„Opkomen voor
de onderkant is
niet populair"
„Sociaal gezicht
zonder economische
romp is een masker"
'CeidócSoiwcwtt
ZATERDAG 2 MAART 1991 PAGINA 27
Je zal verdomme maar midden veertig
zijn en eruit gedrukt zijn. En dan dage
lijks in de krant moeten lezen dat je ei
genlijk een grote fraudeur bent, omdat je
er misschien eens een keer een tientje bij
schnabbelt. Laat ik niet beginnen te
schelden, maar als ik toch zie hoe ande
ren grijpen en graaien
Solidariteit
Een ander beleid in den Haag ziet Her
man Bode voorlopig nog niet ontstaan,
ook niet nu de PvdA in de regering zit.
Een gevoerde politiek van acht jaar ver
andert de PvdA in een kabinet met het
CDA niet zo maar op een achternamid
dag, zo is zijn overtuiging. Wat dat be
treft is de Tussenbalans voor hem de
lakmoesproef. „Na de oorlog zijn wij
aan de slag gegaan met de wederop
bouw. Solidair met elkaar, niet tegen el
kaar. In de tweede helft van de jaren ze
ventig is dat gedachtengoed veranderd,
en in de jaren tachtig helemaal. Ja, er
moet wel solidariteit tussen de werken-
Herman
Bode: „Als je
hei de mensen
persoonlijk
vraagt hebben
ze erkenning
voor de
armoede.
Maar als het
gaat om de
politieke
consequenties
en een ander
signaal uit
Den Haag
dan geven ze
niet thuis.
Dan gaan we
weer met zijn
allen opnieuw
op
wintersport".
FOTO: MILAN
KONVALINKA
den en de niet-werkenden zijn, maar het
moet ook niet te ver doorschieten. Het
moet je niet te veel kosten. Maar als je
nu werkelijk een christen-politicus bent,
had je moeten zeggen dat het nu echt op
de solidariteit aankomt. Maar dat is niet
gebeurd. Er is gewezen op de wig tussen
het bruto en het netto loon die veel te
groot was. Een omkering van waarden.
Eigenlijk is er gezegd dat mensen niet
meer bereid moesten zijn om terwille
van de solidariteit grote offers te bren
gen. Dat is wat ik ze kwalijk neem. Niet
dat er bezuinigd is. In 1958 hebben we
een loonoffer gebracht om de aow in te
voeren. Een consumptieoffer van vijf
procent. Als ze zoiets nu weer hadden
gedaan Ja, dat is niet gemakkelijk,
ook voor de vakbeweging niet. Dat le
vert niet altijd bloemen op van het volk.
Maar als de leiders daartoe niet oproe
pen. komt het vanzelf niet tot stand. De
politiek en de maatschappelijke organi
saties moeten daarin het voortouw ne
men".
THEO KRABBE
HERMAN BODE BLIJFT ZICH ERGEREN
HENGELO - Voor de drie kabi-
netten-Lubbers uit de jaren tachtig
kan Herman Bode niet veel waar
dering opbrengen. Ze hebben het
sociale zekerheidsstelsel afgebro
ken, de solidariteit tussen werken
den en niet-werkenden uitgehold
en keken niet verder dan de belan
gen van die Nederlanders die wel
'gebeiteld zitten'.
Dat was goed voor de verkiezingsuitsla
gen, want ,je maakt je niet populair in
Nederland als je voor de onderkant
kiest". Afgelopen donderdag sloot Her
man Bode de vierde reeks Zwanenhofle
zingen in Hengelo af. Hij ging toen in
discussie met zijn oude-bekende Steef
Weijers. voormalig Tweede-Kamerlid
voor het CDA. „Ik kom niet naar Twen
te om persoonlijk een robbertje met hem
te vechten. Maar ik zal hem aanvallen
op het beleid van het CDA". Een beleid
waaraan Bode zich als voorzitter van het
DISK, de oecumenische koepelorganisa
tie van het bedrijfspastoraat in Neder
land, nog dagelijks ergert.
Met groeiende ergernis heeft Herman
Bode (66) de afgelopen weken de discus
sies en de proefballonnetjes van Ruud
Lubbers over de Tussenbalans gevolgd.
„Het is ronduit afschuwelijk om te ho
ren dat, nadat in Nederland de zwaksten
gepakt zijn, nu de zwaksten op wereld
schaal aan de beurt zijn. Onbegrijpelijk
dat Lubbers met dit soort voorstellen
durft te komen, terwijl hij zich presen
teert als de leider van de christenen in
de politiek in ons land. De wao wordt
volledig ontmanteld. Het wordt geregeld
zoals de werkloosheid. Alsof arbeidson
geschikt zijn hetzelfde is als werkloos
zijn. Als ik dat hoor dan stijgt de erger
nis natuurlijk telkens weer".
Als FNV-bestuurder is hij nu al zes jaar
met pensioen, maar stilzitten is er voor
Herman Bode nog niet bij. „Volgens
sommigen doe ik nog steeds te veel",
lacht hij. Maar er is een belangrijk ver
schil. Vroeger moest hij zich op maan
dagmorgen met een aktentas vol stukken
haasten om in Amsterdam de vergade
ring van de federatieraad en het federa
tiebestuur van de FNV bij te wonen. Nu
heeft hij op maandagsmorgen de tijd om
eerst eens rustig de krant uit te lezen,
een kop koffie te drinken en de sportpa
gina's te spellen. r.
Herman Bode mag dan wel niet meer di
rect actief zijn in de vakbeweging, toch
grossiert de voormalige vakbondsleider
nog in een groot aantal functies: voorzit
ter van het DISK, buiten-universitair
raadslid van de universiteitsraad van de
Katholieke Universiteit Brabant, Kroon-
lid van het Centraal Orgaan Tarieven
Gezondheidszorg, bestuurslid van de
ziekenhuizen in Lelystad en Emmeloord,
bestuurslid van de Astmakliniek in Da-
vos, lid van de voorlopige Raad voor
het Ouderenbeleid en voorzitter van de
werkgroep anti-apartheid in de gemeente
Den Haag.
Ongeneeslijk
Eigenlijk zou daar nog een functie aan
toegevoegd moeten worden, namelijk
die van voorzitter van het bedrijfspasto
raat in het aartsbisdom Utrecht. Maar
die benoeming ging destijds door toe
doen van kardinaal Simonis niet door.
De reden daarvan: Herman Bode had
zich in interviews 'te negatief-kritisch'
uitgelaten over de r.k. Kerk. Helemaal
ongelijk daarin had de kardinaal niet,
want de oud-vakbondsbestuurder heeft
zijn kritiek op de r.k. Kerk nooit onder
stoelen of banken gestoken. Kritiek die
hij in zijn bekende rondborstige vak-
bondsachtige krachttermen uitdrukte.
Om er een paar te noemen: Rome heeft
in Nederland bisschoppen benoemd om
de gelovigen weer „in het gareel te stam
pen", de kerkelijke leiding heeft oogklep
pen op „waar je gewoon akelig van
wordt", het lijkt wel „een politiestaat".
Maar waar Herman Bode spreekt over
de „verloedering van de r.k. Kerk",
roept hij ook net zo hard dat die r.k.
Kerk „niet naar de knoppen mag gaan".
Want die r.k. Kerk ligt hem „na aan het
hart". Daarom heeft hij zich ook aange
sloten bij de Mariénburgvereniging.
..Dat katholieke geloof is een ongenees
lijke ziekte van me. Ik heb het van jong-
safaan meegekregen. Met Simonis en
paus Johannes Paulus II voel ik me na
tuurlijk op geen enkele manier verbon
den. Maar ik voel me wel verbonden
met een groot aantal mensen in die ge
loofsgemeenschap die aan de basis bezig
zijn, om in deze wereld een stuk recht
vaardigheid te brengen en mensen in de
verdrukking te helpen. Ondanks die dic
tatoriale structuur zie je daar mensen
met eigen initiatieven, eigen ruimtes
maken. Met hen voel ik me verbonden".
Hard en kil
Die verbondenheid gaat bij Herman
Bode echter nog een stukje verder. Vol
gens "hem moet ieder mens in zijn leven
ergens zijn normen en waarden aan ont
lenen. „Ik zeg het nu wat deftig en duur,
maar ik ontleen dat aan de kerkelijke
verkondiging van de leer van Jezus
Christus. Ik vrees dat als die bronnen
verstopt raken en opdrogen er een heel
andere mentaliteit in de saamenleving
voor in de plaats komt. Een mentaliteit
die bepaald wordt door de technologi
sche ontwikkelingen die we doormaken:
hard, koud en zakelijk. Als er geen roe
penden in de woestijn blijven, voorzie
ik, dat we in een harde, kille en zakelijke
maatschappij terecht komen waar men
sen alleen op hun produktieve waarde
worden geschat. Je ziet het hier in Ne
derland al. En vooral aan de andere kant
van die grote plas, in de Verenigde Sta
ten. Wanneer mensen geen betekenis
meer hebben voor de produktie, worden
ze naar de rand van de samenleving ge
drukt. Dat is ook iets wat me bezig
houdt". En vrolijk voegt hij er aan toe:
„Met vragen van hel en vagevuur hou ik
me niet bezig".
Welke normen en waarden Herman
Bode dan wel precies van huis uit heeft
meegekregen? „Ik hoop dat daar iets van
zichtbaar is in het werk dat ik doe. Je
moet trouwens voorzichtig zijn om dat
aan het geloof toe te schrijven. Ruud
Lubbers is ook katholiek en we hebben
dezelfde katechismus geleerd. En als we
die vragen moeten beantwoorden, zullen
we dat op exact dezelfde manier moeten
doen. Maar als we op basis van dat ant
woord morgen concrete politiek moeten
bedrijven, dan wordt het anders. En ik
denk dat daar dan niet vreemd aan is,
dat ik zoon van een wever ben en hij
zoon van een fabrikant".
Ergernis
Nu de discussie over de Tussenbalans in
zijn ogen misgegaan is, staat het DISK
in het project 'de arme kant van Neder
land' voor de taak om de armoede te
blijven aanklagen en „de mensen het ge
voel te geven dat ze niet alleen staan".
Al is dat, zo erkent Bode, tot op zekere
hoogte ccn obligaat verhaal. „Want als
ze jou pakken en wij zeggen, we staan
achter je, dan heb je daar natuurlijk niet
zoveel aan, als je klap op klap moet blij
ven incasseren".
Hoewel hij de politiek van de drie kabi-
netten-Lubbcrs afkeurt, begrijpt de oud
vakbondsleider het wel. „Lubbers kijkt
maar naar één ding. Dat is de populari
teit bij het Nederlandse volk. En het Ne
derlandse volk zit voor een belangrijk
gedeelte wel gebeiteld. Die zitten aardig
goed. Als je werk hebt tegenwoordig, be
hoor je lot de categorie van Nederlan
ders die het niet slecht heeft. Als je je
opwerpt voor de bescherming van die
belangen, zit je wat betreft de verkie
zingsuitslagen goed. Dat is bewezen van
af het begin van de jaren tachtig. Nu ik
zo'n vijf jaar bezig ben met met die
arme kant van Nederland in de kerken,
komt daar ook mijn ergernis uit voort.
Als je het de mensen persoonlijk vraagt
hebben ze erkenning voor die armoede,
maar als het gaat om de politieke conse
quenties en een ander signaal uit Den
Haag dan geven ze niet thuis. Dan gaan
we weer met zijn allen opnieuw op win
tersport. Je maakt je niet populair in dit
land als je voor de onderkant kiest".
Afgepakt
Wat Bode als oud-vakbondsbestuurder
en DISK-voorzitter bijzonder gestoken
heeft is de stelselherziening van de soci
ale zekerheid, die het kabinet Lubbers II
in 1986 heeft doorgevoerd. Bode noemt
dal ronduit „een afbraak van de sociale
zekerheid". Voor de herziening is er „ge
woon drie procent van de uitkeringen af
gepakt". De uitkeringen zijn de afgelo
pen jaren niet meegegroeid met de lo
nen, die zo'n elf tot vijftien procent ge
stegen zijn. Gelukkig is de koppeling
door toedoen van de PvdA vanaf dit
jaar wel hersteld. Uitkeringen zijn van
tachtig procent verlaagd naar zeventig
procent. En een deel van de wao is door
geschoven naar de ww. „Onder die men
sen is armoede. Vooral als het langer
duurt wordt het nijpend. En vergeet
daarnaast ook de uitzichtloosheid niet.
OUD-CDA-KAMERLID STEEF WEIJERS:
HENGELO - Een pikant detail is
het wel. Ter afsluiting van de zoge
heten Zwanenhoflezingen in Hen
gelo heeft het voormalige Tweede-
Kamerlid voor het CDA Steef
Weijers donderdag de degens ge
kruist met DISK-voorzitter Her
man Bode. Het thema: 'Het sociale
gezicht van het CDA'.
Wat de discussianten bindt is de vakbe
weging, waarin beiden hun wortels heb
ben en waardoor ze ook vrienden van el-,
kaar gebleven zijn. Bode en Weijers wa
ren begin jaren zestig vakbondsbestuur
der van de katholieke metaalarbeiders
bond St. Eloy. En beiden waren ze des
tijds ook in de running voor een lande
lijke functie binnen die vakbond. Toen
moest Steef Weijers het bij de verkiezing
afleggen tegen Herman Bode.
Al is het nu ruim acht jaar geleden. Steef
Weijers herinnert zich het nog als de dag
van gisteren. Het eerste kabinet-Lubbers
zou aantreden. Toen hij zich tien dagen
terugtrok om voor het CDA mee te
schrijven aan het regeerakkoord voor
het eerste kabinet Lubbers en het resul
taat aan de CDA-fractie werd voorgelegd
gaf dat een fikse interne rel. „Het was
een hard verhaal. Ombuigen van de
rijksuitgaven, het aanpakken van het so
ciale zekerheidsstelsel, en terug naar de
oorsprong: werk scheppen. Mijn kamer
lidmaatschap overziend, zeg ik nu dat
wc een aantal dossiers nog veel harder
hadden moeten doorzetten".
Vanwege de economische crisis was er in
die jaren een straf beleid nodig. Want in
die dagen „vlogen er tienduizend men
sen per maand de straat op", aldus het
oud-Tweede-Kamerlid. „En als je dat
doortrekt en doorrekent", zo vervolgt hij
zijn betoog, „kom je met een paar harde
conclusies. Het was buitengewoon chris-
telijk-sociaal om zo'n hard beleid te voe
ren, terwille van de toekomst van de
mensen die nog op de arbeidsmarkt
moesten komen. We consumeerden veel
meer dan we economisch opbrachten.
Hel aantal mensen dat economisch be
drijvig was, werd met de dag minder. En
het aantal mensen dat van die economi
sche inspanning afhankelijk was, groeide
als kool".
Weijers heeft het altijd vergeleken met
een kar die door de economische sector
getrokken moet worden. Want daar
moet tenslotte het geld verdiend worden.
„Iedereen 'die óp de kar staat ben je twee
keer kwijt. Allereerst als een bron van
inkomsten en ten tweede omdat je ze
een inkomen zult moeten verschaffen.
De verhouding tussen de mensen op de
kar en voor dc kar was scheefgegroeid.
Vandaar mijn slogan: werk boven inko
men".
Diepe put
Dat het tornen aan de sociale zekerheid,
zoals dat bij dc stelselherziening in '86
doorgevoerd werd, op kritiek van de
vakbeweging stuitte, begrijpt hij best.
„Daar kan een vakbeweging niet aan
meewerken, maar als politicus moet je je
verantwoordelijkheid nemen. Niet alleen
uitkeringsgerechtigden, maar alle men
sen uit de collectieve sector zijn toen ge
kort. Wilde je echter uit die diepe put
komen - en ik had daar ingekeken -,
dan moest je daartoe overgaan. Want ik
heb altijd gezegd, een sociaal gezicht
zonder een stevige economische romp
en twee financieel sterke benen is een
masker. En voor die tijd heb ik altijd ge
steld dat als je dan toch moet korten in
de uitkeringen, je dat beter in de kortlo
pende uitkeringen kunt doen dan in de
langlopende. Toen Den Uyl met staats
secretaris Dales in de jaren zeventig de
ziektewet wilde aanpakken, heb ik hem
daarin gesteund. Maar het kwam Den
Uyl wel op een enorme rel met de vak
beweging te staan. Ik heb die stelling po
litiek altijd volgehouden, maar het heeft
het niet gehaald".
Van de zijde van de kerken, met name
de 'arme kant van Nederland' is Weij
ers' beleid inzake de stelselherziening
niet in dank afgenomen. Het CDA is
'onchristelijk' en 'onevangelisch', zo
werd hem verweten samen met zijn par
tijgenoten Jan de Koning, toenmalig mi
nister van Sociale Zaken en Werkgele
genheid en Lou de Graaf, de toenmalig
staatssecretaris. Zelfs de inmiddels te
ruggetreden secretaris-generaal van de
r.k. Kerkprovincie in Nederland, dr. H.
van Munster sprak van een 'asociaal en
schandalig' beleid. Die kritiek, die hij
met emmers over zich heen kreeg, heeft
Weijers ook gegriefd. „Door zulke
woorden voel ik mij op mijn ziel ge
trapt. Dan denk ik, ja, beste man, pro
beer ook eens een beetje met mij mee te
denken. Soms kan iets wat op korte ter
mijn sociaal lijkt, op langere termijn ab
soluut asociaal zijn. Ik weet uit mijn
naaste omgeving wat het betekent om
geen werk te hebben. Maar is het sociaal
om jonge mensen wel een uitkering en
geen perspectief op arbeid te bieden?
Nogmaals, werk gaat boven inkomen.
Het was buitengewoon christelijk-sociaal
om zo'n hard beleid te voeren".
Les
Weijers merkt daar wel bij op dat hij bij
zijn afscheid iedereen, binnen en buiten
de politiek, het ook op het hart gedrukt
heeft. „Ik heb het gedaan, ik ben mede
verantwoordelijk geweest voor het terug
brengen van dc uitkeringen van tachtig
procent naar zeventig procent, omdat
het moest. Maar trek er in godsnaam de
les uit. dat dit drama nooit weer gebeurt.
Neem tijdig de beslissingen die nodig
zijn om zo'n ramp te voorkomen. Alsje
blieft. Wees niet bang die verantwoorde
lijkheid te nemen". En nu hij toch terug
blikt op zijn kamerperiode wil hij ook
wel kwijt dat „als ik achteraf ergens een
fout heb gemaakt is dat ik harder en dui
delijker had moeten stellen dat als je de
koppeling wilt handhaven, er dan ook
een loonmaatregelen nodig zullen zijn".
En met een oog naar de discussie over
de Tussenbalans: „Je ziet het nu weer.
nu de koppeling onder druk staat".
Anderhalf jaar geleden heeft Steef Weij
ers de deur van de Tweede Kamer defi
nitief achter zich dichtgetrokken. Op de
zelfde dag dat het tweede kabinet-Lub
bers door toedoen van de VVD viel, had
hij een nieuwe benoeming op zak: voor
zitter van de Vereniging van Nederland
se Ziektekostenverzekeraars. Die functie
oefent hij nu parttime uit. In zijn vrije
tijd treedt hij „hier en daar nog eens op
Steef Weijers:
„Ik weet uit
mijn naaste
omgeving wat
het betekent
om geen werk
te hebben. Is
het sociaal om
jonge mensen
wel een
uitkering, maar
geen perspectief
op arbeid te
bieden?".
FOTO: PERS
UNIE
voor ccn spreekbeurtje", is hij beschik
baar voor adviezen aan het CDA en
zingt Steef Weijers bij het Byzantijnse
koor 'Wladimir'. „Eens per maand zin
gen we in een katholieke kerk en in een
protestantse kerk". Wat Steef Weijers zo
in dc Byzantijnse liturgie trekt? „Ik heb
het geluk gehad op een broederschool in
Heemstede te hebben gezeten. De broe
ders van Jean Baptist de la Salle. Die
hebben mijn oren en ogen geopend voor
de schoonheid van muziek en zang. La
ter ontdekte ik het Byzantijns en de
mystiek die daaruit spreekt. Ik vond het
zo prachtig. Alsof je inderdaad een oor
tje aan de eeuwigheid legt. Die gevoels
waarde. dat er na dit leven toch nog iets
anders moet zijn, die is onder hel verba
le geweld wat ten onder gegaan in de r.k.
Kerk".
THEO KRABBE
