„Ik haat de zwarten
niet, maar ze moeten
uit m'n buurt blijven"
Plan doktersbriefje verdeelt FNV
v 1
BINNENLAND
Qeidóe-Oowtcmt
ZATERDAG 23 MAART 1991 PA|NL
Boom geplant
LPG goedkoper
ROTTERDAM Autogas
(lpg) wordt maandag aan
de meeste pompen vier
cent per liter goedkoper.
De vrije pompen verlagen
de prijs met drie cent.
Daardoor gaat aan vrijwel
alle pompen een advies-li-
terprijs voor autogas gelden
van 62,9 cent. De organisa
tie van vrije-pomphouders
Novok verhoogt maandag
de benzineprijzen met twee
cent. Die komen daardoor
op hetzelfde niveau als de
adviesprijzen van de grote
oliemaatschappijen. De lpg-
prijsverlaging is een gevolg
van de dalingen op de in
ternationale produkten-
markt.
Bush voor Oosteuropeanen
favoriete wereldleider
PARIJS Uit een gisteren in de Pa-
rijse krant Libération gepubliceerde
opiniepeiling over de populariteit van
regeringsleiders blijkt dat de Ameri
kaanse president George Bush het
meest geliefd is onder Oosteuropeanen.
In de opiniepeiling, uitgevoerd door
een onderzoeksbureau in Budapest,
eindigde Bush voor de Duitse bonds
kanselier Helmut Kohl, de Franse pre
sident Francois Mitterrand en vooral
boven Sovjetpresident Michail Gor-
batsjov.
De peiling werd gehouden onder in
woners van Tsjechoslowakije, Honga
rije, Polen en de Sovjetrepublieken
Rusland en Litouwen en was bedoeld
om een indruk te krijgen van de ge-
dachtenwereld van Oosteuropeanen.
Ex-minister Bolivia
krijgt 30 jaar cel
FORT LAUDERDALE De voormalige Bo
liviaanse minister van binnenlandse zaken
kolonel Luis Arce Gomez is gisteren in Flori
da tot 30 jaar gevangenisstraf veroordeeld
wegens smokkel van drugs naar de Verenig
de Staten. De Amerikaanse openbare aankla
gers betitelden Arce Gomez als „minister van
cocaine", die zijn land zou hebben veranderd
in een grote drugsfabriek. De 52-jarige oud
minister ontkende tijdens het proces dat hij
ooit in verdovende middelen had gehandeld.
Hij werd in 1983 in de VS aangeklaagd en in
december 1989 door Bolivia aan de Ameri
kaanse justitie uitgeleverd. Arce Gomez
wordt in eigen land beschuldigd van schen
dingen van de mensenrechten en het organi
seren van doodseskaders met de hulp van de
Duitse oorlogsmisdadiger Klaus Barbie.
Hoogste onderscheiding
na doodschieten broer
MANILA President Corazon
Aquino heeft de hoogste Filipijn-
se onderscheiding voor dapper
heid uitgereikt aan een legerser-
geant die in 1989 tijdens een
couppoging zijn broer dood
schoot. De sergeant, Roberto Sal
vador, schoot zonder dat te weten
zijn broer dood bij de verdediging
van het hoofdkwartier van het
leger tegen muitende militairen.
Zijn broer, Rogelio, was een van
de inzittenden van twee pantser
voertuigen die door hem werden
beschoten. Salvador zei de onder
scheiding „met gemengde gevoe
lens" in ontvangst te nemen. Hij
vertelde ook dat hij het gezin van
zijn broer onderhoudt.
EIGEN STAAT ALS 'LAATSTE KANS VOOR HET AFRIKANER VOLK'
(Van onze correspondent
Raymond Hasselerharm)
ORANIA 'Koffie, sui
ker, melk en thee', zingen
de meisjes op het ritme
van het springtouw dat
cirkels slaat in het op
dwarrelende stof. Vier te
gelijk springen op en neer
totdat het touw, onder
luid gekraai, wordt onder
broken door een kinder
been. Opnieuw: 'koffie,
suiker, melk en thee'.
Hollands erfgoed kwettert
door de winderige Zuidafri-
kaanse vallei. Het zijn geen
blonde boerenkinderen, af
stammelingen van Nederland
se pioniers die hier spelen,
maar kleurlingen. Ook hun
taal het Afrikaans is een
verre tak aan onze taalstam
heeft hen nooit kunnen vrij
waren van racisme en discri
minatie. Integendeel, deze
maand moeten de kleurlingen
verhuizen omdat hun gehucht
op grond ligt dat is gekocht
met als doel het vestigen van
de nieuwe onafhankelijke
Afrikaner staat 'Orandee'. Al
leen voor blanken.
Langzaam maar zeker worden
in Zuid-Afrika de apartheids-
wetten geschrapt. Gestimu
leerd door internationale sanc
ties en de hete adem van het
ANC wil president De Klerk
grond en woningen niet langer
op basis van kleur verdelen.
Pasgeborenen worden niet
meer naar ras geregistreerd en
De Klerk belooft plechtig dat
hij afstevent op een niet-racia-
le samenleving.
Ver weg
Een echte democratie is nog
ver weg. De eerste vrije ver
kiezingen waaraan ook zwar
ten mogen meedoen worden
pas over een jaar of vier ver
wacht en apartheid blijft feite
lijk bestaan door de scherpe
economische scheidslijn tussen
blank en zwart die dank zij
rassenwetten is getrokken.
Vanaf nu woningen mogen
kopen in chique blanke wijken
betekent slechts papieren
vooruitgang voor miljoenen
werkloze zwarten in verkrotte
wijken, maar het is voor veel
conservatieve blanken een
waar schrikbeeld.
„God zegt mij dat blank en
zwart niet kunnen samenle
ven", zegt mevrouw Moorl-
man, leunend tegen de toon
bank van haar cafetaria in
Orania. Bij de ingang ligt een
goedgevuld bezoekersboek.
'Laat dit land blank blijven' en
'Dit is de vervulling van onze
droom' zijn enkele van de
boodschappen.
Het dorp Orania ligt aan de
Oranjerivier, die hier een bre
de, groen omrandde groef
trekt in het bergachtige land.
In het gemeentelijke zwembad
staat nog water maar een ver
laten speeltuin versterkt het
beeld van een spookstad. De
huizen werden gebouwd voor
werkers van de watermaat
schappij die kanalen en een
imposante dam kwamen aan
leggen.
Na hun vertrek werden het
complete dorp en een lap
grond eromheen verkocht aan
conservatieve Afrikaners die
nu in enkele van de tientallen
huizen aan het werk zijn. Bij
het binnengaan worden ze
keer op keer belaagd door
enorme wespen die weigeren
de woningen prijs te geven.
Mevrouw Moorlmans gezin
woont als een der eersten in
Orania, dat groeikern en
hoofdstad moet worden van de
nieuwe staat Orandee. Een
kleine Portugese vrouw met
gitzwart haar, verbitterd over
de voormalige Portugese kolo
nie Angola die ze moest ont
vluchten, kort voordat de bur
geroorlog er al haar herinne
ringen verwoestte. „In Zuid-
Afrika zal na de zwarte
machtsovername hetzelfde ge
beuren: oorlog en hongers
nood. Daarom moeten we nu
onze eigen onafhankelijke
staat vormen".
Echtgenoot Moorlman, een
ogenschijnlijk 'raszuivere'
Afrikaner met bolle brillegla-
zen, denkt ook niet al te posi
tief over zijn gekleurde mede
mensen: „Ze morsen, spugen,
hun transistorradio staat altijd
te hard en ze kunnen niet
zacht praten. Zwarten zijn dui
delijk anders, dus waarom zou
ik met ze samenleven?" Hij
vindt zichzelf geen racist, deze
mollige cafetariahouder. „Ik
haat zwarten niet, maar ze
moeten uit mijn buurt blij
ven".
In een van de huizen wordt
driftig getimmerd door drie
mannen. Keurig blank, want
in de nieuwe staat zal geen ge
bruik meer worden gemaakt
van zwarte arbeidskrachten.
Een van hen geeft volmondig
toe dat hij racist is. „In de goe
de zin van het woord. Als God
had gewild dat ik met zwarten
samenwoonde, dan had hij mij
wel een zwart vel gegeven".
De ironie wil dat hij een van
de vele blanke Afrikaners is
die de hoeveelheid 'zwart
bloed' in hun aderen niet kun
nen verbloemen. Volle lippen
en kroeshaar maken duidelijk
dat hij dank zij de 'fouten' van
vurige voorvaderen bijna écht
in een zwart vel was gestoken.
Deze maand
moeten Zuid-
afrikaanse
kleurlingen
verhuizen
omdat hun
gehucht op
grond ligt dat
is gekocht
met als doel
het vestigen
van de nieu
we onafhan
kelijke Afri
kaner staat
'Orandee'.
Alleen voor
blanken.
De Afrikaners zijn afstamme
lingen van Franse, Duitse en
vooral Hollandse pioniers in
Zuid-Afrika. Hun belangrijk
ste historische mijlpaal is de
Grote Trek: rond 1838 besloot
een grote groep Afrikaners,
bijna allen boeren, zich te ont
trekken aan het Engelse kolo
niale gezag en zich elders in
Zuid-Afrika te vestigen.
De weerzin tegen de Engelsen
was langzaamaan gegroeid.
Afrikaanstalige ambtenaren
werden vervangen door En
gelsen en de Afrikaners vrees
den steeds meer voor hun
godsdienst, onderwijs en cultu
rele identiteit. Onverteerbaar
vonden ze de clemente Engel
se houding tegenover de zwar
ten, die zelfs leidde tot de af
schaffing van de slavernii.
De Afrikaners achtten het uit
eindelijk onaanvaardbaar nog
langer belasting te betalen aan
een overheid die de belangen
van de blanken in hun ogen
ondergeschikt maakte aan die
van de zwarten. Door de Grote
Trek verlieten vijftienduizend
personen (een kwart van de
De beoogde hoofdstad Orania van Orandee ligt in de Karoo.
FOTO'S: PERS UNIE
bevolking) het Kaapdistrict
om elders een bestaan op te
bouwen en zelf te bepalen hoe
ze met de aanwezige zwarten
en beschikbare grond zouden
omgaan. Er ontstonden twee
Boerenrepublieken: Transvaal
en de Oranje-Vrijstaat.
Wraak
Veel later, in 1948, namen de
Afrikaners wraak door de po
litieke macht te grijpen in heel
Zuid-Afrika. Om die hegemo
nie te kunnen handhaven gin
gen ze de verschillende bevol
kingsgroepen van elkaar
scheiden. De term 'apartheid'
was geboren. Zwarten werden
uit de steden verdreven naar
reservaten en de Engelstaligen
werden op allerlei terreinen
benadeeld ten opzichte van de
Afrikaners. Die ontwikkeling
wordt pas nu door de Zuidafri-
kaanse regering stopgezet.
„President De Klerk is een
verrader van de Afrikaners",
zegt professor Carel Boshoff.
Hij is voorzitter van de vijftig
duizend leden tellende conser
vatieve Afrikaner Volkswag
en het brein achter het nieuwe
blanke land Orandee. Er zijn
meer rechtse organisaties met
plannen voor een eigen staat,
maar deze voormalige hoogle
raar theologie is het verst ge
vorderd.
Boshoff ziet een duidelijke re
latie tussen zijn trek naar
Orandee en de historische
Grote Trek. „Vrijheid is het
hoogste goed voor de Afrika
ners en als we dat niet kunnen
krijgen in een bestaande situa
tie, zijn we bereid ons te ver
plaatsen. De afbraak van het
apartheidssysteem in Zuid-
Afrika dwingt ons er nu toe
een eigen onafhankelijke staat
te vormen. ANC en regering
moeten zich realiseren dat er
nooit vrede in Zuid-Afrika zal
komen als de Afrikaners geen
vrijheid kennen".
Moeizaam
De beoogde hoofdstad Orania
ligt in de Karoo, een verlaten
gebied in het noorden van het
land. Al generaties lang wor
stelen boeren hier voor een
bestaan op rode ondankbare
grond. IJzeren windmolens
draaien moeizaam water om
hoog voor het vee, op lappen
grond zo groot als Nederland.
Kronkelpaden leiden naar
boerderijen kilometers uit
een omgeven door koeien,
schapen en
Dit is het uitverkoren land
waar uiteindelijke zo'n twee
miljoen Afrikaners onafhan
kelijkheid moeten krijgen vol
gens het principe 'als we er
met zijn allen gaan wonen dan
hebben regering en ANC geen
andere keus dan ons zelfstan
digheid te geven'. Er zijn deze
eerste weken al zo'n vijftig
huizen verkocht in Orania en
de belangstelling groeit.
Het echtpaar Wessels loopt om
een van de huizen aan de
Smaragdstraat. Nu en dan
drukken ze hun neuzen plat
tegen de ramen. Zeven uur
hebben ze gereden vanuit Pre
toria om hier te kunnen rond
kijken en ze zijn enthousiast.
Het is ng wel verlaten en dor,
maar dat zal snel veranderen,
menen ze. „Wij hebben een
prachtig huis in Pretoria, maar
we voelen ons niet meer vei
lig, want inbraken, berovingen
en moorden zijn er aan de
orde van de dag. Wij hopen
hier weer rustig tussen onze
eigen mensen te kunnen le
ven", zegt mevrouw Wessels.
Ze hebben al een huis uitge
zocht. De koopsom van 35.000
gulden en de verbouwing kun
nen ze krap bekostigen van
zijn pensioen.
„Tussen je eigen mensen wo
nen in een echte Afrikaner
cultuur", is het steeds terugke
rende argument voor de nieu
we staat. Die cultuur wordt
omschreven als: dezelfde reli
gie, de gemeenschappelijke
taal en het gevoel 'boer' te zijn,
ook al heeft niet een van de
huidige inwoners van Orania
ooit een koe gemolken of een
oogst binnengehaald.
Er moet nog een element zijn,
want er zijn zwarte (échte)
boeren die dezelfde bijbel le
zen en Afrikaans spreken,
maar onmiddellijk het dorp
zouden worden uitgejaagd als
ze zich er zouden willen vesti
gen. Plat racisme blijkt hier
aan de oppervlakte van de
Afrikaner cultuur te drijven.
„Zwarten zijn anders, ze stin
ken, maken lawaai en stelen",
zijn de belangrijkste verwijten.
De eerste slachtoffers van deze
mentaliteit zijn ruim vierhon
derd kleurlingen die in huisjes
wonen op een steenworp af
stand van het dorp. Sommigen
leven hier al twintig jaar en
hebben meegewerkt aan de
bouw van dam en kanalen.
Binnen een paar weken
moeten ze nu verdwijnen,
want professor Boshoff heeft
ook hun grond en woningen
van de watermaatschappij ge
kocht. In het contract staat dat
de huizen leeg moeten worden
opgeleverd, zodat er blanke
Afrikaners in kunnen trek
ken.
Slechte witman
De kleurlingengemeenschap is
uitbundig en gezellig vergele
ken met Orania. Vandaag
wordt de jaarlijkse sport
schooldag gehouden en hard
lopende kinderen worden door
families, samengeschoold on
der vrolijke parasols, aange
moedigd. „Meisjes van de
tweede klas, klaar voor de
start!", roept een onderwijzer
door zijn megafoon, voor hij
het startschot geeft. Het is
waarschijnlijk de laatste sport
dag voor de school.
De mensen zijn verbitterd.
Piet Kakora, een groene honk
balpet diep over zijn oren ge
trokken, woont al sinds 1962
in Orania. „Ik ben hier een
oude man geworden. Jaren
lang heb ik hard gewerkt, zo
dat de blanke boeren rijk kon
den worden en nu word ik uit
mijn huis gegooid". Kakora
heeft geen begrip voor profes
sor Boshoff: „Hij is een slechte
witman".
Boshoff zegt dat hij wil probe
ren de kleurlingen alternatie
ve huisvesting te bieden bui
ten de nieuwe 'staatsgrenzen',
maar blijft bij het standpunt
dat ze moeten vertrekken.
„Wij Afrikaners verlaten de
chaos van Zuid-Afrika. Dan
moeten we hier niet opnieuw
de zaak gaan vertroebelen
door verschillende volkeren
samen te voegen".
Het lijkt onwaarschijnlijk dat
zwarte organisaties als het
ANC uiteindelijk akkoord zul
len gaan met de afscheiding
van een onafhankelijke blan
ke Afrikaner staat. Tot nog toe
is hun diplomatieke commen
taar (identiek aan dat van de
regering De Klerk): „We zijn
bereid om het plan aan de on
derhandelingstafel te bespre
ken".
Cafetariahouder Moorlman
denkt dat het wel goed komt:
„De buitenwereld moet ons er
kennen, want dit is de laatste
kans voor het Afrikaner volk.
Anders moeten jullie maar
geld sturen, zodat we het
vliegtuig naar Holland kunnen
nemen om ons daar te vesti
gen".
SUSKEENWISKE
DE MYSTERIEUZE MIJN INDUSTRIEBOND HEEFT GEEN MOEITE MET PVDA-VOORSTEL
(c) Standaard UltQ«verl|/Wav8fy Productlor
(Van onze
sociaal-economische redactie)
AMSTERDAM Binnen
de vakcentrale FNV is
men verdeeld over het
voorstel van een project
groep uit de PvdA-kamer-
fractie om werknemers na
een ziektemelding een
briefje van de dokter te
laten meebrengen. Voor
zitter Van der Weg van de
Industriebond FNV is een
warm voorstander van het
PvdA-plan. Een woord
voerder van FNV-voorzit
ter Stekelenburg wijst het
voorstel van de hand.
Het CDA-kamerlid Gerrit
Terpstra, specialist sociale za
ken van zijn fractie, is bereid
het doktersbriefje een kans te
geven. „Als werkgevers en
werknemers het erover eens
kunnen worden, moesten we
het maar doen", aldus Terp
stra. De CDA-fractie als ge
heel heeft nog niet over de
zaak gepraat.
Bé van der Weg, wiens Indus-
triebond-FNV de grootste is in
de marktsector, noemt het
verplicht stellen van een dok
tersbriefje een goede manier
om de simulanten door de
mand te laten vallen. De voor
zitter gaat ervan uit dat ne
gentig procent van de mensen
zich terecht ofwel 'wit' ziek
meldt. Juist ten behoeve van
die mensen behoren de tien
procent 'zwarte' zieken hard te
worden aangepakt. Van der
Weg verwijst naar Duitsland
en België, waar de verplich
ting om een medisch attest te
halen, al heel lang bestaat.
De woordvoerder van FNV-
voorzitter Stekelenburg ziet
vooralsnog niets in het PvdA-
voorstel „uit angst voor een
verdere medicalisatie van
werknemers en de koppeling
van de huisarts aan het con
trolecircuit". Volgens de
woordvoerder ontstaat door
het laatste het risico dat de
vertrouwensrelatie met de
huisarts onder spanning komt
te staan. „De huisarts is er niet
voor controle maar voor be
handeling".
Het meningsverschil binnen
de FNV zal binnenkort aan de
orde komen in de Federatie-
raad, waarin de voorzitters
van de bonden zitten, of in het
'beleidsadviesorgaan' sociale
zekerheid. Overigens bena
drukt het PvdA-kamerlid
Middel dat het ziektebriefje
niet van de huisarts hoeft te
komen. Grotere firma's kun
nen de bedrijfsarts inschake
len en kleinere firma's de re
gionaal werkende bedrijfsge
zondheidsdiensten.
Terugdringing van het ziekte
verzuim en de (gedeeltelijke)
arbeidsongeschikheid vormen
een zeer belangrijk onderdeel
van het Tussenbalanspakket
van het kabinet. Op deze wijze
wil men een bezuiniging reali
seren van een kleine vijf mil
jard gulden. De regering heeft
echter nog geen keus kunnen
maken uit de diverse manie
ren om ziekteverzuim en ar
beidsongeschiktheid omlaag te
brengen. PvdA en FNV zijn
mordicus tegen het voorstel
van de werkgevers om twee
'wachtdagen' in te stellen, die
de zieke werknemer voor ei
gen rekening moet nemen.
lb;
IHI -
jfeelstc
jferva
4
door Jo
■4 irdag
Nej
wer<
oten
het c
Martelaarsfv'
/ie
'ujJ
Ad<
BRUSSEL Wie d
over wat men een j
aandoen helemaal J
ondergaan, raad ik
het Brusselse Muntp
Nieuwstraat in te lo\
het eerste straatje re
slaan. Men kijkt dan
monument aan. Wie
loopt ontdekt dat di
monument het mee\
middelpunt vormt
een van de mooiste
van Brussel zou kui
Eigenlijk is het nog\
van de mooiste plein
stad, maar de percel
deel van uitmaken AD(
vervallen, uitgeleefd p(
opgedoekt, verlaten
verkrot. Alles is er P.®
gescheurd en afgebi^ie<
Zelfs de ratten kuntide:
niets meer van hun n
vinden. Sommige rabme
deuren zijn dichtgesL^
andere ramen beweT
een hoeveelheid fliit
textiel dat het restafi1
gordijn blijkt te zijn.zeil
hangt een geur van i
gootstenen en versfd
Had men voor deze, we
volmaakte ordeningen
staande krotten een Beha
naam kunnen verzien
Martelaarspleinan
De krotten zijn om éten
grotendeels met klinhge
geplaveide rechthoek aai
gegroepeerd. Ze mak
uit van een strakke,
symmetrie die nog n
spankracht krijgt 31\y~]
de prachtige, vertik4 IJ
proporties van het g JT
het oog vat. Door he -a
het grijs van de ge vim L
ijler geworden zodatX
alsof een bijna plech
stofsluier over het gi
hangt. Misschien zijrj *-
de ademwolken vane ir
de in rook opgegane\ rr
van de moderne
stadsontwikkeling.
Het monument waait
het daarnet had s
ter nagedachtenis vi '6
tijdens de revolutie
(ten onzent bekend
Belgische Beroerten
vielen wordt in c
nog dwingender. Bei
waarachtig niet sleclP1S'
de gedachtenis aan z
ontstaan kunnen om:
De beide korte kantt^
rechthoek worden gr *1;
door twee zich aan e jV
spiegelende gebouwef
enigszins klassiek ka°eP
Het plein is dan ook
in 1775 voltooid en if".
alle kenmerken van l F
waarin men destijds fe.
een wat sterk aangei m
Frans aandoende defer
waarmee het wel veiwal
móest aflopen. mai
Ik geef het graag tode'
dat het allemaal veriPr
de klok slaat op dat f
het ook allemaal 'neézi<
eens van het beste str PJ
noem het 'barok' c/ie[nJ|
achterop is geraakt,
omdat bouwkundige ^u'
hulpeloosheid op fer/p"Sl
in haar eigen tegen dl
verkeert, is het
Martelaarsplein uiteiien
iets heel moois gewoivo
voortreffelijkheid eWaai
men kennelijk pas ga—
toen het verval al ha-rr
toegeslagen.
Het verhaal van de i
van dit plein is lang
verheffend. Het is ej^rin
het verhaal van Bru&s
waar de bouwkunst ide
der jaren in toenemen d
met behulp van slechn
bulldozer en een do lp he
betonmolen is beoe/eper,
die manier is er tussq z:
nieuw een soort nien2ï
ontstaan. Wie daar iei mi
weten, doet er goed i op
achter de oostelijke p>
van het Martelaarsplfcc
begeven. Hij vindt d£or
stuk van Brussel datfidi
stadsbestuurders kent s
hebben prijsgegeven I bi
moedwillig aan hun 1 d'
hebben laten ontsnap
Nieuwe gebouwen vair
bijna arrogant moderfy
worden er afgewisse11
leegstand, opengevaliBjp
plekken en slooprijpejM
De stad lijkt er een
hebben. De builenpesf.
genezing daarvan heè lN
de hulp ingeroepen vil;
bouwkundige heelmt
blijkbaar nog bij AH
in de leer zijn ge weel
Nu enkele troostrijke
opmerkingen tot slot:j
Martelaarsplein won
gerestaureerd. De
werkzaamheden begfè,
binnen enkele maand
"twee zich aan elkaar^.
als het om het uitzoeP
goede lokaties gaat, bva
mannetje staat. R<
