I
ide droom Kurden
èrd nachtmerrie
Nancy Reagan is
egoïstische helleveeg
cteur De Milliano van AZG: „vluchtelingenkampen vormen tijdbom"
Onland/buitenland
QeidóeQowumt
ZATERDAG 20 APRIL 1991 PAGINA 5
^AM De Kurdische
jenkampen op de grens
0jje en Irak vormen een
O; Uit medisch oogpunt is
17jatsen van de kampen
0i bereikbare plaatsen on-
0ï. De verhuizing van de
'Aen zal echter op strikt
basis moeten gebeuren
lligheid dient te worden
-gd< zo zegt de directeur
n zonder Grenzen van
ure (AZG), J. de Milliano,
,5 :n is teruggekeerd van
ijPgs bezoek aan het ge-
'Juchtelingenkampen.
inlder Grenzen Nederland
ert de hulp in Turkije. In
""heeft de Nederlandse or-
xca 35 mensen aan het
[ezamenlijke organisties
van Artsen zonder Grenzen uit Ne
derland, België en Frankrijk heb
ben in totaal 180 mensen in zowel
Turkije, Irak als Iran.
De Milliano verwelkomt de initia
tieven van de geallieerden en de
Verenigde Naties om in Noord-Irak
vrijplaatsen te creëren voor de
vluchtenlingen. Hij wijst er echter
op dat de terugkeer slechts op vrij
willig basis mag geschieden, de
protectie wordt gegarandeerd en de
onafhankelijke positie van hulpor-
gainsties als AZG zorgvuldig be
waard blijft.
„Die protectie is essentieel, anders
sleur je deze mensen weer naar de
beul. De internationale gemeen
schap moet hier heel duidelijk in
zijn, anders krijg je een catastrofe",
aldus De Milliano. Hii verwacht dat
de vluchtelingen heel nadrukkelijk
de veiligheid die ze kunnen ver
wachten in de vrijplaatsen tegen de
hulp die daar geboden kan worden,
zullen afwegen.
JJe Milliano hecht er aan dat de ko
mende tijd nadrukkelijk onder
scheid wordt gemaakt tussen de
militaire en humanitaire aspecten
rond de hulpverlening aan de Kur
dische vluchtelingen. „We moeten
voorkomen dat onder het mom van
humanitiare hulp militaire opera
ties worden uitgevoerd. Beide ele
menten, militair en humanitair,
zijn nodig, maar dienen duidelijk
van elkaar te worden gescheiden".
De directeur is bevreesd dat het
door elkaar lopen van deze zaken
het werk van Artsen zonder Gren
zen zal bemoeilijken in vergelijkba
re situaties. „Als mensen dit door
elkaar gaan halen legt het een
enorme hypotheek op de toekomst
van ons werk".
De hulpverlening rond de Kurdi
sche vluchtelingen is voor AZG de
grootste operatie die zij op zo korte
termijn heeft moeten opzetten. De
Milliano noemt de situatie in de
kampen een „tijdbom". In het ge
bied dat AZG-Nederland bestrijkt
zijn er zes kampen met in totaal
circa 270.000 vluchtelingen.
In het grootste kamp bij Isikveren
(150.000 mensen) heeft de helft van
de mensen diarree. „Je hoeft geen
expert te zijn om te zien wat de
problemen zijn. Je loopt letterlijk
over de stront in het kamp".
Volgens hem is de situatie zodanig
dat er gevaar is voor een explosie
van andere epidemieën. „Als er
over een paar dagen een cholera-
of tyfusepidemie uitbreekt, sta ik
niet verbaasd te kijken". Sanitaire
voorzieningen zijn niet aanwezig
en er is een tekort aan betrouwbaar
water.
De Milliano betreurt de gang van
zaken rond de hulpverlening. Die
is in zijn ogen te laat op gang geko
men en er is niet goed gebruik ge
maakt van de logistieke mogelijk
heden die het Turkse leger biedt.
Gecombineerd met de onbereikba
re plaatsen waar de vluchtelingen
zitten doen zich „menstonterende
taferelen" voor.
„Mensen worden gereduceerd tot
beesten. Er moet gevochten wor
den, om water, om eten, om alles.
Er vallen niet alleen doden en ge
wonden door gebrek aan eten en
drinken, maar ook tijdens de ge
vechten om het voedsel en de pak
ketten die gedropt worden".
Volgens De Milliano blijkt dat de
vluchtelingen die van het platte
land komen het iets beter doen dan
de vluchtelingen die uit Iraakse
steden komen. De plattelandsmen
sen opereren vaak in groepsver
band en staan elkaar bij. Bij de
hulpverlening is volgens De Millia
no verzuimd gebruik te maken van
de hiërarchie die in de kampen be
staat via stamhoofden. De distrubi-
tie had orderlijker kunnen verlo
pen als deze mensen erbij zouden
zijn betrokken.
J. de Milliano
PLAATS VOOR ONAFHANKELIJKE STAAT
aki
V/BAGHDAD/
tN Honderd-
_1(n Kurdische
ca vrouwen en kin-
it«ten verstoken
leest elementaire
tioeften vast
Riergachtige grens-
^ekn Irak met Tur-
u^ran. Even hoop-
'rcCurden in het
d^an de Golfoor-
een vrij Kurdis-
hoop vervloog
i v de Iraakse leider
j1® Husayn, na de
bung van de oorlog
eerslaan van een
opstand in het
i eijn handen vrij
Jjp met alle be-
itiê middelen de
Jvan de Kurden
g 'ikte. Hij dreef het
Aids de bergen in.
^ifhankelijk Kur-
d.kt ver weg. Een
j'oom veranderde
-^chtmerrie.
•ej de benaming van
9 jen miljoen mensen
"fensgebied van Tur-
Iran, Irak en de
ke'. Het uitgestrekte
»e gebied van ruim
A/miljoen vierkante ki-
lotussen de Taurus in
•'*ije en de Zagros in
noemen ze Kurdis-
'%rden zijn een uitge-
ypergvolk. Ze leven
artdbouw, fruitteelt en
iriapen- en geitenfok-
~te nomaden zijn het
piment niet meer, al
=deel van het volk in
vi naar andere gebie-
e 'aar de winter wordt
jr£ht. Kurden leven
voor een belangrijk
finten, gemaakt van
kti. Ook Kurden die
{wonen, kennen een
°jk primitieve behui-
zijn hun woningen
|d dan lemen hutten,
tee ze spreken is Kur-
r Indo-Europese taal
^jnt is aan het Per-
uniforme schrijfwij
ze het Kurdisch ont-
~*els gebruiken ze het
}rj, deels het Latijnse
'ti])e Kurden kennen
'angrijke literatuur
"mythische geschrif-
raal thema is vaak
Ische vaderland.
d<
ng hebben de Kur-
namelijk behorende
nitische richting van
B een grote mate van
gheid gekend, vooral
d legers van omrin-
lkeren zich niet in
rbergzame gebergte
"e vertonen. Ze kon-
loredelijk vrij voelen.
nachttiende en negen-
?uw vestigden Os-
r?urkse) sultans en de
l_ Perzië er hun directe
had rond 1900 een
(filisme tot gevolg. In
-tantie had de bewe-
nig kans van slagen,
(fierste Wereldoorlog
gt tij voor de nationa
listen tijdelijk. De olierijke
provincie Mosul (in het zuiden
van Kurdistan) werd samen
met het Arabische Mesopota-
mië als het koninkrijk Irak
onder Brits mandaat geplaatst.
Een ander deel van Kurdistan
kwam in Syrië onder Franse
heerschappij. De overige Kur
den in het uiteengevallen Os-
maanse rijk werd bij het ver
drag van Sèvres (1920) een ei
gen Kurdische staat beloofd.
Dit verdrag is echter vooral
onder druk van de Turken,
die hun land toch al zo ver
kleind zagen nooit uitge
voerd. Nog steeds wonen de
Kurden verspreid over vijf
landen.
Verscheidene keren hebben de
Kurden sinds de jaren twintig
geprobeerd hun overheersers
van zich af te schudden, maar
tot nu toe is dat niet gelukt.
Integendeel, in de loop der ja
ren werden ze steeds meer on
derdrukt. Het streven naar
een vrij Kurdistan werd, met
de vorming van steeds meer
onafhankelijke staten, voor de
landen in het gebied een
steeds grotere bedreiging. Een
eigen cultuur mochten ze er
niet op nahouden en om
slechts één voorbeeld te noe
men het is Kurden in Tur
kije lange tijd verboden ge
weest hun eigen taal te spre
ken. Het woord 'Kurden'
mocht zelfs niet meer worden
gebruikt; Kurden werden in
Turkije Bergturken genoemd.
Pas onder druk van de om
standigheden is deze maatre
gel onlangs weer ingetrokken.
Op Turkse scholen mag, op be
perkte schaal, weer les worden
gegeven in het Kurdisch.
Eigen staat
In 1946 werd in Noordwest-
Iran door rechter en politicus
Qazi Mohammed de Kurdische
republiek uitgeroepen, onder
de bescherming van de Russi
sche bezetters. Qazi werd de
eerste president en de partiza
nenleider Mullah Mustafa al
Barzani werd tot generaal be
noemd. Toen de Russen zich
een jaar later uit het gebied te
rugtrokken, werd de jonge re
publiek door het Iraanse leger
onder de voet gelopen.
Het vuur van de onafhanke
lijkheid bleef echter branden
en twaalf jaar later ijverde
Barzani, die na de opstand
naar de Sovjetunie was ge
vlucht, voor Kurdisch zelfbe
stuur. Nu in het noorden van
Irak. Na opnieuw niet ingelos
te beloften kwamen de Kur
den in 1961 wederom in op
stand. Het leger van Barzani,
dat oorspronkelijk uit 7000
man en later zelfs uit 18.000
man bestond, behaalde een
aantal opmerkelijke successen.
Het Iraakse leger moest zich
uit de bergen terugtrekken en
in 1970 werd met de regering
in Baghdad een overeenkomst
gesloten: vanaf 1974 zouden de
Kurden hun gebied definitief
zelf mogen besturen.
In dat jaar echter brak de
strijd opnieuw uit, omdat Bar
zani ontevreden was over de
uiteindelijke uitvoering van de
overeenkomst. Belangrijke
oliegebieden (zoals die rond
Kirkuk) vielen uiteindelijk
buiten het Kurdische gebied.
Deze opstand duurde één jaar.
In 1975 moest Barzani de strijd
staken, omdat Irak met Iran
een overeenkomst had geslo
ten, waardoor de steun uit Te
heran wegviel. Irak had vrij
spel. Op 12 maart van dat jaar
schreef het blad Al-Thawra
(De Revolutie): 'Onze glorierij
ke troepen zijn bezig het reac
tionaire verzetsnest van de re
actionaire Kurden in onze ber
gen definitief uit te roeien en
de opstand met alle macht
neer te slaan. Wij zullen nooit
onderhandelen met de verra
derlijke Kurdische leiders-
kliek, hier niet en in het bui
tenland niet. Het wordt tijd
dat deze kliek zich van zijn
verschrikkelijke einde bewust
wordt...' In het licht van de
huidige gebeurtenissen krijgen
deze woorden bijna profetische
waarde.
Zij droomt nog niet van een vrij Kudistan; het jonge vluchtelinge-
tje aan de Iraaks-Turkse grens heeft honger, is ijskoud en mist
mogelijk een deel van haar familie.
FOTO: EPA
De droom van een onafhanke
lijke Kurdische staat was lan
ge tijd verder weg dan ooit.
Vooral in Irak, maar ook iri
andere landen, werden de
Kurden op een verschrikkelij
ke manier onderdrukt. De re
pressie bereikte in maart 1988
in Irak een voorlopig hoogte
punt toen de Iraakse leider,
Saddam Husayn de 'opstandi
ge' Kurden met gifgas be
stookte. Duizenden Kurden
kwamen op gruwelijke wijze
om het leven.
Even flakkerde de hoop van
de Kurden weer op toen tij
dens de Golfoorlog het Iraakse
leger zijn handen vol had in
Idenis
Een betere beschutting tegen de gure elementen dan een stenen boog hebben deze naar Iran
gevluchte Iraakse kinderen nog niet kunnen vinden.
FOTO: AP
het zuiden. Nadat echter in fe
bruari aan de vijandelijkheden
tussen de troepen van de coali
tie en Irak een einde kwam en
Husayn ook met de opstandige
shi'iten had afgerekend, kon
hij zij het in beperkte
mate weer beschikken over
zijn manschappen en werden
de opstandige Kurden in het
noorden snel verslagen. Het
leger dreef het volk voor zich
uit, verder de bergen in. Ook
nu weer gebruikte Husayn alle
middelen die hij tot zijn be
schikking had. Napalm en fos
for werden gebruikt tegen
vluchtende mannen, vrouwen
en kinderen.
En daar, in het grensgebied
met Turkije en Iran, zitten ze
vast. Iran zegt ze niet op te
kunnen vangen en Turkije is
evenmin van plan de stroom
vluchtelingen op te nemen.
Met de dag wordt de toestand
nijpender, hoe internationale
hulporganisaties ook hun best
doen om het leed te verzach
ten.
Tot nu toe zijn de geallieerden
ondanks het kleine aantal
troepen dat naar Noord-Irak is
en wordt gezonden om vluch
telingenkampen te bescher
men en humanitaire hulp te
verlenen niet van plan mi
litair in te grijpen. President
Bush wil de status quo hand
haven, is bevreesd voor een
„tweede Vietnam", heeft het
steevast over een „interne
aangelegenheid" en spreekt
zich bij voortduring uit tegen
het uiteenvallen van Irak. Net
als tijdens de verdeling van
het land na de Eerste Wereld
oorlog is er, vooral in de ogen
van de westerse mogendheden
en de landen in de regio, ook
nu geen plaats voor een onaf
hankelijk Kurdistan.
WIM KUNST
\i EN WISKE
DE MYSTERIEUZE MIJN
(c) Standaard Ultgeverl|/Wavery Productions
Afpersing Italiaanse
ondernemers onvermijdelijk
(Van onze correspondent
Aart Heering)
ROME Een rechter in
de Siciliaanse stad Catania
heeft onlangs een groep
vooraanstaande onderne
mers vrijgesproken van de
beschuldiging van steun
aan de maffia. De be
klaagden hadden toegege
ven, dat zij lokale mafiosi
grote sommen gelds had
den geschonken, maar
volgens rechter Luigi Rus-
so was daarbij geen sprake
van een strafbaar feit, om
dat zij handelden in een
situatie van overmacht.
„Wie niet betaalt, ziet onher
roepelijk zijn bedrijf in
vlammen opgaan. Dus als
niemand betaalt, gaat de Si
ciliaanse economie te gron
de", legde hij uit in het dag
blad La Repubblica. Dat
twee van de belangrijkste
Catanese industriëlen boven
dien in geregeld contact ver
keerden met voortvluchtige
bendeleiders, kon hen vol
gens de rechter evenmin
worden aangewreven, omdat
persoonlijke contacten met
de afperser nu eenmaal een
noodzakelijk kwaad zijn. De
vrijspraak leidde in de Itali
aanse pers tot furieuze pro
testen, onder koppen als 'Af
persing gewettigd', 'Overga
ve van het recht' en 'Vrij
baan voor de maffia'. Maar
niemand kon beweren, dat
de motivatie van de rechter
niet ontsproten is aan de rea
liteit.
BIOGRAFE KITTY KELLEY:
NEW YORK „Eerlijk
gezegd stond ik niet te
trappelen", vertelt Kitty
Kelley, de schrijfster van
de ongeautoriseerde bio
grafie van Nancy Reagan
waarvan in de eerste
week na de publikatie in
de Verenigde Staten meer
exemplaren over de toon-
baink zijn gegaan dan van
enig ander boek in de re
cente geschiedenis. „Maar
mijn uitgevers vroegen me
over wie ik zou schrijven
als ik nog een biografie
zou doen. Ik zei: 'Mis
schien wel Nancy
Reagan'. Ze vroegen:
'Waarom Nancy en niet
de president?' Ik zei: 'Ik
weet het niet, ze lijkt me
gewoon interessanter'
En wanneer Kelley je 'interes
sant' vindt moet je uitkijken.
Na haar eerste boek in 1975
over vermageringsinstituten
voor de rijken der aarde
wendde ze haar literaire aan
dacht tot de beroemden der
aarde. Toen Jackie Onassis
haar interesse had gewekt ver
scheen een bestseller over
haar in de boekwinkel waarin
Kelly beweerde dat de wedu
we van president Kennedy
met elektro-shocks was behan
deld tegen depressiviteit.
Liz Taylor volgde Onassis, met
details over haar manische
vreetbuien en de onthulling
dat Taylor zwanger was ge
weest van Frank Sinatra maar
zich had laten aborteren. Vijf
jaar later was Sinatra zelf het
slachtoffer van Kelley's
schrijflust. En nu is de beurt
aan mevrouw Reagan.
Gezien Kelley's staat van
dienst zullen sommigen den
ken dat Nancy er nog gemak
kelijk vanaf is gekomen. Vol
gens Kelley waren Nancy's
enige zonden dat ze haar naam
heeft veranderd, haar familie
in de steek heeft gelaten, een
lesbische affaire heeft gehad,
zich omhoog heeft geslapen in
Hollywood, Ronald Reagan
heeft gestrikt door zwanger
van hem te worden, haar per
soneel heeft geterroriseerd,
haar kinderen heeft geslagen,
de scepter heeft gezwaaid tij
dens het presidentschap van
haar man en een buitenechte
lijke verhouding heeft gehad
met eerdergenoemde Sinatra
toen haar man president was.
„Ik wist dat dit project: contro
verse zou zaaien omdat ik één
van de machtigste vrouwen in
het land aanpak", vertelt Kel
ley. „Maar als iets me heeft
verrast dan is dat denk ik wel
de verbijsterende reactie van
het publiek op het boek
Uitverkocht
In de eerste drie dagen dat
Kelley's biografie van Nancy
Reagan te koop was ontvingen
de Amerikaanse uitgevers Si
mon en Schuster nabestellin
gen voor 450.000 exemplaren.
De eerste oplage van 600.000
was na een week vrijwel uit
verkocht.
De 49-jarige schrijfster genoot
al een zekere vermaardheid
door haar eerdere boeken,
maar de afgelopen weken is zij
het brandpunt van een felle
nationale controverse gewor
den. Ronald Reagan, Barbara
Bush en een keur van promi
nente Republikeinen hebben
het boek in het openbaar de
grond in getrapt als schandelij
ke verzinsels. Dit bleek echter
waardevolle publiciteit; Kelley
verdreef Ted Kennedy en het
lijden van de Kurden van veel
voorpagina's en werd door ie
dere radio- en televisiezender
in het land gevraagd voor in
terviews.
„Het is een gekkenhuis ge
weest, een volslagen gekken
huis", aldus Kelley, op weg
van New York naar Washing
ton. „Alles is gewoon in de
war geschopt. Ze hebben me
zoveel laten reizen dat ik
waarschijnlijk niet veel zin
nigs meer uit m'n mond krijg.
Vergeef me".
Haar stem is laag, stroperig,
smekend en bijna verleidelijk.
Het is niet moeilijk je voor te
stellen hoe ze honderden men
sen heeft weten over te halen
dingen te zeggen die ze eigen
lijk helemaal niet kwijt wil
den. Wat kon het per slot van
rekening voor kwaad om ze
deze kleine, mollige vrouw
met de snelle lach en de schit
terende Ierse ogen toe te ver
trouwen?
Kelley beweert dat ze in de
vier jaar dat ze aan de Nancy-
biografie heeft gewerkt 1002
bronnen heeft ondervraagd.
Ze wijst trots op de veertig
bladzijden voetnoten en de ne
gen bladzijden dankbetuigin
gen. Kelley deed de meeste in
terviews zelf, maar ze beschik
te ook over full-time onder
zoekers in Washington en Los
Angeles en betaalde hulp in
New York en Londen.
Ze interviewde mensen uit de
Reagan-kring (de weinigen die
wilden praten) maar benader
de ook bedienden, artsen, kap
pers, chauffeurs, geheim agen
ten, sterren, winkeliers - ie
dereen die de beerput mis
schien een beetje zou kunnen
opentrekken. In veel gevallen,
vooral in de eerste jaren van
het onderzoek, toen Nancy
nog first lady was, stuitte Kel
ley's team op een muur van
stilte. „Dit boek was veel
moeilijker dan de Sinatra-bio-
grafie", legt Kelley uit. „Veel
mensen, vooral van de staf
van mevrouw Reagan, waren
te bang om te praten. Alleen
de vrouw van een Baptistische
geestelijke, die vond dat de
waarheid verteld moest wor
den, was bereid met name ge
noemd te worden. Ze deed het
zelfs ondanks het feit dat haar
man er erg op tegen was".
De vrouw, Shirley Watkins,
vertelt in het boek dat Nancy
zich meer bezig hield met „le
den van koninklijke huizen of
haar rijke vrienden" dan met
de doorsnee Amerikanen, die
zij „met niets dan verachting"
bejegende. Een goede illustra
tie hiervan is een anecdote
van Watkins over een brief
die het Witte Huis ontving
over een jongen die aan spier
dystrofie leed en voor zijn
dood de first lady graag wilde
ontmoeten. „Absoluut niet",
liet Nancy, antwoorden. „Me
vrouw Reagan wil niet dat er
een foto van haar gemaakt
wordt met het een of andere
kwijlende kind aan een beade
mingsapparaat. Dat is te wal
gelijk".
Moord
Uiteindelijk kwamen veel
meer mensen met dergelijke
verhalen. Het resultaat is 603
bladzijden systematische
moord op de hoofdpersoon.
Kelley verontschuldigt zich er
niet voor. „Ik denk dat het
boek voor zichzelf spreekt"
zegt ze. „En ik denk dat de re
actie van de mensen aantoont
dat het duidelijk een gevoelige
snaar heeft geraakt in dit
land".
Kelley omschrijft de biografie
als „het ontrafelen van het
celluloid imago, het opgediste
imago dat we acht jaar lang
hebben gezien". Het boek be
vestigt wat veel mensen al
vermoedden: „Achter het ver
nis van de jurken van Adolfo,
de sjaals van Hermès en de
handtassen van Gucci schuilt
een intrigerende, egoïstische,
gierige helleveeg".
„Ik denk ook dat deze schrij
nende blik op de familie
Reagan zo onthutsend is voor
de mensen omdat het een re
gering was die prat ging op
haar familiewaarden", aldus
Kelley. Schrijnend is een eufe
misme voor de feiten die Kel
ley naar boven haalt over
Nancy's familiewaarden. Vol
gens het boek liet de voormali
ge presidentsvrouwe haar ech
te vader - een nederig verze
keringsagent - in de steek en
loog ze over haar achtergrond;
ze onterfde de twee kinderen
uit het eerste huwelijk van
haar man (Maureen en Mi
chael Reagan) en ze mishan
delde haar eigen zoon en
dochter, Ron Reagan junior en
Patti.
De aandacht van de pers was
vooral gevestigd op Kelley's
onthullingen over de actieve
sekslevens van Ronald en
Nancy tijdens hun Hollywood-
jaren Kelley is daar wat ver
baasd over: „De promiscuïteit
van Hollywood is echt al
eerder gedrukt", zegt ze. „Dat
is echt niets nieuws meer".
Miljonaire
De schrijfster en inmiddels
miljonaire woont alleen in een
landhuis in Georgetown in
Washington. Ze geeft toe dat
ze over één ding wel gepi
keerd is: de hatelijke vergelij
kingen die worden getrokken
tussen haar en haar onder
werp. Net als Nancy draagt
Kelley graag rode pakjes van
Adolfo, heeft ze problemen in
haar privéleven (aan haar hu
welijk kwam vorig jaar na
vijftien jaar een einde) en be
steedt ze ontzettend veel zorg
aan haar uiterlijk. Ze is ook
gevoelig voor kritiek.
„Ik kan daar echt helemaal
niets mee", zegt ze gegriefd
„Ik heb over de machtigste
vrouw van de wereld geschre
ven, maar jullie schrijven al
leen maar over de vrouw die
heeft geschreven over de
machtigste vrouw van de we
reld. Onze levens hebben hele
maal niets gemeen. Ik ben
geen miniatuur-Nancy. Ik heb
niet die" macht, De enige gelij
kenis is dat ik toevallig ook
van rood houd".
JOHN CASSIDY
(c) The Sunday Times
Biografe Kitty Kelly poseert met haar kartonnen slachtoffer Nancy Reagan.
