„Sovjetunie stevent af
op een regelrechte
economische catastrofe"
Exploitant neemt schuld
FC Den Haag niet over
HUISI
HRAADk
Hydrocultuur toch niet
ideaalste kweekmethode
Knallende
popcorn in
magnetron
Met Copy Gel eenvoudig
foto op T-shirt zetten
Eeidóc Sou/tont
DINSDAG 5 MAART 1991 PAGINA
MOSKOU Moskou
heeft vreemd geld nodig,
maar beschuldigt buiten
landse bankiers mee te
helpen om Gorbatsjov
weg te krijgen. Moskou
wil de roebel convertibel
maken, maar een Sovjet
burger die nu roebels om
wisselt is een misdadiger.
Moskou moedigt buiten
landse firma's aan joint-
ventures te komen stich
ten, maar stuurt daarna de
KGB op hun dak. Moskou
stuurt aan op particulier
ondernemerschap, maar
de autoriteiten sloten on
langs het kantoor van een
zakenmiljonair in de Rus
sische hoofdstad.
„Er is geen beveleconomie en
er is geen markt", verklaart de
econoom Gennadi Zotejev. Hij
noemt de huidige economische
chaos in de Sovjetunie het
'gorbosysteem'. Het Econo
misch Instituut van het Plan
bureau van de USSR, een bas
tion van de oude bevelecono
mie, is een van de laatste
plaatsen waar een mens dit
soort opruiende taal zou ver
wachten.
„De teloorgang van de bevele
conomie is op zichzelf geen po
sitief verschijnsel", legt de 48-
jarige Zotejev, adjunct-direc
teur van het instituut, uit.
„Natuurlijk is het bevelsys
teem inefficiënt, maar het is
tenminste een systeem. Het is
beter dan chaos, anarchie en
verval. Nu stevenen we af op
een regelrechte economische
catastrofe".
De olieproduktie in West-Sibe-
rië is vorig jaar met 40 miljoen
ton gekelderd. Als de huidige
ontwikkeling zich voortzet,
verandert de Sovjetunie bin
nen drie jaar van een olie-ex
porteur in een -importeur.
Moskou hoopt de kwakkelen
de olie-industrie dit jaar door
een investering van tientallen
miljarden roebels nieuw leven
in te kunnen blazen.
Sommige Westerse bedrijven
en banken wachten al meer
dan een jaar op betaling. De
achterstand bedraagt zo'n 200
miljoen gulden voor Franse
bedrijven en ruim vier miljard
gulden voor Duitse. Moskou's
betalingsproblemen nemen
nog steeds toe.
Ernstig ziek
De werkloosheid stijgt. De
hoofdstad Moskou telt officieel
38.000 werklozen. Op een stad
van 8 miljoen mensen valt dat
eigenlijk best mee, maar waar
schijnlijk mag je de 500.000 al
coholisten in de stad bij het
werklozenaantal optellen. Tel
je hierbij ook de mensen op
die wel naar hun werk gaan,
maar daar niet kunnen wer
ken vanwege averij aan ma
chines, tekorten aan ruwe ma
terialen en brandstof en aller
lei vormerf van wanbeheer,
dan kom je uit op cijfers die in
het Westen regeringen de kop
kost.
Ongeveer eenmaal per kwar
taal komt het Kremlin met
een nieuw economisch hervor
mingsprogramma. Het plan
van Sjatalin is afgedankt, nu is
de nieuwe premier Pavlov aan
zet. Hij kwam meteen goed
binnen met een geldhervor-
ming en prijsverhogingen voor
consumptiegoederen met tien
tallen tot honderden procen
ten tegelijk.
„Het geneesmiddel is zwaar.
De patiënt moet dus wel heel
ernstig ziek zijn", merkt Zote
jev fijntjes op. „Sjatalins plan
was een sprookje. Hij en zijn
collega Javlinski gingen op de
populistische toer. Zij maakten
de mensen wijs dat een econo
mische hervorming zonder
prijsverhogingen kon. Hoe?
Dat is me altijd een raadsel ge
bleven. Hun plan om overtol
lig geld uit de roulatie te halen
door particulier woningbezit
toe te staan en aan het privati
seren te slaan was een illusie".
Ook over Pavlov is Zotejev
net erg te spreken. Toch vindt
hij het onjuist om de nieuwe
premier alleen de schuld te ge
ven van de conservatieve
wending in de economische
politiek van het Kremlin. Zo
tejev; „Pavlov voert alleen
maar opdrachten uit die hem
Het Rode Plein in Moskou. „Er is geen beveleconomie en er is
geen markt in de Sovjetunie", zegt de econoom Gennadi Zote
jev. foto: upi
Stakende Sovjet-mijnwerkers
demonstreren voor Jeltsin
MOSKOU Meer dan 5.000 stakende Sovjet-mijnwerkers heb
ben gisteren in de stad Prokopievsk in de Oeral gedemonstreerd
voor de president van de Russische Federatie, Boris Jeltsin, zo
heeft het persbureau Interfax bericht.
Interfax haalde woordvoerder Valery Strokanov van het regio
nale stakingscomite aan die had gezegd dat de mijnwerkers soe
vereiniteit voor Jeltsins Russische regering en het aftreden van
Sovjet-president Gorbatsjov eisten. Volgens Strokanov waren
andere arbeiders van plan zich bij de actie aan te sluiten.
Jeltsin had op 19 februari in een televisie-interview het onmid
dellijke aftreden van Gorbatsov geëist. Hij zei dat de Sovjet-pre
sident het land aan de rand van de dictatuur had gebracht. Na
deze uitspraken werd Jeltsin hevig bekritiseerd door Gorbats-
jov-aanhangers in het Sovjet-parlement.
van hogerhand worden gege
ven. Rusland heeft altijd een
tsaar gehad. Die droeg overal
de verantwoordelijkheid voor.
Pavlov kan er best eigen idee
ën op na houden, maar Gor
batsjov is en blijft nummer
Stokpaardje
Het grootste bezwaar dat aan
Pavlovs plan kleeft, is in Zote-
jevs ogen het feit dat de cen
trale autoriteiten blijven uit
gaan van de Sovjetunie als
eenheid. „Dat is een onmoge
lijkheid", meent Zotejev. „Hoe
kun je bijvoorbeeld een prijs
hervorming doorvoeren in
zo'n gigantisch rijk? Dat is de
grootste denkfout die Gorbats
jov en Pavlov kunnen maken.
De delen van het rijk moeten
zich eerst van elkaar afschei
den. Ieder stukje moet zich
stevig afgrendelen en zelf orde
op zaken stellen. Pas als de
zaak enigszins op gang is geko
men, kun je kijken of er iets te
integreren valt".
Hier wil Gorbatsjov niets van
weten. Zijn stokpaardje is dat,
terwijl de rest van Europa
druk aan het integreren is,
kortzichtigen in de Sovjetunie
het land willen verdelen in
kleine vorstendommen. „Gor-
batsjovs vergelijking gaat
mank", verzucht Zotejev. „Dat
is een kromme vergelijking.
Het Europese ontwikkelings
proces is eeuwenoud. Dat kun
nen wij niet zomaar even imi
teren. Hier heeft in feite nie
mand schuld. Dit is ons tra
giek. Wij moeten van de impe
riale gedachte af, maar hoe
kan Gorbatsjov zijn principes
verzaken als zijn taak als lei
der van het imperium juist be
staat uit het in stand houden
van dat imperium?"
Zotejev komt met een vergelij
king: „Stel je voor dat in het
Westen een econoom zegt: 'Eu
reka! Ik heb de oplossing ge
vonden voor de problemen
van heel Afrika'. Of heel
Zuid-Amerika! Iedereen zou
hem voor gek verklaren. Wel
nu, de Sovjetunie is niet min
der dan Europa, Afrika of
Zuid-Amerika een lappende
ken. Je kunt niet een heel
continent totaal gaan hervor
men. Europa is toch ook opge
bouwd uit verschillende enti
teiten. Het was van meet af
aan duidelijk dat er geen theo
rie bestaat om iedereen tege
lijk uit het slop te halen".
Burgeroorlog
De communisten nemen teveel
hooi op hun vork, aldus Zote
jev. „Gorbatsjov wil het rijk
redden, iets wat Churchill met
het Britse imperium ook niet
gelukt is. De Sovjetunie is het
laatste imperium ter wereld.
Het moet verdwijnen zodat de
verschillende volken eindelijk
een kans krijgen om hun eigen
boontjes te doppen".
Gorbatsjov begrijpt misschien
best dat de Unie niet te redden
valt, maar hij voert het argu
ment aan dat 70 procent van
de interne grenzen in de Sov
jetunie niet vastligt, zodat een
burgeroorlog dreigt. Hij ba
seert zich daarbij waarschijn
lijk op gegevens die de KGB
en Binnenlandse Zaken aan
hem doorspelen, maar ik per
soonlijk denk niet dat de Rus
sen en Witrussen tegen elkaar
ten strijde zullen trekken".
Zotejev is een optimist. Al
thans, dat zegt hij zelf. Toch
geeft diezelfde optimist toe dat
de Sovjetunie in economisch
opzicht in een doodlopende
steeg is beland.
W
So
in P
stiti
het
DEN HAAG Het bedrijf
ARC Sport and Events, dat
met ingang van het komende
seizoen voor minstens drie jaar
de exploitatie van FC Den
Haag zal overnemen, staat niet
in voor het aflossen van de
huidige schuld van de club
(bijna twee miljoen gulden).
Als eerste 'betaald voetbal or
ganisatie' (bvo) geeft de Haag
se eredivisionist zowat de com
plete financiële huishouding in
handen van buitenstaanders.
„Maar de spelersgroep blijft
onze zaak", meldt voorzitter
Werkhoven stellig.
Tijdens een uiteenzetting over
de in de sportwereld unieke
opzet benadrukte Werkhoven
gisteren onder meer dat de
eventuele winst uit transfers
van spelers direct ten goede
komt aan de club. Alle com
merciële baten vloeien in het
laatje van ARC, de „sporttak"
van het Bunnikse bedrijf Alre-
con, waarvan de Nederlandse
Spoorwegen alle aandelen be
zit. ARC heeft voor het eerst
komende voetbaljaar een be
drag van om en nabij de drie
miljoen gulden in het vooruit
zicht gesteld in ruil voor wat
„de commerciële uitbating"
wordt genoemd. Inkomsten uit
sponsoring en reclame (inclu
sief Business to Business-club),
televisierechten, recettes en
'catering' in het stadion belan
den voortaan niet meer bij het
bestuur van de club, maar bij
ARC, dat geen bestuurszetel
claimt. Het bedrag waarvoor
de firma (die ook op zoek gaat
naar een nieuwe shirtsponsor)
garant staat, zal iaarlijks met
ongeveer één miljoen gulden
worden verhoogd. Mits FC
Den Haag althans de status
van eredivisionist behoudt en
op den duur via de subtop Eu
ropees voetbal kan bereiken.
„Uiteindelijk denken we aan
een budget tussen de acht en
twaalf miljoen gulden per jaar.
Maar dat is dan pas over een
flink aantal jaren", voorspelt
Werkhoven.
Schoot
FC Den Haag kreeg de exploi
tant min of meer in de schoot
geworpen, nadat eerdere plan
nen om de commerciële activi
teiten elders (bijvoorbeeld bij
Martin Jol) onder te brengen
waren mislukt. Het Bunnikse
bedrijf, waarmee binnen twee
weken het contract moet wor
den afgesloten, meldde zich in
Den Haag bij het streven zich
via de sportwereld te gaan
profileren. „Een uitkomst", zo
meent Werkhoven, „want met
de begrotingsproblemen zijn
we in een vicieuze cirkel te
rechtgekomen. De inkomsten
lopen achter bij de begroting".
Met het oog op de achterstalli
ge betalingen (aan met name
de gemeente en de belasting
dienst) heeft FC Den Haag een
bankkrediet bij de Gemeente
lijke Kredietbank, waarbij de
spelers als onderpand funge
ren. Volgens Werkhoven heeft
de nieuwe constructie geen ge
volgen voor de spelers. „Het
product voetbal blijft een zaak
van het bestuur. Zaken aliBen
spelersverkoop staan volledifWes
los van de verbintenis en dimoe
eventuele transferwinst kaïfeato
door het bestuur worden beprój
steed" (ter aflossing van dyoo:
schuld, red). ben
Stadion Chs
ARC, dat via Alrecon onder11
meer betrokken is bij buiten£un
reclame op treinen en abri'#ov
krijgt als gebruiker van hefes 1
stadion in principe ook de zeg!
genschap over de hoogte vajPj
de toegangsprijzen. „Ze zijn zj
marktgericht dat ze die prijzejrj j
heus niet met honderd procen)
zullen verhogen", neem!
Werkhoven eventuele zorr01
weg. „Bovendien zijn de tarie*ulë
ven ook gebonden aan rege|en
van de gemeente, die immeiP".
eigenaar van het stadion is". rie
Om te kunnen voldoen aafter
Europese eisen voor de veilidj?1"1
heid van voetbalstadions (var*>istl
af 1993 nog slechts zitplaatsen*®1"
zal het Zuiderpark-stadiojy®
trouwens een ingrijpende yeiPeb
bouwing moeten ondergaaifve
In overleg met de gemeentF®"
wordt hiernaar momenteel onMu
derzoek verricht. VerdePet
wordt bezien of het haalbaar t®te
het huidige stadion af te brreu
ken en elders (bij het Prir|en
Clausviaduct of op het Floria-en'
de-complex bij Zoetermeereri:
een nieuw stadion op te boiProc
wen. Of FC Den-Haag dan nojjaa'
FC Den Haag heet of mi|e.v
schien (ook) wel ARC, is ncj^S
niet bekend. f,
ROB LANGEVELP1
Henk Werkhoven op één van de tribunes in het Zuiderpark, maar de vraag kan zijn hoelang
nog een actuele voorstelling van zaken is. FC Den Haag verhuist mogelijk naar een complex in
buurt van het Prins Clausviaduct of het Floriadeterrein. FOTO: milan KONVALiNKjïjze
CONSUMENTENINFORMATIE
k
'Ultralight'
broodsmeersel
Hoewel bij de consument
'light' op z'n retour schijnt te
zijn kunnen de fabrikanten er
nog geen afstand van doen. In
de strijd tegen de overtollige
pondjes kan nu een nieuw
soort boter worden gebruikt:
Twenty-four (24). Op de
markt gebracht door de Ko
ninklijke Brinkers Margari-
nefabrieken in Zoetermeer,
verenigt het alles in zich wat
een moderne margarine of
broodsmeersel, zoals het in fa
brikantenkringen heet in
zich moet hebben: een kwart
van de hoeveelheid vet die
gtfwone margarine bevat, en
het plantaardig vet bevat bo
vendien 40 tot 45 procent
meervoudig onverzadigde
vetzuren en is daardoor cho
lesterolverlagend. Brinkers
heeft er een omvangrijke re
clamecampagne tegenaan ge
gooid, waarvoor zelfs een 06-
infolijn is geopend.
'Parapluutje'
voor tanden
Een paraplu die een vrolijk
lachende tand overkoepelt:
dat vignet voor gebitsveilig
snoep moet ook in Nederland
een bekend gegeven worden.
Op de BenBits-produkten, ge
produceerd door het Amers-
foortse bedrijf Benzon bv,
wordt voor het eerst dit sym
bool ingevoerd. Het vignet is
ontwikkeld door een Zwitser
se organisatie van academici,
die snoepgoed test op tand-
vriendelijkheid. De produk-
ten die de 'safe-for-teeth'-test
doorstaan, mogen het symbool
voeren. Naast Zwitserland is
ook in Duitsland het bescher
mende parapluutje onder de
naam 'Aktion Zahnfreund-
lich' bekend. Benzon maakt al
gebruik van het nieuwe sym
bool in tv-reclames. Het is
niet bekend of ook andere fa
brikanten van tandvriendelijk
snoepgoed het vignet willen
gaan gebruiken.
Het zakje Hotpop moet in de
magnetron worden gelegd.
Het apparaat op de hoogste
stand gezet. Dan voltrekt zich
het wonder. Langzaam bolt de
zak op, wordt hoger, breder
en er begint iets te knallen.
De maïskorrels barsten door
de warmte in het zakje alle
maal open, het zachte zetmeel
verhardt en binnen de kortste
keren is de zak gevuld met
vers gepopte popcorn.
Dat is de sensatie die Golden
Valley sinds een paar weken
biedt aan magnetronbezitters.
Via demonstraties in super-
makten hebben velen inmid
dels al kennis kunnen maken
met het nieuwste zoutje. Zout
je ja, want voorlopig komen
de zoete versies als caramel
en vanille nog niet op de
markt.
Philip Veenboer, managing-
director Europa in Dtlsseldorf
van het Amerikaanse bedrijf
Golden Valley, licht dat toe:
„Zoet is het gemakkelijkste
om te introduceren, maar dan
kom je zo snel in de kinder
hoek. Kermis, bioscoop: daar
kennen mensen de popcorn
van. Door te beginnen met de
smaken licht gezouten en
kaas, vestigen we de aandacht
op Hotpop als een nieuw zout
je, een warme snack".
Klanten in de supermarkt maken voor het eerst kennis met popcorn uit de magnetron, foto:
koos smid
Watt, waardoor de bereidings
tijd heel kort is. Wie een ge
wone oven van 600 Watt
heeft, moet rekenen op vier
minuten. Maar dat is natuur
lijk nog heel weinig.
Voorlopig wordt de popcorn
alleen bij Albert Heijn ver
kocht. Daar zijn volgens
Veenboer twee redenen voor:
het magnetronbezit is onder
AH-klanten groter dan in an
dere winkels én de grootste
kruidenier die op de kleintjes
let kan een onbekend produkt
De demonstratrices van het
produkt hebben de neiging
het 'gezonde' aspect van pop
corn te overdrijven: popcorn
kent nauwelijks minder calo
rieën dan gewone chips. Maar
het bevat meer waardevolle
bestanddelen als veis, calcium
en fosfor.
De demonstraties in de win
kels zijn wat de tijdsduur be
treft een beetje bedrieglijk,
want er wordt gebruik ge
maakt van magnetrons met
een vermogen van 800 of 900
in de winkel letterlijk en fi
guurlijk de ruimte te geven.
Bij gebleken succes wordt de
Hotpop eind dit jaar ook el
ders verkocht. Overigens is in
een 50-grams-verpakking de
magnetronpopcorn ook ver
krijgbaar in pompstations en
bars via een Nederlandse dis
tributeur. De Hotpop die in de
supermarkt wordt verkocht
bevat 100 gram ongepofte maS
en kost bij introductie 1,69
gulden.
Voor wie zichzelf wil afbeel
den op een T-shirt is er goed
nieuws. Met behulp van het
nieuwe middel 'Copy Gel'
kan hij of zij elke foto uit een
album op willekeurig wat
voor T-shirt, sweater of jeans
aanbrengen.
Ook de wat bescheidener hob
byist kan hiermee uit de voe
ten, want vakantiefoto's en
plaatjes uit tijdschriften doen
het op een T-shirt natuurlijk
net zo goed. Net zlals een
prentje van een idool, huis
dier of kind. Alles kan. Eerst
maakt men een zwart-wit- of
kleurenkopie van de uitver
koren afbeelding. Met
kopieën lukt het 'afdrukken'
namelijk het best en de af
beelding kan naar believen
worden verkleind of 'opgebla
zen'. Vervolgens breng je de
witte gel aan op de afbeelding
zelf, legt de besmeerde kant
op het T-shirt en laat alles 24
uur drogen. Dan een spons
met water doordrenken en
hiermee het papier van het
kledingstuk afvegen. De af
beelding komt dan tevoor
schijn. Na drogen nogmaals
Copy Gel aanbrengen om de
plaat wasecht te maken. Het
is dus geen kwestie van 'plak
ken en klaar is kees'.
De Copy Gel kan goed ge
bruikt worden in combinatie
met Paint Writer, een verf
soort die al enige tijd bestaat
en waarmee je vanuit het fla
connetje rechtstreeks op kle
ding kunt tekenen en schrij
ven. Een flesje Copy Gel kost
19,95 gulden en is volgens de
fabrikant goed voor ongeveer
tien prenten van A4-grootte.
Is dat zo? Heeft hydrocul
tuur inderdaad toekomst?
Een beetje twijfel is wel
op z'n plaats want, pak
weg, een jaar of twintig
geleden werd ook al ge
roepen, dat let wel: voor
amateurs het kweken van
planten op water in plaats
van in grond het ideaalst
zou zijn.
Dat zal ook wel, maar ama
teurs hebben sindsdien nogal
wat teleurstellingen moeten
beleven en velen van hen
hebben afgehaakt. Nu ver
schijnt een nieuw boekje van
Wim Oudshoorn over dat on
derwerp, waarover hij niet zo
heel veel schijnt te weten; hij
moest zich in elk geval uit
voerig laten voorlichten. De
informatie kreeg hij van men
sen die commerciële belangen
hebben, met als gevolg dat
Oudshoorn de schijn wekt
niet geheel objectief te zijn.
Bezwaren
Waaruit die schijn blijkt?
Neem pagina 11. Daarop staat
welke bezwaren de traditio
nele kweekmethode in grond
heeft en welke voordelen hy
drocultuur worden toebe
dacht. Die bezwaren en voor
delen staan opvallend op een
rijtje gezet. De bezwaren té
gen hydrocultuur zijn onop
vallend in de tekst wegge
werkt. En in dat simpele ali
neaatje staat niet meer dan
dat het prijsverschil (tussen
'watercultuur' en 'grondcul-
tuur') wel verder zal dalen...
Om misverstanden te voorko
men: hydrocultuur heeft wel
zeker voordelen, maar of die
aantrekkelijker zijn dan die
van de traditionele grondcul-
tuur, valt nog te bezien.
Voordelen
De voordelen dan maar: het
substraat (dat zijn de kleikor-
rels waarin de wortels groei
en) verteert niet; de kans op
verzilting is gering; een te
grote watergift is uitgesloten
(als goed op de waterniveau-
meter wordt gelet;
minder vaak water en voedsel
geven; de plant neemt steeds
Een van de voordelen van hydrocultuur is dat substraat (dat zijjo,
de kleikorrels waarin de wortels groeien) niet verteert, foto: Plurg.
de juiste hoeveelheid water
(en daarmee voedsel) op; goe
de, soms betere) levenskansen
voor de plant.
Ongeschikt
Maar éls de voordelen van
hydrocultuur zo groot zijn,
waarom worden dan toch
meer potplanten in grond ge
kweekt? Het antwoord is een
voudig: er bestaan planten die
domweg niet geschikt zijn
voor hydrocultuur. Planten
die een rustperiode doorma
ken zijn ongeschikt en veel
bloeiende planten zijn niet 'op
water' verkrijgbaar.
Alleen heel bepaalde planten
komen in aanmerking voor
hydrocultuur. In moderne
kantoortuinen en in ont
vangsthallen zie je sommige
planten steeds weer op ver
rijkt water leven. De Anthu-
rium, Ficus, Hedera en Philo-
Gelukkig maakt Oudshooijs
het op pagina 29 weer goer
Hij schrijft: „Het is beslist oir
juist te veronderstellen dl.
hydrocultuur een soort tovel
middel is waardoor de plair
ten te allen tijde goed groö
en". Hydrocultuur is, indei(V
daad, slechts een kweekmé
thode die vooral wat water e
voedsel toedienen betreL
minder tijdrovend is daFL
'grond'-cultuur. Wie 'kwekaini
op water' leuk vindt, zou zioj
dit boekje kunnen aanschaf
fen. Het biedt vrij veel eer>
voudig opgediende in format! s
en het overzicht van specifics
ke hydro-planten biedt daajhlt
bij enig houvast. bor
bm
Wim Oudshoorn: Hydrocu.i
tuur; uitg. Zomer Kel.J
ning, Ede. Prijs: 17,90.
