Paardebil aan
de voet zit als
n handschoen
Van
'krankjorume
prijs9
tot
bestellen
van
drie paar
tegelijk
Lentemode gluurt door stapelwolken
GEZOND EN WEL
£ektac6outont
MAANDAG 25
v.v-
De verkoper heeft het
meer dan eens moeten
horen: ,,Je bent toch wel
goed wijs met schoenen
van duizend gulden. Te
gek voor woorden. In
geen duizend jaar, begin
ik daaraan". Aan de an
dere kant heeft hij re
cent ook meegemaakt
dat een heer zijn zaak
binnenstapte, vroeg of hij
wellicht ook Allen-Ed
monds schoeisel ver
kocht en binnen een
kwartier met drie paar
weg wandelde.
Allen-Edmonds schoenen,
het schoeisel waar president
Bush op loopt en dat door
filmsterren wordt gedragen,
mensen die doorgaans niet in
en op het allergoedkoopste
materiaal rondstappen.
Dankt de prijs van de Allen-
Edmonds-schoen zijn naam
aan de dragers of is er iets
aan de hand met dit Ameri
kaanse merk, dat zachtjesaan
Europa ook aan het verove
ren is?
Brussel is het Europees
proefgebied voor deze Ame
rikaanse schoen geweest. Een
piepkleine herenschoenen-
zaak in hartje stad, waar uit
sluitend Allen-Edmonds
werd verkocht. De eigenaar
van dat zaakje moet achteraf
blij zijn geweest met de veel
grotere ruimte achter zijn
winkel, want die had hij vrij
vlot nodig om voorraad in
huis te hebben. De nabestel
lingen en nieuwe orders
kwamen sneller binnen dan
de Brusselse schoenenverko
per ooit had kunnen dromen.
Magazijn
De Allen-Edmonds schoen
zwierf vanuit Brussel Europa
in: Engeland, Duitsland,
Frankrijk en sinds kort ook
in Nederland. Nog steeds
fungeert Brussel als 'maga
zijn'.
Vijf speciaalzaken in heren
schoenen in ons land werden
na een grondige selectie en
vele afwegingen, van béide
kanten overigens, als ver
kooppunt aangesteld. En de
heren verkopers draaien er
niet omheen: dozen met Al
len Edmondsschoenen vlie
gen bepaald niet de deur uit.
Dat hadden ze ook niet ver
wacht, want niet iedereen
heeft een bedrag van zeshon
derd gulden of (veel) meer
ken schoenenverkopers (Her
mans in Utrecht, Kort Shoes
in Hilversum, Atic Shoes in
Zutphen, het Brabantse
Schoenenhuis in Heemstede
en Ad Heijne in Enschede)
nog de meeste moeite gehad
met een heel ander pro
bleem: wie laat je die schoe
nen zien? „Want", zegt Ad
Heijne „het heeft niet altijd
met geld te maken Ik heb
klanten die goed in de slappe
was zitten, maar die er niet
over piekeren zo'n bedrag
aan schoenen uit te geven.
Maar ik heb ook een klant
gehad, geen vouw in z'n
broek, een plastic tas in zijn
vingers, die 'alles over had
voor goed schoeisel' en die
tenslotte een paar Allen-Ed
monds kocht. Ik liet ze hem
niet eens zien, maar van het
één kwam het ander, 't Was
een rib uit z'n lijf, vertelde
hij eerlijk, maar hij vond het
dragen van goed schoeisel
van essentieel belang. Daar
om is het echt heel moeilijk
om te beoordelen welke
klant je gaat confronteren
met deze Amerikaanse schoe-
Handgemaakt
Wat is er nu zo bijzonder aan
een Allen-Edmonds, altijd
handgemaakte, schoen. Heel
eerlijk worden de schoenen
op een 'ouderwetse' manier
vervaardigd. Het principe
stamt al uit 1922 en wordt
door de fabriek de 'welt 360
degree'- constructie ge
noemd. De natuurlederen
zool wordt rondom genaaid,
er worden geen spijkers ge
bruikt en er komt ook geen
ijzeren veer-versteviging in
l «©«ld Uk* i
i follovlag
1 Hit Dmborjr 3*15 Black
1 Mlr Clobatrottar 811* Black (Tikraa)
1 j»«lr Baal Ito» 5*«0 Black Shall Cordovan
Slaa 11 D
Patty Praaock- "CITl"
Of flea of Praaldaat-Clact
Tha Ufalta Boasa
Uashla«to». D.C. 20501
l appraclata 70ar faoarou of far of ti
•and tha kill to tha 1addraaa ahov»*0 rush
thaaa aad I racogolta that tha Haal Ito*» aljhc tal
1 hoy* yaa hava a prat
De 'kroonprins' van de Allen Edmonds-collectie: model
Mac Neil, uiteraard in 'één vloeiende beweging' rondom
gestikt, dubbele leren zool, met leer gevoerd en gemaakt
van Cordovan, oftewel paardebil-leer.
Ad Heijne met 'één brok natuur' in zijn handen, de schoen, die
zich aan de voet als een handschoen vormt.
FOTO'S: HENK VOORTMAN
President Bush is bevriend met de directeur van Allen-Ed-
monds, John Stollenwerk. Gratis schoenen wees Ameri-
ka's eerste man echter resoluut af. Hij tikte persoonlijk
een bestelling uit voor drie paar schoenen, bedankte Stol
lenwerk weliswaar voor zijn aanbieding en verzocht hem
de rekening te sturen naar het Witte Huis.
het hak/hiel-gedeelte. Bij
Hollandse, Engelse en Itali
aanse schoenen worden de
zolen gestikt en komt het
hakgedeelte apart aan de
beurt, het zogeheten Goodye-
Edmondsschoen bestaat uit
212
stappen... En geen
schoen verlaat zonder die
produktiestaat de fabriek in
Port Washington, die van
een regionaal schoenenfa
briekje uitgroeide naar een
wereldconcern met vertegen
woordigingen in 33 landen
en een unieke wereldwijde
klantenservice. De schoen,
die probleemloos 5, 10 of zelfs
25 jaar mee moet gaan, wordt
voor verzolen of nieuwe hak
ken opgestuurd naar Ameri
ka en komt als nieuw terug
voor wéér vele jaren loop-
comfort. Die onderhouds
beurt kost wel rond de twee
honderdvijftig gulden....
Geheim
Hét geheim van een Allen-
Edmondsschoen zit behalve
in de manier van in elkaar
zetten helemaal in het soort
leder waaruit de schoen be
staat: paardebil-leer en/of
kalfsleder, die tijdens het fa-
bricage-proces om de veer
tien dagen met dierlijke vet
ten worden ingevet. Het ma
ken van een paar schoenen
duurt maar liefst een half
jaar en het gevolg is dat het
leer van de schoen zelfsme-
rend is.
„Allen-Edn^onds vormt zich
als een handschoen om de
voet", zeggen de kenners in
middels. Een andere 'grap' is
dat bij nattigheid het 'nat en
koud' pptrekken apht^rwege
blijft. De automatischéventi
latie, alweer veroorzaakt
door die natuurlijke materia
len, voorkomt transpiratie.
De schoen kan onder alle
omstandigheden worden ge
dragen. Ze wordt bovendien,
net als een goede leren bank,
per jaar mooier en sterker.
Ad Heijne hoeft niet van Al-
len-Edmonds-schoeisel te le
ven Hij kickt er wel op,
geeft hij toe, eraan toevoe
gend: „Ik zeg niet dat Allen-.
Edmonds alleenzaligmakend
is. Er zijn veel soorten góéde
schoenen op de markt. Maar
die 'Amerikanen' hebben wel
iets speciaals, ze zijn gewoon
op alle fronten af en perfect.
Je ziet het comfort en hand
werk er aan af.
Een ander facet van Allen-
Edmonds succes is de zeer
uitgebreide collectie schoen
maten: elk gewenst model,
elke gewenste uitvoering en
elke gewenste maat kan gele
verd worden.
De stijl is over het algemeen
klassiek geörienteerd, een
begrijpelijk gevolg van de
zeer lange gebruikstijd. En
toch is de keuze groot, van
veterschoen tot instapper,
met accenten op neus of op
de wreef, meerkleurig en ef
fen tinten tot wit toe. De
kalfslederen schoenen zijn
verkrijgbaar vanaf zeshon
derd gulden, de paardebil-le-
deren vanaf duizend. Maar
voor elke schoen geldt: het
zelfde handwerk, dezelfde
precisie, de 212 stappen van
een lap leer naar het produkt
in de óók, hoe kan het an
ders, zéér fraaie schoenen
doos. 't Is gewoon een kwes
tie van: wie de schoen past.
FROUKJE KEMPERS
De lentemode gluurt alweer volop door
de kieren van de stapelwolken. 'Esprit'
heeft voor mannen en vrouwen de jeans
gedragen bij witte blouses zelfs per
kleur en per maand ingedeeld. Voor de
maand waarin de lente ontwaakt,
maart, wordt de goegemeente naar
Esprit-opvattingen geacht wit, indigo of
beige broeken te dragen. Maart is de
maand van het linnen; honderd procent
kwaliteit voor de 'bottoms' (shorts, ber
muda's piratenbroeken) en sommige
De 'men-collection' omvat mustang
bruin (olijf), natuurgroen in verschillen
de nuances van linde tot klimop, warm
rood voor tops, beige, bruin en tuing-
roen voor bottoms. Geprinte shirts van
Esprit zijn er volop voor de man en als
accessoire gevlochten riemen. Voor de
vrouw gaat de lingerie-look een grote
plaats innemen. 'Item' zijn parelmoer
knopen als sluiting. Ook komt Esprit
met een vracht bandana's om het
hoofd geknoopte kleurige banden op
de markt, samen met grote keus uit ny
lon tassen met logo's in leer, bijpassende
fancy riemen en met leer beklede ge
spen. Kleinigheden die tellen. Nu al
kunnen linnen bottoms samen met een
blazer als pak gedragen worden. In de
mannelijke tops zijn veel streepdessins
verwerkt uit de jaren zestig.
TINY FRANCIS
j^^Gen-therapie: waar ligt de grens?
Op 14 september 1990 kreeg
een vierjarig meisje dertig
minuten lang een bloed
transfusie toegediend. „Een
mijlpaal in de geschiedenis
van de geneeskunde", jubel
de Charles J. Epstein, een
Amerikaanse onderzoeker
en dat was voor deze ene
keer niet overdreven. Het
meisje mist een belangrijke
erfelijke eigenschap die haar
weerloos maakt tegen elke
ziektekiem. Men tapte haar
daarom bloed af, voorzag
haar van afweercellen van
de ontbrekende erfelijke ei
genschap, en sindsdien zo
luiden de laatste berichten
gaat het haar goed. Zij is
de eerste patiënt bij wie een
zogeheten gen-therapie is
ATG „Maak methionine",
en TTA „Einde bericht".
Toen men deze code een
maal had ontcijferd was de
volgende stap het lezen van
de DNA tekst. Van bijvoor
beeld het AIDS virus kent
men nu de hele tekst, men
zou dit virus in principe in
het laboratorium'kunnen
nabouwen. Bij de mens zijn
we nog lang niet zover. Ons
DN A-boek bevat
6.000.000.000 chemische let
tertekens en daarvan is nog
niet vijf procent van gele-
Dat alles zou niet mogelijk
zijn geweest zonder het
baanbrekend werk van Ja
mes Watson en Francis
Crick. In het begin van de
jaren vijftig was de weten
schap koortsachtig bezig om
het laatste echte raadsel van
het leven op te lossen. Waar
om valt een appel niet ver
van de boom?, zo luidde iet
wat vrij vertaald het raadsel.
Waarom lijken mensen op
hun ouders? Op de gedenk
waardige ochtend van zater
dag 21 januari 1953 ontdek
ten ze dat onze hele erfelijk
heid, de blauwdruk van al
onze eigenschappen, beslo
ten ligt in een wondermole-
cuul in de kern van elke li
chaamscel. Het merkwaardi
ge van dit DN A-molecuul is
dat het afdrukken van zich
zelf kan maken.
„Het is een gigantische co-
pieermachine" zo schreef
Watson later, en daarmee
was dan ook de vraag beant
woord hoe uit die ene be
vruchte eicel, het beginpunt
van elk leven, miljarden li
chaamscellen kunnen ont
staan met allemaal precies
dezelfde erfelijke eigen
schappen.
„Het antwoord op alles heb
ben we nu in handen", zei
Watson die ochtend tegen
Crick. Want de ontrafeling
van de werking van het
DN A-molecuul veroorzaakte
een tot op de dag van van
daag nadreunende explosie
aan kennis en kunde. Latere
onderzoekers slaagden erin
om de code te ontcijferen
waarin de DNA-blauwdruk
is geschreven. Zo bevat het
DNA vier tekens in de vorm
van de chemische stoffen
Cytosine (C), Adenine (A),
Thymine (T) en Guanine
(G). Een combinatie van drie
van deze chemische tekens
vormt samen een boodschap.
Zo betekent de combinatie
ATG „Begin hier te lezen".
Toen men eenmaal kon le
zen in het DNA-boek van
onze erfelijkheid, kwam
men al gauw op het idee om
enkele pagina's van dat boek
te herschrijven. Met bacte-
rieën kan men dat al een
jaar of vijftien. Men heeft
bijvoorbeeld het menselijke
DNA-recept om insuline te
maken in E. Coli bacillen
gestopt, met als gevolg dat
deze nietige wezentjes in on
bekrompen maat de kostba
re stof insuline aanmaken.
Op die manier produceert
men tegenwoordig vaccins,
hormonen, antistoffen en
wat al niet. Maar wat bij
bacterieën kan, kan in prin
cipe ook bij mensen. Toch
heeft het lang geduurd voor
dat men dit aandurfde, want
er waren en zijn aanzienlijke
technische en ethische pro
blemen.
Het DNA, die complete
blauwdruk waarin precies
beschreven staat hoe we
vanuit die ene bevruchte ei
cel uit moeten groeien tot de
mens die we geworden zijn,
erven we van onze ouders.
Sommige mensen erven
DNA met stukjes verkeerde
tekst. Die hebben dan een
van de 4000 nu bekende er
felijke ziekten. Van vijftien
van deze ziekten, maar elke
maand komt er wel eentje
bij, kan men nu de verkeer
de DN A-code lezen. Dat wil
dus zeggen dat men al voor
de geboorte kan vaststellen
of zo'n kind wel of niet de
ziekte van Huntington heeft
of later verschijnselen zal
vertonen van taaislijmziekte.
ADA-deficiëntie is ook zo'n
'erfelijke'ziekte. Op de hele
wereld zijn er maar 12" ge
vallen van bekend, en al die
mensen kinderen nog,
want oud worden ze niet
kunnen geen adenosine de-
saminase, ofwel ADA, aan
maken. Zonder die stof zijn
ze bevattelijk voor elke aan
waaiende ziektekiem, kort
om, ze hebben geen enkele
weerstand.
Welnu, dat vierjarige kind
dat nu met gen-therapie is
behandeld, is zo'n patiëntje.
Ze heeft van haar ouders het
verkeerde recept, ofwel gen,
geërfd voor het bereiden
van het ziektekiemen be
strijdende ADA. Het juiste
DNA-recept ervan is al een
jaar of tien bekend. Wat
heeft men nu gedaan? Men
heeft bij dat meisje wat
bloed afgetapt en daar alle
afweercellen uitgehaald.
Vervolgens sluisde men in
het DNA van deze verkeerd
geprogrammeerde cellen het
juiste DNA-recept voor de
bereiding van ADA. Toen
men deze cellen in voldoen
de mate door kweken had
vermenigvuldigd, gaf men
op 14 september 1990 de nu
terdege ADA producerende
cellen weer terug aan het
vierjarige kind. Naar het
zich nu laat aanzien slaagde
de ingreep: de nieuwe af
weercellen schijnen nu vol
doende ADA aan te maken
om ziektekiemen letterlijk
in de kiem te smoren.
Hiermee is definitief een
bladzijde omgeslagen in het
geschiedenisboek van de ge
neeskunde. Men is nu druk
bezig met voorbereidingen
voor de gen-therapie van
kinderen met taaislijmziek
te. Bloederziekte (hemofilie),
sikkelcelanemie, en een
zeldzame ziekte met de exo
tische naam beta-thalasse-
mie, zijn de volgende doel
witten. De pionier Steven A.
Rosenberg gebruikt nu erfe
lijk veranderde witte bloed
cellen met voorlopig ma
ger resultaat voor de be
strijding van de zeer agres
sieve huidkanker maligne
melanoom. De praktische
moeilijkheden van gen-the
rapie zijn enorm, maar theo
retisch is nu alles mogelijk.
Maar waar ligt de grens?
Gen-therapie roept onmid
dellijk de vraag op of alles
wat we kunnen ook echt
mag.
Briefschrijfster
Soms blijven reacties v,
langer liggen dan ik zt
willen. Maar veel in dt
actualiteit vecht om de
voorrang. Het overkom
nogals eens dat ie mam
commentaar of bezwaï
omtrent wat ik heb
iets aandraagt waarvai
denk: dat is stof voor
speciale gelegenheid. 2
een mevrouw met bew
onleesbare handtekenii
ze wilde anoniem blijv
aan het eind van de zo
geschreven over de
veeleisendheid van
mens. Die brief heb ik
bewaard. Nu, in de vi
kan die nadrukkelijk
orde komen.
Wij zijn zo materieel
zo gesteld op mooie hu
alles netjes in de verf".
„Maar nou ben ik al zi
het dak maar niet lekt.
het mij vraagt, ik wil
bekennen dat ik persot
van netjes houd. Als ik
voorkomen, loop ik nU
een vlek in mijn rok,
knoopje van mijn bloui
gevoel voor netheid en
nog verder. Ik vind he
alleen 'zoals het hoort'
stel er zelfs prijs op me
een feest, een receptie,
schouwburg te 'kleden
voor mij trouwens het
van het plezier. Verzoi
zien geeft de mens een
van behaaglijkheii
zelfbewustheid en
bepaald een groot goec
ook een hommage aan
eventuele gastvrouw, g
Phil Bosmans heeft eei
geschreven: Verzorg jt
niet alleen voor jezelf,
voor de spiegel mooi t
maar vooral voor de a
Anderen moeten ernaa
Natuurlijk is het waarl
alleen maar mooi van
niet zo veel te betekent
Maar een vrouw d
er aardig uitziet, krijgt,
zich dat bewust maakt,
een prettig gevoel. Ong
straalt ze dat dan uit. i
niet de beste bijdrage h
zijn aan de feestelijke sti
die ze verwacht? Én die
het hout van mijn huis
stelt <jf briefschrijfster
teweer tegen de trend i
facade mooi te maken,
dat bewijs ervan is dat
alleen maar om uiterlijk
vertoon gaat, heeft ze
aan haar zijde. Toch hel
gevoel dat ik mijn huis
moet en mag onderhout
Voor mij spreekt daarbi
eerbied voor de materie
Natuurlijk, als het werk
óf zou zijn: of een huis
in de lak, of een medem
de hongerdood gevrij we
ook mijn keuze snel gen
Maar in het licht van
ouderwetsvasten en
onthouden, afzien van,
nog: in het licht van hoi
Afrika, komt deze tegen
niet eens ter sprake. De
meesten van ons die een
bijdrage aan de actie
Afrika hebben geschonk
eten daar geen boterhai
minder om. Geven onge
hun huis geen likje vert
minder. Wat hebben wi)
westerse mensen anno
niet allemaal nodig, om
status op te houden. We
merkkleding, trendy tru
kopen de nieuwste cd's,
de modernste keukenap
in huis en torenhoge
afspeelapparatuur, een
kleuren tv, een video, ee
personal computer. Had
misschien nog iets andei
willen hebbenIk houd
stijl, van goede kleding,
anders is dan supertrent
Maar ik laat me bepaalé
verleiden tot de aanscha
elk nieuw kwikje, strik
snufje. En van apparatus
een bestaand huishoudei
werkelijk wel eens veri
Natuurlijk, als ik echt
keuze zou moeten make
dan ook mij maar een
hart; dan neem ik event
gescheurde broek op de
toe. Maar ik ben zo vr
uit te gaan dat ik er óók
zonder kleerscheuren al
als ik niet het allernieuw
gebied van de mode en
techniek aanschaf. We
eens voor onszelf een ca
moeten maken. Wat hou
mens 'over' van zijn
besteedbaar inkomen als
zich daarvan eens ontho
Als ik één keer dat plat
om uit-eten-te-ga
vrienden niet uitvoer, al
leuke rok toch maar nie
omdat er nog genoeg
hanggen, kan ik aardig
apart houden voor Afrik
Misschien een moderne
het aloude vasten
FEBRUARI 1991 PAC
door Joke Forceville-Van
VASTEN
Geef mij maar
een warm hart en
in zijn broek.
