent dat het met een frisser imago van
de ouderdom niet zo'n vaart zal lopen.
„Die dingen gaan per definitie lang
zaam", relativeert hij.-„Ik zou niet we
ten of het beeld dat de samenleving van
ouderen heeft drastisch anders zal wor
den. Want we koesteren tenslotte alle
maal gemengde gevoelens over het ou
der worden. Ook ouderen zélf scheppen
er een soort genoegen in zich af te zetten
tegen nóg ouderen. „Hiernaast woont er
eentje, die knoeit met zijn eten. Een on
smakelijk gezicht", hoor je dan. Veelzeg
gend is ook dat al die nieuwe tijdschrif
ten voor ouderen zeer verhullende titels
hebben, zoals 'Plus' of 'Kleinkinderen'.
Het grootste ouderentijdschnft in de
Verenigde Staten heet zelfs 'Maturity',
dat kun je vertalen als 'volwassenheid'
of rijpheid".
En de gehandicapten, al dan niet 65-
plus? Johan Havenstroom, directeur van
de invalidenbond weet nog niet zeker of
het groeiend zelfbewustzijn van zijn ach
terban zal uitmonden in een krachtiger
en strijdlustiger beweging. „Men is niet
meer zo passief, apathisch bijna, als
voorheen", begint hij te zeggen. „Men
had lange tijd een houding van: ze doen
maar, dit kan er nog wel bij. Maar toen
kwam Brinkman met zijn aanstellers in
de wao, en vervolgens deze nieuwe be
zuinigingsmaatregelen. Op het moment
kan het dubbeltje twee kanten opvallen
als je het mij vraagt. Of men pikt het
niet meer en komt in opstand, óf men
kruipt verbitterd terug in zijn schulp. Ik
denk dat we aanstaande donderdag alle
bei de reacties wel zullen meemaken".
-£eidóe Qowuvnb
