„Homeopathie is bedrog
van het zuiverste water"
1
mal
Ie
ZATERDAG 20 APRIL 1991 PAGIlj
In een Tielse hal roept het
medium Jomanda tot ze
venduizend gelovigen: „En
dan gaan we nu de kanker
aanpakken". In Alkmaar
schrijft een natuurgeneze-
res onbekommerd wilde-
manskruid voor om zwan
ger te raken. In Breda be
weert een arts dat hij een
patiënt met homeopathi
sche middelen van zijn
naaktloperij afhielp en dat
ook kleptomanen en pyro
manen welkom zijn in zijn
winkeltje. Praktijkgeval
len die aantonen dat de
mensheid in toenemende
mate bedrogen wil worden,
verzuchten ze bij de Vere
niging tegen de Kwakzal
verij (sinds 1881). On
danks de opmars van de
'alterneuten' is de vereni
ging allerminst op sterven
na dood. De laatste twee
jaar in ledental verdubbeld
zet ze ('in het belang van
ieder die zijn beurs en zijn
gezondheid liefheeft') een
nieuw offensief in tegen de
alternatieve geneeswijzen,
of ze nu homeopathie of
acupunctuur heten. Een
interview met bestuurslid
dr. H.A.M. Voorbij uit
Zwolle: „Ze bedriegen
zichzelf en hun patiënten".
ZWOLLE - De alternatieve gene
zers in dit land blijven in opmars:
van tien naar twaalf miljoen con
sulten in twee jaar tijds. De aanver
wante geneesmiddelenindustrie dat
de drankjes, zalfjes en pillen be
reidt, maakt gouden omzetten.
Het succes van 'de alterneuten', zoals hij
zegt, is arts-immunoloog dr. H.A.M.
Voorbij een ergernis. Op zijn werkplek
in het laboratorium van het Zwolse Sop-
hiaziekenhuis, temidden van microsco
pen en bloedplaatjes, merkt deze gevor
derde dertiger op: „Niet zozeer die mil
joenenomzet zit me dwars. Het is ge
woon bedrog, düt stuit me tegen de
borst. Kijk, elke gulden voor een alterna
tieve genezer is er een te veel, maar het
feit dat ze de mensen bewust bedriegen,
dat vind ik schadelijk voor de volksge
zondheid. Ze houden zichzelf voor de
gek, maar ook de patiënt".
Voorbij is penningmeester van de Vere
niging tegen de Kwakzalverij, een soort
gideonsbende van vooral medische we
tenschappers die al sinds 1881 (110 jaar
dus) piskijkers, strijkers en andere ma
giërs bevecht. Maar, en dat is het gekke,
ze trekt ook nog altijd ten strijde tegen
inmiddels klassieke behandelmethoden
als homeopathie en acupunctuur. „Om-
dal ze steunen op bizarre theorieën die
totaal niet bewezen zijn", zegt Voorbij
met afgrijzen.
Onder kwakzalverij verstaat zijn vereni
ging 'elke behandelmethode die niet we
tenschappelijk bewezen of nuttig is'.
„Die definitie beperkt zich dus niet tot
zalven, smeerseltjes en pillen, maar om
val ook alternatieve collega-medici. Je
mag een heleboel theorieën bedenken
maar die moeten goed zijn, je moet ze
verwerpen als ze de toets niet kunnen
doorstaan. Geldt ook voor elk medicijn.
Toetsen of het werkt. Zo niet, weg er
mee".
Natuurgenezers, homeopaten, acupunc
turisten, manueel therapeuten, antropo-
sofen, iriscopisten, haptonomen, son-
nambulislen, Voorbij gooit ze stuk voor
stuk op één hoop: die der kwakzalvers.
Toch kan ook Voorbij er niet onderuit
dat die gewraakte alterneuten successen
boeken met bewezen genezingen. Zuinig
mondje: „Zeker. Maar hoe komen ze er
aan? Rechtvaardigt dat hun behandel
methode? Dan vind je al gauw een rode
draad als je naar al die alternatieve be
handelmethoden kijkt. Ze hebben alle
maal resultaten. Ze claimen dat ze aller
lei soorten ziekten kunnen genezen op
hun manier. Dat maakt ze zo moeilijk te
bestrijden".
Maar wie geneest heeft toch gelijk? Ver
achtelijk gebaar. „Kijk, er is één grote
gemeenschappelijke noemer, namelijk
het psychologisch effect van hun behan
deling op de patiënt. Je kunt dat het pla
cebo-, het nep-effect noemen, maar ik
denk dat het verder gaat. Je kunt zeggen
dat je als homeopathisch arts iemand ge
nezen hebt. Dat kun je zeggen. Maar je
kunt niet zeggen dat je als homeopa
thisch arts iemand genezen hebt doordat
je hem een oplossing hebt gegeven van
D-26, dat is één van de sterkste verdun
ningen die er zijn, zelfs het moleculair
niveau voorbij. Dat spul heeft geen en
kele werking, tenzij je in magie gelooft".
„Hetzelfde geldt voor alle andere alter
natieve behandelmethoden. Je kunt niet
claimen dat de resultaten echt komen
doordat je op die en die plaatsen naal
den in het lichaam hebt gestopt. Of dat
je dat en dat middel hebt gegeven, of op
die en die plek hebt gestreken of dat je
een bepaalde straling hebt uitgezonden.
Ik denk dat die relatie te vaak ten on
rechte gelegd wordt".
Geheimmiddelen
Voor de geneesmiddelen en behandel
methoden van de reguliere geneeskunde
geldt die bewezen werking wel? „Inder
daad. Als je beweert dat het middel
werkt, dat je behandelmethode werkt,
dan zul je dat moeten onderzoeken. In
de orthodoxe geneeskunde is er een aan
tal manieren om dat te bewijzen. Kijk
alleen maar naar de geneesmiddelen.
Hun werkzaamheid moet uit en te na
bewezen zijn alvorens ze door het colle
ge ter beoordeling van geneesmiddelen
JUBILERENDE VERENIGING TEGEN KWAKZALVERIJ
Dr. H.A.M. Voorbij, immunoloog, vindt de alternatieve geneeskunst verlakkerij.
worden toegelaten en geregistreerd. De
bewijsvoering ontbreekt bij de alterna
tieve behandelaars en hun geheimmid
delen".
Voor Voorbij verder kan fulmineren
eerst iets over zijn vereniging. Ze werd
opgericht in een tijd dat het in Neder
land wemelde van de kwakzalvers. Be
strijding van dat fenomeen lag toen voor
de hand. Het was een tijd van wildgroei,
waaraan Thorbecke met zijn befaamde
wet op de uitoefening der geneeskunst
paal en perk stelde. Niettemin, uitge
roeid is de kwakzalverij nimmer. De
vereniging die in haar begintijd zo'n dui
zend leden telde hield de jaren door be
staansrecht. Ze kwijnde nimmer weg,
ook al waren er op zeker moment nog
maar driehonderd contribuanten. Het
zijn er nu zo'n zeshonderd. Een verdub
beling in enkele jaren tijd, meldt Voorbij
met enige voldoening. Ruim de helft is
arts, maar er zitten ook medische leken
en zelfs alternatieve genezers bij.
De laatste lijd vooral richt de vereniging
in het Aktieblad haar scherp geslepen
pen op de Haagse politiek die allerlei
vormen van kwakzalverij zou toelaten,
zo niet bevorderen. Homeopatische pro-
dukten bijvoorbeeld zijn vrijgesteld van
aanmelding bij het geneesmiddelencolle-
gc. Ze zijn bij elke drogist vrij te koop
en zitten (sinds 1 mei '89) gewoon in het
ziekenfondspakket. Een misstand, vindt
Voorbij.
Bedrog
Hij vindt dat die middelen uit het zie
kenfondspakket moeten worden gegooid.
„Ik denk dat de homeopathie nog steeds
geen plaats heeft binnen de geneeskun
de. Dus het zou sowieso nooit vergoed
moeten worden door de ziekenfondsen
of ziektekostenverzekeraars. Zo lang ge
woon niet aangetoond is dat de werking
echt komt van het voorgeschreven op-
lossinkje kun je ook nooit stellen dat het
vergoed mag worden. Het is in mijn
ogen echt bedrog van het zuiverste wa
ter". Hij kan om z'n eigen beeldspraak
glimlachen, zij het voorzichtig.
Hoog tijd om die middelen verplicht
aan te melden bij het geneesmiddelen
college, want dan zal de werking door
onderzoek aangetoond moeten worden.
„Dat zou je kunnen bedenken ja. Maar
dan zeg ik weer: het heeft geen zin om
een kokospalm op de noordpool te gaan
zoeken. Er zit niks in die middelen, dus
hoef je de werking ook niet te onderzoe
ken. We weten allemaal dat twee keer
twee vier is en geen vijf'.
„De geclaimde werking berust op vol
strekt onnozele, wetenschappelijk reeds
lang achterhaalde theorieën. Waarom
zou je daar geld in steken? Dan ben je
net zo idioot bezig als het subsidiëren
van homeopathie bij zieke bomen op de
Veluwe zoals VROM doet. Dat is ge
woon lariekoek. Dat is zondegeld dat je
beter kunt besteden aan goed gefundeerd
onderzoek, wetenschappelijk goed on
derbouwd onderzoek".
Geloof
Misschien moeten we vaststellen dat een
goed geschud Vogel-drankje plus een
scheut geloof toch geneest. „Ik zal de
laatste zijn om dat te ontkennen. Ik ben
ervan overtuigd dat het werkt. Het is ge
woon zo dat homeopathische drankjes
helpen". Snuift verachtelijk. „Maar in
derdaad, dat komt niet door dat drankje,
maar doodgewoon denk ik door het feit
dat mensen erin geloven".
Vanuit zijn vakgebied komt hij aanzet
ten met onderzoeken uit binnen- en bui
tenland, waarin heel duidelijk wordt
aangetoond hoe sterk de psyche kan in
werken op het immunologisch systeem,
op het afweersysteem van het lichaam.
„In de praktijk zie je dat bijvoorbeeld
bij het doodgaan van een partner, dat
ook de ander sterk achteruit gaat. Het te
genovergestelde effect zie je eveneens,
dat mensen met tumoren die door psy
chische inwerking gedragsveranderingen
ondergaan betere overlevingskansen
hebben dan mensen die geen gedragsver
anderingen ondergaan".
Met beheerste geestdrift verhaalt hij van
een psychotherapeutisch onderzoek on
der kankerpatiënten in het Anthonie-
van-Leeuwenhoekziekenhuis. „Dat toont
aan dat je door te werken aan de instel
ling van jezelf ten opzichte van een be
paalde ziekte het genezingsproces kunt
bevorderen. Er zitten onverklaarbare ge
nezingen bij. Mensen die waren opgege
ven door de medische stand. Dan zie je
dat door bepaalde gedragsverandering
(„ik ga maar gewoon weer m'n eigen
gangetje, doen wat ik leuk vind") bij
deze mensen vaker dit soort onverklaar
bare genezingen voorkomen. Waarvan je
als medicus zegt: 99 procent van de
mensen met zo'n kwaal in dat stadium
gaat dood". Opeens weer verontwaar
digd: „Met die resulaten schermen de al
ternatieve genezers. Zo van 'kijk 'ns, op
gegeven door de medische stand en toch
genezen'. Maar nogmaals, dat komt dan
niet doordat ze een Moerman-dieet heb
ben gevolgd of doordat ze bij een ge
bedsgenezer zijn geweest. Dat komt
doordat ze in zichzelf geloven en dan be
ter worden".
Lariekoek
U wilt ook de Moerman-therapie als
flauwekul afdoen? „Ja. De gehele theorie
achter de Moerman-therapie, die experi
menten op duiven die zogenaamd geen
kanker kunnen krijgen, is achterhaald.
Da's gewoon lariekoek. Dat is onder
zocht door Rob Koster van het Konin
gin Wilhelminafonds, al in 1964 of daar
omtrent. En daar is gewoon uitgekomen
FOTO: JAN DROST
dat duiven net zo goed kanker kunnen
krijgen en dat die hele theorie van Moer
man gewoon niet klopt".
„Dat wil natuurlijk niet zeggen, dat
Moerman geen patiënten had die gene
zen zijn ofschoon ze door de medische
stand opgegeven waren, maar dat komt
niet door de duivenkost die hij ze voor
schotelde. Er is in elk geval geen directe
relatie. Nogmaals, ik denk dat die men
sen gewoon gingen geloven in hun beter
worden en we weten dat dat op zich al
heel gunstig werkt op hun ziekzijn".
Dat het gros van de alternatieve gene
zers niet medisch geschoold is ligt hem
ook zwaar op de maag. „Daardoor gaan
de mensen te laat naar een echte dokter.
Daarvan zijn -tig voorbeelden te noe
men. Als een arts een fout maakt krijgt
hij op z'n donder. Er wordt toezicht op
gehouden. Maar neem een manueel the
rapeut die iemand behandelt voor rug
klachten. Waarbij hij dan een dwarslae
sie veroorzaakt omdat die patiënt een
tumor blijkt te hebben in een van z'n
ruggewervels die door de therapeut ka
pot gedrukt wordt. Die wervels zijn dan
namelijk bros. Dat zijn van die praktijk
voorbeelden die vaak voorkomen bij
mensen die totaal niet bevoegd zijn om
geneeskunde uit te oefenen".
Huisartsen
eide:
'jfde s
j fcdstrij
- lekker
irden
last h
spon
de
[et de
[ondse
rijgt.
asse
stig tc
3.
rmati
einig
ieschoi
Warr
voor
iarin d
iaf di
len bi
iel va
tste g
liden k
de
:rnem
twee
Micl
[kken.
beste
rr
steeds meer aan om artsen in of"
te trainen in wetenschap, dat wil
test je theorieën en wees kritiscP die
resultaten. Huisartsen, de meesïmlede
niet gepromoveerd, passen boM60 1
kennis toe. Huisartsen staan ved
kritisch tegenover de vraag wat^e'd-
niet deugdelijk is". jsieve
Zijn het dan goed opgeleide kK actl<
vers? Voorbij grijnst moeizaanftuss€
hoor je mij niet zeggen, maar ik
nig waardering voor alternatief bfa' 14
lende artsen. Ik kan me heel goel 8°''
stellen dat je patiënten wilt hebt£nwoc
ker, goede alternatieve therapeufentori
len mensen helpen, willen menseu kutl
maken. Ze zien gewoon dat hun5rten
van de orthodoxe geneeskunst jm aar
schiet en dat je dingen kunt bn iede
met placebo-effecten, met nepmiwel v
en autosuggestie, onder de moe? vertr
mer van alternatieve geneeswijs Dek
nög denk ik: waar ben je mee bjkken.'
Dekk
Inderdaad is iedereen in dit land be
voegd het bord 'therapeut' op de huis
deur te spijkeren, maar er valt toch niet
te ontkennen dat er ook heel wat acade
misch gevormde alternatieve genezers
zijn. Denk bijvoorbeeld aan het groeien
de leger homeopathische huisartsen.
„U slaat de spijker op de kop, zij het
aan de verkeerde kant. Kijk, huisartsen
zijn in het algemeen geen wetenschappe
lijk opgeleide personen. Geneeskunde is
in feite geen wetenschap. Dat wordt na
tuurlijk wel geclaimd. Men doet er ook
verkoopt rotzooi onder het mom
mensen daarvan beter worden. YJerstl
dan water en doe daar niet ri^ra E
over". Niemand gelooft in wate^ac en
wel in de drankjes van meneer VJ 6-2 a
ons op z'n 89e als een jeugdig^ Mets
straaltje aanblikt, althans in de ad1 n,el
tie. Als dat geloof voor hele volfm w?
men genezend werkt, wat is daa#®veni
tegen? De reguliere geneeskunst0™8 c
stuk duurder. pd ee'
„Jawel, maar dan kun je het afdde
een klassieke uitspraak van Goetl331" K
Aberglauben gehort zum Wesp"aan
Menschen'. Of met de wijsheid:"). me
reld wil bedrogen worden, dus WJn-
bedrogen. Dat zit gewoon in dt: Pers
Geloof en bijgeloof en magie. Altrkt
ve genezers hebben een bepaaldé" s
om zich heen, van bovennatuurt z'Jn
waar ze ook vaak aanspraak opj|n °P
Zo van: ja, we weten het nog nle heb
maal, maar er zit meer in dar
maar die oneindig verdunde stotjyg
Blondeharen t eerst
öt bel
Van de theorie van meneer HahijDen
de vader van de homeopathie, i^ker r
niks hebben? En wij maar denke|f hjk
hedendaagse wetenschap nog'ssing
dankbaar gebruik maakt van zijn dezel:
pe 'het gelijke met het gelijkendrmoni
zen'. „In zekere zin, maar we zijjnzove
heel stuk verder. Voor zijn tij'™3 B
1779, was het geen gekke theoriëuwse
lijk zijn we verder gegaan met dperste
rie als je praat over immunisatie
mand een virusinfectie krijgt g^Bi
hem ook een hele lage dosis van
rus, zodat het lichaam antistoffefl"
tegen het virus en daardoor' 1
tegen een infectie".
„Dat was in die tijd helemJ
vreemd. Dat gaat alleen heel ra
den als je verdunningen gebruill
in de eerste plaats zo dun maall
kunt zeggen dat je er op molecl
veau niets meer van terugvind^
tweede als je daar nog 'ns een I
of andere magische energie aan t
voegen door te gaan schudden. T
het heel vreemd worden. Dan i
thodoxe geneeskunst toch veel vJ
komen in die 150 jaar dat ze seit
zig is". I
„Je krijgt excessen. Ze verklaren!
ternatieve geneeswijze als een
voor alle kwalen, terwijl de on
geneeskunde haar chirurgie heefi
terne geneeskunde, de farm!
kortom een heel scala van behal
thoden om tot een genezing tel
Maar nee, bij de homeopathie mï
komen uit een drankje. Versq
soorten drankjes die passen bij jl
haren en je blauwe ogen".
Blonde haren en blauwe ogen?!
kend: „Ja, ik heb indertijd aanl
ook colleges homeopathie gevj
professor Van 't Riet. Hij was ce
tengewoon hoogleraar. Hij vertr
keer dat hij 's nachts om drie ut
beid werd door een moeder i
meisje van vijf jaar. Ze leed
nauwdheid, ze had blond haar en
ogen. En toen dacht hij: oh dan!
dit middel geven, dat past bij di(
Zo werkt de homeopathie. Dai
onderuit van je stoel en je denk;
jonge, is dat geneeskunde die ik
ren aan de VU? Hoe is het mogf
iemand daarin gelooft". rbarii
HOMME
CcidócGotvumt
