9
Geen woorden
maar Dales
1
mal
Ie
--oosthuizen
ZATERDAG 20 APRIL 1991 PAGINA 27
De voor de PvdA rampzalige
statenverkiezingen in maart
brachten PvdA-kamerlid Ad
Melkert op het idee om slecht
functionerende bewindslieden te
vervangen. Als het aan hem lag
zou bijvoorbeeld zijn partijgenote
Ien Dales, minister van
binnenlandse zaken,
onmiddellijk van het politieke
toneel mogen verdwijnen. De
suggestie van Melkert kreeg
echter geen enkele bijval en
smoorde in een brij van verwijten
aan diens eigen adres. Ien Dales
haalde de schouders erover op en
regeerde lustig verder. Intussen
bleef wel de vraag overeind hoe
Dales als minister functioneert.
Een rondgang langs mensen die
veel met haar te maken hebben,
leverde verrassende resultaten op.
PvdA-kamerlid
Melken wilde niet
goed
functionerende
ministers de laan
uitsturen. Ien
Dales zou zo'n
minister zijn.
Maar hij blijkt
alleen te staan in
de opvatting. Over
Ien Dales vrijwel
niets dan lof in
het Haagse
wereldje.
fiAAG - Arnhemse meisjes beho-
de bekende Nederlandse koekjes-
Ien Dales is ook een Arnhems
De vergelijking met een hapklare
lij gaat weliswaar mank, maar dat
iets af aan het feit dat de minister
//nnenlandse zaken in de Gelderse
is geboren en getogen.
er als Catharina Isabella ter
op 18 oktober 1931 in een Neder-
ÜHBltHervormd middenstandsmilieu.
ader, groothandelaar in bouwma-
reid b over'eed toen ze tien jaar oud
voor de achtergebleven gezinsle-
MC toeder en drie kinderen (Ien had
"Riddels een broertje en zusje bijge-
HOl, braken zware tijden aan. Alle
„---moesten worden bijgezet om de
boven water te houden. Boven-
TEL. Oas het oorlog en dat maakte de le-
istandigheden er niet bepaald ge-
lijker op.
zij niet afhankelijk wilde zijn
en mager weduwenpensioentje,
hoeder Dales een baan. Dat had
een voor haar zelf maar ook voor
Iflderen vergaande consequenties,
48. 3e huishoudelijke taken moesten
\le gezinsleden worden verdeeld.
pn, het oudste kind, was hierbij
■^ngrijke rol weggelegd. Zo leerde
!&oeg zelfstandig te denken en be-
:n te nemen. De jaren veertig
dan ook mede bijgedragen aan
igo van de 'kordate tante' dat zij
jaren zou verwerven,
behaalde Ien Dales het einddi-
BS-B. Haar sociale en religieuze
ig brachten haar vervolgens naar
J ormde studiecentrum 'Kerk en
■hin Driebergen, waar zij werd op-
*<i*lot jeugdwerkleidster en Werker
""elijke Arbeid (Wika), een maat-
Iijic werker in dienst van de
n bleef in dienst van Kerk en
klom geleidelijk op in de hiërar-
»««^werd er in 1968 benoemd tot di-
3 In datzelfde jaar meldde ze zich
lid van de PvdA, een partij waar-
overigens al een jaar of twintig
ppw belangstelling had gekoesterd,
haar grote voorbeelden was de
nt Wim Banning, die in 1946 tot
j! "i»hters van de PvdA had behoord.
tnoor zijn opvattingen was de com-
'ÉJf van christen en socialist voor
vanzelfsprekendheid geworden.
j fse wind
ike bekendheid kreeg Ien Dales
981toen ze staatssecretaris van
zaken werd in het tweede kabi-
d in de jaren daarvoor al enkele
_een nieuwe wending genomen.
U 7ad inmiddels een doctoraalstudie
Iragogie afgerond (de wetenschap
IGQ3 bezighoudt met de ontwikkeling
ning van volwassenen), was tus-
- Hol5, en 1977 werkzaam geweest als
itie-adviseur voor bedrijven en
ofgen en had daarna het aanbod
0id om directeur te worden van de
jdgfitelijke Sociale Dienst in Rotter-
e waarop zij daar een nieuwe or-
itlB.e op poten zette en een frisse
de ambtelijke molens blies, bleef
jode bolwerk (dat de havenstad
g was) en ook in de top van de
iet onopgemerkt. De toenmalige
fider Den Uyl aarzelde dan ook
n hij de kans kreeg Ien Dales de
litiek binnen te halen.
:ede kabinet-Van Agt werd geen
het beleid dat Ien Dales sa-
;t Joop den Uyl gedurende acht
n op Sociale Zaken trachtte te
oogstte weinig waardering. Het
am onder meer hard in botsing
'vakbonden, die het onbegrijpe
lijk vonden dat uitgerekend deze twee
PvdA-bewindslieden het in hun hoofd
hadden gehaald de eerste twee ziekteda
gen door een werknemer zelf te laten
betalen. De woedende reacties leverden
zelfs een nieuw Nederlands woord op:
'schandales'.
Opmerkelijk was overigens dat het ima
go van Dales daar nauwelijks onder
leed. Gedurende haar kortstondige op
treden als bewindsvrouw had ze door
haar onconventionele en eigenzinnige
uitstraling en haar nuchtere, met humor
doorspekte taalgebruik op veel burgers
een verpletterende indruk gemaakt. Dat
kwam onder meer tot uiting in een vrij
hoge score bij populariteitsonderzoeken
en in het respectabele aantal van 29.000
voorkeurstemmen bij de kamerverkie
zingen in het najaar van 1982.
Bestuurdersbloed
Ien Dales had echter beter geen kamerlid
kunnen worden, erkent menigeen in
haar omgeving nu. Het kamerlidmaat
schap lag haar niet. „Zij houdt niet van
oeverloos vergaderen, en zeker niet als
het om punten en komma's gaat", zegt
iemand die haar goed kent. „Het be
stuurdersbloed dat in haar zit, verzet
zich daartegen. Ien Dales wandelt liever
langs de grote lijnen, delegeert graag en
wil zo snel mogelijk resultaten zien: geen
woorden maar daden. Sommigen noem
den haar in die tijd lui, maar dat is ze
absoluut niet. Ze zat gewoon op de ver
keerde plaats".
In het voorjaar van 1983 doemde er
voor Dales een kans op om opnieuw een
bestuurdersfunctie te gaan vervullen. Er
moest een nieuwe burgemeester van
Amsterdam worden benoemd en op het
Binnenhof zoemde haar naam als een
van de kandidaten rond. Veel Amster
dammers hadden daar wel oren naar,
want Dales was nog steeds een populaire
vrouw. Er werd zelfs een handtekenin
genactie voor haar georganiseerd, die
ruim tienduizend reacties opleverde. Het
mocht echter niet baten. Het eerste kabi-
net-Lubbers gaf de voorkeur aan de pas
getrouwde ex-minister en ras-Mokumer
Ed van Thijn boven de ongehuwde en
niet uit Amsterdam afkomstige Ien Da
les.
Vier jaar later belandde Dales toch op
een burgemeesterspost, in Nijmegen,
maar tijd om lekker in haar element te
komen kreeg ze er nauwelijks. Toen in
het najaar van 1989 het kabinet-Lub-
bers/Kok in de steigers stond, deed Wim
Kok (zeven jaar eerder in zijn rol als
FNV-voorzitter nog Dales' grootste op
ponent) een dringend beroep op de eer
ste burgeres van de Karelstad om het
ministerie van binnenlandse zaken voor
haar rekening te nemen. Die uitdaging
kon Dales moeilijk weigeren. Ze zei ja,
excuseerde zich tegenover de Nijmege-
naren, die haar node lieten gaan, en
beende op 7 november 1989 gewapend
met een fors uitgevallen handtas het
haar toebedachte departement binnen.
Vastberaden
De ambtenaren die direct met haar te
maken kregen, herinneren zich de eerste
weken na Dales' entree nog zeer goed.
„We waren de ietwat stijve en formele
Cees van Dijk gewend. Wat dat betreft
kregen we een enorme omslag te verwer
ken", zegt een hoge ambtenaar. „Dales
was heel andere koek: joviaal, onom
wonden in haar spraakgebruik, geïnte
resseerd in dingen van persoonlijke
aard. Er ontstond al gauw een veel losser
werkklimaat. Het klopte ook wat we
hadden gehoord over haar managers
kwaliteiten. Die heeft ze beslist. Ze con
centreert zich op de hoofdlijnen en is
wars van details. Van Dijk was een Piet
je Precies, die alles tot op de komma
wilde regelen. Dales geeft ambtenaren
veel vaker de vrije hand".
Ook bepaalde werkmethoden werden
door toedoen van Dales veranderd. Zo
introduceerde zij op haar ministerie on
der meer het verschijnsel 'werkconferen
ties', discussiebijeenkomsten waar met
een aantal ambtenaren en deskundigen
'van buiten' een bepaald probleem bij de
kop wordt gepakt en van alle kanten
wordt belicht. „Daarbij prikkelt ze alle
deelnemers om met eigen ideeën op de
proppen te komen. Dat werkt heel sti
mulerend en het schept bovendien een
band", aldus de topambtenaar. „Type
rend voor haar is ook haar consequente
gedrag. Als ze eenmaal een bepaalde lijn
heeft gekozen, wijkt ze daar vrijwel
nooit meer vanaf. Ien Dales is geen sjoe
melaar. Vastberaden, dat is een woord
dat echt bij haar hoort".
Ook de vertegenwoordigers van de amb
tenarenbonden, die herhaaldelijk bij Da-
les over de vloer komen omdat de mi
nister van binnenlandse zaken nu een
maal geldt als de baas van het over
heidspersoneel, zijn zeer over de minis
ter te spreken.
Loek Poell, voorzitter van de aan het
CNV gelieerde ambtenarenbond CFO:
„Je kunt haar in een paar woorden neer
zetten: zeer doelmatig, zeer betrouwbaar
en zeer vriendelijk. Bovendien kan ze
héél goed luisteren, en wat nog belangrij
ker is: ze doet daar ook wat mee. Het
gaat niet het ene oor in en het andere
weer uit. Je moet overigens niet bij haar
aankomen met kleine dingen. Die laat ze
aan haar ambtenaren over. Ze heeft ook
een hekel aan overbodig gepraat. Als we
met de onderhandelaars van de verschil
lende ambtenarencentrales bij haar aan
tafel zitten en Piet zegt hetzelfde als Jan
net heeft gedaan, dan mompelt ze: „Dat
heb ik net al gehoord, dat weet ik nu
wel".
Mike Blijleven, voorzitter van de poli
tiebond ACP. steekt eveneens de lof
trompet over de bewindsvrouw. „Ze is
een ontzettend verfrissend mens. Hele
maal zichzelf ook, zonder poespas. En
goudeerlijk. Ze doet wat ze belooft en
komt alle afspraken na. De manier waar
op zij de afgelopen anderhalf jaar vaart
heeft gezet achter de reorganisatie van
de politie vind ik geweldig. Ze wéét ook
veel over de politie, mede doordat ze
daar in Nijmegen als burgemeester heel
direct mee te maken heeft gehad, en ze
In de Tweede Kamer reageren de des
kundigen op het gebied van binnenland
se zaken en het politiebeleid over het al
gemeen niet veel anders. Twee uitzonde
ringen zijn er slechts, of liever gezegd:
anderhalve uitzondering.
Hans Dijkstal (VVD) is ronduit teleurge
steld in de minister. „Ik zeg het met eni
ge treurnis, want ik had veel van haar
verwacht. Maar het is niet anders: ze is
me tot nu toe zwaar tegengevallen. Voor
mij is ze niet de kordate tante die ze
heet te zijn, althans, zo komt ze in de
kamerdebatten niet over. Het grootste
probleem van Dales is dat ze vaak niet
goed genoeg weet waar het over gaat!
Haar dossierkennis is te gering en daar
door moet ze te vaak op haar ambtena
ren terugvallen. Haar verdediging is dan
ook vaak zwak. Ik weet wel dat ze zich
niet graag met details bezighoudt, maar
de lijnen die zij in haar hoofd heeft vind
ik wel erg grofmazig"
Met dat laatste kampt ook Jacob Kohn-
stamm van D66, zij het dat hij zich ge
nuanceerder uitlaat dan Dijkstal. „Laat
ik vooropstellen dat ik haar een vrouw
met goede bestuurscapaciteiten vind.
Ook haar typische stijl van optreden
waardeer ik wel. Eindelijk eens niet zo'n
gestroomlijnd type op een ministers-
stoel. Maar soms slaat ze iets te ver
door. Ze moet leren de kamerleden fat
soenlijker van repliek te dienen, want ze
blaft meer dan strikt noodzakelijk is. Als
Ien Dales ergens onvoldoende van af
weet, wordt ze onhebbelijk. Dan gaat ze
dingen zeggen die kleinerend overkomen
en zelfs als stoten onder de gordel kun
nen worden ervaren. Ik heb wat dat be
treft al een paar flinke botsingen met
haar gehad en als ze op dat punt niet
verandert, zal dat nog wel vaker voorko
men".
„Ze bedoelt het misschien niet altijd zo
kwaad hoor. Een poosje geleden maakte
ze me met een paar opmerkingen tijdens
een debat witheet. Toen ik me daar na
afloop over beklaagde en tegen haar zei
dat ik me onheus bejegend voelde, sloeg
ze een moederlijke arm om me heen
- ik kon geen kant meer op - en sleepte
me mee naar de ministerskamer om het
uit te praten".
Geen partijpion
Gert Schutte van het GPV geeft toe Da-
les graag te mogen. „Ze weet wat ze wil
en komt daar rond voor uit. Daarbij is
ze niet bang om besluiten te nemen die
niet populair zijn. Wat ik ook in haar
waardeer is dat ze zich niet opstelt als
een pion van haar partij. Ze toont een
grote onafhankelijkheid en luistert echt
goed naar alle kanten".
Wim Mateman (CDA) laat zich in soort
gelijke bewoordingen uit. „Ze lijkt me
niet zo partijpolitiek gebonden. O. zegt
Schutte dat ook? Zie je. dat valt echt op.
Ik zou haar vooral willen betitelen als
een mens van goede wil. Dat straalt er
van af. Ze doet niet mee aan allerlei
spelletjes, ze volgt gewoon haar eigen
koers en heeft er overigens ook geen
moeite mee om fouten toe te geven. Ei
genlijk zie ik maar twee minpuntjes:
haar dossierkennis en haar kennis van
het staatsrecht zouden wat groter
moeten zijn. Maar verder vind ik haar
een ontwapenende en goede minister".
De Dales-kenner bij uitstek in de PvdA-
fractie is Pieter StofTelen. Gedurende
zijn zeventienjarig kamerlidmaatschap
heeft hij al heel wat ministers van bin
nenlandse zaken de revue zien passeren.
Ien Dales is hij inmiddels tot zijn favo
rieten gaan rekenen.
„Ik geef toe: ze maakte in de Kamer een
moeizame start", zegt StofTelen. „Vooral
de manier waarop ze de sociale vernieu
wing propageerde verliep nogal stroef.
Maar nu loopt alles echt lekker. Niet al
leen de sociale vernieuwing, die al in
heel veel gemeenten in praktijk wordt
gebracht, maar ook de politiereorganisa
tie. de efficiencyverbetering in het amb-
tenarapparaat en het overleg met de
bonden van overheidspersoneel. Ze is
zelfs de weg ingeslagen naar een iets gro
tere openheid over de BVD. Per saldo is
mijn oordeel over Dales momenteel bui
tengewoon positief'.
Voor StofTelen staat het vast dat zijn
fractiegenoot Melkert deplank finaal
heeft misgeslagen toen hij Dales als
slecht functionerende minister aanwees.
„Zo wordt in onze fractie helemaal niet
over Ien gedacht. Het is ook nooit een
punt van discussie geweest. Vraag maar
na, je zult overal hetzelfde horen als wat
ik nu vertel. Ik denk trouwens dat Ien
ook onder grote delen van de bevolking
een goede naam heeft. Ze bouwt geen
toeren, is recht door zee, praat recht
voor z'n raap en is erg gericht op resulta
ten. Geen flauwekul, maar daden, daar
gaat het haar om. Dat zien veel mensen
graag, en zeker als het politici betreft".
DICK VAN RIETSCHOTEN
inse Rivièra mag er dan een
uitliggen bij de toeristen
n dictators en anderssoortige
jten hebben voor de 'Cöte'
:eds een warme
^e„ing.
He die zich wil troosten met een
.jpmbad, tennisbanen en vrij
op de azuren kust heet Michel
Aoun, voormalig leider van christelijk
Libanon. Makelaars in de omgeving van
Nice zijn al enige tiid bezig een geschikt
onderkomen te zoeken voor het asiel dat
de Franse regering de rebellerende
generaal (hij heeft zijn toevlucht gezocht
in de Franse ambassade in Libanon)
toezegde. Aoun zal dan wel eerst 32
miljoen dollar moeten terugstorten die
hij - volgens de huidige Libanese
regering - zou hebben gepikt uit de
staatskas. Een veer die de generaal
kennelijk kan laten, want naar verluidt is
hij geintereseerd in de villa van Jacques
Meaecin, ex-burgemeester van Nice. De
laatste gaat - net als Aoun - gebukt
onder enige miskenning. Door de Franse
regering verdacht van miljoenenfraude
vond hij het verstandiger naar Uruguay
te vluchten. In afwachting van betere
tijden is hij daar nu T-shirt-verkoper.
De villa Medecin - die door de Franse
regering te koop is aangeboden vanwege
een slordige zeven miljoen
belastingschuld - is de moeite waard.
Fraai gelegen in het achterland van Nice
dertig kamers, negen badkamers, negen
hectare tuin met tennisbanen en
zwembaden en, ook aardig, een prive-
bioscoopje. De waarde van het optrekje
ligt tussen de vier en zeven miljoen
gulden. Maar omdat zich bij een veiling
officieel geen kandidaatkoper meldde
óverweegt de Franse regering de villa tot
staatsverbliif te promoveren voor Hoge
Buitenlandse Gasten. Aoun zou daarvoor
in aanmerking komen, ware het niet dat
de generaal liever huiseigenaar dan gast
is.
Mocht de villa hem door de vingers
glippen dan zijn er gelukkig
alternatieven. In een in onroerend goed
gespecialiseerd weekblad stonden
onlangs wat aardige troosthuizen.
Vlakbij Cannes bijvoorbeeld in de Palm-
Beachbuurt. Villa, vijf kamers, 120
vierkante meter vloeroppervlakte (wat
krap, waarschijnlijk), 145 vierkante
meter terras, lift en garage voor nog
geen anderhalf miljoen gulaen. Voor een
ruimere woning nabij Monaco met
zwembad hoeft er maar een miljoentje
bij.
Maar voor die bedragen heb je ook
buren. De familie van Noriega, de
treurige Panamees, of de geplaagde
Haïtiaan Jean-Clauae Duvalier
bijvoorbeeld, beter berucht als Baby Doe.
In 1986 bood de Franse regering hem
'maximaal twee weken' onderdak aan de
'Cóte', bij wijze van hulp aan de nieuwe
Haitiaanse regering. Die twee weken zijn
inmiddels vijfjaar geworden en niet
helemaal gelukkig met ziin enorme villa,
is de ex-dictator verhuisd naar Mougins.
De 120 miljoen dollar die de Haitiaanse
regering van hem claimt heten veilig
opgeborgen in Zwitserland.
Voor menseneter Jean-Bedel Bokassa,
ex-keizer van de Centraal Afrikaans
Republiek, is de gastvrijheid aan de Cóte
d'Azur helaas voorbij. Toen zijn geld op
was kreeg hij heimwee en misschien ook
wroeging.
BOB VAN HUÊT
Ccidóc Qowuvnt'
