niet stikken
Vaticaan voorziet einde schisma
laat de vogels
f
kerk
wereld
beroepingen
Antisemitisme vaak groot
bij hoog opgeleide Sovjets
Soldaten van paus hebben wapenrusting afgelegd
GEESTELIJK LEVEN
üsmLm Qowuvnt
IN
WOENSDAG 27 MAART 1991 PA
ll O
etj
Bisschoppen wijzen Verklaring van Luzern af
WENEN In navolging van hun Zwitserse collega's hebben
ook de Oostenrijkse bisschoppen zich gedistantieerd van de
Verklaring van Luzern. In de verklaring, die is ondertekend
door ruim 6.000 Zwitserse, Oostenrijkse en Duitse priesters en
kerkelijke medewerkers, wordt scherpe kritiek op de leiding
van de RK Kerk geuit. De verklaring roept op „tot verzet te
gen de kerkleiding in het algemeen en de paus in het bijzon
der", aldus de bisschoppen, die betreuren dat hiervoor ook in
Oostenrijk „reclame" wordt gemaakt. Bovendien wordt het
Tweede Vaticaans Concilie (1962-65) „op suggestieve wijze" uit
gespeeld tegen de paus en wordt de leer van de kerk zelf in
twijfel getrokken. Van kerkelijke medewerkers mag worden
verwacht dat zij „conflicten niet door onzakelijke versimpelin
gen verscherpen", schrijven de bisschoppen.
Bischop wijst Braziliaanse vastenactie af
SAO PAULO De behoudende bisschop Bonaventura Klop
penburg steunt de advertentiecampagne van de federatie van
bedrijven in de deelstaat Sao Paulo tegen de vastenactie van de
Braziliaanse bisschoppen. Volgens Kloppenburg verwijten de
bedrijven de zogeheten 'broederschapscampagne' terecht dat zij
de klassenstrijd bevordert. In het document dat de bisschoppen
in het kader van de vastenactie hebben gepubliceerd, wordt de
opvatting verdedigd dat christelijke arbeiders zich bewust
moeten zijn van het conflict tussen kapitaal en arbeid. Brazilië
kampt sinds eind vorig jaar met een economische recessie, tien
duizenden verliezen hun baan. Volgens de bisschoppen heeft
de werkende klasse nog nooit zo onder armoede geleden als nu.
Zij vinden daarom de vastenactie als vorm van bewustwording
terecht.
Wat is het moeilijk iets
aan het oordeel van
een ander te
onderwerpen zonder
invloed op zijn oordeel
uit te oefenen door de
manier waarop men de
zaak voorstelt.
Mgr. Gijsen
wijdt weer
priesters
ROERMOND Bisschop
Gijsen, die in oktober 59
wordt, is voornemens tot
zijn 75e jaar door te gaan
als bisschop van Roer
mond. Ook zal hij vanaf
mei zelf de priesterwij
dingen weer ter hand ne
men.
Mgr. Gijsen, die vorige week
door de paus in audiëntie
werd ontvangen, heeft dit gis
teren via zijn perschef bekend
gemaakt. „Zolang God hem
de tijd geeft, zal de bisschop
tot zijn 75e bisschop van
Roermond zijn," aldus de
perschef.
Vorig najaar benoemde de
bisschop van Roermond twee
vicarissen aan wie hij een
groot deel van zijn bevoegd
heden delegeerde. In bepaalde
kringen werd toen de ver
wachting uitgesproken dat het
aftreden van mgr. Gijsen niet
lang meer op zich zou laten
wachten. De perschef noemde
deze geruchten 'wishful thin
king'.
perschef. Ook de overlegorga
nen die toen zijn ingesteld,
zullen „onverkort" blijven
functioneren.
Na onregelmatigheden op het
priesterseminarie Rolduc be
sloot mgr. Gijsen „wegens een
psychische blokkade" vorig
jaar voorlopig af te zien van
het wijden van priesters en
diakens. „Dat 'dalletje' is
voorbij," aldus de perschef.
„Sterker nog, de bisschop is
weer boven op de berg."
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Eerbeek L de Ronde te
Koekange.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Kantens H. Offereins,
kandidaat te Assen;
te Smilde i.c.m. Diever Tj. van Dij
ken, kand. te Groningen;
(Van onze correspondent Aart
Heering)
ROME De dood van
bisschop Lefebvre zal te
vens het einde inluiden
van het traditionalistische
schisma. Dat is de ver
wachting van kardinaal
Edouard Gagnon die in
.1987 als afgevaardigde
van de paus een laatste
poging deed om de rebel
se prelaat voor de kerk te
behouden. Volgens de
kardinaal slaagde mgr.
Lefebvre erin om „door
zijn charisma een groep
van onderling uiterst ver
schillende personen bij
een te houden."
Zijn dood zal daarom leiden
tot interne conflicten en een
geleidelijke terugkeer van de
afvalligen binnen de schoot
van de moederkerk. In een
interview met het maandblad
'30 Giorni' omschrijft Gagnon
de volgelingen van Lefebvre
van goede wil,
die aangetrokken worden
door al te simpele verklarin
gen voor de moeilijkheden
van de katholieke kerk na het
Tweede Vaticaanse Concilie.
Het dichtbij het Vaticaan
staande dagblad Avvenire
verwacht echter niet dat de
door Lefebvre gestichte broe
derschap van de heilige Pius
X, die in Frankrijk alleen al
vijftigduizend adepten telt
door de dood van zijn stichter
direct in crisis zal geraken.
Lefebvres opvolger, de 'Ger
maans onbuigzame' abt
Schmidberger, mag dan geen
bijzondere uitstraling hebben,
maar „het schisma van Econe
is niet gebaseerd op sterke
persoonlijkheden, maar op ra
dicale afwijzing van de mo
derne wereld. Deze gelovigen
putten kracht uit de overtui
ging dat zij het laatste bol
werk vormen van het ware
geloof dat nog niet door de
antichrist is aangetast." Wel
voegt Avvenire eraan toe dat
sinds de excommunicatie van
Lefebvre in 1988 de broeder
schap de helft van zijn 218
priesters is kwijtgeraakt, ter
wijl er maar twintig nieuwe
zijn gewijd.
Het Vaticaanse dagblad Os-
servatore Romano beperkte
zich gisteren tot het afdruk
ken van een kort officieel
communique. Daarin wordt
bewondering uitgesproken
voor het door Lefèbvre als
bisschop van Dakar verrichte
missiewerk (waarbij overigens
niet wordt vermeld dat de
bisschop naar Europa werd
teruggeroepen vanwege zijn
weigering om Afrikanen tot
priester te wijden). Maar het
Vaticaanse document beves
tigt voorts zonder omwegen
de „ernst van de wonden die
hij door zijn verdere gedrag
aan de kerkelijke gemeen
schap heeft toegebracht" en
de daaruit voortvloeiende ex
communicatie. De paus, ver
volgt het communique, heeft
tot het laatst vergeefs gehoopt
op een teken van inkeer van
de bejaarde bisschop. Tenslot
te is bekend geworden dat Jo
hannes Paulus II nog heeft
overwogen om de uiterst con
servatieve kardinaal Silvio
Oddi, een persoonlijk vriend
van Lefebvre voor een laatste
bemiddelingspoging naar Eco
ne. te sturen. Dit kwam echter
te laat.
Hervormde Kerk: blanken
moeten schuld belijden
DEN HAAG Het mo-
deramen van de Neder
landse Hervormde Kerk
heeft gisteren de ambas
sadeur van Zuid-Afrika,
A. Nothnagel, op diens
verzoek ontvangen. Daar
mee is een eind gekomen
aan een jarenlange boycot
door de Hervormde Kerk
van blank Zuid-Afrika.
Ambassadeur Nothnagel had
om een gesprek gevraagd om
begrip te wekken voor het
huidige beleid van de rege
ring-De Klerk, aldus het Her
vormd Persbureau. Het mode-
ramen wijst op de noodzaak
voor de regering-De Klerk
om openlijk schuld te belijden
voor het moreel verwerpelij
ke beleid van apartheid dat
voor zoveel mensen lijden in
hield. Ook is intensieve op
voeding in de blanke gemeen
schap nodig „om de blanke
ziel te genezen van de ziekte
die racisme heet" als weg tot
verzoening tussen de bevol
kingsgroepen.
Er is volgens het moderamen
weliswaar een begin met dit
proces gemaakt maar op
grond van veel informatie uit
de Zuidafrikaanse kerken
twijfelt het aan de goede
voortgang ervan. Enkele dui
zenden gevangenen zijn nog
niet vrijgelaten, de meeste po
litieke bannelingen en vluch
telingen konden nog niet te
rugkeren en de onderdruk
kende veiligheidswetten zijn
nog niet opgeheven, zo hield
het moderamen de ambassa
deur voor. Het moderamen
benadrukte verder de nood
zaak van blijvende internatio
nale druk als prikkel in het
proces en teruggave van land
aan de zwarten.
NEW YORK Onder de
hoog opgeleide inwoners
van de Sovjetunie komen
relatief veel antisemiti
sche ideeën voor. De
meeste inwoners van het
land hebben een positie
ve houding tegenover Is
raël, maar moeten veel
minder hebben van het
zionisme. Velen hebben
overigens nooit of bijna
nooit contact met joden,
die 1 procent van de be
volking van de Sovjetunie
vormen.
Dit blijkt uit een onderzoek
van het 'Sovjetcentrum voor
de publieke opinie en markt
onderzoek' met financiële
steun van het Amerikaans
Joods Comité. In het kader
van het onderzoek zijn 3.712
inwoners van de Sovjetunie
ondervraagd.
Mensen met een universitaire
opleiding bleken het veel va
ker dan minder opgeleide
mensen eens te zijn met de
opvatting dat joden verant
woordelijk zijn voor de „ram
pen van de revolutie", de on
derdrukking onder Stalin en
de economische misère van
dit moment. De academici
verwijten de joden nogal eens
dat zij de Russen en de andere
volkeren in de Sovjetunie
dronken voeren.
Bijna tweederde van de res
pondenten pleitte voor herstel
van de diplomatieke contac
ten tussen de Sovjetunie en
Israël. Daarentegen zag 22
procent van alle ondervraag
den in het zionisme een po
king van de joden om de we
reld te overheersen. 56 Pro
cent vond dat het zionisme en
de zionisten zowel binnen als
buiten de Sovjetunie krachti
ger moet worden bestreden.
Van de ondervraagden toonde
61 procent zich „in het alge
meen positief" tegenover de
joden. Joden kwamen daar
mee positiever uit de bus dan
Oezbeken en negers. Russen,
Engelsen en Duitsers zijn ech
ter aanzienlijk geliefder.
Op persoonlijk vlak bleken bij
de ondervraagden betrekke
lijk weinig bezwaren tegen
omgang met joden te bestaan.
Overigens zei bijna de helft,
geen enkel joods familielid of
joodse vriend te kunnen noe
men. De meesten zouden geen
bezwaar hebben tegen een
huwelijk van een jood met
een familielid. Ook een joodse
baas of een joodse kamerge
noot riepen in het algemeen
geen problemen op. 56 Pro
cent echter wil niet dat een
jood president van de Sovjetu
nie wordt.
Jezuïeten in Nederland
Tentoonstelling in het
Catharijneconvent. Tot 10 juni
UTRECHT Het klap
stuk van de tentoonstel
ling over de jezuïeten in
het Utrechtse Catharijne
convent is een karikatuur
van Ruud Lubbers. Hij
heeft zijn hemd openge
trokken om zijn gelief
koosd tenue te laten zien:
de toga van de jezuïeten.
Die prent moet de bezoe
ker duidelijk maken dat
onze premier weliswaar
vriendelijk oogt wanneer
hij voor de buis beschei
den zijn gelijk verkoopt,
maar in werkelijkheid
gemanipuleerd wordt
door een gebrainwashed
brein.
De cartoon van Lubbers past
precies in de lange traditie
van haat en wantrouwen te
gen de zwarte soldaten van de
paus, die overal hun vinger
achter willen krijgen. Welke
rol de jezuïeten in Nederland
hebben gespeeld toont de ex
positie in het Catharijnecon
vent in Utrecht, die tot 10 juni
is geopend. De reden van de
tentoonstelling is het feit, dat
dit jaar de Spanjaard Ignatius
van Loyola vijf eeuwen gele
den werd geboren en vorig
jaar de door hem gestichte
orde, de Societas Jesu, 450
jaar bestond.
Bij uitstek veel jezuïeten, die
in de ijzeren mal van hun
vorming elk gevoel voor
'nieuwlichterij' hadden verlo
ren, hebben de koersverande
ring na het Tweede Vaticaan
se Concilie als een slag in het
gezicht ervaren. Zij waren de
rationalisten, in wie elke twij
fel was weggekapt door de be-
tonharde dogma's die met
vuur werden beleden. Geloof
was een kwestie van weten,
twijfel een uiting van intellec
tuele zwakte.
Het Concilie kwam naar hun
mening veel te veel tegemoet
aan lieden, die het door ge
makzucht niet meer zo nauw
namen. En was het niet juist
de gemakzucht, die Ignatius
van Loyola, een tempera
mentvolle Spanjaard, tot 'hei
lige rebellie' had geïnspi
reerd? Hij bracht in het mid
den van de zestiende eeuw,
toen Europa werd verscheurd
door geloofstwisten, een gees
telijk legercorps op de been,
de Societas Jesu. Die moest
afrekenen met de gevaarlijk
ste bestrijders van het ware
geloof, de intellectuelen.
De 'soldaten van de paus' be
kwaamden zich niet alleen in
theologie, maar in allerlei we
tenschappen om het imago
van de kerk als achterlijk in
stituut weg te werken. De je
zuïeten plaatsten zich onder
directe leiding van het hoofd
van de kerk, waardoor deze
in 1540 met 'de verovering
van de wereld' kon beginnen.
Niet iedereen nam hun daad
kracht in dank af. Zij werden
gezien als onbetrouwbare
handlangers van de paus,
voor wie het doel, de verbrei
ding van de macht van Rome,
elk middel heiligde.
Nederland
Niet in de laatste plaats in het
door calvinisten gedomineer
de Nederland, waarin na de
tachtigjarige oorlog tegen de
katholieke Spaanse vorst,
Philips II, geen greintje sym
pathie voor de paus meer te
vinden was. Maar de jezuïeten
wilden hoe dan ook 'orde op
zaken' stellen, ook al moesten
ze zich daarom lange tijd in
schuilkerken verborgen hou
den.
De haat tegen hen werd zo
groot, dat de paus zich in 1773
gedwongen zag de orde op te
heffen, maar in de eerste
helft van de negentiende
eeuw werd ze door de Neder
lander Joannes Philippus
Roothaan opnieuw opgericht.
Van dat ogenblik af leek niets
het succes meer in de weg te
staan. Waar eerst achterdocht
was, groeide toen respect voor
de intellectuele capaciteiten
van de jezuïeten.
Een groot bewonderaar was
de schilder-tekenaar Jan
Toorop, die in het begin van
deze eeuw de ongenaakbare
zuiverheid van Ignatius en
zijn volgelingen in scherp ge
stileerde beelden tot uitdruk
king heeft gebracht. Van hem
zijn op de expositie veel pro-
dukties te zien. Was Toorop
de kunstenaar, die haarscherp
de scheiding tussen deugd en
zonde typeerde en daardoor
mensen tot abstracties degra
deerde, zijn collega Jacques
van Mourik probeerde juist de
menselijkheid van de jezuïe
ten te benadrukken.
Jeugd
Veel aandacht besteedt de ex
positie aan de relatie tussen
de jezuïeten en onderwijs. Met
niets ontziende ijver stortten
zij zich op de vorming van de
jeugd, omdat daarin terecht
de poort naar de verandering
werd gezien. Talentvolle leer
lingen werden met zorg om
ringd, opdat zij later de eman
cipatie van de katholieken in
de maatschappij zouden reali
seren. Overal werden middel
bare scholen opgericht: in Nij
megen het befaamde St. Cani-
siuscollege, in Den Haag het
St. Aloysiuscollege, in Am
sterdam het. St. Ignatiuscolle-
ge en in Zeist 'De Breul'.
Over het onderwijs van de je
zuïeten in de negentiende en
twintigste eeuw schrijft
A.F.C.M. de Wolf, dat het col
lege een typische mannenge
meenschap was met discipline
en harde studie: „Een min of
eer militante gemeenschap,
waar de tucht gemilderd werd
door de praktische en ervaren
leiding van de paters. In deze
wat kille en harde sfeer was
weinig teerhartigheid te vin
den voor zacht geaarde jon
gens. Voor deze leerlingen
was het college, voorzichtig
gezegd, niet altijd even aange
naam en meestal hielden ze
het niet lang vol'".
Inderdaad, voorzichtig ge
zegd. Met harde hand werd
tucht en kennis erin geramd.
Wie er niet tegen kon had
pech gehad, maar wie er zich
doorheen sloeg kwam goed te
recht. De colleges van de je
zuïeten kweekten 'een kamp
geest', die leerlingen als Ruud
Lubbers volgens cartoonist
Waldemar Post nooit meer
zijn kwijt geraakt. Zij zijn de
produkten van een spijker
harde spiritualiteit: het gees
telijk grondvlak van de jezuï
eten. Die wordt het beste uit
gedrukt door het boek van
William Stanyhurst S.J., dat
in 1661 werd uitgegeven. Op
de titelplaat staat een 'chris
ten-soldaat', die met bepluim-
de helm, schild en zwaard de
duivel bevecht. Zo voelde zich
de rechtgeaarde jezuïet: een
strijder voor Christus Koning.
Zijn denkwijze stond in het
teken van oefenen, vechten
en winnen. In zijn visie is de
ziel een slagveld, waarop goed
en kwaad elkaar voortdurend
naar het leven staan. Goed en
kwaad: geen abstracte begrip
pen, maar krachten die tot in
details benoembaar waren.
Hoe zou je anders deugd kun
nen verwerven?
Trekkertjes
Heel interessant zijn de zoge
naamde 'trekkertjes', die op
de tentoonstelling zijn te zien.
Tijdens de opleiding moest de
aankomende jezuïet systema
tisch aan zelfonderzoek doen.
Daarbij moest hij zo precies
mogelijk zijn eigen deugden
en ondeugden in het leven
van alledag op een rijtje zet
ten. Als hulpmiddel daarbij
fungeerde het zogenaamde
trekkertje, een onopvallend te
hanteren telsnoer met houten
kralen, waarmee men zelf de
eigen vorderingen op het pad
der deugd overdag kon bij
houden en 's avonds aflezen.
Het aftuigen van het eigen lijf
werd met overgave beoefend,
onder het motto 'een deugd
zaam mens draagt geen volle
pens'. Zo bekent ex-jezuïet
Huub Oosterhuis, door zijn
medebroeder Jan van Kils-
donk de grootste liturgiever
nieuwer van de laatste 1500
jaar genoemd, in een inter
view met Ischa Meyer, dat hij
met verve de gesel heeft ge
hanteerd. Oosterhuis heeft
daaraan geen slechte herinne
ringen overgehouden, hoewel
hij beseft dat deze methode
van zelftucht moeilijk aan
buitenstaanders valt uit te
leggen.
Oosterhuis en Van Kilsdonk
zijn twee uitgesproken repre
sentanten van de vernieuwers
onder de jezuïeten.
Pregnant voorbeeld is de uit
gave van de Nieuwe Kathe-
chismus in 1966, die dank zij
de sublieme redactie van de
Jezuët Guus van Hemert in
binnen- en buitenland grote
belangstelling wekte. Maar
vanuit conservatieve kring
werd in Rome krachtig aan
gedrongen op maatregelen,
omdat naar hun mening het
document de rechte leer ge
weld aandeed. De paus gelast
te daarom een internationale
commissie de klachten te on
derzoeken, wat resulteerde in
een officiële Aanvulling.
Wat felle tegenstand niet ver
mocht te bereiken, integen
deel juist stimuleerde tot een
nog fellere reactie, is de laat
ste decennie haast ongemerkt
gelukt. Na de periode van op
merkelijke incidenten is het
rustig geworden aan het
'front'. De jezuïeten staan niet
meer op de barricaden, ze
vormen eerder een onderdeel
van een onzichtbare vernieu
wingsproces dat zich via ba
sisgemeenschappen in ons
land voltrekt. De 'soldaat van
de paus' heeft in Nederland
zijn wapenrusting afgelegd.
JOS BOUTEN
Onvoldoende controle P
De Tweede Kamer heeft zich vorige week uitgebrej1^^
gehouden met plannen voor staatkundige en bestden
vernieuwing. Op zich was daar niets op tegen, ook ^ate
maar de vraag wat de inventarisatie van de commissjiij ii
man uiteindelijk aan vernieuwingen zal opleveren, k>liü
er zeker één idee van de commissie dat niet snel geni te8'
worden ingevoerd, zoals gisteren opnieuw is geblekeiP6^
verslag van de Algemene Rekenkamer. Daarin dringL v
kenkamer er op aan dat de Tweede Kamer (financie
luatierapporten moet eisen van alle departementen,
dan kan de Tweede Kamer nagaan of de wetten
worden nageleefd. (Ui.
JAAR in, jaar uit hamert de Rekenkamer immers alf"*^
zelfde aanbeeld en ook nu spitst de kritiek zich toe
ontbreken van voldoende controle op het functioned
wetten, subsidies en andere rijksregelingen. En
wordt gecontroleerd, dan wordt met de resultaten var]
lijke onderzoeken vaak niets of bijna niets gedaan. Dj
ste subsidieregeling die niet aan een onderzoek blijkL
onderworpen, is de individuele huursubsidie en daaif
het om een bedrag van 1,7 miljard gulden. Maar ook 1
nere' subsidies die elke controle missen, zoals de
ringspremies voor de zeescheepvaart en de regionale ii
ringspremies, gaat het telkens om bedragen van veleU^]
nen guldens. vei
r, paa.
DE optelsom en de analyse van de vele misstanden bij<
het beeld van een nog altijd bureaucratische rijksoMma
die wanhopig met zichzelf worstelt. Uit de rapporten Jse
slagen blijkt dat ambtenaren vaak niet toekomen aan (rer
trole op en het in juiste banen leiden van subsidies en jent
regelingen. Geen wonder dat het met bijvoorbeeld delanc
vernieuwing nog niet wil vlotten. En voor wie dezerite,
zijn belastingformulier heeft ingevuld is het een vi W>
constatering dat je als burger elk bedrag moet kunnfi de
antwoorden, terwijl de controle over de uitgave vanldig
belasting- en premiegelden zoveel te wensen over laa jaa
per
HET moet de leden van de Algemene Rekenkamer, <^e
nenkort vertrekkende president F.G. Kordes voorop}11
vreemd te moede zijn om elk jaar weer met nagenoeg? 1S
de feiten op de proppen te moeten komen. Toch is,ata
meer dan in het verleden, kans dat het rapport tot mé^
dan tamelijk vrijblijvende reacties van 'geschokte' kalaali
den. Zo circuleert binnen het ministerie van financed 1
„subsidiebijbel", een nog geheime notitie van ambte)nn<
die een onthutsend beeld zou geven van de wildgra^1
subsidies. Die notitie kan niet snel genoeg openbaar w,zo^
zodat 'de politiek' met eigen ogen ziet waartoe de wil
aan regelgeving heeft geleid. Dat zou ook zeer verhelf
kunnen werken voor de discussie over de miljardenbi
gingen, die ons land nog te wachten staat.
Ui
Al meer dan 90 jaar maakt Vogelbescherming
zich sterk om de achteruitgang van de
vogelstand te keren. Gebieden moeten
beschermd, soortbeschermingsplannen voor
bedreigde vogels ontwikkeld en wettelijke
regelingen getroffen om misstanden te voor
komen. Vogelbescherming komt op voor de
vogels, zowel nationaal als internationaal.
Vogelbescherming heeft uw steun hard
nodig. Wordt nu lid en redt talloze
vogellevens en hun leelmilleu. II laat de
vogels toch niet stikken?
Bon:
lid f 35,- per jaar jeugdlid 20 - per jaar
VOGELBESCHERMING Antwoordnummer 1974 3700 WB Zeist
mlT CcidócSouAmvt
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden
Telefoon. 071 - 122 244
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden
is
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma t/m vr. van 8.30 tot 17.00 uur. y/\"I
Nabezorging
Telefoon 071 - 122 248.
van ma. t/m vr van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14 00 tot 15.00 if-—
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling:
per maand 25,70 H*
per kwartaal f. 76,60
per jaar 294,30
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan. i T
Advertenties tA
Informatie en tarieven over advertenties tel 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941. S
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor RijswijfcM
070 - 3902 702 EL
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
