Installatiemonteur
is een soort huisarts'
Verpleging en verzorging langzaam uit het slop
De leerling mag weer leerling zijn
door MIRIAM HEIJENGA
„Er is veel te doen in de
i installatietechniek" is de
slogan waarmee de
Vereniging van Nederlandse
Installatiebedrijven (VNI) en
de Stichting Opleidings- en
Ontwikkelingsfonds voor het
Loodgieters-, Fitters-, en
Centrale Verwarmingsbedrijf
(OLC) in februari een
wervingscampagne begonnen.
vgn Met deze campagne hopen de
organisaties meer publieke
belangstelling voor het oude
loodgietersvak te krijgen,
want daar schort het de
laatste jaren nogal aan.
H Technische beroepen zijn uit. Het
aantal jongeren dat een beroep als
timmerman of schilder kiest, daalt
H ieder jaar. Ook het aloude beroep
van loodgieter schijnt weinig jon-
H geren nog aan te spreken. De lood-
gieterswereld is dun bevolkt en
wie zijn lekkende keukenkraan
gerepareerd wil zien, moet daar
vaak een lange tijd op wachten.
Het gaat dus niet zo best met dit
technische vak. „En dat is toch
jammer", meent de woordvoerder
van de VNI. „Het loodgieterswerk
is toch heel gevarieerd, biedt veel
vrijheid en heeft een goed loon.
Een installatiemonteur zoals
een loodgieter tegenwoordig ge
noemd wordt is altijd zeker van
een baan, want er is volop werk in
dit beroep", vult ze aan.
De installatietechniek heeft een
lange geschiedenis. Het beroep
werd waarschijnlijk al uitgeoefend
in de tijd van de Romeinen. In de
loop der jaren is er wel het een en
ander veranderd. Het lekkende
kraantje is naar de achtergrond
verdrongen en heeft plaats ge
maakt voor het installeren van sa
nitaire voorzieningen en air-condi
tioning, aansluiten van centrale
verwarmingen en aanbrengen van
dakbedekking. Het werkterrein
van de installatiemonteurs is uit
gebreid van de nieuwbouw en de
renovatie naar bijvoorbeeld sau
na's en zwembaden.
Een monteur is tegenwoordig in
ieder bedrijf te vinden. „Een in
stallatiemonteur is eigenlijk een
soort huisarts", zegt Gerard Laa-
per, leraar installatietechniek aan
de Johan de Wittschool in Den
Haag. „Je neemt het hele huis on
der handen en werkt vanaf de
dakgoot en dakbedekking tot aan
de riolering in de kelder. Bij al
deze werkzaamheden wordt ge
bruik gemaakt van de allernieuw
ste electronica en computerbereke
ningen".
Specialisme
Door de nieuwe technieken is het
vak erg gespecialiseerd geworden.
Een allround vakman moet meer
weten dan hoe je een kraanleertje
vervangt. Hij of zij, want de lood
gieterswereld heet enhousiaste da
mes van harte welkom, moet op de
hoogte zijn van de nieuwste ont
wikkelingen in de verwarmings-,
gas-, luchtbehandeling- en dakbe
dekkingstechnieken. Naast het in
stalleren wordt veel aandacht be
steed aan onderhoud, service en
het oplossen van storingen. De
monteur moet dus van alle mark
ten thuis zijn.
Het beroep van installatiemonteur
blijkt dus vele mogelijkheden te
bieden. Toch is er bitter weinig be
langstelling onder de jeugd. Zo
heeft Den Haag en omgeving maar
één school (de Johan de Witt
school) die de richting installatie
technieken in haar programma
heeft opgenomen. Op deze vierja
rige lbo-opleiding kunnen geïnte
resseerden twee jaar lang intensief
met alle facetten van de installa
tietechniek kennis maken. Het les
lokaal is volledig ingesteld op
praktijklessen. Zo zijn een half
dak, een badkamer met toilet, een
keukenblok, een geiser, een ver
warmingsketel en een wastafel in
het lokaal geïnstalleerd en is het
de taak van de leerlingen deze za
ken zo goed mogelijk aan te slui
ten, in te stellen en installatietech-
nisch kloppend te maken. Daar
naast worden theorielessen gege
ven waarin de nieuwste technie
ken worden behandeld.
Stage
De studie kent twee stageperiodes.
„Dit wordt het leukste gevonden,
omdat de leerlingen echt in aanra
king komen met de praktijk", al
dus Laaper. „Veel werkgevers bie
den de stagiairs een vaste baan
aan, want aan werknemers is een
gebrek. Dat vind ik toch het mooie
van dit vak: je bent altijd verze
kerd van een baan".
De opleiding wordt afgesloten met
een examen waarin de studenten
de behandelde stof van de afgelo
pen twee jaar moeten toepassen in
een aantal opdrachten Hierbij
komt het vooral aan op nauwkeu
rig maatwerk. Daarna hebben de
leerlingen de kans hogerop te ko
men in het Leerlingenstelsel of
met een studie aan een mts. „Deze
school dient vooral als opstap",
zegt Laaper. „Door veel avond
scholen en cursussen kan men op
klimmen van gastechnisch instal
lateur tot chef van een groot be
drijf of ontwerper van leidingcon
structies met behulp van compu
terprogramma's. Een andere mo
gelijkheid is het stichten van een
eigen bedrijf. Hiervoor kan je een
vestigingsdiploma halen in het
Leerlingenstelsel. Keuze genoeg
dus".
Onderbezet
Bij die andere opleidingsmogelijk
heden, zoals het Leerlingenstelsel
én de avondscholen, is de richting
ook onderbezet. „Wij hebben 2500
nieuwe instromers nodig per jaar",
zegt Peter Galjaard, voorlichter
van de Stichting Opleidingen In
stallatietechniek (SOI). „We krij
gen echter maar 1700 aanmeldin
gen per jaar binnen".
Ook de belangstelling op de Johan
de Wittschool neemt af. „Vroeger
konden we rekenen op zo'n twin
tig a vijf en twintig leerlingen per
jaar", aldus Laaper. „Nu zijn we al
blij als vijftien geïnteresseerden
zich aanmelden. Dit jaar telt het
derde jaar zeventien leerlingen en
het vierde jaar slechts negen. Daar
zijn trouwens geen meisjes bij. Dat
vind ik toch wel bijzonder jammer,
want zo blijft de installatietech
niek een mannenwereld".
Een echte verklaring voor de mi
nimale belangstelling is niet te ge
ven, maar gissingen worden wel
gedaan. Mogelijke verklaringen
zijn de grote onbekendheid en
vooroordelen die heersen rond de
installatietechniek. „Er wordt niet
te weinig of te negatief naar het
vak gekeken, er wordt helemaal
niet naar het vak gekeken", meent
de woordvoerster van de VNI.
„Onbekend maakt onbemind",
meent Peter Galjaard. „Men denkt
bij het vak van monteur vaak aan
heel vies en vuil werk, terwijl dit
vaak niet het geval is. Ook gaat de
fabel dat het loon erg slecht is. Een
volleerd vakman verdient zo rond
de 2000 a 2500 gulden per maand
en dat is evenveel als elke andere
handarbeider verdient".
Doorstuderen
Wat opvalt is dat de leerlingen die
besluiten een opleiding te kiezen
in de installatietechniek vaak een
familielid hebben die zelf in deze
branche werkzaam is. „Het werk
blijft, zeg maar, binnen de fami
lie", zegt Laaper.
Volgens Galjaard speelt de huidige
mentaliteit ook een grote rol. „Ou
ders zien hun kinderen toch liever
doorstuderen en een kantoorbaan
tje krijgt voorrang. De witte boord
trekt nog altijd meer dan de blau
we overall en daar is moeilijk te
genop te boksen".
De terugloop van nieuwe instro
mers brengt voor de toekomst gro
te gevaren met zich mee. Zo is de
voorspelling dat er binnen vier
jaar een tekort van zestigduizend
technici zal zijn. Met de nieuwe
wervingscampagne proberen de
verschillende organisaties de tech
nische beroepen weer wat nieuw
leven in te blazen.
Een verstopte afvoerpijp schoonmaken of een lekkend kraantje repareren is het vertekende beeld dat veel
mensen hebben van het loodgietersvak. FOTO: SP
door LOEK MOOR
In de verpleging en
verzorging wordt op allerlei
manieren geprobeerd
jongeren te interesseren voor
een van de vele beroepen in
deze sector. En elk
wervingsmiddel wordt
gebruikt: van het
verstrekken van gratis
uniformen uit de serie
Medisch Centrum West tot
het aanbieden van gratis
woonruimte en uitgebreide
kinderopvang voor de
medewerkers. Ook zwaait
men driftig met extra
bonussen aan het einde van
het jaar of voor wie het
diploma haalt een
aanmoedigingspremie van
netto duizend gulden.
Er is echter meef. Ziekenhuizen
en andere instellingen willen de
leerlingen weer leerling laten zijn.
Ze krijgen begeleiding, vrije tijd
en meer tijd om te studeren. Maar
ook termen als teamverpleging en
integrerende verpleegkunde zijn
geen loze kreten meer. Met name
het ziekenhuis Leyenburg is hierin
de grote Haagse voorloper. Toch
komen ook andere ziekenhuizen
steeds meer tot het besef dat veel
meer aandacht moet worden be
steed aan de leerlingen.
Kunst- en vliegwerk
De gezondheidszorg schreeuwt om
mensen. Ze heeft zelfs bijna geen
stem meer over. En als daar niet
snel iets aan wordt gedaan, komt
verzorgend Nederland dik in de
problemen te zitten. Natuurlijk
wordt er met kunst- en vliegwerk
geprobeerd de schade zo beperkt
mogelijk te houden. In de Haagse
zieken- en verpleeghuizen is slui
ting van complete afdelingen aan
de orde van de dag. De Haagse
Bond van Medisch Specialisten
kwam onlangs met de resultaten
van een enquête. Hieruit bleek dat,
in ziekenhuizen in de Haagse regio
al 415 bedden leeg staan als gevolg
van het personeelstekort, terwijl
de wachtlijsten voor opname
steeds langer worden. En dit alles
is te wijten aan het slechte imago
dat deze sector als een bijna niet te
torsen last met zich meesleept. De
werkdruk, de lage salarissen, de
grote verantwoordelijkheden en
de weinige waardering zijn daar
debet aan.
Het is niet een probleem van de ja
ren negentig. Tekorten spelen zich
al af sinds het einde van de jaren
zeventig. Ook toen leek er steeds
minder geld beschikbaar te zijn
voor het aantrekken van perso
neel. En als klap op de vuurpijl
kregen in het begin van de jaren
tachtig pas afgestudeerde leerling-
En dan spant Leyenburg nog eens
de kroon met het noodgedwongen
aantal lege bedden van honderd
twintig stuks. „We kiezen nu na
drukkelijk voor de leerlingen",
vertelt direteur drs. E. Sloot. „Niet
uit kwantitatief oogpunt. We wil
len meer vorm en inhoud gaan ge
ven aan hun werk. Ze moeten
ruimte krijgen en niet meer onder
druk worden gezet. Zo is het de
bedoeling dat de leerlingen goed
worden ingewerkt, tijdig hun in
structie krijgen en er voor hen
voldoende tijd over blijft om te
studeren en te recreéren. Want tot
voor kort werd er zo'n groot
beroep op hen gedaan dat er geen
minuutje vrije tijd bij was. En als
je als directie die ruimte niet geeft,
zit je echt op een zinkend schip"
Leyenburg heeft een plan uitge
dokterd waarmee het denkt aan
zo'n beetje alle wensen te kunnen
voldoen. Zo worden er deze maand
nog eens twee afdelingen gesloten
en leerlingen boventallig geplaatst
op uitgedunde andere afdelingen.
Er zijn dan minder leerlingen per
afdeling. Door de mindere leerlin
genplaatsen om te zettten in plaat
sen voor gediplomeerden krijg je
meer kwaliteit en meer ruimte om
te begeleiden. Bovendien wordt de
werkdruk ook minder.
Succesvol
Sloot wil best toegeven dat het in
eerste instantie niet gemakkelijk
was om de personeelsleden ervan
te overtuigen hoe ze zoiets konden
instellen terwijl er een tekort aan
krachten is. Toch lijken zij er nu
van overtuigd dat dit idee op de
langere termijn zijn vruchten gaat
afwerpen. „En dan hoef ie uitein
delijk geen honderd bedden te la
ten leegstaan, maar is het te beper
ken tot bijvoorbeeld tachtig Alle
kleine beetjes helpen"
De directeur van Leyenburg denkt
niet dat het bieden van een hoger
salaris op de lange duur meer per
soneel zal opleveren. „Het gaat in
eerste instantie ook om de werk
sfeer en om de mogelijkheid jezêlf
te ontplooien. Zo hebben wij van
de integrerende verpleegkunde
ook beleid gemaakt Deze vorm
van verpleging houdt in dat iedere
verpleegkundige 'eigen' patiënten
krijgt toegewezen en daar ook ten
volle verantwoordelijk voor is. We
zijn er in 1985 mee begonnen en ik
moet zeggen dat dit project rede-
lijk succesvol is".
Ook anderen denken dat de aan
dacht voor leerlingen en gediplo
meerden het uiteindelijk zal win
nen van „korte-baan-sprinten" als
leuke kleding van Medisch Cen
trum West, gratis woonruimte,
reisjes en bonussen. Want waar is
de grens, zo wordt gesteld. Zolang
alleen instelling A extraatjes uit
deelt zal dit personeel opleveren,
maar als B en C er ook mee begin-
.nen zit je weer precies op het punt
waar je bent begonnen.
Leerling-verpleegkundigen aan
en tegelijk met hun diploma een
ontslagbrief in handen gedrukt.
Want er waren te veel gediplo
meerden en dat was te kostbaar.
Veel verpleegkundigen vertrok
ken naar het buitenland: Zwitser
land, Engeland en de Golfstaten
waren gebieden waar ze wel wel
kom bleken te zijn. Het is dan een
beetje bitter te moeten constateren
dat bijvoorbeeld het ziekenhuis
Westeinde in Den Haag nu ver
pleegkundigen uit Ierland en
werk op de kraamafdeling van
Oost-Duitsland moet aantrekken
omdat ze in Nederland niet meer
zijn te krijgen.
Debacle
i De daders van dit debacle liggen
zoals gewoonlijk op het kerkhof.
De-ziekenhuizen geven de rege
ling de schuld en de overheid zegt
:$jfelat de ziekenhuizen niet efficiënt
genoeg hebben gewerkt. Maar de
het Haagse Bronovo-ziekenhuis.
tekorten werden steeds ernstiger.
Jongeren hadden geen zin meer
om in deze sector te gaan werken,
omdat ze bang waren na het beha
len van hun diploma op straat te
komen staan. Degenen die het nog
wel aandurfden kregen het zwaar
voor hun kiezen. Onbetaald over
werk was (en is) aan de orde van
de dag en er werd een onevenre
dig groot beroep gedaan op de toe
gevendheid van de leerlingen. Het
is dan toch niet zo onbegrijpelijk
dat jongeren liever kozen voor een
administratief beroep of een baan
tje als caissière.
De enkele maanden geleden ge
houden Haagse banen- en scho
lingsmarkt voor de gezondheids
zorg trok 2500 belangstellenden.
Maar voorlopig hebben slechts 80
jongeren gesolliciteerd op de ruim
750 vacatures.
Het vak kan slechts op één manier
aantrekkelijk worden gemaakt en
dat is de verpleegkundige of ver-
FOTO: MILAN KONVALINKA
zorgende in een prettige omgeving
het werk laten doen waarvoor
deze is opgeleid. „Dat is mogelijk",
zo wist de directie van .het zieken
huis Leyenburg na enig denkwerk
te melden. Want ze zat met twee
problemen. In de eerste plaats lukt
het niet de benodigde één op de
tien schoolverlaters voor de sector
te interesseren; het ziekenhuis zit
nu op één op de vijftien. En daar
naast is er een klein tekort aan ge
diplomeerden.
