„Ze vergroten mij om mijn
partij te kunnen kleineren"
'finale
,,Ikpraat op
een vriendelijke toon,
maar ik zeg
dodelijke dingen
,,Mijn fatsoen
is mij
aangeboren
HANS VAN MIERLO EN HET SUCCES VAN D66
,,Als je ruzie wilt,
schuim op de bek,
moet je bij de WD zijn
of bij Groen Links"
■Eeidóc Qowuvnt1
ZATERDAG 23 MAART 1991 PAGINA 29
DEN HAAG - Hans van Mierlo:
„Het is een gezelschapsspel gewor
den het succes van D66 te verklei
nen door mijn aandeel daarin te
vergroten. Waarom? Omdat D66
zegt dat er wat mis is met het poli
tieke bestel, dat er veranderingen
moeten komen... De andere partij
en willen dat eigenlijk niet. Bij al
die partijen halen wij mensen weg:
veertig procent bij de PvdA, twin
tig bij het CDA, vijftien bij de
VVD en vijf bij Groen Links".
,isd„Dat betekent dus dat D66 een bedrei-
n q ging is en dat die moet worden uitge-
jjJschakeld. Wij stellen ons op tegenover
p Jde drie andere grote partijen en dus kun-
s nen die drie zich ook gezamenlijk opstel-
(dien tegenover ons. Ze hebben een ge-
la^meenschappelijk belang. Daarom komen
allemaal met dezelfde verwijten: D66
niet duidelijk, D66 heeft geen ideolo-
D66 heeft alleen een goede verkoper
en dat is Van Mierlo. Met dat laatste be-
j doelen ze dat je mensen, net als in de re-
djclame, de grootste vuiligheid kunt aan-
vj praten. Als je verkooptechniek maar
tsv(goed is. Toch trapt de kiezer daar niet
I in. Die gaat nog steeds z'n eigen weg. Hij
miweet misschien niet helemaal zeker of
J D66 gëiyjc heeft maar stemt toch op
el I ons"-
Gij „Zeker, er zijn overeenkomsten met de
,rec periode van /art' Terlouw. Maar er is ook
jen een groot verschil. Sinds 1985 hebben
n 21 we zeven ys.rkie^ingen achter elkaar ge-
ebblwonnen: gemeenteraad, provinciale sta-
lagten, Tweede'Kamer, het Europees Parle
ment, en toen begon de serie weer op
nieuw. Tien jaar geleden, in de tijd van
jjTerlóuw, had D66 een heel magere on-
pel€derbouw. Toen kreeg de partij in één
klap zeventien zetels in de Tweede Ka
mer. Daarmee werd de piramide op z'n
kop gezet. Nu hebben we een echte pira
mide, met een zware basis in de raden
en staten. Ook die mensen bepalen het
.beeld van D66. In 1981 bestond de par
tij alleen uit Jan Terlouw en de fractie.
Nu is D66 niet alleen Hans van Mierlo.
De mensen ervaren het misschien wel
zo, omdat ik het meest in de publiciteit
kom".
„Maar de mensen ervaren in hun eigen
kring ook de inwerking van de plaatselij
ke Dóó'ers. Alleen, dat heeft per defini
tie een wat kleinschaliger karakter. Bij
verkiezingen gelden alleen de grootscha
liger signalen. En die worden geacht van
mij te komen. Dat is ook goed. Je bent
politiek leider of je bent het niet. Ik in
carneer de boodschap van D66. Let wel:
de boodschap, niet de partij. Al dat op
hemelen van mijn persoon door andere
politici en door de media getuigt van
een buitengewone minachting voor de
kiezer. Alsof die zich voortdurend op
het verkeerde been laat zetten, door
trucs of door populaire jongens die het
leuk weten te vertellen. Dat is absoluut
jniet waar".
goejcei
2 galm
dt
lmi
i di(
Fatsoenlijk
Wij zouden een intens keurige, fatsoen
lijke partij zijn geworden, bijna christe
lijk? Dat zegt Terlouw? Misschien dat
Parijs toch een beetje te ver van Den
Haag af ligt. Ik heb geen zin om verder
op de uitspraken van Terlouw in te
aan".
Ik praat op een vriendelijke toon, ja,
maar ik zeg dodelijke dingen, althans zo
komt het soms over. Dus het is niet
waar dat D66 zo fatsoenlijk is geworden.
*k ben niet tegen 'fatsoen' maar het is
;t|geen woord dat in mijn hoofd rondsuist.
ijMijn fatsoen is mij aangeboren".
.,0p de avond van de statenverkiezingen
was ik zeker niet emotioneel. Ik had
maar één gedachte: hoe haal ik de vol-
cjgende camera? Je doet zo'n hele avond
niet anders dan commentaar geven. Het
rare is trouwens dat overwinningen mij
minder beroeren dan de dingen die
eronder zitten. Ik word er wel vrolijk
van, maar niet uitgelaten. Nederlagen
zijn veel indringender. Dan ontmoet je
jezelf. Bij overwinningen niet. Dan ga je
lezelf te buiten. Hein Donner heeft mij
dat geleerd: winnen is niks, verliezen is
galles".
.Natuurlijk hoop ik dat D66 in dit de-
ennium zal bereiken wat in de jaren
lestig en zeventig niet is gelukt. Mis
schien zijn we wel wat te vroeg begon
nen met te vertellen wat er aan de hand
is in politiek Nederland: ont-ideologise-
ring, individualisering, het verhaal over
l< het milieu en de veranderingen in het
a electoraat waardoor de politiek steeds
i< minder past als deksel op de samenle-
Hans van Mierlo kan het altijd zo mooi zeggen.
„Winnen is niks, verliezen is alles". Schuilt daarin
ook niet meteen zijn tragiek? „Multatuli verpakte
zijn scherpe aanklacht tegen de regering in prachti
ge woorden, zodat niemand de boodschap opving".
De jonge hond die 25 jaar geleden het regentendom
te lijf ging, voert nu, met een flink buikje, milde
oppositie. Hij is tevreden dat de Tweede Kamer
eindeüjk debatteert over staatkundige vernieuwin
gen, al die jaren zijn paradepaardje. Hij ziet nieuwe
kansen om weer in een kabinet te komen, met of
zonder het CDA. Ondertussen groeit de aanhang
gestaag - omgerekend leverden de recente staten
verkiezingen 24 kamerzetels op - en neemt de kri
tiek van andere partijen toe: D66 wordt slapende
rijk en het succes is alleen te danken aan de uitstra
ling van Hans van Mierlo. Hèt bewijs, vindt hij, dat
D66 een echte politieke partij is geworden; zodra ze
bang voor je worden tel je mee. Hieronder probeert
hij het allemaal uit te leggen. Ononderbroken. Om
dat hij het zo mooi kan zeggen.
heel snel bij. Nu pas gaan andere partij
en een beetje het licht zien".
„Ik word daar wel een beetje moe van,
hoor. Al dat soort vragen. Waarom
vraagt nooit iemand naar het welslagen
van het socialisme, van het liberalisme
of zelfs van Onze Lieve Heer in de poli
tiek?! Nee, het gaat altijd om Van Mier
lo. Die partij van hem is 25 jaar oud en
heeft nog steeds niks bereikt hè...! Dat
soort verhalen".
„Bovendien zijn ze niet waar. We kun
nen toch vaststellen dat er bijvoorbeeld
in het CDA echt iets aan het Veranderen
is. Er wordt in die fractie nu over de ge
kozen burgemeester en het referendum
gesproken. Die twee zaken zullen wel af
geschoten worden, maar over de geko
zen kabinetsformateur zal serieus wor
den nagedacht. Dat heeft CDA-woord
voerder Mateman zelf gezegd. Het is
raar dat zo iets zo weinig aandacht heeft
gekregen".
„Terwijl het toch uiterst belangrijk is dat
de kiezer nu eindelijk 'ns iets over de
kabinetsformatie te zeggen krijgt. De for
mateur dient door de kiezer aangewezen
te worden, niet door het staatshoofd.
Welnu, eindelijk vindt het CDA het
goed dat daar op gestudeerd gaat wor
den. En terecht. Je moet eens kijken wat
er in de provincie is gebeurd, terwijl wij
met de commissie-Deetman in de Ka
mer zaten".
„Nee, ik bedoel niet dat D66 overal uit
de colleges van gedeputeerde staten
wordt gehouden. Dat vind ik stom, on
juist en vervelend, vooral voor de
Dóó'ers ter plaatse. Maar veel interes
santer is de redenering die de andere
partijen daarbij hanteren. Daar kan ik
maar geen genoeg van krijgen. Staten
verkiezingen zijn er om de machtsver
houdingen in het provinciale bestuur
vast te stellen, nietwaar? Maar wat ge
beurt er? Politiek Den Haag is in rep en
roer. In de provincie daarentegen heerst
een serene rust. Wat zeggen ze daar? Ge
deputeerde staten afhankelijk maken
van de verkiezingen? Ben je mal! De
verkiezingen gingen toch niet over de
PvdA in Utrecht of in Flevoland of in...
Nog één stap verder en ook de provinci
ale staten worden niet meer gewijzigd.
Als ik Wim Kok of Ruud Lubbers was,
zou ik er wakker van liggen dat PvdA-
'ers en CDA'ers in de provincie er zulke
opvattingen op na houden".
Smalend
„Wim Mateman kan wel zeggen dat de
mensen best tevreden zijn over ons poli
tieke bestel, maar ik heb in de afgelopen
vijf en twintig jaar nog nooit meege
maakt dat de mensen zo smalend over
de politiek praten en over alles wat er in
Den Haag gebeurt. Vergelijk dat eens
met twintig a vijf en twintig jaar gele
den. Toen waren de mensen kwaad, be
trokken... Ze gingen de straat op, ze ge
loofden in partijen, ze richtten partijen
op, omdat ze dachten dat een nieuwe
partij elan zou krijgen onder de burgerij.
Ik vraag me af of de oprichting van een
nieuwe partij vandaag nog voor enige
opwinding zou zorgen".
„Eric Jürgens van de PvdA stelt voor de
opkomstplicht maar weer in te voeren.
Ik zie het nut daar niet van. Je maakt de
eetlust van mensen niet groter door ze te
dwingen naar een buffet te gaan met ge
rechten die ze niet lusten. Laat staan dat
je het electoraat naar de stembus zou
kunnen jagen. En wat zou er moeten ge
beuren als de mensen toch niet gaan
stemmen? Krijgen ze dan een berisping
van bovenmeester Lubbers of van de
rechter? Nee, dat zijn lapmiddelen. Je
moet zorgen dat de mensen een beetje
het gevoel hebben dat het in de politiek
over hün zaken gaat. Van wie is de rege
ring, het kabinet nu? Van geen hond!
Het is alleen van zichzelf! Dat is een
heel groot verschil met twintig jaar gele
den, toen de regenten er voor uitkwa
men dat ze regenten waren. De nieuwste
vorm yan regentendom is dat de politiek
totaal anoniem wordt, waardoor niet
meer duidelijk is wie waarvoor verant
woordelijk is".
Bezadigd
„D66 bezadigd geworden? Dat zeggen
jullie. Ik zeg het niet. De kamerleden
van D66 werken hard, ze zeggen en den
ken wat ze vinden. Alleen, ze lopen niet
met spandoeken de straat op en roepen
niet dat het grootste onrecht ter wereld
aan het geschieden is. Nee, D66 doet het
anders. D66 gooit alles overhoop. Het
gevolg? De Kamer zit twee dagen te ver
gaderen over staatkundige vernieuwing.
Dat komt door ons! Wat wil men nog
meer?"
„Moeten we vinniger worden, zoals
sommigen zeggen? Wat is dat? Ruzie in
de tent, gebalde vuisten, schuim op de
bek? Nee, als je daar behoefte aan hebt,
moet je bij de VVD en misschien ook
bij Groen Links zijn. Die voeren opposi
tie op klassiek Angelsaksische manier.
Ze doen net alsof zij het alternatief zijn
voor het kabinet. Terwijl regeren in ons
land altijd een kwestie blijft van com-
D66-aanvoerder Hans van Mierlo.
FOTO: MILAN KONVALINKA
promissen sluiten. Macht moet in ons
land altijd gedeeld worden met het
CDA! Ja, de WD zou die macht ook
kunnen delen met de PvdA en D66.
Maar tot nu toe gedraagt die partij zich
als een hond die wacht tot het CDA hem
een korst brood toewerpt".
„Begrijp me goed, ik zou dolgraag eens
een kabinet zonder CDA zien. Ik heb
niets tegen het CDA zelf, maar ik vind
het onzuiver dat in ons land één partij
vanzelfsprekend aan de macht is. In de
Sovjetunie wordt dit principe nota bene
afgeschaft... In Nederland zou alles een
beetje beter worden vanaf het moment
dat een partij het zich kan permitteren
tegen het CDA te zeggen: als je me dat
nog één keer flikt, ga ik dat andere kabi
net maken. Op dat moment verandert er
pas echt iets".
„Dat duurt lang, ja. Daar gaan snel vijf
en twintig jaar overheen. Maar ik geloof
nog wel dat ik het zal meemaken. Hoe
wel. Luister eens even hier, jullie vragen
me nu een paar voorspellingen tegelijk
te doen. Nee, dat doe ik maar liever
niet. Wèl wil ik er nog even op wijzen
dat PvdA en WD nog altijd doen alsof
ook zij samen een meerderheid hebben.
Dat is ontzettend om te lachen. Er moet
heel wat gebeuren, wil dat weer zo wor
den. O, dan moet er nog zoveel gebeu
ren".
Liberaal
„De VVD profileert zich als de enige li
berale partij. Dat is baarlijke nonsens.
Partijen kunnen zich allang niet meer
het alleenrecht op een bepaald aspect
van de politiek toeëigenen. Pacifisme,
emancipatie, liberalisme, dat kan geen
partij meer voor zich alleen opeisen. Ik
denk dat er meer liberalisme zit in de
banken van de PvdA dan in die van de
WD. Nederland is een liberaal land,
maar ook een sociaal-democratisch land
en ook een confessioneel land. Het ligt
er maar aan in welke hoek je gaat staan
om het land te bekijken".
„Wat bereik je ermee als je, zoals de
VVD, zegt: ik ben de enige echte liberaal
mèt de kroonkurk? Wie zit daar in gods
naam op te wachten? De kiezer denkt
dan echt niet: hé, de enige echte, die
moet ik hebben! Ik vind het best hoor
als de VVD dat denkt. Maar als ze den
ken dat ze zich daarmee van ons kunnen
onderscheiden... Dan onderscheiden ze
zich inderdaad, ja, maar dan wel door
het maken van een denkfout".
„D66 weigert te kiezen tussen dingen die
geen tegenstellingen van elkaar zijn. En
onze boodschap kan niet op een span
doek, dat is waar. Maar is dat laf? Nee.
dat is juist moedig. Het is heel moeilijk
een lange boodschap op de kiezers over
te brengen. En ik doe niets anders. Als
de kiezers dan vertrouwen in mij heb
ben, hoef ik me daar niet voor te scha
men".
„Mensen zeggen vaak dat ik het allemaal
zo mooi vertel. Dat heeft de ondertoon:
het zal dus wel niet waar zijn, we wor
den verneukt. Dat was ook de tragiek
van Multatuli. Hij lanceerde de scherpst
denkbare aanklacht tegen het Neder
landse bewind in Indiê. En wat zei men
in ons land? Dat die man dat toch zo
prachtig kon zeggen... Vervolgens ging
men gewoon over tot de orde van de
dag. De aanklacht werd niet gehoord.
Dat is heel Nederlands".
Onzedelijk
„Wat er gebeurt als D66 in het volgende
kabinet komt? Als je de verkiezingen
wint, zijn je kansen om te gaan regeren
eerder kleiner dan groter. Maar oké, la
ten we even aannemen dat we de verkie
zingen verliezen en dus in de regering
komen, zoals het de laatste jaren met de
WD en de PvdA is gegaan. Of wij dan
staatsrechtelijke vernieuwingen gaan af
dwingen? Nee, ik denk dat het onzede
lijk is - tegen de parlementaire zeden,
dus - een kabinet te vormen op voor
waarde dat de andere deelnemers zich
binden aan de invoering van de gekozen
minister-president. Bovendien lijkt het
mij veel belangrijker dat nu de gehele
Tweede Kamer zich bezig houdt met
staatsr
wing".
staatsrechtelijke en
:h bezig ho
bestuurlijke
vernieu-
„Ik acht de kans niet groot dat het kabi
net het eind van de nt haalt. De zaken
liggen zo door elkaar, de verhoudingen
zijn zo versjteerd en er is zo weinig zicht
op verbetering. De beleidsproblemen
worden met de dag groter. Maar ja, je
weet het nooit, hè. De wonderen zijn- de
wereld nog niet uit. Is dat geen mooi slot
voor jullie krant?"
RIK IN 'T HOUT
DICK HOFLAND
