inderen Rietveld getekend
oor relatie met Schroder
Conventionele produkties willen we vermijden'
Annenberg schenkt collectie
aan Newyorks Metropolitan
JNST/RTV
£eicUe<3ou/ui/nt
WOENSDAG 13 MAART 1991 PAGINA 13
t Jackson (midden) tijdens een van haar optredens.
Recordcontract zusje Jaekson
NEW YORK De Amerikaanse zangeres Janet
Jaekson heeft een platencontract getekend dat
haar tot de best betaalde popartiest uit de geschie
denis van de platenindustrie maakt. Zij kan die po
sitie wel elk moment kwijtraken aan haar broer
Michael, die op het punt staat een nieuw contract
te tekenen.
Volgens de Amerikaanse krant tekende Janet
Jaekson een contract met de platenmaatschappij
Virgin Records, dat haar een salaris van 50 miljoen
dollar (ongeveer 88 miljoen gulden) in het vooruit
zicht stelt voor het maken van drie albums. De 24-
jarige zangeres, songwriter en actrice maakte tot
nu toe twee albums, „Control" in 1986 en „Janet
Jackson's Rhythm Nation" in 1989. Van beide al
bums werden wereldwijd meer dan acht miljoen
exemplaren verkocht. Michael Jaekson is in on
derhandeling over een recordcontract met Sony
Records, het voormalige CBS-label, dat naar ver
wachting spoedig zal worden ondertekend.
Nieuwe
leiding
theatergroep
Carrousel
AMSTERDAM Ma-
tin van Veldhuizen en
Marlies Heuer vormen
per 1 augustus 1992 de
artistieke leiding van
theatergezelschap Car
rousel. Ze volgen Lid-
wien Roothaan op die
vanaf die datum deel
uit gaat maken van de
artistieke raad van To
neelgroep Amsterdam.
Dit heeft Carrousel gis
teren bekendgemaakt.
WASHINGTON De Amerikaanse za
kenman en maecenas Walter Annen
berg heeft aangekondigd zijn collectie
schilderijen, met een geschatte waarde
van een miljard dollar, na te zullen la
ten aan het Metropolitan Museum in
New York. De schilderijenverzameling
van in totaal vijftig werken omvat zes
doeken van Monet, acht van Cézanne,
vijf Van Goghs, vier Gauguins, en ver
der werken van Manet, Degas, Renoir,
Toulouse-Lautrec, Seurat, Bonnard,
Vuillard, Matisse, Picasso en Braque. De
collectie gaat naar de 'Met' bij de dood
van Annenberg. De verzamelaar wordt
vandaag 83 jaar. De gift vormt voor de
Met de belangrijkste verwerving van
Franse impressionistische en post-im-
pressionistische kunst in vijftig jaar.
„Mijn bedoeling is dat al mijn schilderij
en naar het Metropolitan gaan", ver
klaarde Annenberg tegenover de New
York Times. „Ik wil dat ze na mijn dood
bij elkaar blijven en ik denk dat de Met
er goed voor zal zorgen". Van de An-
nenberg-collectie maken onder andere
'La Berceuse' van Van Gogh, 'De meis
jes van Catulle Mendes' van Renoir, 'De
siësta' van Gauguin en een werk uit de
waterlelie-serie van Monet deel uit. Aan
de collectie wordt van 4 juni tot 13 okto
ber in de Met een tentoonstelling ge
wijd.
iZONNEHOF AMERSFOORT EXPOSEERT WERK BEP ESKES-RIETVELD
STERDAM Elisa-
Eskes-Rietveld (Bep)
de eerstgeborene van
ónderen van ontwer-
Gerrit Rietveld en zijn
tgenote Vrouwgien.
selijkerwijs gesproken
laat je het aardse leven
ook het eerst, maar
er iets niet volgens
ïselijke planning ver-
>t, dan is het het leven
Eskes-Rietveld, nu 77 jaar
kan daar over meepraten,
leven heeft haar talloze,
altijd prettige, verrassin-
bereid. Ze is de enige
•levende van de vier kin
wie tot 7 april werk
xposeerd in De Zon-
if in Amersfoort, een van
laatste creaties van de ont-
De tentoonstelling
u.lülvat schilderijen van Bep,
*istriële produkten van
Rietveld, architectuur
Jan Rietveld en meubels
Gerrit Rietveld jr.
was vijftien toen ze het
lerlijk huis verliet en koos
een zwervend bestaan,
-.eden voor deze vroegtijdi-
llsprong in het onbekende,
Luimde de echtelijke proble-
tussen haar ouders, van-
je de liefdesrelatie die pa
Truus Schröder had. Het
mde Rietveld-Schröder-
in Utrecht, is niet alleen
kunstzinnig monument,
ir symboliseert ook een
ilematische relatie tussen
gelijkgestemde zielen.
e ffooties
Eskes-Rietveld heeft voor
lerugblik op haar enerver-
e bestaan korte tijd inge
ruimd in haar Amsterdamse
woning. Eigenlijk was het
haar liever geweest als er he
lemaal niet gepraat hoefde te
worden en zeker niet over het
ouderlijke verleden. „Praten
over emoties, ja dan worden
het platitudes, vindt u niet",
vraagt ze gedistingeerd. De
sfeer in haar huis ademt bo
vendien droefheid, want on
langs is haar man Derk Eskes
overleden. „Het is heel erg, ik
hield heel veel van mijn man",
verklaart ze.
Het leven van de familie Riet
veld is nu niet bepaald dat van
een doorsnee gezin geweest.
Vader Gerrit was een begena
digd vormgever, wiens artis
tieke gaven echter tot volledi
ge bloei kwamen toen hij al
getrouwd was en kinderen
had. Wat alle Rietvelds heeft
getekend was zijn verhouding
met Truus Schröder. Die liai
son was in veel kringen be
kender dan de formele, name
lijk die met Vrouwgien, zijn
wettelijke echtgenote. Bep:
„Veel mensen zeiden ver
baasd: Wót? Is hij getrouwd en
heeft hij zes kinderen?".
Truus Schröder, getrouwd en
later weduwe, was een ont
wikkelde vrouw, die net als
Rietveld een stormachtige in
tellectuele ontwikkeling door
maakte. Daardoor verslechter
de ook in huize Schröder de
echtelijke band. Toen Rietveld
als architect opdracht kreeg
om een werkkamer voor me
vrouw Schröder in te richten,
was daarmee de basis voor. de
latere verhouding gelegd.
Scheiding
„Ze had iets wat moeder niet
had hè", zegt Bep met een
lachje. Tegenwoordig zou er
aan scheiding gedacht zijn.
„Maar dat kon in die tijd niet,
je liet een vrouw niet alleen
met zes kinderen", zegt ze re=-
soluut. Haar vader kwam re
gelmatig een nachtje niet
thuis, hij was dan bij Truus.
Zijn gezinsleden vonden zijn
buitenechtelijke relatie vrese
lijk. En Rietveld die kennelijk
niet kon of wilde kiezen, heeft
het ook bij Truus Schröder
zwaar te verduren gehad. Bep:
„Er zijn daar heus harde
woorden over gevallen. Maar
mijn vader heeft zijn gezin
toch niet laten vallen
Ze heeft van mevrouw Schrö
der een portret geschilderd,
waarop een koele schoonheid
valt waar te nemen. Bij Truus
thuis moest haar vader altijd
op zijn tenen lopen, vertelt ze,
moeiteloos diepend uit een vat
herinneringen. „Met mijn
moeder was hij nog met een
draad verbonden, hi] voelde
zich bij haar op zijn gemak,
'senang' zal ik maar zeggen".
Dochter Bep was Rietvelds
oogappel, zo staat in de ver
strekte informatie bij de expo
sitie. Maar als kind kreeg ze
niet de aandacht die bij een
hechte vader-kind-relatie
hoort. „Je kunt kinderen wel
voeden, maar niet opvoeden",
meende Rietveld. Bep: „Je kon
niet met moeilijkheden bij
hem aankomen, daar had hij
geen tijd voor. Je kon ook
geen gesprek waar emoties
aan te pas kwamen voeren,
dat kon hij gewoon niet". Ze
maakt een afschermende be
weging met haar handen.
„Dan was het gesprek afgelo
pen".
Ze kan niet verhelen dat ze
grote bewondering voelde en
nog voelt voor haar vader.
Pa's invloed is ook overduide
lijk aanwezig, in het typisch
Rietveld-interieur van haar
huis, waar de meubels streng-
strak gelijnd zijn, waar sober
heid troef is.
Toorop
Bep kwam na wat gezwerf op
jeugdige leeftijd bij de schilde
res Charley Toorop terecht,
die haar les gaf. Het milieu
rond Toorop kenmerkte zich
door losbandigheid, vooral
waar het de seksuele moraal
betreft. Een musicus die met
Toorop een verhouding had
interesseerde zich sterk voor
de knappe Bep en ging er met
haar vandoor. Charley nam
het haar niet zo kwalijk. „Ze
had zoveel mannen," zegt Bep
schouderophalend. Ze is met
de musicus getrouwd. Uit dat
huwelijk, dat al gauw spaak
liep heeft ze een zoon. Bep
over die eerste relatie: „Hij
was een stuk ouder dan ik en
hij maakte werk van me en
omdat ik een hartstochtelijk
type was lukte dat wel".
Ze is, om definitief afstand te
kunnen nemen van haar ou
derlijke milieu, vervolgens
naar het voormalige Neder-
lands-Indië gegaan, met haar
zoontje Fons. Daar is ze op
nieuw getrouwd, weer met een
musicus. Die doet ze nu af als:
„Een flierefluiter, we hadden
kinderen, maar hij trok zich
niets van ons aanOok dat
huwelijk liep op de klippen.
Zij en haar drie kinderen heb
ben de oorlog weten te overle
ven, met de Japanse concen
tratiekampen. Toen zij en haar
kinderen uitgemergeld en be
rooid in Nederland terugkwa
men heeft ze nog even bij pa
en moe in Utrecht gelogeerd,
wat geen succes bleek. „Mijn
moeder werd gek van mijn
kinderen, het waren voor haar
Bep Eskes-
Rietveld in
haar
Rietveld
achtige
woning in
Amsterdam:
„Truus
Schröder
had iets wat
moeder niet
had hè?".
FOTO: BRAND
OVEREEM
net kleine drukke magere aap
jes". Ze trouwde, voor de der
de keer, met Derk Eskes, een
man die de ontberingen in een
Duits kamp had overleefd.
In de woning in de Gerrit van
de Veenstraat in Amsterdam,
ligt nog die gematteerde vloer.
„We hadden geen cent en toen
hebben we die vloer met am
monia bewerkt en zwart ge
verfd." Pa Rietveld zou er ver
rukt van zijn geweest, ook van
de rest van de inrichting wel
licht, de stoelen die hij heeft
ontworpen, dragen zijn visie
op gebruiksvoorwerpen uit.
Rietveld-stoel
Bep bezit geen stoel meer die
door haar vader zelf is ge
maakt. Ze had er wel een,
maar die is verkocht en be
vindt zich nu in een museum
in Australië. De stoel nam al
maar in waarde toe, wat een
stijgende verzekeringspremie
met zich meebracht. „En we
konden het geld goed gebrui
ken", zegt ze eenvoudig. Haar
man Derk heeft de beroemde
stoelen van pa exact nage
maakt.
Comfortabel zitten de Riet
veld-stoelen niet. Ze is de eer
ste om dat hartelijk te beamen.
„Ze zitten vreselijk. Maar mijn
vader gaf ook niets om com
fort. Hij zei eens dat voor hem
een stoel niet meer dan een
plankje hoefde te zijn dat je uit
de muur trekt. Na gebruik zou
je het terug moeten schuiven,
zodat er niets meer te zien zou
zijn. Zo dacht vader over stoe-
CHRIS SPÖNHOFF
EGISSEUR-OPERA'S BIJ NEDERLANDSE OPERA
0I 1STERD AM Over
me! John Barbirolli is een
/au dige anekdote in om-
ter. ip. In de late dertiger
11 en beklaagde een ope-
anger zich bij hem over
me' geringe aandacht, die
kritiek aan de zangers
lonk. Alleen de presta-
s van de dirigent wer-
ag ti breed uitgemeten.
birolli troostte hem: „Be-
jj| ik, dat de critici zich twin-
J jaar geleden vooral voor
aan werk interesseerden.
No arna kwamen de zangers
i de beurt. Nu staan wij di-
E mten in het zonnetje. Na
ind i komen de regisseurs en
ian corbouwers en aansluitend
1 eft u ook weer kansen".
ze profetie is vervuld. We
'°01 'en al meer dan vijftien jaar
de tijd van de regisseurs.
G li het even waar een nieuwe
ïmière wordt uitgebracht:
in schrijft kolommen lang
u''er de enscenering, analy-
,er' irt deze, looft of veroordeelt,
-rê ikt naar achtergronden en
bbele bodems - liefst met
v? latschappijkritische beteke-
'UI i of nieuwe historische ver-
"Ps irvenheden - en geeft de di-
1111 ent, als hij prominent ge-
ec eg is, een alinea en telt tot
W de zangers op met hier en
§'n ar in een bijzin wat waarde-
se ig of afkeuring. Zo mogelijk
;eneert men ook uit de pers-
ml iferentie vooraf, waar de
eru wuste regisseur zijn 'filoso-
,eslen 'gedachtenlijnen' uitte.
në de programmatoelichting
vf 'ken de opera-gangers vaak
rgeefs nog naar een ge-
uiksaanwijzing.
ik in en rond het Amster-
mse Muziektheater kan men
er die regie-dominantie
eepraten wanneer we terug-
nken aan bijvoorbeeld 'Tris-
n', 'Ballo' en 'Cellini'. De af-
pe lopen seizoenen waren kwa-
ïtief sterk wisselend. Tegen-
er een paar spraakmakende
vai sitieve uitschieters als 'Par
ietal' stonden teveel ergernis-
gjg fkkende teleurstellingen, die
k, oral op rekening van de re-
en de aankleding kwamen,
j r 'ruchtmakend theatereffect
/0l lijnt hoofdzaak, ongeacht de
us van het werk, de muzi-
ile kwaliteit is min of meer
Artistiek-directeur Pierre Audi: „Er is geen sprake van een voorkeur voor de regie en een verwaarlozing van de muzikale aspecten".
tot bijzaak gedegradeerd. Ar
tistiek-directeur Pierre Audi
bestreed dit gisteren tijdens de
persconferentie, waarop de
plannen voor het volgende sei
zoen werden onthuld. „Er is
geen sprake van een voorkeur
voor de regie en een verwaar
lozing van de muzikale aspec
ten. Het streven is steeds ge
richt op hecht teamwork. Dat
daarbij soms de accenten wat
richting regie verschuiven,
hoeft helemaal geen ramp te
zijn. Van boze opzet is echter
niet de minste sprake. De rea
liteit in Europa is helaas zo,
dat het erg moeilijk is om
mensen met de kwaliteiten
van een Kupfer, een Fo en
een Schaaf te vinden en te en
gageren. En conventionele
produkties willen we vermij
den".
Schnittke
Bij eén werk, dat in april 1992
acht voorstellingen beleeft,
vallen produktie en reproduk-
tie mooi samen: Alfred
Schnittkes 'Leven met een idi
oot', een drie-acter en na de
nodige kamermuziek, orkest
werken, een oratorium en veel
filmmuziek zijn eerste opera.
Het werk is omschreven als
een in essentie door drie zan
gers, een koor(lje) en 24-30
zeer gespreid opgestelde in
strumentalisten gedragen 'co-
médie noire la Gogol, kame
ropera voor een groot theater'.
Op basis van een libretto van
Victor Jerofsejef mogen we
vooral veel verwachten van de
inbreng van het Rotterdams
Filharmonisch Orkest onder
Rostropovitch en de sinds de
Perestrojka weer in genade
aangenomen dwarse Russische
regisseur Boris Pokrovski. Het
werk is te danke'n aan een op
dracht van de Eduard van Bei-
num Stichting.
Geheel conform de twee jaar
geleden gedane beloftes reali
seerde Pierre Audi verder een
zeer gevarieerde reeks opvoe
ringen met duidelijke onder
linge thema's. Dat begint in
september meteen met Tsjai-
kovsky's epische 'Mazeppa' in
een coproduktie met de Bre-
genzer Festspiele, waar het
werk deze zomer op het reper
toire staat. Hartmut Haenchen
dirigeert, de regie is in handen
van de Engelsman Richard Jo
nes. De titelrol wordt door de
Rus Sergei Leiferkus gezon
gen.
Een aangename verrassing zou
Verdi's 'Luisa Miller' in de
cember kunnen worden, een
werk, dat hoge vokale eisen
stelt en waarvoor een interna
tionale bezetting aantreedt. De
Italiaanse dirigent Carlo Rizzi
is belcanto specialist. Tenor
Neil Shicoff, inmiddel? we
reldberoemd, keert ervoor
naar Amsterdam terug.
Als een soort P.S. bij het Mo-
zartjaar '91 wordt in maart
volgend jaar Mozarts le opera
(seria) 'Mitridate' tot nieuw le
ven gewekt. Deze zeldzame
psycho-thriller op een gegeven
van Racine heeft een opmer
kelijke bezetting met onder
meer twee countertenors: de
Mitridate van Bruce Ford en
de Farnace van Jochen Ko-
walski.
Het Duitse operarepertoire is
vertegenwoordigd met een
standaardwerk, Beethovens
'Fidelio' in november (dirigent
merkwaardigerwijs nog onbe
kend, regie Johannes Schaaf
en Josephine Barstow in de ti
telrol). Een coproductie met de
opera in Genéve, waar het
werk in deze vorm twee jaar
geleden slechts een paar op
voeringen beleefde. Verder
met 'Frau ohne Schatten' van
Strauss (in ianuari met het
team Haenchen/Kupfer) als
voortzetting van de tien jaar
met 'Elektra' begonnen Ri
chard Strauss-reeks.
Voor de luchtiger toets wordt
vanuit Frankrijk gezorgd met
Offenbachs komedie 'Les bri
gands'. Ook hier mogen dank
zij de inbreng van het in Tati-
Beckett slapstick geest wer
kende regie-team Deschamps-
/Makaieff, de zo'n 25 leden
tellende goeddeels Franse so
listenbezetting met namen als
Michel Sénéchal, Brigitte Bai
leys, Jules Bastin, Claro Mc
Fadden en Ryland Davies
hoog gespannen zijn. Louis
Langré, assistent van Gardiner
in Lyon, dirigeert.
Als extra voorstelling verzorgt
de Nederlandse Opera op 19
en 20 december in de Amster
damse Stadsschouwburg twee
voorstellingen van Maderna's
'Hyperion' naar Hölderlin.
Een kleinschalig werk met de
sopraan Penelope Walmsley-
Clark en fluitist Jacques Zoon
in solorollen bij het door Peter
Eötvös geleide ASKO ensem
ble. Grtlber regisseert.
Afgezien van wat ons tijdens
het komende Holland Festival
als staartje van het lopende
seizoen te wachten staat - Mo
zarts 'Idomeneo' met Frans
Brüggen als dirigent en de
double-bill Monteverdi's 'II
combat timento di Tancredi e
Clorinda' en Loevendie's 'Gas-
sir, the hero' vijf voorstellin
gen in de ex- Cinetone studio's
in Duivendrecht) wachten ons
het komend operaseizoen
slechts reprises: een laatste
keer Rossini's 'Barbier' in de
overrompelende regie van Da-
rio Fo, Berlioz' 'Damnation de
Faust' en Mozarts 'Don Gio
vanni', een herhaling uit 1988
met alleen een goeddeels nieu
we bezetting. Overigens wordt
de 'Barbier' in Den Haag met
een gewijzigde bezetting voor
de TV opgenomen. Hopelijk
het begin van meer Neder
landse TV operaproducties...!
Toekomst
Pierre Audi kondigde voor de
behoudende operaliefhebbers
voor het speelplan 1992/93 een
reeks conventionele werken
aan; het ijzeren repertoire
krijgt dan vooral aandacht.
Daaronder een reprise van
Mozarts 'Cosi fan tutte'. Voor
1993 staat diens 'Figaro' op-
niéuw op de rit.
JAN DE KRUYFF
'De schilders van Tachtig' in
Amsterdams Van Goghmuseum
AMSTERDAM „Kunst
is de allerindividueelste
expressie van de allerindi
vidueelste emotie", meen
de de schrijver Willem
Kloos, vertegenwoordiger
van de Tachtigers. Verwij
zend naar deze literaire
beweging presenteert het
Van Goghmuseum in Am
sterdam een tentoonstel
ling onder de titel „De
schilders van Tachtig, Ne
derlandse schilderkunst
1880-1895".
De expositie toont een over
zicht van het werk van de ge
neratie schilders na de Haagse
School. Schilders en schrijvers
die tot de Tachtigers worden
gerekend zetten zich af tegen
hun voorgangers en streefden
vernieuwingen na. Volgens de
organisatoren moet de exposi
tie worden opgevat als een
doorlopend verhaal in drie de
len. In het eerste deel zijn on
der meer meesters van de
Haagse School als Jozef Is-
raëls, Jacob en Matthijs Maris
en Anton Mauve te bezichti
gen.
In het tweede deel, dat ruim
de helft van de tentoonstelling
beslaat, komen schilders als
Breitner, Isaac Israëls, Jan
Toorop en Floris Verster, van
de generatie van Vincent van
Gogh aan bod. Zij verwerkten
de verworvenheden van de
Haagse School, maar kozen
een meer cosmopolitische, mo
derne onderwerpkeuze.
In het derde deel van de ten
toonstelling wordt de over
gang van sommigen van deze
kunstenaars naar het symbo
lisme getoond, waarbij zich
ook nieuwe kunstenaars als
Johan Thorn Prikker aanslo
ten. De tentoonstelling is tot
en met 26 mei te bezichtigen.
Omroep kan meer gebruik
maken van sponsors
DEN HAAG Minister
D'Ancona (wvc) is bereid
de mogelijkheden voor
sponsoring van radio- en
tv-programma's te verrui
men.
Omroepen en bedrijfsleven
moeten dan wel samen een ge
dragscode opstellen om sluik
reclame uit te bannen, zo
schrijft de minister de Tweede
Kamer. Volgens D'Ancona is
thans vaak sprake van een on
duidelijke situatie. In de prak
tijk is het volgens haar 'vaak
ondoenlijk een scherpe schei
ding aan te leggen tussen toe
gestane sponsoring en verbo
den sluikreclame. Een effec
tieve controle op sluikreclame
door het Commissriaat van de
Media is een probleem. D'An
cona zoekt de oplossing in een
praktisch uitvoerbaar systeem
van zelfregulering. Omroepen,
adverterend bedrijfsleven,
consumenten en wellicht onaf
hankelijke producenten stellen
samen regels op. Het toezicht
op naleving van de regels
koirtt in handen van een code
commissie.
De code zal moeten aansluiten
bij het geldende regime van de
EG-richtlijn. Zo mogen pro
gramma's die in hoofdzaak
nieuws, commentaar op
nieuws, politieke informatie
en commentaar bevatten niet
worden gesponsord. Verder
moet de code bepalingen be
vatten over wat wel en niet in
progamma-onderdelen mag
voorkemen. Misleidende recla
me-uitingen zijn verboden.
Ook zal de code zich moeten
richten op een verbod van
sponsoring door producenten
van tabaksprodukten.
Omroepen die gebruik willen
maken van de verruimde mo
gelijkheden moeten zich indi
vidueel aansluiten bij de Stich
ting Reclame Code. Omroepen
die daar niet aan meedoen
worden onderworpen aan een
strenger regime. De keus is
volgens D'Ancona aan de be
trokkenen. Of zij nemen de re
gulering serieus en op verant
woorde wijze ter hand en pro
fiteren van de mogelijkheden
extra inkomsten te genereren,
of men onderwerpt zich aan
overheidstoezicht en controle.
