„De dood is in de pot"
Lentegevoel bezorgt
menigeen de kriebels
„De mens werkt eigenlijk net
als de natuur. In de winter is al
les in de natuur dor en grauw,
in het voorjaar komt de klem-
terug en begint alles opnieuw.
Volgens mij gaat het bij men
sen precies hetzelfde. Bij mij is
dat in ieder geval wel zo. In het
voorjaar begin ik aan nieuwe
dingen; ik ga aan het werk in de
tuin en trek de natuur weer in.
Voor een weerman is de lente
een tijd van vooruitkijken; wat
zou de zomer ons gaan bren
gen?" (Het voorjaarsgevoel van
Jan Pelleboer, weerman).
ZATERDAG 30 MAART
PROF. OERLEMANS EN DE PARLEMENTAIRE DEMOCRATIE
DEN HAAG - Door ons politieke bestel
almaar af te zetten tegen Oosteuropese
dictaturen of zelfs tegen de terreur van
de nazi's, hebben we de ogen gesloten
voor het falen van onze eigen parlemen
taire democratie. Intussen is er onder het
mom van volksvertegenwoordiging wel
een kleine kliek ontstaan van elkaar de
bal toespelende politici; Nederland mag
een democratie heten, in feite is het een
„een-partijstaat".
Deze aanklacht van prof. J.W. Oerle-
mans, hoogleraar nieuwe geschiedenis
aan de Rotterdamse Erasmus Universi
teit, riep verleden jaar in NRC/Handels-
blad een lange reeks geleerde reacties op.
Blijkbaar had hij een gevoelige snaar ge
raakt. Blijkbaar was er inderdaad iets aan
de hand. En zie, wat gebeurde er direct
bij het aantreden van het kabinet-Lub-
bers/Kok? Op initiatief van D66-voor-
man Van Mierlo werd een commissie ge
vormd die het (dis)functioneren van de
politiek zou onderzoeken en voorstellen
zou doen om de band tussen kiezer en
tekozene c.q. burger en overheid te ver
eteren. Koren op de molen van Oerle-
mans, zeg dat wel. Maar nu, een week na
het kamerdebat over het rapport van de
commissie-Deetman, waarin heel voor
zichtig enkele staatkundige hervormin
gen werden voorgesteld, overheerst bij
Oerlemans de teleurstelling. Hij vond het
maar een povere vertoning, waarbij de
hoofdzaak zorgvuldig werd ontweken.
Armoedig
Dat het parlement de hand in eigen boe
zem heeft willen steken acht Oerlemans
op zichzelf lofwaardig, maar daar houdt
zijn waardering ook wel mee op. Aan het
debat maakt hij weinig woorden vuil;
wat had dat nog kunnen betekenen nu
het rapport dat ter bespreking stond al zo
weinig voorstelde? „Er staat wel een he
leboel in, maar ik vind het een armoedig
stuk. Wat ontbreekt is een probleemstel
ling. Waarom moet er iets veranderen?
Dreigt er een opstand of zo? Men consta
teert een crisis in de relatie tussen bur
gers en overheid, maar waardoor, van
waar? Daar lezen we niets over. Ik had
ook verwacht dat men een vergelijking
zou maken met de situatie in het buiten
land - maar nee. Elke vorm van reflectie
ontbreekt, daardoor is het zo'n ongeïn
spireerd stuk geworden".
„Er wordt ook helemaal niet verwezen
naar publikaties, naar literatuur over de
rol van de politiek in Nederland. De uni
versiteiten staan er bol van, de weten
schappelijke bureaus van de partijen la
ten van alles en nog wat verschijnen,
maar je vindt er niets van terug. Dat is
tekenend voor de kloof tussen politici en
burgers, in dit geval de wetenschappelij
ke burgers. Er is een heel arsenaal aan
kennis en wat doet men ermee? Niks.
Helemaal niks. Men heeft de pretentie
het allemaal zelf wel op te kunnen los
sen, anderen heeft men niet nodig. Voor
afgaand aan het debat hebben twintig
hoogleraren een brief aan de Kamer ge
stuurd om aan te dringen op een serieuze
behandeling van het rapport van de com
missie-Deetman; geen van de kamerle
den heeft er op gereageerd, niemand
heeft er in het debat naar verwezen".
Halszaken
Het negeren van fundamentele vragen
(wat willen we? waarom willen we aat?
wat schort eraan? hoe komt dat?), bete
kent volgens Oerlemans niet alleen dat
het rapport als intellectuele oefening te
kortschiet. Het voldoet ook in praktische
zin allerminst. „De halszaken ontbreken,
die worden gewoon niet aangesneden.
Zoals bijvoorbeeld de griezelige verbon
denheid van politieke partijen met het
machtscentrum. Vroeger kenden we het
systeem van dualisme: het parlement
controleerde de regering. Dat is helemaal
niet meer aan de orde. Regeren, dat doen
kamerleden, ministers en ambtenaren sa
men. Er is sprake van een politiek kartel.
De Tweede Kamer is een volgzame kolos
en dat is ook niet verwonderlijk als je
ziet hoe de selectie binnen politieke par
tijen plaatsheeft: via het instrument van
de volgzaamheid".
„Verleden week sprak ik op een bijeen
komst van de liberale jongerenorganisa
tie JOVD en daar hoorde ik ook weer
dat je een politieke loopbaan wel kunt
vergeten als je kritisch bent, als je niet
slaafs de partijleiding volgt. Dat vonden
die jongelui heel erg. Zo raken de actief-
sten nu al gefrustreerd. Wat is dat eigen
lijk voor een selectie? Neem nu het
bedrijfsleven: mensen die daar de top be
reiken zijn niet zelden zeer eigengereide
figuren. En dat is dan nog het bedrijfs
leven, daar ligt het niet zo principieel als
in de politiek. Politici worden gekozen
om de burgerlijke vrijheden en rechten te
behartigen en het bestuur te controleren.
Dan ga je toch niet op zoek naar mensen
die nu juist uitblinken in volgzaamheid
en gehoorzaamheid?".
Kliek
„Over de politieke partijen staat niets in
het rapport, terwijl daaruit toch zowel de
hoge ambtenaren als de politici gerecru-
teerd worden. Wat zijn dat eigenlijk voor
mensen? Wat is hun democratische ba
sis? Die is heel smal. Slechts vier procent
van de Nederlanders is lid van een par
tij, niet meer dan tien procent van hen
bezoekt de partijvergaderingen waar on
der meer bepaald wordt welke partijle
den vpor welke functies in aanmerking
komen. Dat betekent dat een minuscule
minderheid van ongeveer 0,4 procent
van de kiezers de personele bezetting van
de overheid bepaalt. Daarom is hier vol
gens mij sprake van een oligarchie: de
macht is in handen van een kleine kliek
van bevoorrechte personen".
Oerlemans meent dat de Hollandse oli
garchie mede in stand wordt gehouden
door het ontbreken van oppositie.
„Daarom zit aan het Binnenhof de dood
in de pot". Bij het woord oppositie denkt
de hoogleraar aan 'effectieve tegenstand'
en dus niet aan Groen Links. „Groen
Links is een opbergplaats voor gefru
streerde PSP'ers en communisten die
met hun ziel geen raad weten". Ook de
parlementaire pers slaagt er volgens hem
niet in een 'fundamenteel-kritische' rol te
vervullen. „Die geeft op z'n Zoete-Lieve-
Gerritjes door wat er te horen valt en
daarmee heb je het wel gehad".
Onvrede
Een ander gegeven dat Oerlemans steekt
is dat de commissie-Deetman in haar
hoofdstuk over de wetshandhaving „vol
slagen vergeten is vanuit de burger te
denken". En dat terwijl de vertrouwens
crisis tussen burger en bestuur nu juist
voor een groot deel te wijten is aan de
onvrede van de bevolking over de ram
melende regels van de overheid.
„Onverschilligheid en verzet is het ge
volg", aldus Oerlemans. Het eerste con
stateert hij aan de hand van de lage op-
„De burgers liggen eigenlijk bedekt
een deken van bestuurlijke stopverf,
nog aan het uitdrogen is ook.
FOTO: STEPHEN
centralisatie en afslanking van de
heid) doet Oerlemans af als
grapjes, allemaal trucjes'.
„In het nieuwe kiessysteem dat de
mer voor ogen staat mag je voor het
lement iemand uit je eigen regio
omdat je die beter zou kennen. Maar
is toch helemaal niet zo? Ik ken de
delijke politici beter dan de regionale
dat de overheid kleiner moet worden,
aantal departementen verminderd,
horen we al jaren. Het is ook een
idee, maar ik geloof er niks van da
iets van terecht komt".
Spreekt Oerlemans smalend over de i
tici, tijdens het debat met de commissie»
Deetman was hijzelf het voorwerp van
spot. Met name CDA-woordvoerder Ma-
teman hoonde de Rotterdamse hoogle
raar omdat die veronderstelt dat er spra
ke is van wijdverbreide onvrede met de
politiek. Uit een enquête van de Europe
se Commissie is gebleken, aldus Mate-
man, dat negentig procent van de Neder
landse kiezers er juist uitermate tevreden
over is. Oerlemans lacht schamper. „Ik
kan me niet voorstellen dat daar iets van
waar is. Dit soort vluchtige onderzoekjes
die half Europa bestrijken kan niet deu
gen. Ik zou dat wel eens door een gere
nommeerd onderzoeksbureau uitgezocht
willen zien. In ben ervan overtuigd dat
als je die zogenaamd tevredenen
waarom ze niet naar de stembus gaan, zij
hoogst ontevreden blijken".
Wat de kiezers ook parten speelt is vol
gens Oerlemans dat er zo weinig te kie
zen valt. De ideologische strijdpunten
van weleer zijn vervaagd, alle grote paj
tijen streven wel zo ongeveer hetzelfc
na, het politieke debat gaat over de de
tails van de uitvoering, meer niet. „Daar
door ontstaat er zo'n groezelig beeld: elke
partij hanteert een mengeling van begin-!
selen. Zelf zitten ze daarover ook met de
handen in het haar. Er heerst een alge
meen gebrek aan richting". Wel ziet Oer
lemans 'een begin van neo-liberalisme
doorbreken' en wat hem betreft kan dal
ook een begin zijn van een oplossing
voor de crisis van de politiek. Hij denkt
daarbij niet aan een terugkeer naar het
harteloze liberalisme van ae vorige eeuw,
maar aan een correctie van de te ver
doorgeschoten verzorgingsmaatschappij,
met behoud van het goede. „Uitgangs
punt moeten de burgerlijke vri"
zijn. Dat betekent dat de overheid
rugtocht moet aanvaarden. En dan zal ze
krachtig moeten worden teruggefloten,
want het is naïef te denken dat ze uil
zichzelf haar macht prijsgeeft".
STEVO AKKERMAN
flankeerd door allerhande porseleinen
snuisterijen in de vensterbanken.
„Ik ben een echte doe-het-zelver gewor
den", zegt een andere stacaravan-fan.
„Als het een beetje weer is, ben ik hier te
vinden. Nu, zo in het begin van het sei
zoen, geef ik alles een nieuw verfje.
Kunnen we er in de zomer weer van ge
niéten". Met een glimmende elektrische
schroevendraaier gaat hij een verzakt
hekje te lijf. Even later, trots: „Kijk, een
zandbak voor de kleinkinderen geknut
seld. Je hebt geen kind meer aan ze". Zo
leuk, familie!
Rond de caravans zijn kleine tuintjes
aangelegd. Voordat de Pasen aanbreekt
willen de meeste mensen hun stukje
grond piekfijn in orde hebben, vertelt P.
Baars van camping Duinhorst. Heus niet
alleen de vakantiegangers, zo merken de
tuincentra. „Als de zon gaat schijnen
wordt het een gekkenhuis", zegt A. van
der Meer van centrum Hanenburg. Met
name violen en dubbele madeliefjes
kunnen zich verheugen in een grote po
pulariteit.
De leden van de volkstuindersvereniging
Loolaan werken zich ervoor in het
zweet. „Niet alleen als de zon schijnt
hoor", zegt een van hen. „Dit is de
maand dat je de sporen van de winter
uitwist. De tuin moet paasklaar, hè. Erg
gezellig hoor, zo met z'n allen. En lekker
buiten". De meesten van hen wonen in
een flat in de buurt. „Soms is het 's zo
mers daar te warm en slapen we zelfs in
de tuintjes. Maar die moeten dan wel
helemaal klaar zijn natuurlijk, het liefst
met de Pasen al".
Toch hangt er een donkere wolk boven
dit lentetafereel. De volkstuintjes
moeten binnenkort plaats maken voor
gebouwen. Her en der staan borden met
protesterende teksten tegen dit onbarm
hartige gemeentelijke plan. „Sommigen
zitten hier al meer dan twintig jaar",
nog aan het uitdrogen is ook. In het hele
zooitje zit niet de minste beweging, alles
is verstopt. Neem nu dat onderzoek naar
de subsidies op de verschillende departe
menten, dat is één grote rotzooi, daar
kan niets uit voortkomen. En de burger
wordt bedolven onder een wirwar van
bepalingen, waardoor hij ook zijn mon
digheid verliest: hij kan het niet behap
pen en dus ook niet beoordelen. Dat is
een aantasting van zijn rechten. Het
meest herkenbaar is dat bij de belastin
gen, waar de pietepeuterigheid van af
straalt, maar het geldt ook op andere
punten. De OV-jaarkaart, die de studen
ten belet hun inkomen vrij te besteden.
De APK-keuring, die zo weinig effect
heeft. De snelheidsbeperking op onze au
towegen, terwijl die nu juist het veiligst
zijn. Dat ze zich niet intensiever richten
op de 80-kilometerwegen is toch een be
lediging voor het intellect van de bur
ger?". Het was te vermijden geweest,
vindt Oerlemans, dat de commissie-
Deetman zoveel steken heeft laten val
len. „Als de fractievoorzitters maar niet
de pretentie hadden gehad de zaak zelf
wel aan te kunnen. Ze hadden opdracht
moeten geven aan deskundigen om een
rapport te schrijven dat aan alle proble
men recht doet. Overal halen ze deskun
digen bij, maar nu het eindelijk om iets
heel groots en belangrijks gaat, is er
opeens geen specialist meer te vinden.
Dat is dom. Het rapport had gewoon
door heel andere mensen gemaakt
moeten worden".
De uitkomst van het debat over de staat
kundige vernieuwing (onderzoek naar
een nieuw kiesstelsel, verdergaande de-
NEDERLAND ONTWAAKT UIT DE WINTERSLAAP
zegt een wat oudere man. „Ikzelf ben
met de vut, wilde juist wat meer
m'n tuintje genieten, en dan dit".
Schuitje
„Wij zitten letterlijk in het zelfde
je", zegt Piet van
de Residentie. Hij is één van de
ters van de club, die al 38 jaar
De meeste leden heten Piet. Of
Zegt Piet. Trots opent hij het hek
zogenoemde winterhaven aan de
riusweg. Ook zij moeten hier wei
hebben van de gemeente een ander
grond toegewezen gekregen. Kleiner,
wel.
Het is een drukte van belang in de nw>*"
ven. Er liggen zo'n 130 schepen op d k e
wal. „Rond deze tijd wordt iederajn I
gek", zegt Piet. „Ik ook", voegt hij
trouwhartig aan toe. Hij heeft hernia
zijn familie is nu met het
in de weer. „Vroeger zorgde ik
ik voor Pasen in het water lag".
Piet is heer en meester van het terreffi a
De andere stuurlui groeten hem met
peet, vanaf hun boot, of wanneer
langsrijden met karretjes volgeladen
verfpotten. Er wordt geschuurd,
en gebrand dat het een lieve
Mooi in de verf en dan op naar de
merhaven in Aalsmeer. Na die
arbeid is het goed rusten.
In de jachthaven van
het beduidend rustiger. Hier lijkt
te toch voornamelijk in het flaneren
bestaan. Rokken klokken en
slechts in toom gehouden door een
jas op koudere dagen. Niet voor
lees je op de abri's: 'Lente is: lOOOx
gen hoe mooi ze is
komstcijfers bij verkiezingen, het tweede
aan de hand van een aantal recente con
flicten tussen maatschappelijke organisa
ties en overheid. „De directeur van de
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
heeft de overheid van onbetrouwbaar
heid beschuldigd. Dat is niet gering hoor,
de irritatie moet hoog zijn opgelopen
voordat zo'n woord in die kringen gebe
zigd wordt. Ik ben bovendien diep onder
de indruk van de weigering van de werk
gevers om het voorjaarsoverleg in te
gaan. Zij voelen zich - en dat is heel
fundamenteel - aangetast in hun onder
handelingsvrijheid doordat het kabinet
met strafpremies dreigt als de lonen te
veel stijgen. Hier blijkt dat de overheid
zelf de democratische grondrechten niet
respecteert".
„Nog iets: Lubbers suggereerde nota
bene dat de regering maar een graai
moest doen in de geldkist van de pensi
oenfondsen; maar dat is toch gewoon
particulier geld? Een roverhoofdman zou
het hem niet verbeteren. Let wel: dit was
een officieel voorstel tot fraude op grote
schaal. En dan doet diezelfde regering
een moreel appèl op de burgers om zich
meer bewust te worden van hun plich
ten! Zo werkt het dus niet. Maar ook hier
geldt: over deze dingen geen woord van
de commissie-Deetman. Al die mentale
aspecten zijn over het hoofd gezien, het
gaat uitsluitend over de politieke organi
satie".
Stopverf
„De burgers liggen eigenlijk bedekt onder
een deken van bestuurlijke stopverf, die
DEN HAAG - Een nieuwe lente, een
nieuw geluid, een nieuwe liefde, een
nieuw figuur, een nieuw bêhangetje,
verfje, gordijntje: Nederland ontwaakt
uit de winterslaap.
Een sprankje zonneschijn, een iets aan
genamere temperatuur en we- komen in
groten getale uit onze holen. Zonnebril
len blikken glanzend hooghartig uit over
de terrassen, obers vangen grote fooien,
heren verheugen zich in de eerste korte
rokjes terwijl een mengeling van par
fums in een zwoele wolk over de stad
trekt.
Velen ook ontvluchten dit urbane tafe
reel. Lekker naar buiten, op naar de ca
ravan om 'de boel in orde te brengen'.
„Als het zulk weer is, krijg ik de krie
bels", zegt de enthousiaste bewoonster
van stacaravan 505 op camping Duin-
rell. Energiek trekt ze aan het onkruid
tussen het tegelpad dat naar haar buiten
verblijfje voert. „Mijn dochter staat hier
ook met de kinderen, die is nu net als ik
bezig met de grote schoonmaak. Af en
toe helpen we elkaar een handje".
Over de hele camping weerklinkt geklop,
geveeg en gezuig. Duinrell bereidt zich
voor op een mooie zomer, vertelt direc
teur H. van Zuylen van Nijevelt. De af
gelopen dagen heeft de telefoon niet stil
gestaan. Nederlanders prefereren steeds
meer een vakantie in eigen land.
Grote, nieuwe, oogverblindend witte sta
caravans, ook wel aangeduid als Duinga-
lows, staan her en der over de camping
verspreid, te wachten op een vast plaats
je. Een aantal forse werklieden sjorren
de logge gevaarten op de opleggers. Bin
nen afzienbare tijd zullen ze ingeburgerd
zijn, niet meer te onderscheiden van
hun soortgenoten: vitrage met roesjes,
vrolijke planten en bloemen in net iets
te felle kleuren die nooit verwelken, ge
CcklócSoUACMlt
