Illegaal zijn mag niet meer
fïnali
Oost
Afkopen
Chaos
Tienduizenden
Turken en
Marokkanen
wacht
uitzetting uit
Nederland
Identificatieplicht
Straffen
Clementie
"CeidócGouAcmt"
DEN HAAG - De vreemdelingen
politie is opgelucht. Jarenlang heeft
ze in het verdomhoekje gezeten.
De samenleving haalde haar neus
op voor de 'klopjacht' van politie
mensen op 'arme buitenlanders'.
Nu het probleem van de illegale
vreemdelingen in Nederland uit de
klauwen is gelopen, mag zij
schaamteloos haar werk gaan doen.
„Eindelijk erkenning", verzucht hoofd
inspecteur E. Grootaarts, chef van de
Vreemdelingendienst Den Haag. „Wij
hebben heel behoedzaam moeten opere
ren omdat het politiebeleid van vreem
delingendiensten gewoonweg niet werd
aanvaard. We kregen kritiek van al die
mensen die illegalen verwarren met
asielzoekers, en steun van glibberige, bij
na racistische groeperingen". De afgelo
pen tien jaar heeft Grootaarts het aantal
illegale vreemdelingen in zijn stad zien
verdubbelen tot tien- vijftienduizend.
Hij weet waar ze wonen of werken, maar
laat de grootste groep met rust. Noodge
dwongen. „Ik moet er niet aan denken
dat in bepaalde woningen in de Schil
derswijk brand uitbreekt; daar wonen
vier a vijf mensen op een kamertje met
een deeltijdbed. Waarom we niets doen?
We hebben geen mensen om te controle
ren, om systematisch het pensionbe
stand af te gaan. Want je kunt er niet en
kelen uithalen en de rest ongemoeid la
ten. Bovendien willen we back-up van
de gemeente, die de panden moet slui
ten".
europa
Maatschappelijke onwil, te weinig man
kracht en een tegenstrijdig opererende
overheid maakten het de afgelopen jaren
mogelijk dat de stroom illegale vreemde
lingen in Nederland groeide tot zestig
tot honderdduizend mensen. „En als we
niets doen, denk ik dat de populatie de
komende vijf k tien jaar opnieuw zal
verdubbelen. Het verdrag van Schengen
en het wegvallen van de grenzen verge
makkelijken de migratie. Bovendien
denk ik dat we naast de traditionele
stroom Mediterranen een tweede trek
vanuit Oost-Europa zullen krijgen",
voorspelt Grootaarts. Maar zover wil de
overheid het niet laten komen. Vorig
jaar maart werd een commissie ingesteld
die maatregelen moest bedenken om het
probleem in te dammen: het ingedutte
vreemdelingentoezicht moest worden ge
activeerd en het onterechte gebruik van
collectieve voorzieningen tegengegaan.
Deze week bracht de commissie onder
voorzitterschap van oud-staatssecretaris
van justitie mr. Zeevalking advies uit.
De commissie stelt een pakket van
maatregelen voor dat orde moet schep
pen in de chaos van illegalen in Neder
land: strengere straffen, meer controles,
maar vooral meer samenwerking tussen
politie, gemeente en sociale diensten.
„Met een rijbewijs en een fiscaal num
mer kun je alles krijgen in Nederland",
zegt Syam verlegen lachend. Hij is 22
jaar en één van de vele duizenden illega
len die in de tuinbouw werken. Ruim
drie jaar geleden is hij naar Nederland
gekomen. Via familie in Den Haag vond
hij direct werk in de kassen van het
Westland. Zwart werk, totdat hij een fis
caalnummer kreeg en zijn werkgever
hem kon verzekeren. „Eerst ben ik naar
het gemeentehuis gegaan om me te laten
inschrijven in het bevolkingsregister.
Toen heb ik het adres van mijn familie
opgegeven. Met een uittreksel uit het be
volkingsregister ben ik toen naar het be
lastingkantoor gegaan waar ik een fis
caalnummer heb gekregen. Nee, ik heb
daar verder niets voor hoeven laten
zien. In Nederland vraagt niemand wat.
Ze willen alleen altijd je rijbewijs zien".
En dat heeft Syam. Twee jaar geleden
gehaald in Nederland. Inmiddels woont
hij niet meer bij zijn familie maar in een
huurwoning van de gemeente. Door zich
eenvoudigweg te laten inschrijven in het
bevolkingsregister van de gemeente kon
hij zich als woningzoekende laten in
schrijven. Vorig jaar kreeg hij een wo
ning toegewezen èn huursubsidie, want
Syam verdient niet veel. Hij is getrouwd
en vader van een kind, waarvoor hij
moeiteloos kinderbijslag heeft aange
vraagd en gekregen. Even leek uitgere
kend de Turkse overheid roet in het eten
te gooien. De moeder van Syam, die in
Turkije woont, had voor haar zoon een
oproep ontvangen voor militaire dienst.
„Maar ik ga niet terug. Ik heb mijn
dienstplicht bij de Turkse overheid kun
nen afkopen voor elfduizend gulden". In
hoog tempo sorteert Syam tomaten. Hij
heeft nog nooit gehoord van de commis
sie Zeevalking en het interesseert hem
ook niet. Sinds kort hoeft hij niet langer
bevreesd te zijn voor uitzetting uit Ne
derland. „Ik heb een verblijfsvergunning
gekocht". Gekocht? „Ja, voor tiendui
zend gulden van een advocaat in Hilver
sum. Eigenlijk vroeg-ie vijftienduizend,
maar wij hebben afgedongen tot tien".
Door inschrijving in het bevolkingsregis
ter gaan alle deuren van sociale voorzie
ningen in Nederland open. Wie bij de
afdeling Burgerzaken binnenloopt en een
woonadres opgeeft, wordt erkend als in
woner van die gemeente. Of het adres
klopt, wordt niet gecontroleerd. „De be
volkingsregisters zijn enorm vervuild",
weet Grootaarts. „In Amsterdam heeft
men een adres aangetroffen waarop vol
gens het bestand dertienhonderd mensen
wonen".
Jarenlang heeft de overheid
de aanwe. *heid van illegale
vreemdelingen oogluikend
toegestaan. Werkgevers en
illegalen maakten dankbaar
gebruik van de situatie. In de
kassen, confectie-ateliers en
keukens van louche tenten
en vermaarde restaurants
werken nu tienduizenden
illegale vreemdelingen. Niet
zelden worden zij uitgebuit
door werkgevers en
huisbazen. Maar de overheid
maakt veel goed. Door
gebrek aan controle en
•toezicht woont een onbekend
aantal illegalen in
gemeentewoningen,
ontvangen zij huursubsidie,
kinderbijslag en soms ook
een uitkering. „We hebben
na uitzetting van een illegaal
wel eens 12.000 gulden
moeten nasturen:
kinderbijslag dat de man nog
te goed had". De commissie
Zeevalking vindt dat het nu
maar eens afgelopen moet
zijn.
Een intensieve samenwerking tussen ge
meente, sociale dienst en de vreemdelin
gendienst moet een einde maken aan de
chaos. In de ogen van de commissie
Zeevalking zouden de instanties gege
vens moeten uitwisselen via de zoge
noemde Gemeentelijke Basis Admini
stratie (GBA), de moderne opvolger van
het oudbakken bevolkingsregister. „De
vreemdelingendienst moet verplicht
worden gesteld aan de gemeente te mel
den wat de status van een vreemdeling
is. De verblijfstitel, legaal of illegaal,
moet als basisgegeven worden opgeno
men in de GBA. Uitkeringsinstanties
moeten toegang krijgen tot de GBA om
na te gaan of iemand wel of niet in aan
merking komt voor een uitkering", legt
Zeevalking uit. In het najaar worden ae
eerste gemeenten op de GBA aangeslo
ten. Maar dat betekent niet dat er on
middellijk gegevens worden uitgewis
seld. Pas eind '93 zullen alle gemeenten
zijn aangesloten bij de GBA. „We zullen
eerst gaan schaduw draaien naast het ge
wone bevolkingsregister. In het systeem
is een voorziening opgenomen voor het
invoeren van een verblijfstitel, maar het
is nog niet duidelijk wie die informatie
mag afnemen. Daarover zal nog wel een
discussie losbarsten", voorspelt een
woordvoerster van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten (VNG).
Maar met een centrale registratie alleen
is het probleem van illegalen niet opge
lost. Wie zich immers niet in het bevol
kingsregister laat inschrijven, bestaat
volgens de GBA niet. Een scherpere con
trole is dan ook de tweede pijler waarop
ZATERDAG 23 MAART 1991
het advies van de commissie Zeevalking
rust. „De politie besteedt veel te veel
tijd aan de instroom van vreemdelingen.
Wjj willen de politie van die taak ont
heffen zodat ze meer aandacht kan be
steden aan toezicht. Al die administra
tieve rompslomp is geen taak van de po
litie. Wie dat wel moet doen, weet ik
niet. Gemeenten of immigratiediensten
of zo", aldus Zeevalking.
Een beperkte-identificatieplicht moet het
de politie mogelijk maken iedere Neder
lander aan te houden en te vragen naar
een legitimatiebewijs. Wie geen bewijs
bij zich heeft, wordt in de gelegenheid
gesteld het thuis (onder begeleiding) te
halen. Een toonplicht dus, en geen
draagplicht zoals in België. „Maar in de
praktijk denk ik dat de meeste Nederlan
der in de toekomst een bewijs op zak
zullen hebben. Gewoon omdat het prak
tischer is. Als je het niet bij je hebt be
zorg je jezelf alleen maar overlast omdat
je enkele uren kunt worden vastgehou
den of een paar keer op het bureau moet
langskomen", aldus Zeevalking.
Het Nederlands Centrum voor Buiten
landers (NCB) heeft weinig verwachtin
gen van de toonplicht voor alle Neder
landers. „Vreemdelingen hebben in Ne
derland al jaren een identificatieplicht
zonder dat die de problemen rond de
aanwezigheid van illegale vreemdelingen
heeft opgelost". Grootaarts erkent dat de
politie ae bestaande legitimatieplicht al
niet kan handhaven (,je kunt elf jaar
zonder rijbewijs rijden voordat je wordt
betrapt"), laat staan een algemene iden
tificatieplicht.
Veel effectiever dan een identificatie
plicht is volgens het NCB de opsporing
en bestraffing van werkgevers die illega
len in dienst hebben. En dat denkt de
commissie Zeevalking ook. In haar rap
port schrijft de commissie dat de politie
vooral aandacht moet hebben voor
vreemdelingen die overlast bezorgen of
op het criminele pad zijn beland en voor
mensen die voordeel hebben bij illegali
teit: werkgevers, huisvesters en
houders.
ijsberg
Omdat de politie haar handen vol heeft
aan het verstrekken van verblijfsvergun
ningen, komt zij nu nauwelijks toe aan
controle. Van de vijftig politiemensen
van de Haagse Vreemdelingendienst zijn
er slechts vijftien belast met toezicht en
controle. „We controleren zo'n vijf be
drijven per week. Een topje van de ijs
berg. Aan de controle op de verschaffers
van huisvesting komen we absoluut niet
toe", verzucht Grootaarts. De hoofdin
specteur vermoedt dat alleen al in de
tuinbouw een kwart van de werknemers
illegaal is. Daarnaast werken er veel ille
galen in de horeca, visverwerking en
confectie-ateliers. Maar ook de overheid
zélf heeft illegalen in dienst. Grootaarts:
„Ik maak mee dat de Haagsche Tram
weg Maatschappij mensen in dienst
heeft die wij zoeken. En wat dacht u van
allochtone leerkrachten?" Het scheelde
zelfs slechts een haan of de Haagse poli
tie zélf had illegale vreemdelingen opge
nomen in haar gelederen. „De druk voor
de aanname van allochtone politiemen
sen is erg groot. Gelukkig hebben wij
nog kunnen tegenhouden dat er ook ille
galen werden aangenomen".
Illegale vreemdelingen werken vaak
zwart. Ze drukken de loonkosten voor
de werkgever (concurrentievervalsing)
en zijn kwetsbaar voor uitbuiting.
Zwaardere straffen en een grotere pak
kans moeten werkgevers ervan weerhou
den illegalen in dienst te nemen. De
commissie Zeevalking wil de gevange
nisstraf voor werkgevers verhogen tot
maximaal een jaar en de geldboete tot
vijfduizend gulden. Daarnaast kunnen
zij rekeningen verwachten van de belas
ting en het ministerie van justitie, dat
niet langer van plan is op te draaien
voor de kosten van uitzetting.
Werkgevers uit de tuinbouw en confec-
tie-industrie reageren enigszins ongelo
vig op de aangekondigde maatregelen.
„Wat is illegaal? Deze mensen hebben
weliswaar geen verblijfsvergunning,
maar ze betalen gewoon belasting en
dragen sociale premies af. Ze zijn hier
gewoon komen aanlopen. Of we werk
hadden. Nou dat had ik. Via het ar
beidsbureau krijg je echt niemand. Die
werklozen komen' hier vloekend en tie
rend de tuin op en vragen om een hand
tekening onder een verklaring die zegt
dat ze niet geschikt zijn voor het werk.
Wat moet ik met die lui? Als ik normaal
personeel zou kunnen krijgen, nam ik
heus geen illegalen. Maar die illegalen
willen tenminste werken, anders weten
ze dat ze terug moeten naar Turkije",
zegt een tuinder uit het Westland.
Land- en tuinbouworganisaties zeggen
niet te weten in welke mate de tuinbouw
drijft op illegale werknemers. Grootaarts
schat dat een kwart van de werknemers
in de kassen illegaal is en vreest dat
steeds meer bedrijven zullen gaan drij
ven op illegalen als er niet wordt opge
In de kassen van het
Westland werken
duizenden illegale
vreemdelingen.
treden. „De werkloosheid onder legale
allochtonen is op dit moment gigantisch.
De illegalen hebben hun werk overgeno
men. De illegaliteit is één van de oorza
ken van het mislukken van de integratie
van allochtonen in onze samenleving'"
De commissie Zeevalking is niet blind
voor de economische gevolgen van een
streng optreden tegen illegale tewerkstel
ling. Zij heeft het Nederlands Econo
misch Instituut (NEI) gevraagd een on
derzoek in te stellen naar de omvang
van de illegale tewerkstelling in Neder
land, de gevolgen van het wegvallen van
illegalen en de maatregelen die zouden
kunnen worden getroffen om het verlies
te beperken.
Voor hoeveel mensen het rapport Zee-,
valking uitzetting uit Nederland bete-l
kent, kan nog niemand zeggen. Veelj
Turken en Marokkanen die hier al jarenl
ongemoeid wonen en welken en een gel
zin hebben opgebou_wd, kunnen zich
nauwelijks voorstellen dat ze Nederland
wellicht moeten verlaten. „Illegaal is il
legaal", zegt Zeevalking streng. „Maar
als je geen overlast veroorzaakt,
strafbare feiten pleegt en geen gebruik
maakt van collectieve voorzieningen,
ach, dan kom je ook niet zo gauw in
aanraking met het operationele toe
zicht". Clementie voor de werkende ille
gale vreemdeling? „Dat is beleid van
justitie. Wij zijn gewoon gevraagd een
rapport te maken met de bedoeling de il-
lègaliteit tegen te gaan. En wat justitie
daarmee doet... Wie weet komt er nog
een soort generaal pardon".
MONIQUE VAN DE VEN
Die illegale buitenlanders willen tenminste werken, anders weten ze dat ze terug moeten naar Turkije".
FOTO'S: SACHA PIETERSE
