naie
Nationaal Park
de Biesboseh
is geen grap
fi
„Het is frustrerend; we weten
precies waar de vervuiling vandaan
komt maar er gebeurt niets"
■CcidócSoinatit-
ZATERDAG 30 MAART 1991
Eén ding is zeker: de Biesboseh is een afwisselend
natuurgebied. Het Nationaal Park in oprichting kent
ongerepte natuur en een overschot aan al te
luidruchtige recreanten, bevers met en zonder
zendertjes in de buik, aalscholvers die te weinig eieren
leggen, fitte roofvogels, zwaar zieke paling, frisse lucht
en de giftigste watertxpdem van Nederland. Met de
afsluiting van het Haringvliet, nu twintig jaar geleden,
verdwenen eb en vloed uit de delta. Zware metalen,
giftige pcb's en massa's watersporters kwamen ervoor
in de plaats. Dat uitgerekend het toneel van dat leed
de status 'Nationaal Park' moet krijgen, heeft voor de
milieubeweging veel weg van een goede grap. De
plannenmakers gaan er intussen stilletjes van uit dat
het er in de nabije toekomst alleen maar beter op kan
worden.
WERKENDAM - 's Zomers is het
en vrolijke boel in de Biesboseh.
De pampers drijven om je boot",
een woordvoerder van de pro-
incie Noord-Brabant cynisch ge
waarschuwd. Wie op zoek is naar
erademing, moet er in het vroege
iijaar op bezoek gaan, voor het
iet de rust gedaan is.
irk Feij, boswachter in de Biesboseh,
jodst zijn stalen motorvlet behoedzaam
oor de kreken en wijst op een kaalge-
naagde boomtak: bevers! „Het bever-
>roject verloopt niet zo voorspoedig als
we willen", erkent hij. Om de gangen
ran de bevers te kunnen volgen, zijn in
le buikholte van enkele exemplaren zen-
ertjes „met de afmeting van een klein
Jakje sigaretten" ingeplant. „Op die ma-
lier zijn er nog vier te vinden, want bij-
de andere zijn de batterijtjes uitge
werkt", zegt Feij, terwijl hij de ontvan
ger aanzet, waarmee de bevers getra-
jceerd kunnen worden.
I/a totaal zijn sinds 1988 eenendertig be
vers uit Oost-Europa in de Biesboseh
jsgelaten. Want het natuurgebied moet
ijker worden dan ooit tevoren. Het is
ier slot van rekening niet voor niets een
Nationaal Park in oprichting. De pa
ringsdrift van de bevers heeft lange tijd
te wensen overgelaten. Kwam het door
de vervuiling van het water? Die kans
was niet bijster groot, want de Elbe,
waar veel van de dieren vandaan ko
men, is zo mogelijk nog smeriger. Of
touden ze in de war zijn van de zender-
jes. Vorig jaar juni werden tot opluch-
ing van Feij en de biologen van het
Rijksinstituut voor Natuurbeheer de eer-
te jongen geboren.
Dat is hoopgevend, maar verder blijft
het kwakkelen. Tien van de eenendertig
uitgezette bevers zijn inmiddels overle
den aan 'natuurlijke ziekten'. „Je vraagt
je toch af of het iets met de vervuiling te
maken kan hebben. In de droge gebie
den van de Biesboseh is cadmium aan
getroffen. En het is nou juist boom
schors waar de bevers dol op zijn. Je
weet gewoon niet zeker of er inderdaad
geen verband bestaat", sombert de man
van Staatsbosbeheer.
Afwijkingen
Na afsluiting van het Haringvliet ver
dwenen de getijdebewegingen. De zware
metalen en giftige stoffen die de Rijn en
de Maas met zich mee voerden zijn
sinds 1970 bezonken in het stilstaande
water van het natuurgebied. De Bies
boseh schoot omhoog op de ranglijst en
heeft momenteel de meest vervuilde wa
terbodem van Nederland. De provincie
Noord-Brabant raadt recreanten in het
gebied af te water te gaan. „Dat advies
wordt niet opgevolgd. Iedereen zwemt
en doet. Men trekt zich niets aan van de
aromatische koolwaterstoffen en al dat
andere ongerief', bekent woordvoerder
H. van Loon van de provincie.
Waarom ook niet? De zangvogels fluiten
om het hardst, het groen ritselt in de
wind, het zit er vol vis, er vliegen havi
ken, buizerds, en torenvalken in het
rond en ook aan reeën bestaat in de
Biesboseh geen gebrek. Veel kan er toch
niet aan de hand zijn? Maar twee jaar
geleden liet Rijkswaterstaat een onder
zoekje uitvoeren. De resultaten waren
ronduit alarmerend. Voor de aalschol
vers bijvoorbeeld hoeft het al niet meer.
De beesten blijken er weinig voor te
voelen zich in het gebied voort te plan
ten. Een beetje aalscholver legt 2,5 eie
ren per nest, de exemplaren in de Bies
boseh blijven steken op gemiddeld 0,6
eieren. In de schonere delen van Neder
land komt zo'n zestig procent van de ei
eren uit. Bij de aalscholvers in de Bies
boseh ligt dat percentage slechts rond de
twintig.
Met name de giftige pcb's hopen zich op
in het vetweefsel van de vogels. De aal
scholvers krijgen behoorlijke porties
pcb's binnen. Het begint al bij muggelar-
ven, die volgens onderzoekers inmiddels
zijn voorzien van lastige afwijkingen aan
de kop. De muggen worden verorberd
door kleine vissen, die op hun beurt
door grotere broers worden verschalkt.
Die zwemmende pcb's zijn ten slotte
weer een prooi voor de aalscholver, die
aan het eind staat van de voedselketen.
Het is dat we geen aalscholvers eten,
maar het nuttigen van paling uit de Bies
boseh wordt in elk geval afgeraden.
Terwijl de oren van zijn hond Tarzan op
het voordek wapperen in de krachtige
noordoosten wind, vaart Feij zijn schip
een kommetje in, waar juist ae eerste
plezierjachtjes de ankers hebben laten
zakken. „Dat vat daar op de kant ge
bruiken ze om paling in te roken. Ze
zeggen dat als je er maar genoeg van eet,
je vanzelf immuun wordt voor de scha
delijke effecten. De paling wordt gevan
gen met fuiken, wat verboden is. Moei
lijk te bewijzen ook, want ze zeggen dat
de paling met de hengel is gevangen. Ik
accepteer het maar. Er zijn ergere din
gen".
Zang en dans
Die ergere dingen komen rond Pinkste
ren: de massa waterrecreanten. Nog even
en het is gedaan met de rust in de Bies
boseh. Van de ene op de andere dag is
het volgens Feij een compleet circus.
„Dat is een schok, die met name voor
de broedvogels hard aankomt. Als je ge
noegen neemt met een reiger, een eend
en een meerkoet, is dat geen probleem.
Maar als je bijvoorbeeld een ijsvogel
wilt zien, moet je die wel een rustig plek
je geven om te broeden".
De ellende is dat de recreanten geduren
de de weekeinden dag en nacht in de
Biesboseh blijven, om het gebied door
deweeks vrijwel uitgestorven achter te
laten. Het is het een of het ander. Feij is
wel eens jaloers op collega-boswachters
in gebieden waar alle dagjesmensen te
gen vijven hun biezen moeten pakken.
In de Biesboseh hoeft dat niet, zodat
met name tegen het vallen van de avond
activiteiten worden ontplooid waar Feij
nogal wat moeite mee heeft. O zeker, er
zijn watersporters die voor de rust ko
men, maar een aanzienlijk deel van de
recreanten heeft het daar kennelijk niet
op begrepen, ,,'s Nachts wordt keihard
muziek gespeeld rond de kampvuren.
De groepen jongelui zetten speakerboxen
op de kant met draadjes naar de boot
voor de stroomvoorziening. Vijftien
kratten bier eromheen en dan is het zang
en dans". En natuurlijk wordt er nogal
wat vuil achtergelaten. Onlangs maakten
de watersportverenigingen en de jagers
Het Recreatieschap Nationaal Park de
Biesboseh ziet toe op de ontwikkeling
van het Brabantse deel van het natuur
gebied. De club waar gemeenten, de pro
vincie en het hoogheemraadschap zitting
in hebben, heeft als fraai omschreven
doel 'de ontwikkeling van de recreatieve
mactie te organiseren. Er werd een klein
binnenvaartschip aan afval bij elkaar ge
sprokkeld.
Frietkar
Drimmelen heeft de grootste jachthaven
van de binnenwateren van West-Europa,
wat een enorme druk legt op de Bies
boseh. De provincie wil nu het polderge
bied de Aakvlaai tot een soort Biesboseh
ontwikkelen om het eigenlijke natuurge
bied te ontlasten. De gedachte is dat als
ergens mooie voorzieningen zijn, men er
vanzelf naartoe trekt. „De mensen zitten
het liefst boven op elkaar", weet woord
voerder H. van Loon van de provincie.
„Plaats in de Aak vlaai een bord dat er
gerecreëerd kan worden, maak aanleg
steigers, speelvoorzieningen en afvalbak
ken en de mensen zullen komen. Zeker
als je er ook nog een frietkar neerzet".
Boswachter Feij vindt dat de Aakvlaai er
moet komen, maar hij betwijfelt of het
helpt.
mogelijkheden te behartigen, het natuur
schoon te beschermen en het landschap
pelijke karakter te bewaren'.
„De centrale vraag van het recreatie
schap is altijd geweest hoe de recreatieve
functies versterkt kunnen worden ten
gunste van de middenstand", geeft Van
Loon toe. „Dat is geleidelijk meer aan
het veranderen. De natuur van de Bies
boseh is belangrijker aan het worden,
met name het laatste jaar".
Avondje uit
Intussen is het Nationaal Park de Bies
boseh nog steeds in oprichting, al vier
jaar lang. De status Nationaal Park ver
schaft het gebied straks een aantal zeker
heden. Allereerst verplicht het rijk zich
er het nodige geld in te steken. Boven
dien biedt het predikaat de mogelijkheid
paal en perk te stellen aan niet gewenste
ontwikkelingen in het gebied. Dat het zo
lang duurt voordat het Nationaal Park
een feit is, komt doordat er veel belang
hebbenden in het spel zijn die alle in
goed overleg tevreden gesteld moeten
worden. Het ligt allemaal wat gecompli
ceerd in de Biesboseh.
Het in '85 ingestelde Overlegorgaan Na
tionaal Park in oprichting de Biesljosch
heeft tot taak een beheers- en inrich
tingsplan op te stellen. Pas als het plan is
goedgekeurd, kunnen de woorden 'in op
richting' geschrapt worden. Op het pro
vinciehuis wordt gegokt op 1992. Voor
de Biesboseh breken spannende tijden
aan, want het ontwerpplan gaat volgende
maand 'de inspraak in'. Vast staat dat
meer kreken afgesloten worden voor het
publiek. „Het accent komt te liggen op
de natuurontwikkeling. Met name aan
de randen zijn er mogelijkheden voor
natuurontwikkeling. De watersporter
heeft er moeite mee en dat kan ik me ei
genlijk wel voorstellen ook. De recrean
ten worden steeds meer teruggedrongen
in hun mogelijkheden. De bootbezitters
nemen in aantal toe en het gebied wordt
steeds kleiner. Ook de grote rondvaart
boten voor bruiloften en partijen
- mensen gebruiken de Biesboseh als
decor voor een gezellig avondje uit -
worden alleen nog toegelaten op plaatsen
waar het geen kwaad kan. Het beleid is
er verder op gericht de woonboten weg
te krijgen", licht een ambtenaar van de
provincie toe. Volgens Feij is dat laatste
een vrij sympathieke regeling. „De bezit
ters van de arken krijgen een redelijke
prijs. Dat kost de gemeenschapo wat
geld, maar dat moet nou eenmaal als we
met z'n allen besluiten de natuur te be
schermen".
Grote
schoonmaak
De oplossing voor de verontreiniging
van de waterbodem lijkt simpel: graaf de
boel af en verwijder het vervuilde slib
uit het natuurgebied. In een van de bu
reaus van het Zuidhollandse provincie
huis in Den Haag moet nog ergens een
Dirk Feij: „Meerkoeten en eenden zijn geen problem. Maar als als je bijvoorbeeld een ijsvogel wilt zien, moet je die natuurlijk wel een rustig plekje geven om te broeden".
FOTO'S: STEPHEN EVENHUIS
De waterbodem
van de
Biesboseh is
schoonmaak-
operatie kost
grofweg 300
miljoen gulden.
rapportje liggen. Daarin staat dat de gro
te schoonmaak van de waterbodem een
slordige driehonderd miljoen gulden
kost.
En als het geld al op tafel komt, is nog
onduidelijk waar de miljoenen kubieke
meters gifgrond naartoe moeten. Mo
menteel is er het plan om de chemisch
verontreinigde baggerspecie te storten in
een sleuf in het Hollands Diep. Het slib
wordt onder water gezet en afgedekt.
„Het wachten is op de uitkomst van de
milieu-effect rapportage die moet uitwij
zen of die optie door de beugel kan; we
hebben er betrekkelijk weinig ervaring
mee", luidt het in het Brabantse provin
ciehuis. Het verplaatsen van de proble
men lijkt al met al dé oplossing te zijn
voor gezondmaking van de Biesboseh.
Provinciewoordvoerder Van Loon: „De
provincie vindt bestuurlijk gezien dat
het eigenlijk geen oplossing is. Je moet
er later gemakkelijk bij kunnen. Opslaan
op land, waar ook het risico van uitspoe
ling niet bestaat, zou het beste zijn.
Maar we hebben daarvoor op land geen
mogelijkheden".
In het beheersplan staat ook een andere
optie vermeld: niets doen. Hoe vreemd
het ook klinkt, als het aan Feij ligt,
draait het daar op uit. „Althans voorlo
pig. Eerst moeten we de techniek verbe
teren. Als je al die miljoenen kubieke
meters slib verplaatst, woel je enorm
veel op. Het risico bestaat ook dat er
verzakkingen optreden. Je vernielt een
hoop. Twintig jaar na het afsluiten van
het Haringvliet hebben we net een lich
telijk evenwichtige situatie. Laten we er
niet in gaan roeren, maar eerst even af
wachten. Het is bovendien dweilen met
de kraan open, want de Maas is nog lang
niet schoon. Dat is frustrerend. We we
ten precies waar de ergste vervuiling
vandaan komt - een paar fabrieken in
België - maar er gebeurt niets. Ik zou
willen dat er wat meer op de Belgen ge
scholden wordt. Van de huidige situatie
word ik bepaald niet vrolijk", zegt Feij.
Tijdbom
De milieubeweging zit niet alleen als het
om de verontreiniging gaat met het
zweet in de handen. Nationaal Park of
niet, de discussie of er een vierde spaar
bekken moet komen is actueler dan ooit.
Ook daar moet het beheersplan zich
over uitlaten. „De vraag is of je midden
in een uitermate belangrijk natuurgebied
nog een spaarbekken voor de drinkwa-
tei^oorziening moet aanleggen. De ver
wachting is dat Gedeputeerde Staten de
minister binnenkort toch adviseren dat
het voor de waterdistributie noodzake
lijk is. Dat besluit zal een dezer dagen
vallen. Brabant put momenteel uit het
grondwater. Maar VROM heeft dat aan
gemerkt als een 'strategische voorraad',
waardoor we moeten kiezen voor het
oppervlaktewater. Het spaarbekken is
waarschijnlijk nodig met het oog op de
toekomst. Heel Rotterdam en een deel
van Brabant zijn afhankelijk van het wa
ter uit het gebied", laat provinciewoord
voerder Van Loon weten.
Het beheersplan, zoals dat binnenkort
wordt gepresenteerd, is voor Feij goed te
leven. Alleen het spaarbekken zint hem
niet. Maar er zal nog heel wat water
door de Biesboseh stromen voordat het
voorontwerp in een definitief beheers
en inrichtingsplan is omgetoverd. Er
staan vele belangen op het spel. „De wa
tersport temmen en niet te veel compro
missen", vindt Feij. Sommige milieube
wegingen vinden het een goede grap om
een van de zwaarst vervuilde gebieden
van Nederland de status Nationaal Park
te geven, maar Feij blijft optimistisch.
„Ik kan ook zoveel móóie dingen opnoe
men. Het is een uniek natuurgebied. Als
je er geen nationaal park van maakt,
staan straks bij wijze van spreken de
projectontwikkelaars voor de deur. Je
bent verlost van de dreiging van mensen
die aan de randen van het gebied gaan
knabbelen om het commercieel uit te
buiten. Als je straks alleen maar wijst
naar de grens is het al afgelopen. Daar
valt niet meer aan te tornen, hoop ik
tenminste. De kogel moet eindelijk eens
door de kerk. Ja, er is zeker hoop voor
de Bicsbosch. Het vuil is de grote donke
re wolk die erboven blijft hangen. De
vervuiling van de waterbodem is een
tijdbom onder de Biesboseh. Je weet
niet of de bom afgaat. En als de bom af
gaat weet je niet wanneer dat zal gebeu
ren".
WIM BUNSCHOTEN
