„Orgaandonatie levert
problemen op voor
iet leven na de dood"
Toeristen blijven weg
uit Joegoslavië
CeidócGotmwit
Duivelseiland?
ZATERDAG 13 APRIL 1991 PAGINA 33
NIEUW VENNEP - Orgaandona
tie is een betrekkelijk jong begrip
in tie medische wetenschap. Een
nog gezond orgaan van een overle
dene wordt afgestaan aan een ern
stig zieke, die daardoor mogelijk
kan genezen. De mogelijkheid be
staat zelfs dat een blinde het licht
in de ogen krijgt als de hoornvlie
zen van een gestorvene bij hem
worden aangebracht.
Is orgaandonatie een laatste goede daad
van een overledene, die immers toch
niets meer aan zijn organen heeft? Cora
Wemelsfelder van de Werkgroep Bezin
ning Orgaandonatie is van mening dat
het wegnemen van organen zonder toe
stemming van de donor problemen kan
opleveren voor het leven na de dood. En
toch zal het, als het aan de regering ligt,
binnenkort mogelijk worden ook orga
nen weg te snijden bij een gestorvene die
daarover zijn wil niet kenbaar heeft ge
maakt.
Ongeveer een jaar geleden las Cora We
melsfelder uit Nieuw Vennep een artikel
in een krant met als titel 'Zijn wij te gie
rig om zelfs na de dood iets te geven?'.
Vanaf dat moment was zij vastbesloten
actie te ondernemen. „Dat artikel bracht
in mij zo'n onrust teweeg", zegt Cora.
„Het ging mij echt te ver om mensen zo
beschuldigend toe te spreken".
Alle leden van de Werkgroep Bezinning
Orgaandonatie geloven heilig in het le
ven na de dood. Toch is de werkgroep
niet aan een bepaalde godsdienst gebon
den. „Wel zijn we religieus bewust, maar
we willen niet een bepaald etiket opge
plakt krijgen. We hebben een religieus
gevoel dat de schepping heel groots is.
Daarvan heeft de mens al kleine delen
doorgrond, maar er is veel meer dan
onze fysieke ogen en oren kunnen waar
nemen".
Hiernamaals
„Het overgrote deel van de mensheid ge
looft in enige vorm van leven na de
dood. Het hele christendom is ervan
overtuigd dat men naar de hemel gaat.
De Islamieten gaan naar Allah en ook de
oosterse godsdiensten geloven in een
hiernamaals. Uit onderzoeken over bui-
tenlichamelijke ervaringen en bijna
dood-ervaringen komen berichten dat
het lichaam een tijdelijke woning is voor
de ziel. Ik vind dat aan al deze dingen
niet zomaar voorbijgegaan mag wor-
I den".
Cora Wemelsfelder is van mening dat de
ziel in zijn reis naar het hiernamaals rus
tig de tijd moet krijgen het lichaam te
verlaten. „Er is sprake van een drie da
gen durend losmakingsproces waarin de
bewoner van het lichaam de 'woning'
gaat verlaten. De ziel moet de tijd krij
gen het essentiële uit het lichaam te ver
zamelen voor zijn verdere reis naar de
hemel. Als de organen kunstmatig in le
ven worden gehouden om latere trans
plantatie mogelijk te maken kan dat los
makingsproces niet op natuurlijke wijze
plaatsvinden. De ziel kan niet weg om
dat de organen, waar hij zich van los
moet maken, in leven worden gehouden
door middel van beademingsapparatuur.
I De ziel blijft altijd in zekere mate ver-
I bonden met zijn nog levende organen,
I ook als deze in het lichaam van een an-
I der mens voortleven. Ik ken een verhaal
I van een zakenman die een hart heeft ge-
I kregen van een jong meisje. Hij ervaart
I nu echt dat er in hem iets anders geko
men is; meer het vrouwelijke, het zach
te".
Ziel
Veel mensen denken dat de ziel zich al
leen in de hersenen bevindt en dat de
rest van de organen slechts 'gereedschap'
is van de hersenen. Niets is minder waar
volgens de werkgroep. „Het bewustzijn
is verbonden met het hele lichaam, met
alle organen. Alle stemmingen die we
hebben golven immers door ons hele li
chaam heen. Als je bang, blij, boos of ge
schrokken bent, voel je dat in al je cèl-
I len. Iemand die van nature bijvoorbeeld
heel bang of agressief is, merkt dat aan
zijn organen. Al die agressiviteit of angst
golft door een orgaan dat vervolgens
ziek kan worden".
Iemand die plotseling overleden is kan
i grote problemen hebben met het zonder
(Van onze correspondent
Gert van Wijland)
I SPLIT/BELGRADO - De
schreeuw van een eenzame zee
meeuw, de wind die langs de mas-
ten speelt en het zacht kabbelende
water langs de Adriatische kust il
lustreren de rust in de Joegoslavi
sche vakantieplaats Split. Ging de
taal van de zee vorig jaar misschien
wat al te veel ten onder in het ge
schreeuw van straatventers en het
lawaai van bussen vol buitenlandse
toeristen, dit jaar voert het geluid
van de stilte nadrukkelijk de bo
ventoon.
De meeste jachten liggen stil dobberend
in hun boxen, de enkele Joegoslavische
schipper die het zeegat kiest heeft het
ruime sop letterlijk voor zich alleen: het
Joegoslavische toeristenseizoen mag
deze maand officieel zijn begonnen, met
vrijwel geen buitenlandse vakantiegan
ger in zicht maakt de toeristenindustrie
zich nu al op voor een verloren seizoen.
„De boekingen blijven 70 tot 80 procent
achter bij vorig jaar", laat woordvoerster
Ljubica Milojevic van de landelijke toe
ristenbond in Belgrado weten. Zoals elke
Joegoslaaf weet ook zij precies waarom
i de toeristen het zo massaal laten afwe-
ten. „De politieke onrust en de dreiging
van burgeroorlog heeft de mensen bang
gemaakt. Elke keer als er weer een foto
1 met Joegoslavische tanks in de buiten
landse kranten staat, stromen de annule
ringen binnen". Ze hoopt op herstel
maar zoals vorig jaar zal het wel niet
worden, vreest ze.
In 1990 trok Joegoslavië nog rond de 8
miljoen buitenlanders die 43 miljoen
overnachtingen boekten. In totaal brach
ten de toeristen 8 miljard gulden in het
laatje. Onder invloed van de sterk geste
gen prijzen lag het uiteindelijke aantal
bezoekers 40 procent onder dat van
1989, maar daar was een jaar geleden
nog weinig van te merken. Rond Pasen
krioelde de Kroatische kust wel degelijk
van de buitenlanders. De hotels in de
toeristenplaatsen Sibenik, Split, Zadar
en Dubrovnik zaten vol met Engelsen,
Duitsers, Belgen en Italianen, die als al
tijd waren afgekomen op het mooie
weer, de elegante Dalmatische architec
tuur en het relatief schone water van de
Adriatische zee.
Barricades
Receptionist Perkov van het Bellevue
hotel in Split geeft graag toe dat het weer
vorig jaar met Pasen beter was en dat de
prijzen lager waren, maar dat is niet de
reaen waarom de toeristen dit jaar mas
saal zijn weggebleven. „Het zijn de Ser-
ven met hun nationalistische rellen die
de toeristen hebben weggejaagd", be
zweert hij. De Serven voelen zich als
minderheid in de republiek Kroatië be
dreigd door het voornemen van de
Kroatische deelregering om zich van
Joegoslavië af te scheiden. In antwoord
hierop heeft de streek Krajina, waar het
merendeel van de Serven woont, zich op
zijn beurt alvast onafhankelijk van
Kroatië verklaard.
Hoofdstad van de autonome regio is het
stadje Knin, op een uurtje rijden van
Split gelegen. Nadat daar vorig jaar de
eerste toeristen in de barricades vastlie
pen, is het nooit meer rustig geworden.
Joegoslavië, maar vooral de toeristen-
streek Dalmatië, krijgt hiervan de reke
ning gepresenteerd, aldus Perkov, die
niet in nuancering van het etnische pro
bleem gelooft. Tanks in de hoofdstad,
barricades op de belangrijke toeristen-
routes naar de kust, Servische opstande
lingen die vakantiegangers in de loop
van een jachtgeweer laten kijken: goede
reclame voor Joegoslavië als 'vakantie
land voor de hele familie' is het niet, zo
realiseert hij zich. Gekken zijn het, dom
me Serven die de economie om zeep
helpen. Hij zelf is Kroaat en merkt de
gevolgen van de Servische acties aan den
lijve.
Vrijwel alle buitenlandse gasten die met
door Bert van Velzen
PALERMO - Twintig jaar geleden
heb ik op de nagedachtenis van Santa
Rosalia een woedende eed gezworen:
nooit meer zou ik het eiland Sicilië
betreden. De Sicilianen waren veel te
slim voor me: een taxirit van een dik
uur bleek achteraf in een belendende
straat uit te komen en de rekeningen
die ik betaalde vielen altijd zwaar
tegen wegens ingewikkelde toeslagen
en de hoge prijs van extra
broodkorsten en een verdorde bloem
op tafel.
Palermo kreeg toen een nieuwe
riolering van de maffia en uit de
open wonden in hei stadsbeeld sloeg
een verschrikkelijke stank naar de
hemel. In die dagen zou ik een
gemakkelijke prooi geworden zijn van
de Lega Lombarda, de twijfelachtige
protestpartij van Signor Umberto
Bossi, die van oordeel is dat Rome en
het zuiden het nijvere noorden van
Italië uitmelken. Bossi wil drie
federale republieken, zodat het rijke
noorden, met Milaan als hoofdstad,
een grootmacht in de Europese
Gemeenschap kan worden. Het gehate
Rome moet dan maar worden
overgelaten aan de politici en het
zuiden aan de maffia.
De Corriere della Sera heeft dit
denkbeeld van de hand gewezen met
een mooie beeldspraak: 'Als je een
ezel in drie stukken snijdt, kriig je
nog geen drie paarden, en ook niet
wat Bossi denkt) een paard en twee
ezels'.
Nu, na ruim twintig jaar, ben ik
bereid de dure eed op de tombe van
Rosalia te vergeten. Ik wil Sicilië, het
mooiste van de eilanden in de
Middellandse Zee, terugzien. Het is
waar, in de sombere Ucciardone-
gevangenis van Corleone - waar
tussen 1944 en 1948 niet minder dan
153 mannen als gevolg van vendetta's
op straat werden gedood - kunnen ze
geen maffiabaas van betekenis achter
slot en grendel houden. Maar ik zal
me er niet kwaad over maken, zolang
ik maar niet weet hoe hoog de
maffia-toeslag op mijn hotelrekening
is.
En in Agrigento, machtig bolwerk van
de 'onorata societa', zal ik met
plezier een fles witte wijn drinken die
zo droog is als woestijnzand, zolang
ik maar niet het gevoel heb dat er
een onzichtbare maffioso zit mee te
zuipen.
Als je Danilo Dolci wilt geloven kun
je trouwens wel wat begrip opbrengen
voor de kleine meelopertjes in de
Siciliaanse vriendenclub. Je zou ze
kunnen zien als ontspoorde
werklozen.
In zijn boek Banditi a Palermo' geeft
Danilo Dolci een verhelderend
misdaadstatistieke: een collectiefje
van 350 bandieten heeft samen 650
jaar school achter de rug en 3000
jaar gevangenisstraf. In dat licht moet
je niet zeuren over de prijs van een
dorre bloem. Het zal me denk ik tot
op mijn sterfbed wel een raadsel
blijven hoe de grote maffia-baas don
Vito tezelfdertijd symbool van de
georganiseerde misdaad en hoeksteen
van gezag, recht en orde kon zijn.
Don Vito ging dagelijks in beraad
met zijn broer, een aanzienlijk
geestelijke die met monseigneur
diende te worden aangesproken. Hij
organiseerde zowel de grote als de
kleine misdaad, tot hel lichten van
offerblokken in kerken en de bedelarij
te Palermo aan toe. Waar zijn macht
niet reikte, in steden als Catania,
Messina en Syracuse, werden
bedelaars beroofd, terwijl ze in
Palermo bescherming genoten. Als
van een voorname gast van Sicilië per
ongeluk een bontjas was geroofd en
een tas juwelen, dan had don Vito
binnen enkele uren de geroofde
goederen terug, vergezeld van
uitbundige excuses.
In Catania echter kon een bolhoed
van Mussolini worden ontvreemd en
spoorloos blijven, hoezeer er ook werd
gedonderd en gedreigd. Want in
Catania heerste anarchie, terwijl in
don Vito's bolwerken sprake was van
orde en discipline. Mussolini zag
daar het heilzame niet van in en liet
zijn wrede, terroristische politiechef
Mori don I 'ito te Corleone gevangen
zetten, in de verschrikkelijke
Ucciardone. Hij stierf daar, in een
geur van respect en bewondering, aan
een gebroken hart. Vandaag de dag is
het wat rommeliger op Sicilië, maar
de vergezichten blijven wonderschoon.
WERKGROEP IN VERZET TEGEN NIEUWE WET
toestemming wegsnijden van organen.
„Een voorbeeld is het verhaal van een
mevrouw die, nadat zij een niertrans
plantatie had ondergaan, altijd nacht-
merrie's kreeg over een schietpartij ge
volgd door een ruzie over het afstaan
van een orgaan. Nu zou dit kunnen be
tekenen dat de donor een slachtoffer van
een schietpartij was, waarvan de familie
had besloten een nier te doneren. Het is
mogelijk dat de overledene hierover in
verwarring is en dat de ontvanger van
de nier dit nu 's nachts in haar slaap
voelt".
„Wij willen de donor in bescherming ne
men. Die heeft het misschien heel moei
lijk met het wegnemen van zijn organen
maar kan dat via zijn lichaam niet meer
kenbaar maken. Het is zelfs mogelijk dat
een overledene zo in verwarring is dat
hij denkt dat het uitsnijden van organen
de oorzaak is van zijn dood".
Intuïtie
„Veel mensen hebben intuïtieve bezwa
ren tegen orgaandonatie. Maar een intuï
tie kan juist zijn. Natuurlijk is het be
staan van problemen voor het leven na
de dood na orgaandonatie niet weten
schappelijk bewezen. Een ziel is niet fy
siek, dus dat is wetenschappelijk ook
niet aan te tonen. Ik vind het heel arro
gant om te zeggen dat alles wat weten
schappelijk niet verklaarbaar is flauwe
kul is. Het omgekeerde is ook niet bewe
zen en daarom moet er heel voorzichtig
met orgaandonatie worden omgegaan".
Dat blijkt uit het geval van een jongen
die in het NCRV-programma 'Rondom
Tien' zijn verhaal vertelde. „Deze jon
gen had een ongeval gehad waarna de
artsen constateerden dat hij hersendood
was. Zijn ouders stemden in met het
verzoek van de artsen een orgaan uit te
nemen. Vlak voor de operatie bleek dat
hij toch niet hersendood was. Nu zat hij
levend en wel in de uitzending".
Om problemen zoveel mogelijk te voor
komen is het van het grootste belang dat
alleen de donor zelf beslist over eventue
le uitname van organen. „Als iemand
heel bewust en goed voorgelicht beslist
donor te worden, komt hij na zijn dood
niet zo zeer voor verrassingen te staan.
Dit garandeert niet dat hij er geen pro
blemen mee zal hebben, maar hij heeft
zich er dan op voorbereid en heeft het
eventuele ongemak geaccepteerd".
Desnoods zou er na het overlijden nog
aan de overledene toestemming ge
vraagd kunnen worden een orgaan weg
te nemen. „Ik ken een arts die contact
maakt met overledenen door zich inner
lijk op hen af te stemmen. Ook ik heb
wel eens contact gehad met overledenen
die hun dood nog niet verwerkt hadden.
Ze bleven zich maar vastklampen aan
het aardse leven omdat ze het niet snap
ten of vonden dat ze iets niet afgemaakt
hadden. Ik leg hen dan in liefde en be
grip uit dat ze weliswaar overleden zijn
maar dat er nog zoveel mogelijkheden
zijn om te gaan naar gebieden waar het
mooi en goed is. Ze moeten zich niet
blijven richten op het aardse bestaan
want dat kan problematisch zijn voor de
mensen hier op aarde en voor zichzelf'.
Wetsontwerp
Over enkele weken zal de regering een
wetsontwerp indienen dat bepaalt dat
nabestaanden in overleg met de arts
kunnen beslissen over eventuele orgaan-
uitname bij de overledene. „Deze wet
schendt het grondwettelijk recht op zelf
beschikking en lichamelijke integriteit.
De familie moet dan heel snel een beslis
sing nemen in een situatie waarin ze
ontredderd zijn. Wij vinden dat de fami
lie niet het recht mag krijgen te beslissen
over orgaanuitname. Als de overledene
geen wil kenbaar heeft gemaakt, moet er
van hem worden afgebleven".
De nieuwe wet houdt in dat mensen die
absoluut geen organen willen afstaan een
verklaring moeten invullen waarin ze dit
kenbaar maken. De regering gaat er van
uit dat de rest geen bezwaar heeft tegen
orgaandonatie. „Er zijn inderdaad men
sen die het geen bal interesseert wat er
na hun dood met hen gebeurt. Maar er
zijn ook mensen die onbewust bang zijn
voor de dood en er niet over willen na
denken. Sommigen hebben intuïtief het
Cora Wemelsfelder van Werkgroep Be
zinning Orgaandonatie:„De ziel blijft al
tijd in zekere mate verbonden met zijn
nog levende organen, ook als deze in het
lichaam van een ander mens voortleven".
FOTO: WIM VANNOORT
gevoel dat het afstaan van organen on
natuurlijk is. Deze mensen komen niet
altijd tot het invullen van een verklaring
die het uitnemen van organen bij hun
verbiedt. Toch kunnen er onder de nieu
we wet ook bij zulke mensen organen
worden uitgenomen".
Manifest
„Er wordt zo'n emotionele druk op de
mensen uitgeoefend hun organen af te
staan. Iedereen moet maar inleveren.
Ook de overheid gaat zich nu inzetten
om meer organen beschikbaar te krijgen.
Wat de overheid wil gaan doen is geen
voorlichting maar onder druk zetten.
Wij vinden dat de overheid moet voor
lichten op een manier die zowel de li
chamelijke als de geestelijke kant laat
zien".
„We zijn van plan een poging te wagen
de inwerkingtreding van bepaalde facet
ten van de nieuwe wet te voorkomen.
We hebben de Tweede-Kamerfracties
ons manifest gestuurd. Hierna gaan we
de politici persoonlijk benaderen om te
proberen het wetsvoorstel aan te passen.
Ik heb geen idee of dat zal lukken".
Misschien wordt het aanbod van orga
nen kleiner als de Werkgroep Bezinning
Orgaandonatie zijn zin krijgt. „Dat is
dan jammer. Ik vind dat geen enkele re
den om iemand zijn onvervreemdbaar
eigendom, delen van zijn eigen lichaam
te ontfutselen". De werkgroep vindt dat
er niet naar een groter aanbod van orga
nen moet worden gestreefd, maar naar
een kleinere behoefte naar orgaantrans
plantaties. „Als mensen meer vrede heb
ben met de dood zouden ze soms kun
nen afzien van een transplantatie. Som
mige mensen houden krampachtig vast
aan een lijdensweg om maar te blijven
leven. Tegen hen zou ik willen zeggen:
'Ga nu maar rustig dood. Ga naar de he
mel, daar is het fantastisch. Deze lij
densweg is een hel voor jou".
Veel toeristen zullen
het mooie
Joegoslavië dit jaar
overslaan vanwege de
politieke onrust.
FOTO: PR
Pasen een kamer hadden gereserveerd in
Bellevue hebben geannuleerd. Twee No
ren en een Engels echtpaar zijn geko
men. de rest is weggebleven uit angst
voor burgeroorlog, zo werd telefonisch
gemeld. Bellevue was volgeboekt, nu
heeft Perkov nog 60 kamers over. En el
ders aan de kust is het volgens hem nog
slechter, daar zijn hotels gesloten geble
ven omdat er geen enkele gast is, ande
ren hebben twee kamers verhuurd.
