Dialoog tussen religies kan nu beginnen
Ernst en Bar:
bisschop moet
open zijn
Jezuïeten spelen nog
steeds hoofdrol in
oudste sterrenwacht.
CcidócSouocui
Ceidóc Somant
kerk
wereld
Adopteer
een monster
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
SIcmLm Courant
DONDERDAG 14 MAART 1991 PAGI
Paus benoemt bisschoppen voor Vietnam
VATICAANSTAD Paus Johannes Paulus II heeft deze
week voor het eerst sinds tien jaar weer bisschoppen benoemd
voor Vietnam. De benoemingen worden in het Vaticaan gezien
als uitdrukking van de langzaam verbeterende betrekkingen
met Hanoi. Francois Xavier Nguyen Van Sang (58) wordt bis
schop van Thai Binh, waar hij nu nog apostolisch administrator
is. De 69-jarige Joseph Nguyen Phung Hieu is door de paus be
noemd tot bisschop van Hung Hoa, eveneens in het noorden
van Vietnam gelegen. Van normale betrekkingen tussen de
RK Kerk en Hanoi is volgens Vaticaanse bronnen voorlopig
nog geen sprake. Vorig jaar november werd wel een belangrij
ke doorbraak geleverd tijdens een bezoek van de Franse curie
kardinaal Roger Etchegaray aan Vietnam, maar nog steeds zit
ten vele priesters gevangen.
Kerkleiders vragen godsdienstvrijheid Midden-Oosten
NEW YORK Verscheidene Amerikaanse kerkelijke leiders
hebben president Bush gevraagd zijn invloed aan te wenden
voor meer godsdienstvrijheid in het Midden-Oosten en speciaal
in Saudi-Arabië. Bush bedankte de kerkelijke leiders in het
Witte Huis voor hun steun aan zijn beleid in de Golfoorlog. Het
Witte Huis zei niet wie het had uitgenodigd, maar uit informa
tie van sommige kerkelijke leiders blijkt dat onder anderen
Jerry Falwell, de vroegere leider van de Moral Majority, de
behoudende ds. Carl F.H. Henry, de baptist Richard Land en
rabbijn Alexander M. Schindler aanwezig waren. Volgens
Land heeft Bush hun gezegd dat hij het betreurt dat de kerken
zijn beleid niet unaniem hebben gesteund, maar hij erkende
dat „goede en fatsoenlijke" mensen andere meningen kunnen
hebben.
Wij geloven niet in
God, wij hóuden van
hem.
Francois Maurlac
BREDA Ook bisschop
pen zouden blijk moeten
geven van „een openheid
waardoor gelovigen zich
serieus genomen weten".
Dit hebben de bisschop
pen H. Ernst (Breda) en
R. Ph. Bar (Rotterdam)
gisteravond tegen een af
vaardiging van de Acht
Mei Beweging (AMB) ge
zegd.
Het bestuur van de rooms-ka-
tholieke vernieuwingsbewe
ging zei in het tweede gesprek
met de twee bisschoppen dat
er helaas veel gelovigen van
de kerk vervreemden door de
uitspraken en beslissingen
van de leiding. Ernst en Bar
konden deze klacht „tot op
zekere hoogte begrijpen", zo
deelden zij na afloop mee.
Aan de andere kant moesten
zij voorzitter Wies Stael-
Merkx en de haren erop wij
zen dat „van gelovigen mag
worden gevraagd begrip te
hebben voor het feit dat in de
kerk over bepaalde zaken niet
vrij kan worden beschikt".
Ernst en Bër hopen daarom
dat het bestuur van de AMB
„een soort bemiddelende rol"
wil spelen ten opzichte van de
honderd rooms-katholieke or
ganisaties die bij de beweging
zijn aangesloten.
De deelnemers aan het ge
sprek in Breda hopen dat de
ontmoeting, die zij allen als
zeer positief hebben ervaren,
een gunstige uitstraling heeft
naar de bisschoppenconferen
tie als geheel. Voorlopig ziet
het er, aldus Bar, echter niet
naar uit dat andere collega's
zich bij het initiatief zullen
aansluiten.
De twee bisschoppen hebben
de Acht Mei Beweging vorig
jaar augustus „op eigen ver
antwoordelijkheid" uitgeno
digd voor een aantal gesprek
ken. Zij vinden het niet ver
antwoord te.berusten in het
ontbreken van betrekkingen
tussen de AMB en de leiding
van de kerk. De bisschoppen
conferentie besloot in augus
tus 1988 de gesprekken met
de AMB te beëindigen, omdat
deze in haar ogen „onvrucht
baar" waren. De AMB zou
eerst duidelijk moeten maken
of zij tot herziening van be
paalde ethische standpunten
bereid is.
Het eerste gesprek tussen de
twee bisschoppen en de AMB,
in november 1990, ging vooral
over de spanningen uit het
verleden. Gisteravond was
het voornaamste agendapunt
de vraag van de AMB „hoe
bisschoppen en gelovigen el
kaar als volwassenen kunnen
leren aanspreken". Een derde
gesprek staat gepland voor
september 1990.
Draagketting voor Tökes
Premier R. Lubbers probeer
de gisteren tevergeefs de
protestantse bisschop Laslo
Tökes de aan hem toegeken
de Geuzenpenning om te han
gen. De draagketting bleek te
kort zodat de premier een an
dere manier moest bedenken.
De Roemeense bisschop ont
ving de penning voor zijn ver
zet tegen dictatuur. Een twee
de penning werd postuum
toegekend aan de Nederland
se verzetstrijder Bernard ij-
zerdraat.
JPIC-conferentie met Afrikanen in voorbereiding
AMERSFOORT De Euro
pese en Afrikaanse kerken
moeten op korte termijn sa
men een conferentie houden
waarin ze met vooraanstaan
de personen uit bedrijfsleven,
politiek en wetenschap over
de vragen van gerechtigheid,
vrede en het behoud van de
schepping praten.
Dit voorstel heeft dr. B. de
Gaay Fortrrmn, vorige maand
een van de gereformeerde af
gevaardigden naar de assem
blee van de Wereldraad in
Canberra, aan de Conferentie
van Europese Kerken en de
Panafrikaanse Raad van Ker
ken gedaan. Die hebben al
enthousiast gereageerd.
„Deskundige leken, die in het ren.
maatschappelijk leven verant
woordelijke posities bekleden,
ontbreken steeds meer in de
oecumenische beweging," zo
meent Bas de Gaay Fortman,
een van de gereformeerde af
gevaardigden naar de assem
blee van de Wereldraad van
Kerken. In Canberra waren
de „capabele leken" bijna ge
heel afwezig doordat bij de
verdeling van mannen (40
procent), vrouwen (idem) en
jongeren (20 procent) de eer
ste categorie bijna geheel door
predikanten, bisschoppen of
metropolieten werd gevormd.
Op de assemblee had hij,
enigszins spottend, voorge
steld ook een categorie van 10
procent capabelen in te voe-
Ondanks de sècularisatie zijn
er zowel in de Europese als de
Afrikaanse landen nog steeds
invloedrijke personen meele
vend kerklid, aldus De Gaay
Fortman. Hij noemde in dit
verband de namen van land
genoten als premier Lubbers
en de vorige president-direc
teur van Shell, ir. G. Wagner.
Zulke personen zouden voor
een driedaagse bijeenkomst
met de helft kerkelijke leiders
en de helft deskundige Teken'
moeten worden uitgenodigd.
Na het succesd van de Euro
pese bijeenkomst in het kader
van het conciliair proces,
twee jaar geleden in Basel,
moeten we nu een stap ver
der, aldus De Gaay Fortman.
CASTELGANDOLFO
De Vaticaanse sterren
wacht viert deze week
haar honderdjarig be
staan. Vandaag precies
honderd jaar geleden
stichtte paus Leo XIII
met zijn document 'Ut
mysticam' de wacht offi
cieel. Onofficieel echter
behoort de sterrenwacht
tot de oudste in Europa.
Ruim 300 jaar eerder
hadden de jezuïeten al
een observatorium in
Rome in het leven geroe
pen.
Binnenkort is er een nieuwe
belangrijke stap te verwach
ten in de geschiedenis van
de sterrenwacht, waaraan
nog altijd alleen jezuïeten
zijn verbonden. Dan wordt
op een berg in de Ameri
kaanse staat Arizona een
nieuwe, uiterst moderne te
lescoop in bedrijf genomen.
De telescoop is genoemd
naar de Amerikaanse zaken
man Fred Lennon, die het
geld ervoor heeft geschon
ken.
De sterrenwacht verdween
in de jaren dertig uit Rome.
Omdat de hemel boven de
eeuwige stad 's avonds en 's
nachts te helder bleef, werd
in 1935 besloten de sterren
wacht over te plaatsen naar
de pauselijke zomerresiden
tie in Castelgandolfo, dertig
kilometer van Rome. Maar
ook daar werden de omstan
digheden steeds slechter.
Daarom is een deel van de
negen jezuïeten die bij de
Vaticaanse sterrenwacht
werken, vele maanden per
jaar buiten Castelgandolfo
actief, vooral in de Verenig
de Staten. Met de universi
teit van Arizona in Tucson
is een contract gesloten, dat
.de Vaticaanse sterrenkundi
gen het recht geeft gebruik
te maken van de instrumen
ten van de universiteit.
In Castelgandolfo bevinden
zich nog altijd het documen
tatiecentrum, het museum,
de bibliotheek en de ruimte
voor conferenties. In 1986
werd daar voor het eerst een
zomercursus voor astrono
mie gegeven. Deze cursus is
een tweejaarlijkse traditie
geworden.
Adjunct-directeur pater Sa-
bino Maffeo ziet de vestiging
van de sterrenwacht op
twee locaties als het „begin
van een nieuwe koers", die
wordt gekenmerkt door een
steeds sterkere samenwer
king in de wereld. Hij be
schouwt het observatorium
als een „wezenlijk instru
ment van de dialoog tussen
kerk en wetenschap".
Paus Leo XIII schreef al in
1891 dat de kerk en haar
priesters niets hebben tegen
de echte en juist begrepen
wetenschap. „Integendeel,
kerk en priesters omarmen
deze wetenschap en stimule
ren en ondersteunen haar
met alle hun ter beschik
king staande middelen".
CAMBRIDGE, Mass.
Na de Golfoorlog zijn er
volgens prof. Diana Eek
gouden tijden voor de di
aloog tussen de religies
aangebroken. Zeer con
servatieve christenen die
geen enkele belangstel
ling voor dialoog hadden,
beseffen nu plotseling dat
ze niet eens weten of een
imam een persoon, een
plaats of een ding is.
Diana Eek, voorzitter van de
commissie van de Wereldraad
van Kerken voor de dialoog
met andere godsdiensten, is
hoopvol gestemd over de mo
gelijkheden die door de Golf
oorlog zijn ontstaan. „Het is
een 'kairos' (beslissend mo
ment) dat we niet voorbij mo
gen laten gaan", aldus de
hoogleraar fenomenologie van
de godsdienst en Indiase reli
gie aan de prestigieuze Har
vard Universiteit te Cambrid
ge, Massachussetts, VS.
In tegenstelling tot de Neder
landse islam-deskundige dr.
D.C. Mulder, haar voorganger
als voorzitter van de dialoog
commissie, meent Diana Eek
dat de dialoog tussen moslims
en christenen geen schade
heeft opgelopen. Moslims heb
ben de Golfoorlog niet zozeer
als een confrontatie tussen
christenen en moslims hebben
gezien, maar als een tussen
het westen en de islam. Daar
bij wordt het westen gezien
als geseculariseerd, materia
listisch en zonder respect voor
religieuze waarden.
Verder heeft een groot deel
van de islamitische wereld
(het Midden-Oosten, Zuid-
Oost-Azië en Afrika) al heel
wat ervaringen met het wes
ters imperialisme. Hoewel dit
tot uiteenlopende reacties
Prof. Diana Eek: hoopvol gestemd over gespreksmogelijkhe-
den met andere godsdiensten. foto: anp
heeft geleid, zijn er wel ge
meenschappelijke punten in
de afwijzende reacties van de
moslims op westerse troepen
die voor het eigen belang van
het westen weer een ander
deel van de wereld binnen
vielen.
Christenen en moslims heb
ben negatieve en op angst ge
baseerde stereotypen van el
kaar: moslims die christenen
door de bril van de Kruis
tochten zien, terwijl christe
nen moslims alleen maar in
het licht van de Jihad (heilige
oorlog) bekijken. Daarom is
het nu tijd dat er relaties wor
den opgebouwd die op weder
zijds vertrouwen zijn geba
seerd.
F undamentalisme
Het groeiend fundamentalis
me doet ons beseffen dat de
werkelijke scheidslijnen niet
die tussen de ene en de ande
re religie zijn, maar tussen
mensen binnen alle godsdien
stige tradities, zegt Eek. Aan
de ene kant zijn er de funda
mentalisten die op een onkri
tische manier hun geloof be
lijden en er een muur omheen
bouwen; aan de andere kant
de bruggenbouwers die niet
minder trouw aan hun geloof
zijn maar die de ontmoeting
met andere gelovigen van
groot belang achten.
Het fundamentalisme maakt
eveneens duidelijk dat er in
elk geloof progressieven en
fundamentalisten zijn. „Daar
om moeten we niet de fout
maken te denken dat een an
dere religie monolithisch, uit
één blok, is. Niet alle hindoes
zijn gelijk en niet alle moslims
zijn gelijk. We moeten zeer
genuanceerd over moslims
denken," zo waarschuwt prof.
Eek.
Het wordt volgens Diana Eek
steeds duidelijker dat de vra
gen van gerechtigheid, vrede
en behoud van de schepping
alle bewoners van de aarde
bezig houden. „Het is belache
lijk te denken dat alleen de
christenen hier een antwoord
op kunnen geven. We zullen
op dit terrein moeten samen
werken met moslims, boed
dhisten en hindoes."
Ook zij maken zich zorgen
over mensenrechten, milita
risme en het schuldenvraag-
stuk. „Niet alleen de bijbel
spreekt over het kwijtschel
den van iemands schulden,
dat is ook een fundamenteel
principe in de koran. We
kunnen nog veel van mensen
met een ander geloof leren."
Taak
Het organiseren van ontmoe
tingen met andere gelovigen
is de eerste taak van de afde
ling dialoog van de Wereld
raad. Sinds de vorige assem
blee in Vancouver (1983) von
den met moslims de belang
rijkste gesprekken plaats, al
dus Eek. Zij hoopt dat op basis
hiervan richtlijnen voor het
het gesprek met moslims kun
nen worden opgesteld.
Een eerste proeve is het pas
verschenen 'Oecumenische
overwegingen betreffende de
relaties tussen christenen en
moslims'. Daarin worden de
dilemma's en mogelijkheden
van deze dialoog geschetst.
Christenen moeten in de dia
loog met moslims niet alleen
oog hebben voor de negatieve
kant, zoals: wat zijn de hard
nekkigste vooroordelen, wat
zijn de problemen, maar ook
voor de positieve: wat hebben
beide religies gemeenschappe
lijk.
Een ander belangrijk punt is
volgens Diana Eek dat de dia
loog tussen de wereldgods
diensten nog veel te vaak een
zaak van uitsluitend mannen
is. Tijdens de wereldgebeds
dag voor de vrede enkele ja
ren geleden in Assisi werd dit
beeld nog eens bevestigd door
de bisschoppen, rabbijnen,
swami's en de paus in hun
kleurig habijt. „Waar vrou
wen meedoen, worden ener
zijds de vooroordelen en ste
reotypen van het verleden
vaak vermeden en worden
anderzijds geheel nieuwe en
vaak erg belangrijke vragen
aan de orde gesteld."
Vragen
De in 1971 opgerichte afdeling
dialoog moet de kerken ver
der assisteren bij het doorden
ken van de vragen inzake de
interreligieuze dialoog. Daar
toe is het studieprogramma
'Het geloof van mijn buurman
en van mezelf' ontworpen. In
het bijbehorende boekje, dat
reeds in 18 talen is vertaald,
worden geen antwoorden ge
geven maar slechts vragen ge
steld.
„Vaak maken we nog de
meeste vooruitgang door de
vragen van aanhangers van
andere religies serieus te ne
men. Wat betekent het voor
mij als christen dat in de ogen
van mijn buurman de koran
het Woord van God is? Wat
betekent het als andere gelo
vigen hun leven gestalte ge
ven overeenkomstig de god
delijke openbaring in andere
religieuze tradities?"
„Als een boeddhist tot God
bidt, luistert onze Drieënige
God dan? Als wij die vraag
met nee beantwoorden, wat
zegt dat over die God?" Het
zijn volgens prof. Eek heel ge
wone vragen die de mensen
in de kerken steeds vaker
stellen.
De derde taak, die logischer
wijs uit de tweede voortkomt,
betreft de theologische aspec
ten van de dialoog. Werkt de
Heilige Geest buiten de gren
zen van de kerken? Daarover
wordt binnen de Wereldraad
zeer verschillend gedacht, zo
als op de assemblee in Van
couver bleek. De afgevaardig
den verwierpen daar het
voorstel waarin werd erkend
dat God ook werkzaam is in
mensen met een ander geloof.
Dat werd veranderd in: er
kenning van Gods werk in
het zoeken van niet-christe-
nen naar religieuze waarheid.
Over het 'vinden' konden de
Vancouver-gangers het niet
eens worden.
Tijdens een vorig jaar januari
in Zwitserland gehouden We
reldraadconferentie met pro
testanten, rooms-katholieken
en orthodoxen stond de vraag
centraal: is het geoorloofd en
zinvol het werk van God ook
buiten de kerken te zien? De
deelnemers werden het eens
over de volgende formule
ring: „Als we de leer van de
Heilige Geest zoals die in de
christelijke traditie is overge
leverd, serieus nemen, dan
moeten we het mysterie en de
vrijheid van de Geest erken
nen om ook buiten de grenzen
van de kerken te werken".
Voordeel van Britse
de reacties waren meteen positief toen John Major eind
rig jaar Margaret Thatcher was opgevolgd als premier
Groot-Brittannië. Het land had nu een premiéf die duid? on
maakte dat hij op het punt van de Europese integratie
ander beleid wenste te voeren dan zijn voorgangster. Als f
vele politici uit Thatchers kabinet had Major zich wat
hartig geschikt in haar dominantie. Maar wat die positie;
houding ten opzichte van de Europese eenwording nu pre ?ir
inhield, was tot nu toe een kwestie van gissen. Nota ben
Bonn, van waaruit Thatcher de opkomst ontwaarde van
nieuwe overheersing van Europa, heeft Major deze w
voor het eerst een uitgebreide Europese geloofsbelijdenis
de Britse premier maakte duidelijk dat het behoud varl
Britse welvaart het best is verzekerd door aansluiting te j
ken bij Europa. We horen in het hart van Europa thuis ei
zijn een groot aantal zaken die we samen kunnen doen,
hij. Wat dat laatste betreft komt het er volgens Major op
een juist evenwicht te scheppen tussen nauwere samenv
king en het vereiste respect voor nationale instituties en
dities. Daaruit blijkt dat Major met zijn toespraak in fr ig
vooral de Conservatieve gelederen in eigen land gerust
willen stellen.
CONCRETE uitspraken over de Britse voornemens met t
trekking tot Europa waren in zijn verhaal nauwelijks te ■- ai
den. Major koos voor de veilige weg. Eerst zal er gewe jn
moeten worden aan verdere economische samenwerki S
Pas dan kan er gesproken worden over een financiële en lib
litieke unie. Eens te meer blijkt dat het niet voor de h al
ligt, dat de Britten ooit koplopers in die eenwording zul bE
worden.
Toch is het verschil tussen Major en zijn voorgang#1*
frappant. Gedwongen door het financiële debacle in ei|
land, maar zeer tegen haar zin, gaf Thatcher vorig jaar 'n
zelfstandigheid van het Britse pond uit handen en gedooj
zij dat de Britse munt werd opgenomen in het systeem1
Europese wisselkoersen. Daar ligt ook het hele verschil
benadering tussen Thatcher en Major op het vlak van deildê
ropese eenwording. Thatcher liet zich ondanks al haarï
tiek op de Brusselse administratie noodgedwongen op sle 1
touw door nemen. Major trekt de consequenties uit die
vermijdelijkheid en loopt vrijwillig mee. Dat is immers i
altijd beter dan wanneer je in je optreden gedicteerd wo tv
door anderen.
THATCHER zal het optreden van haar eens zo trouwe
geling in Bonn met afgrijzen hebben gevolgd. Op één puk
had zij niettemin vorige week het gelijk aan haar kant tc pl
zij bij een bezoek aan de Verenigde Staten voor het
sinds haar aftreden van zich liet horen. Zouden de Eurt
nen, als zij politiek een eenheid hadden gevormd, de Amt
kanen wel zo massaal in de Golfoorlog hebben willen
staan als nu het geval is geweest, waarbij de Britten vooii
hebben gelopen, zo vroeg zij zich af. Dat is inderdaad v.
twijfelachtig. Van de Nederlanders was als trouwe atlani^
nog wel iets te verwachten, maar van de Fransen zeker ni|(r
Die konden na het onomwonden 'ja' van de Britten uitein
lijk echter niet achterblijven.
ik
HlERUIT blijkt dat aan de Britse traagheid ook voordel^
kleven. Zolang de Britten zelfstandig blijven kunnen zij i u
treden als de verbindende schakel tussen de Verenigde Sl bj
ten en de rest van Europa. Die rol zal niemand van de ai
re Europese staten van hen kunnen overnemen. Er zijn
niet alleen maar nadelen aan de Britse opstelling jegeraït
ropa.
(ADVERTENTIE
Rivierwater móét schoner.
De Stichting Reinwater neemt monster 10,- of 25,-. Een
monsters van Rijn-, Schelde, monster waarvan u de analyse-
E.ms- en Maaswater REINWATER '«egf-
stuurd! Gironr. 73344
t.n.v Stichting Rein
water Amsterdam,
o.v.v. "Ik adopteer een
—O
O?
vossiussthaat 2
meer informatie? bel: 020-719322
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden
Telefoon 071 - 122 244
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden
er
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 uur.
Nabezorging
Telefoon: 071 - 122 248.
van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)
Bij automatische betaling: Bij betaling per acceptgirokaartl
per maand 25,70 per maand f. 26,7i
per kwartaal f. 76,60 per kwartaal
per jaar f. 294,30 per jaar 299.3C
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel.: 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk
070 - 3902 702
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
