Goede alternatieven voor chemicaliëif IN EN OM DE KAS Omzet van Bloemenveiling Westland in kerngetallen op een rijtje tb LAND EN TUINBOUW SaidóaQowumt VRIJDAG 15 FEBRUARI 1991 PAGI^ Wintertijd he|dfaïSdBeL1Iine„reek 9foeiende aanvoer van komkommers is »/nrd»n „IL.t 9 9 fteeds In deze maanden worden pallets gerepareerd, transportwagens gevertd hefvork- trucks nagekeken en nieuwe werkwijzen bedacht om de qrote agnvoe:en van tomaten, komkommers en paprika's straks zo efficient mogelijk te kunnen verwerken. FOTO: L.N. KRUL VUFHONDERD SOORTEN INSECTEN ONGEVOELIG VOOR GIFSTOFFEN Van de altprnatim/oti Hto - Achtste Holland Plantenbeurs Westland Berkel Bloemenveilingen Holland houdt op 7 8 en 9 maart weer de gebruikelijke Holland Plantenbeurs. Deze acht- rtn Ï2 e" k0?Pbeurs IS uitsluitend bestemd voor de handel 1? van zo 5000 v'erkante meter wordt het Berkel gIpUemeerdemenVellin9 WeS"and en B^enveiling nnvitoLn' .1® beu™n z'in ®r weer diverse 'primeurs' en wnldon In d bez!ch,'9en .De exporteurs van beide veilingen tfandïe on?van9gin9enhe'd 9eS'e'd k'an,en in een e'9en I^nSaren kunnen ,erecht op donderdag en vrijdag van acht tot vijf uur en op zaterdag van acht tot twaalf uur. Vrijdag 8 maart vindt de traditionele kwekersavond plaats. FOTO: SP Van de alternatieven die er zijn voor chemische bestrijdingsmiddelen in de land- en tuinbouw maken biologische me thoden de meeste kans te worden ingevoerd. Gene tische manipulatie, een ander alternatief, staat nog in de kinderschoe nen; over de mogelijkhe den die dit biedt bestaan nog te veel onzekerhe den. Dit bleek onlangs tijdens een symposium van de Stichting Maat schappij en Onderneming (SMO) in Wageningen. Na de Tweede Wereldoorlog zijn boeren en tuinders in ons land massaal overgegaan op het gebruik van chemicaliën in de bestrijding van plagen, ziekten en onkruiden. Niet zo'n vreemde keus, want che mische bestrijdingsmiddelen waren (en zijn) goedkoop, ge makkelijk op grond en plan ten te brengen, en uiterst ef fectief. Gaandeweg sijpelde echter het besef door, dat chemische bestrijdingsmiddelen toch niet je van het zijn. Er kwamen tal van giftige stoffen in het mi lieu terecht, die bedreigend waren voor alle levende orga nismen. Allerlei planten en dierenstierven uit. Men maakte zich natuurlijk vooral zorgen over de gevolgen voor de mens. Bovendien werd duidelijk dat chemicaliën insecten niet uit roeien. Integendeel. Enkele heel hardnekkige beestjes overleven de spuitbeurten; een 'survival of the fittest'. De reproduktie van deze onver schrokken insecten leidt ertoe dat de hele soort resistent ifnnf? £uiz®nwerk in 660 Paprikakas (een zogenaamde verdeler) hangt een zoqenaamde motten de bladeren v\Td?pa;p7^eknunniraantaeSg,een°m Vi"den' Z°da> de rupsen nia' wordt tegen bepaalde gifsoor ten. Met als gevolg dat de fa brikanten van bestrijdings middelen hun laboratoria weer in moeten om nieuwe chemische wapens te ontwik kelen in de strijd tegen de plaaggeesten, die zo graag van sla en andere groenten snoe pen. In Nederland zijn nu 500 soorten insecten die resisten tie hebben opgebouwd, som mige tegen ten minste 200 gif stoffen. Vermindering Het heeft lang geduurd voor dat ingezien werd dat chemi sche bestrijding een heilloze methode is. Volgens prof.dr. J.C. van Lenteren van de Landbouwuniversiteit in Wa geningen is het probleem door overheid, landbouw en indus trie genegeerd. Pas vorig jaar kwam het ministerie van landbouw, natuurbeheer en visserij met de nota gewasbe scherming. De eis die daarin is geformuleerd komt globaal neer op vermindering met ruim zeventig procent van het gebruik van chemische be strijdingsmiddelen in het jaar 2000; momenteel bedraagt dat zo n 25 miljoen kilo per jaar. Er zijn diverse manieren om dat te doen. In de eerste plaats kan worden voorko men dat er plagen het land worden binnengebracht. De inspecties schieten wat dat be treft schromelijk tekort, stelde Van Lenteren, want per jaar FOTO: L.N. KRUL worden één tot twee gevaar lijke plaaginsecten 'inge voerd'. Andere manieren zijn vruchtwisseling (dat wil zeg gen dat er op een stuk grond steeds andere gewassen wor den geteeld), mechanische be strijding (waarmee insecten op allerlei manieren gevan gen of vernietigd worden), ge netisch wijzigen van gewassen zodat ze ongevoelig worden voor plagen en ziekten, en biologische bestrijding. Bij deze laatste methoden worden vijanden van insecten ingezet om ze uit de voedsel gewassen te krijgen. Dat kan met roofdieren als spinnen en kevers, met parasieten als sluipwespen en met ziekte verwekkers. Eén van de grote voordelen van biologische be strijding is dat veel 'trucs' al bekend zijn. Zo gebruikten de Chinezen 500 jaar voor Chris tus al mieren tegen organis men die citrusvruchten be schadigden. Ze legden zelfs bamboestokken tussen de bo men, zodat de mieren zich zo snel mogelijk van boom tot boom konden verplaatsen. Een variant op die methode is de inzet van sluipwespen te gen witte vliegen die graag hun eitjes deponeren op kom- kommerplanten. De vlieg sproeit in één moeite door ook honingdauw over de blade ren. Daardoor ontstaat een schimmel die verhindert dat die bladeren nog voedsel kun nen maken. De sluipwesp nu is een soort koekoek onder de insecten. Hij injecteert z'n eie ren in de pop van de witte vlieg. Eén sluipwesp is in staat om op die manier 400 witte vliegen om zeep te hel pen. Aardappels Behalve tegen plagen en ziek ten zijn biologische methoden ook te gebruiken bij het ver beteren van de produktie. Wanneer aardappels enkele jaren achtereen op hetzelfde perceel worden verbouwd, •treedt er produktieverlies op van dertig procent. Dit verlies kan met chemi sche middelen ongedaan ge maakt worden. De universi teit van Utrecht heeft nu ech ter ook een biologische ma nier gevonden. Vastgesteld werd dat de pseudonomas- bacterie van grote invloed was op de groei van de aard appelplant. De bacterie neemt namelijk ijzer op uit de omge ving van de wortels. Daarmee wordt voorkomen dat andere organismen, dus ook de scha delijke, de onmisbare voe dingsstof ijzer kunnen opne jst men. Uit proeven is gebl|orr dat het produktieverliesnd aardappelen ook door to^in ging van pseudonomaslian riën aan de grond opgeh|fej kan worden. |n£j In Nederland gebruiken|gef boeren op dit moment bi<jj^£ sche bestrijdingsmeth^'H Dertig onderzoekers hoge i zich ermee bezig; overLra jaar zijn dat er volgens£mi Lenteren honderd. In bier ven die de benodigde i| den kweken werken zo'r, mensen. Resistent Al met al is de biologisch - strijding een stuk verdei de genetische. Onderzoi aan onder meer de unh teit van Leiden proberen DNA (het complex van j lijk materiaal) van plant* te wijzigen dat ze resij worden tegen ziekten. In' DNA hebben planten g| die voor afweermechanil zorgen. Ze zijn echter ni? tijd in voldoende mate q wassen tegen virussen. J.F. Bol van de Leidse|N versiteit is met zijn mede^ kers daarom naarstig opL naar de genen die ver woordelijk zijn voor de v weer. Zijn deze één keejdet vonden dan kunnen ze a b pieerd worden. Dat 5S j pieerde gen kan in het 1 worden gebracht, waaf het aantal restentie-gree toeneemt. p c Het zoeken naar die genjld echter een bijzonder ijn zaam proces, aldus Bol. j d( volgens hem dan ookL^ niets zinnigs te zeggen I, risico's van neveneffet Tegelijkertijd betekent diD- dat grootschalige toepaiabe van genetische wijzigingds-2 planten voorlopig niet ni di lijk is. FRANS BOSS De totale omzet van de Neder landse bloemenveilingen be droeg vorig jaar 4654 miljoen gulden. Bloemenveiling West land nam hiervan 1628 miljoen voor haar rekening, Flora Rijnsburg 469 miljoen en Bloe menveiling Berkel in Bleis- wijk 263 miljoen. VB A in Aalsmeer was de topper met 1986 miljoen gulden omzet. De Top-10 van de snijbloemen die via Bloemenveiling West land werden verkocht is als volgt: 1. chrysanthemum indicum; 2. rosa; 3. lilium; 4. dianthus; 5. freesia; 6. gerbera; 7. gyp- sophila; 8. cymbidium; 9. als- troemeria en 10. iris. Bij de meest verkochte kamer planten kwam de ficus op de eerste plaats, de dracaena op de tweede, de kalanchoë op de derde terwijl de yucca vierde werd. De chrysanthemum haalde de vijfde plaats, de spa- thiphyllum de zesde. Op zeven stond de saintpaulia, de dief- fenbachia op acht, de rhodo dendron op negen en de eup horbia pulcherrima op tien. Bloemenveiling Westland heeft bij de Top 4 van de tuin planten de eenjarige perkplan- ten op de eerste plaats staan, de coniferen op de tweede, de heesters op de derde en de vaste planten op de vierde plaats. De belangrijkste exportbe stemmingen van Nederlandse bloemen en planten waren in 1990 West-Duitsland (export waarde 2248 miljoen gulden), Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië, Zwitserland, Oostenrijk, de Verenigde Staten, Dene marken, België en Zweden (in Wie geïnteresseerd is in dit pla; rerc soort getallen, kan sinds |Ct" bij Bloemenveiling WesF de nieuwe folder met de noemde kerngetallen aartje gen. Een groot aantal stafcaa, sche gegevens (met percf y, ges en guldens) zijn hier% d, rug te vinden. De fold^v - verkrijgbaar via telefoonLj mer 01740-33432. J zondagsmissen en avondmissen LEIDEN O.L. VR. HEMELVAART/ ST. JOZEF: za. 19.u., zo. 9.30 u., 11 u. Hoogmis. H. LEONARDUS: za. 19 u. Euch. vie ring; zo. 10.30 u. Euch.viering. H. MIDDELARES: za. 19 u. Euch. vie ring; zo. 9.30 u. Hoogmis. H. LODEWIJK: za. 10 u 19 u., zo. 8.30 u., 10 u. Hoogmis, 11.30 u. 18 u.. 19 u. Lof. H. ANTONIUS VAN PADUA: za. 19 u zo. 10.00 u. H. PETRUS: za. 19 u. Euch.viering; zo. 10 u. Euch.viering. O.L. VR. ONB. ONTV.: za. 19 u„ zo. 10.30 u. Hoogmis, 12.15 uur. OUD KATHOLIEKE KERK: zo. 10 u. Eucharistieviering. Elk weekend zondag 10 uur, behalve 2e weekend in de maand, dan zater dag 19.00 uur en zondag geen dienst. AARLANDERVEEN HEILIGE PE TRUS EN PAULUS: za. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis. TITUS BRANDSMAKAPEL: zo. 9 u. Hoogmis. 12 u. ALPHEN AAN DEN RIJN H. PIUS- za 19 u.; zo. 9 en 10.30 u. H. BONIFATIUS: za. 19 u.; zo. 9.45 u 11.30 u. DE HEILIGE GEEST KERK (De Bron): za. 19 u.; zo. 9 u., 11 u. BOSKOOP ST. JAN DE DOPER: za. 17.30 u. (de Stek), 19 u. (Kerk); zo. 10.30 uur (Kerk). Zomertijd zo. 10 uur (25 maart). HAZERSWOUDE H.H. ENGELBE WAARDERS: za. 19 u.; zo. 10.00 u. Hoogmis, 11.30 u. HAZERSWOUDE RIJNDIJK BER- NARDUSKERK: zo. 9.30 u. Viering. DEP. HET ANKER: za. 19 u.; zo. 11 u HILLEGOM ST. JOZEFPAROCHIE: za. 19 u. Ned. liederen; zo. 10.00 u H. MARTINUS: za. 19.00 uur; zo. 10 HOOGMADE O.L. VR. GEBOOR TE: za. 19 u.; zo. 9.15 u. KATWIJK AAN DEN RIJN H. JO HANNES DE DOPER: za. 19 u. Eu charistieviering; zo. 09.30 u. Eucharis tieviering met parochieel koor. LAURENTIUS GEMEENSCHAP (Chr. Tuinbouwschool): zo. 11.00 u. Hoog mis. BUITENKAAG JOHANNES EVAN GELIST: za. 19 u.; zo. 10.00 u. (Zo mertijd 9.30 u.). LANGERAAR H.H. ADRIANUS: za. 19 u.. zo. 9.30 en 11.30 uur LEIDERDORP DE MENSWOR DING: za. 19 u. Eucharistieviering; zo. 10 u. en 11.30 u. Eucharistieviering. LEIMUIDEN - ST. JAN DE DOPER za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis. 11.15 u. samenzang. LISSE ST. AGATHA: za. 19 u. Euch. viering; zo. 10 u. Hoogmis (kln- dernevendienst); 11.30 u. H. Mis DEP. POELPOLDER: za. 19 u. Euch. viering; zo. 10.30 u. Euch. viering. MARIAKERK: za. 19 u. H. Mis; zo. 9 u. Stille Mis, 10.15 u. Hoogmis. H.H. ENGELBEWAARDERS (Beek brug): za. 19 u.; zo. 10.00 u. NIEUWKOOP O.L. VR. HEMEL VAART: za. 19 u.; zo. 9 u., 10.45 u NIEUWVEEN H. NICOLAAS: za. 19 u.; zo. 9 u.. 11 u. NIEUW VENNEP MARIA ONB. ONTV.: za. 19 u.; zo. 10 u. NOORDEN ST. MARTINUS: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u., 10.30 u. Ge zongen Mis. NOORDWIJK BINNEN ST. JE ROEN: za. 19 u. H. Mis; zo. 9.30 u. OUDE ADE ST. BAVOKERK in Rijpwetering: za. 19 u. Avondmis; zo. 9 u. in Rijpwetering. Hoogmis in Rijp wetering, 10.30 u. H. Mis in Oud-Ade. OUDE WETERING JAC. DE MEER DERE: za. 19.00 uur, zo. 10.30 uur Hoogmis. ROELOFSARENDSVEEN ST. PE TRUS BANDEN: za. 19 uur, zo. 10.30 uur Hoogmis. MARIA PRESENTATIE: za. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis. RIJPWETERING O.L. VR. GE BOORTE: za. 19 u. in Oud Ade; zo. 9 u. Hoogmis. 10.30 u. H. Mis in Rijp wetering. SASSENHEIM ST. PANCRATIUS: za. 19 u.; zo. 9.30 Hoogmis en 11 u. STOMPWIJK H. LAURENTIUS: za. 19.30 u. Eucharistieviering met sa menzang; zo. 10.30 u. H. Mis. (Zo mertijd 10.00 uur). VOORHOUT. ST. BARTHOLOMEUS- KERK: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u. VOORSCHOTEN H. LAURENTIUS: za. 19 u.; zo. 11.30 u. H. MOEDER GODS: 19 u.; zo. 10 u. (per 25 maart om 9.30 uur). WARMOND ST. MATTHIASKERK: za. 19 u.; zo. 9.00 en 10.30 u. WASSENAAR ST. WILLIBRORD: za. 19 u.; zo. 9.30 en 11 u. DE GOEDE HERDER: za. 17 u., zo. 10.30 u. ST. JOZEF: za. 19 u., zo. 9.30 en 11 WOUBRUGGE GOEDE HERDER: zo. 10.30 u. ZEVENHOVEN HEILIGE JOHAN NES GEBOORTE: za. 19 u. H. Mis; zo. 9 u. Hoogmis. 10.45 u. Stille Mis. ZOETERWOUDE-RIJNDIJK MEER BURGPAROCHIE: za. 19 u. Misvie ring; afwisselende koren; zo. 10 u. met wisselende koren, 11.30 u. met orgel en Volkszang. ZOETERWOUDE ST. JAN'S ONT HOOFDING: za. 19.30 uur Hoogmis (CD Koor). Zo. 9.30 u. Woord- en Communiedienst. CHR. DIENAAR- KERK: zo. 10 u. Gezinsviering. DE ZILK HEILIGE HARTKERK: za. 19 u.; zo. 10.30 u. Evang. Gemeenschap: 9 en 10.30 u. ev. S. van Groningen. Leger des Heils: 10 en 9 u. Samen komsten, behalve laatste zondag v.d. maand, dan 10 en 17 u. Zevende-Dag-Adventisten: zaterdag 10 u. Bijbelstudie; 11 u. Predikatie. Evangelie Centrum de Bethlehem- kerk: 10 u. evang. J. P. H. Zijlstra. Zendingsgroep „Jeruel": 17 u. Sa menkomst. Pinkstergemeente Oude Vest: 10 u. dhr. J. Eikerbout. AARLANDERVEEN Herv. Gem.: 10 u. ds. J. M. van 't Kruis, Oegstgeest; 19 u. ds. B. A. Dubbeldam, Zwam- merdam. Geref. Kerk: 10 u. drs. R. W. Biewin- ga, Sassenheim; 18.30 u. drs. P. Wil schut. Chr. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. H. Kor ving; 16 u. ds. R. van Beek. TER AAR Herv. Gem.: 9.30 u. ds. J. de Haan, Zevenhoven; 18.30 u. ds. J. Kattenberg, Leiden predikbeurten LEIDEN Herv. Gemeenten: Hoog landse Kerk: Geen. Oude Vestkerk: 10 u. ds. M. v.d. Vel den. Marekerk: 9.45 u. ds. G. F. Smaling; 12 u. Oec. studentendlenst; 17 u. ds. H. A. v.d. Pol, Dinteloord. Maranathakerk: 10 u. ds. H. J. Dek ker-Keiler. Regenboog: 9.30 u. ds. A. Alblas en past. J. A. J. v. Well; 11.15 u. ds. A. Alblas, H.D. Bethlehemkerk: 9.30 u. mw. drs. A. A. v.d. Well. Bevrijdingskerk: 10 u. ds. L. C. Riet veld; 17 u. ds. H. E. Schouten. Vredeskerk: 10 u. ds. H. E. Schouten. Stevenshof: Haagse Schouwkerk: 11 u. mw. C. v. Eek, kand. theol. Eglise Wallone: 10.30 u. pasteur M. Smallbrugge. Acad. Ziekenhuis: 10.30 u. ds. H. W. Hemmes. Diaconessenhuis: 10.30 u. ds. H. W. Hemmes. LEIDEN Gereformeerde en andere Kerkgemeenschappen: Vredeskerk: 10 u. ds. H. E. Schouten. Petrakerk: 10 u. In de Bethlehemkerk. mw. A. v.d. Wel. Oude Vestkerk: 10 u. ds. M. v.d. Vel den. Geref. Kerk: 9.30 u. dr. C. Wigmans, Alphen; 18.30 u. ds. G. den Heeten, Hoofddorp. ABBENES Herv. Gem.: 9.30 u. dhr. J. W. Hoffenaar, Voorhout. ALPHEN AAN DEN RIJN Herv. Ge meente: Opstandingskerk: 10 u. ds. J Broeyer-Bogers. Utrecht; 18.30 u. ds. A. L. Lapré, Koudekerk. Adventskerk: 10 u. ds. H. van Niel, Rijnsburg; 17 u. ds. F. Moll, dienst voor verstand, gehandicapten. Kruiskerk: 10 u. ds. A. Jonkman. Geref. Kerken: Maranathakerk: 10 u. drs. P. Wilschut; 18.30 u. drs. K. San- ting, H.A. Salvatorikerk: 10 u. drs. K. Santing Bapt. Gem.: 10 u. ds. H. G. Koek koek; 18.30 u. ds. Koekkoek, m.m.v. Gospelkoor rom. 1:16. Leger des Heils: 10 en 19 u. Samen komsten. behalve laatste zondag v.d. maand, dan 10 en 17 u. Volle Evangelie Gem.: 10 u. dhr. B. Knoester. ALPHEN NOORD (Herv./Geref. diensten) Goede Herder: 10 u. ds. Brombacher; 18.30 u. ds. G. Mulder. De Bron: 9 u. ds. K. Delhaas; 10.30 u. ds. F. Moll; 18.30 u. geen dienst. Ashramcollege: 10 u. ds. G. Mulder. Driehoorne: 19 u. ds. J. van Dok. Herv. Gem. Sionskerk: 9.30 u. ds. A. Kool, Utrecht; 18.30 u. ds. J. Ouwen- dijk. Oudhoornseweg: 10 u. ds. R. Oort, Rotterdam. BODEGRAVEN Herv. Gemeente: Dorpskerk: 10 u. ds. C. v.d. Scheur; 18.30 u. ds. J. W. Kirpesteln, Gouda. Salvatorkerk: 10 u. ds. L. Terlouw; 18.30 u. ds. A. L. v. Zwet, Nieuwer ter Aa NOORDWIJK AAN ZEE TER ZEE: za. 19 u. Euch.viering; zo. 10.30 u. Euch.viering. NOORDWIJKERHOUT ST. VIC TOR: za. 19 u.; zo. 9.30 u. Hoogmis, ST. JOZEF: za. 19 u., zo. 9 u., 10.30 OEGSTGEEST ST. WILLIBRORD: vr. 19 u.; zo. 10.30 u. Hoogmis. Maranathakerk: 10 u. ds. H. J. Dek ker-Keiler. Bevrijdingskerk: 10 u. ds. L. C. Riet veld; 17 u. ds. H. E. Schouten. Groenhoven: 10 u. ds. J. v. Walllnga. Chr. Geref. Kerk: 10 u. ds. J. M. Aar- noudse; 17 u. ds. E. E. Slofstra. Geref. Kerk Vrljgem.: 10 u. Dienst des Woords; 17 u. ds. G. Zomer. Doopsgez./Rem. Kerk: 10 u. ds. E. H. de Clerq, Amsterdam. Bapt. Gem.: 10 u. ds. Langhenkel, Le- Evang. Luth. Kerk: 10.15 u. Nieuw Apost. Kerk: 9.30 en 16 u. Bethlehemkerk: 10 u. ds. N. Kleerma ker, Rotterdam; 18.30 u. ds. G. Was- sinkmaat. Oene. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. R. Zijlstra, Amsterdam; 18.30 u. ds. D. H. Elder- man, Jeugddienst. BOSKOOP Herv. Gemeente: Dorpskerk: 9.30 u. ds. E. M. Panne- koek, Oegstgeest; 18.30 u. ds. K. J. Jansen. De Stek (Herv./Geref.): 9.30 u. ds. K. J. Jansen. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. Rang, Nieuw Vennep; 17 u. ds. G. Snel, Rijnsburg. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. dr. T. Brienen, Amersfoort. HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 10.30 u. ds. C. v. Dis, Wassenaar; 18.30 u. ds. M. B. Heytlng, Oude We tering, Jeugddienst. Geref. Kerk: 9 u. ds. P. Hulsman; 17 u. ds. P. Koster. Maasdijk. HOOGMADE Herv. Gem.: 10 u. DE KAAG Herv. Gem.: 10 u. ds. J. v. Dok, Alphen. KATWIJK AAN DEN RIJN Herv. Gemeente: Dorpskerk: 10 u. ds. Z. de Graaf; 18 u. kand. D. v. Duijvenbode, Katwijk. Ontmoetingskerk: 10 u. ds. A B Sloof; 18.30 u. prof. A. v.d. Beek. Val kenburg. De Rank: 10 u. drs. D. C. van Houwe- llngen-Verdonk. Waddlnxveen. KATWIJK AAN ZEE - Herv. Ge meente: Nieuwe Kerk: 10 u. ds. J Bo gaard; 18 u. ds. H. Visser. Oude Kerk: 10 u. ds. J. Vroeginde- weij; 18 u. ds. A. Christ. Ichtuskerk. 10 u ds. W. Chr. Hovius; 18 u. ds. W. H. B. ten Voorde Pnielkerk: 9.30 u. ds. A. Christ; 18 u. ds. J. Vroegindeweij. Maranathakerk: 10 u. ds C vd Berg; 18 u. ds. Chr. J. Sjollema. Kapel Overduin: 14.15 u. Geref. Kerk: Open Hof: 10 u. ds. G. Snel, Rijnsburg; 17 u. ds. J. van Bree- Triumphator: 10 en 17 u. ds. G. J. Mink. Vredeskerk: 10 u. ds. J. v. Breevoort; 17 u. ds. D. N. Verschoor. KOUDEKERK AAN DEN RIJN Herv. Gem.: 10 u. ds. J. A. Tielkemeij- er; 19 u. ds. Tlelkemeijer, Oec. Pas- siedienst in Het Anker. Geref. Kerk. 10 u. mw. ds. P. Kwast; 19 u. ds. J. A. Tielkemeijer, Oec. Pas- siedienst in Het Anker. LEIDERDORP (Herv./Geref. dien sten) Dorpskerk: 10 en 18.30 u. ds. G. Stegeman. Scheppingskérk: 10 u. ds. Tj. Does burg. LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 u. kand. F. v.d. Tempel. Capelle a.d. IJs^ sel; 19 u. ds. T. H. v.d. Hoeven. Rijn- saterwoude. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. C. v.d. Kooi; 19 u. Jeugddienst in de Herv. kerk. LISSE Herv. Gemeente: Dorps kerk: 10 u. ds. J. Verdijk. Pauluskerk: 10 u. ds. C. Haasnoot. Haamstede. Jeugddienst; 19 u. ds J Verdijk. Geref. Kerk: 10 en 17 u. drs. P. J. van Midden, tevens Jeugddienst in de Pauluskerk. Chr. Geref. Kerk: 10 en 16.30 u. ds J van Dijken. Geref. Gem.: 10 en 16 u. Leesdienst. Ned. Geref. Kerk: 10 u. dr. G. v.d. Brink, Veenendaal; 17 u. ds. J. Bou- ma. Kampen. NIEUWKOOP Herv. Gem.: 9.30 en 18.30 u. ds. R. W. v. Mourik, H.A. Geref. Kerk. 9.30 u. ds. R. v d Wea NIEUWVEEN - Herv. Gem.: 9.30 en 18.30 u. ds. L. F. de Graaff, H.A. NIEUW VENNEP Herv. Gem.: 9.30 u. dhr. J. W. v.d. Kamp, Beverwi k; 19 u. ds. W. F. v.d. Staat, Uithoorn. Geref Kerk: 9.30 en 16.30 u. ds. J. D. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. G van Roekei. NOORDWIJK Herv. Gemeente: Grote Kerk: 10 u. ds. W. v.d. Lee, H.A.; 17 u. ds. J. W. Goossen. Wad- dinxveen Kerk aan Zee: 10 en 17 u. ds. G J Rultenburg, H.A. De Rank. 10 u. ds. C. v.d. Plas Zwiin- drecht. Geref. Kerk: Hoofdstraat (Buurtkerk): 10 u. ds. J. J. Kuiper, H.A.; Kerk aan Zee: 17 u. ds. G. J. Ruitenburg. Vinkenlaan: 10 u. ds. J. Mondeel; 19 u. ds. J. J. Kuiper. Stichtingskerk: 11 u. dhr. M. de Rid der. Sassenheim. Sole Mio: 9 u. ds. W. v.d. Lee. Stichting „De Ark", Evang. Ont- m.centrum: 10 u. Samenkomst spre ker J. v. Duin; 19 u. Zangavond NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem 10 u. ds. A. v.d. Meij. OEGSTGEEST (Herv./Geref. dien sten) Endegeest: 10 u. ds. L. H. C. Friederich. Maurltskerk: 10 u. ds. H. R. Plomp. Groene Kerkje: 10 u. ds. J. J. Koom- Herv. Gem.: 9.30 u. ds. M. B. Heijting; 17 u. ds. G. Zijl, Gez. jeugdd. Herv. kerk. Geref. Kerk: 9.30 u. ds. P. B. Buike- ma. Zwammerdam; 17 u. ds. G. Zijl, Jeugdd. Herv. kerk. Remonstrantse Gem.: geen. RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.: 10.30 u. prof. dr. A. v.d. Beek; 19 u. ds. H. Ommering. RIJNSBURG Herv. Gemeente: Grote Kerk: 9.30 u. ds. W. Wagter, Jeugdd.; 17 u. ds. J. J. C. Dee Elle- com-De Steeg. Bethelkerk: 9.30 u. ds. D. Driebergen. Geref. Kerk: Petrakerk: 9.30 u. ds. Ribberink; 17 u. ds. Cziria. Immanuelkerk: 9 en 10.30 u. ds. Czi ria; 17 u. ds. Terpstra. Maranathakerk: 9.30 u. ds. Terpstra; 17 u. ds. Ribberink. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 u. ds. G. de Vries, Heerde. SASSENHEIM Herv. Gem.: 10 u. ds. G. Th. Vollebregt; 19 u. ds. R. Bie- winga. Geref. Kerk: 10 u. ds. K. E. Bras, H.A.; 19 u. ds. R. W. Biewinga, H.A. In de Herv. kerk. Chr. Geref. Kerk: 10 u. ds. E. E. Slof stra. Noordwijk; 17 u. drs. G. C. den Hertog. Leiden. Ned. Prot. Bond Sassenhelm/Lisse: 10.30 u. mw. ds. C. E. Offerhaus, Haarlem. VALKENBURG Z.H. Herv. Gem.. 10 u. ds. W. H. B. ten Voorde, Kat wijk; 18.30 u. dr. C. Vermeulen. Geref. Kerk: 10 u. drs. S. Oegema, Oegstgeest; 18.30 u. mw. C. de Peu ter, Past.vzg. v.d. Bergstichting. VOORHOUT Herv./Geref. Kerk: 10 u. ds. L. M. Verseput, Oegstgeest. VOORSCHOTEN Herv. Gem.: 10 en 19 u. ds. J. D. A. de Zwart. Geref. Kerk: 10 u. ds. G. de Zeeuw; 19 u. in de Dorpskerk, ds. J. D. A. de Zwart. „Ontmoeting" (Herv./Geref.): 10 u. ds. A. R. de Mey Mecima, Den Haag. WARMOND Herv. Gem.: 10 u. dr. J. Muis. WASSENAAR Herv. Gemeente: Dorpskerk: 10 u. ds. R. Steenstra; 16.30 u. ds. L. Wühlschleger, Den Haag. Kievietkerk, Samen-op-weg diensten: 10 u. ds. J Visser. Messiaskerk: Samen-op-weg dienst: ds. A. M. A. Hellendoorn. Dorpscentrum: 9.30 u. ds. J. Ouwen- dijk, Alphen. Geref. Kerk: Zijllaankerk: 10 u. ds. A. M. A. Hellendoorn, S.O.W.-dienst in de Messiaskerk; 17 u. ds. C. v.d. Woude. Kievietkerk, Samen-op-weg diensten: Kruis en De Lange: za. dr. Kruis, tel: 126371 en zo. dr. Bergmeyer, tel: 226201 Groep 3: Pleiter. Lely, Smit, W. de Bruijne. J. de Bruijne, Huibers. Jurgens. Fogelberg en v.d. Muysen- bergh. za. dr. Boels, tel: 142383 en zo. dr. Fogelbergh/Muysenbergh. tel: 132877 Groep 4 Bènit. Horn, de Kanter. Lahr, Lodder, Nieuwenhuis, Van Rijn, Van Wingerden. J. Zaaijer en R. Zaaijer, J. de Kanter: za. dr. Be- nit, tel: 720404 en zo. dr. Horn, tel: 766123 Groep 5; Jasperse, Wiers- ma. Crul, Kooyman, De Jong, Prince, Reinders, D Hammersteln en A. Hammerstein: za. dr. Hammerstein, tel: 720936 en zo. dr. Hammerstein, tel: 767646 Oegstgeest: za. en zo dr. Roelants, tel: 153747 Leider dorp: za. dr. Landsmeer, tel: 413913 en zo dr. Lesuis, tel: 894343 Voor schoten: za. dr. Meijer, tel: 613032 en zo. dr. Prescott, tel: 612356 Warmond - Voorhout: za. en zo dr De Gijzel, tel: 01711-10834 Noord- wijk: za. en zo. gezondheidscentrum, tel: 01719-19300 Katwijk - Rijns burg - Valkenburg: Groep 1: Dijk, Henneman. Ten Hove, Lodder, Meeu- wisse. Pool, Schonenberg: za. en zo dr. Ten Hove, tel: 13777 Groep 2: Bergman, Van Duyn, Van Duyn, Hue- ting, Moolenburgh. Timmers: za. en zo dr. H van Duyn. tel: 12921 Groep 3: Van Delft. Priester, Riet broek, Verhage, Van der Water: za. en zo. dr. Rietbroek, tel: 21818 Kaag - Abbenes -Nieuw Vennep: tel: 02526-72850 Sassenheim: za. en zo. dr. Muller, tel: 13344 Alkemade - Hoogmade: Praktijken Saeys, Van Mierlo. Beekhuis. Brock/Roelen: za. en zo. dr. Van Mierlo. tel: 01713- 14044 Alkemade - Leimuiden - Rijnsaterwoude: Praktijken Glans beek, Lardenolje en Van Blooijs: za. en zo. dr. Van Blooijs, tel: 01721- 7976 Alphen: groep 1: za. dr. Van de Steen, tel: 72738 en zo. dr. Era dus. tel: 72072 groep 2: za. dr. Hoogendoorn, tel: 22425 en zo. dr Van Engelen, tel: 21915 groep 3: za en zo. dr. Plag, tel: 43896 en zo. dr. Eysink Smeets, tel: 32059 groep 4 dr. Overbeek, tel: 72858 en 76058 Hazerswoude-Koudekerk: za en zo dr. Oosterhoff. tel: 01714-12020 Benthuizen - Boskoop: za. en zo. dr. Leeuwenburgh, tel: 01727-15700 Langeraar - Nieuwveen -Ter Aar - Woubrugge: za. en zo. dr. Vreijlin- g/Ooms, tel: 01729-8104 Nieuw koop - Noorden - Zevenhoven: za. en zo. dr. Sluis, tel: 01725-79301 Hillegom: eigen huisarts bellen. hout: tel: 071-122222. Bollen streek: Wijkverpleging gezondheids centrum. lel: 02522-14147. Hille gom: Opgave via het antwoordappa raat. tel: 02520-16217. Leidschen- dam: kruisvereniging, tel: 070- 455300. Oegstgeest: kruisvereniging. Pauluskerk: 10 u. mw. kand. E. Scheenstra. Gemeentecentrum: 10.30 u. prof. dr. M. de Jong, Lelden; 19 u. ds. H. R. Plomp, Catechlsmusd. Acad. Ziekenhuis: 10 u. pater C. A. M. van Haasteren en ds. Chr. Schokker. Genootschap der Vrienden (Quakers»: Alleen 1e zondag v.d. maand dien-., om 10.30 u. Ned. Geref. Kerk: 8.45 u. ds. J. Hors man, Dordrecht; 16 u. ds. W. Janse Oegstgeest. OUDE EN NIEUWE WETERING 10 u. ds. J. Visser. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. dr. R. M. Nepveu, Naarden. WOUBRUGGE Herv. Gem.: 9.30 u. dr. C. Vermeulen, Valkenburg; 18.30 u. ds. W. J. J. Koelewijn, Krimpen a.d. IJssel. Geref. Kerk: 9.30 u. dhr. L. Broek, Oegstgeest; 18.30 u. ds. M. J. Aal- ders, Amstelveen. Ned. Prot. Bond: 10.30 u. dr. E. P. Meijering, Alphen. ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 u. ds. J. de Haan Geref. Kerk: 9.30 u. ds. J. P. Karsten; 19 u. dhr. M. Schreuder. ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 10 u. ds. H. J. v. Achterberg, Leiden; 18.30 u. kand. F. v.d. Tempel, Capelle a d IJssel. Geref. Kerk: 10 u. ds. G. Zijl. Oude en Nieuwe Wetering; 18.30 u. drs. P. B Buikema. dienst met nabespreking ARTSEN Leiden: Groep 1: Tan. Janssen, Zwijnenburg, Meyer, Van Leeuwen. Verhage, Maris, Groene- veld en De Ruiter, Van Schie, Baars en Van der Meer: za. dr. Meyer Van der Meer. tel: 215510 en zo. dr Van Schie. tel: 177100 Groep 2: Berg meyer, Nering Bogel, Van Gent, Tay- telbaum, Van Luyk, Klaassen, Rus. HOMEOPATHISCHE ARTSEN LEI DEN Waarneemregeling voor D. Koster, C. Juffermans en I. Cowan. De dienstdoende arts is te bereiken via de dokterstelefoon, tel- 071- 122222. TANDARTSEN Leiden - Leider dorp - Oegstgeest - Warmond: za. en zo. dr. Akkerman, tel: 149921 Zoeterwoude: dr. Freeke, tel: 410950/414547. Alkemade - Lei muiden: eigen tandarts bellen voor 15.00 uur. Leidechendam: Voor spoedgevallen tel: 3974491. Bollen streek: Schenkkan, tel: 02520-15498 Noordwijk: Van Noorl, tel: 12659 Katwijk: Snijder, tel: 24324 APOTHEKEN Leiden - Leiderdorp - Oegstgeest - Voorschoten: za. en zo. Apotheek Kok, Diamantlaan 5a Leiden, tel: 763439; Apotheek Kool, Surinamestraat 7 Leiden, tel: 214060 Apotheek Voorschoten, Leldseweg 66 Voorschoten, tel: 612525 Alkema de: Apotheek Alkemade 01713-9100 (Noordwijk) - Katwijk - Rijnsburg: za. en zo. Apotheek Rijnsoever, Hoor- nesplein 121-125 Katwijk, tel: 01718- 26457 Leidschendam: Apotheek Prinsenhof, Prins Fredriklaan 201. tel: 3200999 Noordwijkerhout: Spoe- SSSSMT 3511 S""nh#im: WIJKVERPLEGING Leiden - Noordwijkerhout - De Zilk - Voor tel: 071-177444. DIERENARTSEN Leiden: groep 1: Van der Wouw, Koster, Vestjens za en zo. Koster, tel: 613836 groep 2* Muurling, Helder, Roest; za. en zo Helder, tel: 220513 Leidschendam: eigen dierenarts bellen. Bollèn- streek: Geen gegevens ontvangen Katwijk: Spreekuur van 11.00 - 12.00 uur bij dr. Snel. APOTHEKEN De avond- en nacht diensten van de apotheken in de re gio Leiden worden waargenomen door de apotheken die ook weekend dienst hebben. ONGEVALLENDIENST ZIEKENHUI ZEN LEIDEN Ongevallendienst elke dag Academisch Ziekenhuis be halve van dinsdag 13.00 u. tot woens dag 13.00 u. (Diaconessenhuis polikli nieken tel 155543. afdeling S.C.U. tel 175639) en van vrijdag 13.00 u. tot zaterdag 13.00 u. (Ellsabeth-zieken- De Geneeskundige Dienst Leiden is verhuisd van de Roodenburgerstraat in Leiden naar de Cronesteinkade 18a in Leiden. VERENIGING BESCHERMING ON GEBOREN KIND Hulpverlening bij ongewenste zwangerschap voor moe der en kind Bel tel. 071-896309- 071- 897762; 033-620244 (dit laatste num mer is dag en nacht bereikbaar). BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN Diaconessenhuis: Bezoekuur dage lijks van 14.30 tot 15.15 uur en van 19.00 tot 19.45 uur. Kinderafdeling dagelijks van 10.30 tot 19.00. Niet meer dan twee bezoekers per patiënt. Op de afdeling special care kan men terecht van 10.30 tot 11.00 uur en van 19.00 tot 19.30 uur. Voordat de laatste twee afdelingen bezocht kun nen worden dient eerst te worden overlegd met de dienstdoende ver pleegkundige.» Sint Elizabeth-zie- kenhuis: Volwassenen dagelijks van 14.00-14 45 u. en van 18.30-19.30 u klasse-afdelingen ook 11.15-12.00 u.' Kraamafdeling dag. van 15.00-16.00 u. en van 18.30-19.30 u. en van 19.30-21.00 u. alleen voor vaders Kinderafdeling dag. 15.00-18.30 CCU (hartbewaking) dag. van 14.00 14.30 u en van 19.00-19.30 u. Inten sieve verpleging: dag. van 14.00 14.30 u. en van 18.30-19.00 u. Sport Medisch Adviescentrum: Spreekuu ma. 19.30-20.30 u. in het St. Elisa beth-ziekenhuis. Endegeest: Di. e vr. 13.00-14.30 u.; zo. 11.00-12.00 en 14.00-15.00 u.; eerste klasse: d gehele dag. Jelgersmakliniek: Jon gerenteam: za. en zo. 14.00-17.00 u Opname: werkdagen 16.45-17.45 u za. zo en feestdag. 10.00-11.30 en 14.00-16.30 u. Team A, C en D: dag tot 21.00 u. met uitzondering van be handeltijden en etenstijden. Acade miSCh Ziekenhui»- Vnnr r.a«;a~ Telefonische informatie over misch Ziekenhuis: Voor alle patiën ten (behalve kinderen) zijn de bezoe kuren als volgt. Dagelijks 14.15-15.00 u. en 18.30-19.30 u. Avondbezoekuur bijslag: 8-12 u afdeling verloskunde: 18.00-19.00 u. De Praematurenafdellng: voor ouders en familie is na nuerlnn ma* naimntan ■fee - 'g 18.30-19.00. Rijnoordziek Dagelijks 14.30-15.15 u. en Kdd 19.30 u. Extra bezoek hartbe#ev< 11.00-11.30 u. Extra bezoek je kraamafdeling: 19.30-20.30 u. e' afdeling 15.00-15.30 u. allee ouders 18.00-18.30 u. CENTRALE REGISTRATIE KI OPVANG (Koornbrugsteeg 2lAM EK Leiden, tel 254810.) Inffl over en aanmelden voor kirj vang in Leiden. Geopend: mal../ dag 9-12. ANTI-DISCRIMINATIE MELDPUNT LEIDEN steeg 10. Ma. t/m vr. telefonii reikbaar van 10.00 tot 16.00 120903. Spreekuur ma. 13 en do. 18.80-20.30. LEIDSE RECHTSWINKEL - disch Adviesbureau, Ketell steeg 10, tel. 130775; afdelin tingen: alleen op afspraak, kU- bureau: di. en do. 18.30-20 30. ling vreemdelingenrecht: ma en do. 18.30-20.30, afdeling i vr 10-12. L SOS Telefonische Hulpdient den e.o. Voor een gesprf mens tot mens. Vertrouwelijk. P nacht bereikbaar. Telefooni achterop de telefoongids 125202). mp: BUREAU VOOR RECHTSHU Herengracht 50, Leiden tel. 1an 01720-72611 Alphen aan de£an. Spreekuren volgens afspraak, hder DIERENHULP- EN AMBULi,r DIENST Hulpverlening in Leiderdorp. Oegstgeest, Rijde f Valkenburg, Voorschoten, Wi '''JK en Zoeterwoude. Tel. 071-174 BURGERRAADSLIEDEN brugsteeg 2, tel. 143171 (kaï ren). Spreekuren ma., di. t 11.00-12.00 u„ do. 18.30-20.00 "c GEZINSVERZORGING S dse gezinsverzorging Leiden. Aangzi hulp voor bejaarden en laniar zieken en gezinsverzorging, n brandtstraat 17, tel. 149441 (n, vr. 9.00-10.00 u. en 13.00-14.Claan KINDER- EN JONGERENTEL/1™' Dagelijks geopend van I6|eur 20.00 uur. Het nummer It'erte 120611. ikaa MAATSCHAPPELIJK WERK - |esli] ting Maatschappelijk Werk, J gracht 1b, spreekuur ma. I 9.00-10.00 en volgens afspra 1 142144. Gezondheidscentrum »'fcc wijk, spreekuur ma. 11.00-12ldie do. 14.00-15.00, tel. 212195. G|oeds heidscentrum Stevenshof, spr do. 10.00-11.00, tel. 311506. Tn r Noord: Herensingel 53, spf1 op ma. t/m vr. 9.00-10.00, tel. ifeansi Sector Zuid: Morsweg 83, spi Bur ma. t/m vr. 9.00-10.00 en volgt,ior spraak, tel. 316167. Ulier Algemeen Maatschappelijk V 5Pec' geval van directe noods nd v 's nachts en In het weekeinde uwtj baar onder nummer: 06-821211^^1,-,, MELDLIJN AGRESSIE EN DIS J NATIE HOMOSEXUALITEIT - 221008. zo. 20-24. sena RAAD VAN ARBEID Hoge 306, Lelden, tel 071-899375. K ian i geopend ma, t/m vr. 9-12 u. 1 -i familie is na overleg met patiënten doorlopend bezoek mogelijk. Bezoek aan ernstige patiënten: wanneer aan ernstige patiënten doorlopend be zoek wordt toegestaan kan de hoofd verpleegkundige hiervoor speciale kaarten verstrekken. Kinderkllnlek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen 15.15-17.00, babyzaal en boxenafdeling volgens afspraak met het verpleegkundig hoofd. Bezoektij den kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen na overleg met verpleegkundig hoofd. Voor an dere bezoekers van kinderen: Keel-, neus- en oorheelkunde en neurologie: 14.15-15.00 en 18.30-19.30. Oogheel kunde en heelkunde: 14.15-15.00 en SOCIALE RAADSVROUW SCHOTEN Spreekuren: ma. 20.00 u. wo. en vr. 9.00-10.30 u :riPt seweg 33, Voorschoten. Tel. 3 >sse SP HULP- EN INFORMATIE! al Groenesteeg 33, Lelden. T« ,3ar, 134640 of 071-144600. Hulp 1 matie op medisch, juridisch en gebied, werk, sociale verzeker e aa huurkwesties. Spreekuur: elkr'" :- derdag van 20.00-21.00 u. STICHTING VRIJWILLIGERS TRALE Pallasstraat 1. Alplw den Rijn. Tel. 01720-33033. ding en opvang van mensen,, welke reden dan ook, tijdelil nodig hebben. Bovendien wordi matie verstrekt over andere m(| heden van hulpverlening reikbaarheid daarvan.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 14