Het is in de kerk niet
maar kijk eens naar de politiek
"Ikdêófó.
Dreigende verdeeldheid over vrouw in ambt
Som-at
kerk
wereld
beroepingen
WALTER GODDIJN:
99
ASSEMBLEE WERELDRAAD:
£eidóc
terer
ton in
en
«5* £eidóe Souoont
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CeidóeSomatit
DINSDAG 12 FEBRUARI 1991 PAlJvJE
Irak boycot bedevaart naar Mecca
BAGHDAD Irak boycot de jaarlijkse bedevaart naar Mecca
uit protest tegen de westerse militaire aanwezigheid „op de
heilige grond van Saudi-Arabië". Dit heeft de Iraakse minister
van religieuze zaken verklaard tegenover het Franse persbu
reau AFP. „Irak houdt contact met verscheidene islamitische
landen om te komen tot een gezamenlijk standpunt ten aanzien
van de boycot van de bedevaart", aldus minister Abdallah Fa-
del.
De islamieten in Nederland hebben nog geen duidelijk stand
punt over de bedevaart naar Mecca. Deze wordt dit jaar begin
april gehouden na het verstrijken van de Ramadan. Ook is het
nog niet bekend welke speciale maatregelen Saudi-Arabië zal
nemen om de pelgrimstocht naai* Mecca door te laten gaan.
Kardinaal Poletti: Rome is vuil en egoïstisch
VATICAANSTAD „Rome is vuil, egoïstisch, belust op
macht, cynisch en een centrum van de maffia." Dit zei de-ka
tholieke vicaris-generaal van Rome, kardinaal Ugo Poletti, bij
de presentatie van een rapport over de situatie in het bisdom
Rome. Begin vorig jaar uitte de bisschop van Rome, paus Jo
hannes Paulus II, zijn ongenoegen erover dat in Rome de rij
ken steeds rijker en de armen steeds armer worden. Hij ver
weet, het stadsbestuur niets te doen aan de „Derde Wereld"
binnen de stadsgrenzen.
In het rapport dat de komende tijd door de synode wordt be
sproken, worden de godsdienstige onverschilligheid, het ge
brek aan gemeenschapszin en naastenliefde, het overheersende
individualisme en de teloorgang van de moraal in Rome ver
oordeeld.
Deugd zonder inzicht
betekent niets.
Raad van State:
afwijzing
verzoek kerken
om meer
zendtijd niet
terecht
DEN HAAG Het Commis
sariaat voor de Media moet
zijn uitspraak dat de kerken
geen recht hebben op meer
zendtijd, herzien. De Raad
van State heeft de uitspraak
vernietigd van het Commissa
riaat, dat vond dat de IKON,
de ZVK (waarin onder andere
de Baptistenunie en de Chris
telijke Gereformeerde Ker
ken samenwerken) en het
Rooms-Katholieke Kerkge
nootschap (RKK) geen zend
tijd erbij krijgen. Daardoor
zou de positie van kerkelijke
zendgemachtigden „gemargi
naliseerd" zijn, aldus de ker
ken.
Het Commissariaat voor de
Media had het verzoek van de
kerken eerder afgewezen,
omdat er geen sprake was van
een marginalisering van de
positie van de kerkelijke
zendgemachtigden.
De Raad van State verwacht
dat het Commissariaat beslui
ten neemt aan de hand van
vaststaande criteria, maar dat
is niet gebeurd. Het Commis
sariaat zal een nieuw besluit
moeten nemen, waarbij reke
ning moet worden gehouden
met de opmerking van de
Raad van State dat het ver
zoek van .de kerken om zend
tijduitbreiding een op zichzelf
bescheiden wens is.
'De KRO, die de uitzendingen
van de RKK verzorgt, zei in
een eerste reactie „verheugd
te zijn over deze terechte be
slissing". Ook de IKON toon
de zich „erg verheugd" over
de uitspraak van de Raad van
State. „Deze uitspraak toont
aan, dat de Raad van State
het belang van de functie van
de kerken als kleine zendge
machtigden ziet. Dat belang
mag niet worden uitgehold",
aldus algemeen directgur dr.
R. Haan.
Leuvense
hoogleraar
bisschop van
Namen
VATICAANSTAD Paus
Johannes Paulus II heeft
prof.dr. André Leonard be
noemd tot bisschop van Na
men. Leonard, hoogleraar fi
losofie aan de katholieke uni
versiteit van Louvain-la-Neu-
ve, volgt Robert-Joseph Ma-
then (74) op, die om gezond
heidsredenen zijn functie
heeft neergelegd.
Leonard (50) is afkomstig uit
Jambes in het bisdom Namen.
Hij studeerde in Leuven en
werd in 1964 priester gewijd.
In de tweede helft van de ja
ren zestig studeerde hij filoso
fie aan de pauselijke Gregori-
ana-universiteit. In 1970 werd
Leonard hoogleraar in Lou-
vain-la-Neuve. Sinds 1978 is
hij president van het semina
rie St. Paul van de universi
teit.
Leonard is lid van de interna
tionale theologencommissie
die de paus en de congregatie
voor de geloofsleer adviseert
bij belangrijke theologische
kwesties.
Nederlandse Hervormde Kerk
Bedankt voor Kockengen P. van der
Kraan te Bleskensgraaf;
voor Nieuweroord-Noordsche Schut
(toez.) J. Quist te Hendrik Ido Am-
DIESSEN „Weggaan?
Dat heb ik nooit overwo
gen". Pater Walter God-
dijn, emeritus-hoogleraar
godsdienstsociologie in
Tilburg en vernieuwer
van het eerste uur in de
Nederlandse RK kerk, di
recteur van het Pastoraal
Instituut van de Neder
landse Kerkprovincie,
zegt het met een lichte
verbazing in zijn stem.
„Het is in de kerk niet
ideaal, maar kijk eens
naar het bedrijfsleven of
de politiek. Daar is het
toch allemaal veel erger?
Ja, ik zou. het nooit heb
ben kunnen volhouden
als ik niet daarnaast on
derzoeker was geweest".
Actief is Goddijn nog
steeds, al schrijvend of
door het houden van con
ferenties over zijn kerk
en religieuze ontwikke
lingen. Vandaag is hij ze
ventig jaar geworden.
Een gesprek.
U hebt een aantal jaren de
vernieuwing in de Nederland
se RK kerkprovincie kunnen
meesturen. Nu kjkt u er al
weer heel lang als toeschou
wer tegenaan. Is dat niet erg
frustrerend gezien de manier
waarop de zaken zijn gelopen
In zekere zin is dat wel frus
trerend. Kardinaal Alfrink
die mij sterk heeft geïnspi
reerd, wees steeds op de
traagheid van historische ont
wikkelingen. Na een concilie
was er altijd, zei hij, een zeke
re verwarring en frustratie.
En dat was ook nu zo. In 1969
slaagde de Romeinse curie
erin om de Bisschoppensyno
de die bedoeld was als een
bestuursorgaan tussen de paus
en het ambtenaren-apparaat
in, terug te brengen tot een
betrekkelijk onmachtig ad
viescollege. Al is het feit dat
de bisschoppen internationaal
intens door gesprekken be
trokken worden bij grote be-
leidsvragen al een hele winst.
De internationale theologen
commissie die onafhankelijk
zou moeten adviseren, is ook
helemaal ingepakt door de cu
rie. Daarom proberen theolo
gen door verklaringen zoals
vanuit Keulen en nu onlangs
weer in Amerika en Canada
hun eigen positie te garande
ren.
Nederland zat in een isole
ment. Toen ik eens een gast
college in Tübingen had gege
ven stond Hans Küng als eer
ste op. Hij zei dat het de
grootste schande was van de
kerkgeschiedenis in deze
eeuw dat Duitsland en Frank
rijk Nederland in de steek
hadden gelaten. Schreuder,
mijn Nijmeegse collega in de
godsdienstsociologie, zei al
vlak na het concilie dat er
maar vijf kardinalen nodig
waren geweest - hij had het
over vijf rechtvaardigen - om
zich tegen de curie te verzet
ten. Hij had het er toen al
over dat het katholicisme in
ons land grote verliezen zou
lijden.
Soms denk ik dat ze in
Rome spijt hebben
van die
bulldozertactiek.
nu tegen Litouwen. Soms
denk ik wel eens dat zij spijt
hebben van die bulldozerme
thodiek. Rome had te weinig
zelfvertrouwen, onderschatte
de grote liefde van katholiek
Nederland voor Rome en met
name voor de paus en bracht
daardoor een vertrouwenscri
sis op gang. Men wil de kerk
in Nederland als het ware ko
loniaal besturen. Dat lukt niet
in moderne politieke verhou
dingen en zeker niet bij een
kerk, want mensen laten dan
gewoon de kerk voor wat ze
is. Alfrink heeft dit ook al
voorspeld tijdens de bis
schopswijding van dr. A. Si-
monis. Zo'n procedure zou tot
grote schade lijden van de
kerk, zei hij toen. Maar met
nieuwe bisschopsbenoemin
gen voor de deur kan het ver
trouwen weer enigszins her
steld worden.
Na het stopzetten van het pas
toraal concilie op last van
Rome sprak u over de uitge
stelde revolutie in Rooms-ka
tholiek Nederland. Zijn er nu
nog kansen dat die verwezen
lijkt wordt?
Koloniaal
Rome reageerde overmatig
hard tegen ons zoals Moskou
Als bisschoppen gaan inzien
dat zij zelf voor een deel in
strument van die Romeinse
tactiek zijn geweest en helaas
ook persoonlijk slachtoffer zo
als bij bisschop Gijsen heel
duidelijk het geval is, en als
een nieuwe generatie bis
schoppen wat positiever aan
kijkt tegen de opmerkelijke
activiteit van leken en vooral
van vrouwen, ja dan zijn er
zeker nog wel kansen.
Men moet gaan inzien dat wat
hier twintig jaar geleden ge
beurde glles te maken heeft
met een herwonnen geloofs
inzicht, het besef namelijk
van de zalving van de H.
Geest die we tenslotte alle
maal hebben ontvangen. Lees
daarvoor het Johannes-evan-
gelie (1 Jo. 2.20) er maar op
na. De geest van Christus
woont nergens anders dan in
de harten van de gelovigen.
Het Pastoraal Concilie was
een nieuw bestuursmodel,
waarin gelovigen, priesters,
leken en religieuzen honder
den deskundigen en de bis
schoppen samen in beraad
waren. Daar was Rome veel
banger voor dan voor een
eventueel afglijdende ortho
doxie. Bisschoppen hebben
naar het oordeel van de Haar
lemse hulpbisschop Lescrau-
waet - en die kan het weten
want hij heeft alles van bin
nen en van buiten meege
maakt - al doende duidelijk
gemaakt dat het in de kerk
niet gaat om eenrichtingsver
keer van de leiders naar de
overigen. Het gaat ook niet
om de macht van de meerder
heid die heerst over anderen,
nee het gaat om de kracht
van een zoveel mogelijk ge
meenschappelijke overtui
ging-
Wat ik destijds de uitgestelde
revolutie noemde is nu duide
lijk werkzaam in een kerk als
de Verenigde Staten die tien
maal zo groot is als de onze.
Onder leiding van Rosemary
Ruether wordt daar nu een
internationale studie voorbe
reid over een „democratische"
katholieke kerk. Ik ben blij
dat ik daar aan mee kan wer
ken en het pastoraal concilie
als bestuursmodel kan toelich
ten. Ook om te wijzen op de
zwakke kanten van dan expe
riment. Want meer was dat
niet.
Mystiek
Zijn de vernieuwers in de ja
ren zestig niet te hard van
stapel gelopen. Het katholicis
me is van zijn mystieke kan
ten ontdaan, wordt nu vaak
gezegd. Is het wel mogelijk
het geloof te democratiseren
Sommige vernieuwers liepen
inderdaad te hard van stapel.
Je had voorstanders van de
korte en van de lange weg. Ik
koos voor de laatste. Er is heel
veel belangstelling voor mys
tiek in ons land, ook bij men
sen die de kerk de rug hebben
toegekeerd. Ik zie tal van be
langrijke initiatieven. Neem
de Rode Hoed in het gesecula
riseerde Amsterdam. Geloof
democratiseren is natuurlijk
onzin. Schoonheid en waar
heid democratiseer je niet.
Waarheid is een kind van de
tijd en niet van de autoriteit
heeft mijn medebroeder Leo
nardo Boff eens gezegd. De
wijze van gezagsuitoefening
in de kerk moet democrati
scher worden, zoals dat in ie
dere sector van een moderne
samenleving het geval is. Het
instituut kerk doet èr verstan
dig aan om zich daaraan aan
te passen. Dat is verstandig
besturen en het is nog bijbels
ook.
Hoe staat het met de nieuwe
ambtsdragers in de RK kerk.
De meeste worden in een
soort Reinkultur opgeleid en
zijn dus in feite niet bestand
tegen de opgaven die hun
ambt stelt.
U zegt „niet bestand tegen de
opgaven" Ik hoor dat niet al
leen in Nederland maar ook
in Duitsland en de Verenigde
Staten. Daar hebben ze het
over een „inferior grade" van
de nieuwe clergé. Dat er vorig
jaar een bisschoppensynode
nodig was over de opleiding
was al tekenend, al zijn daar
veel belangrijke zaken buiten
de discussie gehouden en de
sfeer was er zo spiritueel dat
je soms dacht dat Christus
geen mens was van vlees en
bloed. Ik verheug mij daarom
over studies van iemand als
dr. Mantz-Van der Meer uit
Den Haag die zozeer het te
gendeel bewijzen en vooral
aandacht besteden aan de po
sitie van de vrouw ten tijde
van Christus.
U komt voornamelijk als so
cioloog aan het woord. Wat is
er van uw (franciscaanse) ge
loof overgebleven?
Ik kan moeilijk een oordeel
geven over mijn persoonlijk
geloofsleven. U kunt het vra
gen aan de parochie in Es-
beek waar ik over dit soort
dingen nooit preek, maar over
geloofszaken, of aan de FNV
in Eindhoven waar ik vorige
week dinsdag over geloof en
religie sprak of aan mijn me
debroeders in het bisdom
Groningen waar ik nog maar
pas in viering, gebed en ge
sprekken mee samen was. In
Eindhoven heb ik gezegd dat
ik het een „genade" vond"
dat ik ondanks al die haar
scherpe studies - er zijn er al
ruim vierhonderd sociologi
sche en psychologische studies
na Vaticanum II verschenen -
nog mijn geloof heb behou-
PAUL VAN VELTHOVEN
CANBERRA In de
Wereldraad dreigt een
nieuwe leerstellige ver
deeldheid te ontstaan. In
zet is de Russisch-Ortho-
doxe bezordgheid over
opvattingen van mede-
lidkerken over vrouwen
•in het ambt en syncretis
me, het vermengen van
het christelijke geloof
met elementen uit andere
religies.
De russisch-orthodoxe aarts
bisschop Kyrill van Smolensk
verweet veel lidkerken dat ze
geen antwoord op het syncre
tisme hebben. Bovendien, zo
zei hij maandag op de assem
blee in Canberra, dreigen
vrijzinnige en theologische
opvattingen het traditionele
theologische erfgoed te domi
neren.
Veel orthodoxe en sommige
evangelische afgevaardigden
in Canberra hebben zich vori
ge week geërgerd aan een
toespraak van de Koreaanse
theologe Chung-Hyun-Ky-
ung. Zij had motieven en
ideeën uit haar vaderland
christelijk ingekleurd.
Voorzitter Heinz-Joachim
Held noemde haar toespraak
„op z'n zachtst gezegd oncon
ventioneel". Dat zij de geesten
van overleden martelaren in
verband met de Heilige Geest
bracht, vond hij te ver gaan.
Eind vorige week hebben de
orthodoxe gedelegeerden tij
dens een besloten bijeenkomst
hun ergernis geuit over wat
de Indiase metropoliet Paulos
Mar Gregorios „een gesecula
riseerde, vrijzinnige visie op
hef evangelie" noemde.
Chung noemde het wonder
lijk dat zij door niemand per
soonlijk was aangesproken.
„Misschien nemen ze me niet
serieus omdat ik toch maar
een vrouw ben." Zij riep de
orthodoxen op een openbaar
debat met haar aan te gaan1.
Secretaris-generaal dr. Emilio
Castro zei maandag dat er
naar een mogelijkheid zou
worden gezocht.
Chung heeft naar eigen zeg
gen na afloop van haar toe
spraak vooral bijvalsbetuigin
gen van vrouwen gekregen.
De Canadese dr. Lois Wilson,
een van de presidenten van
de Wereldraad, noemde
Chung's toespraak „feministi
sche theologie op haar best".
Ook evangelische gedelegeer
den hebben nogal wat vragen
over de toespraak van Chung,
zo zei de Duitse afgevaardigde
ds. Walter Arnold, die nauw
bij de evangelische bewéging
betrokken is.
De Gaay Fortman
Oud-senator dr. B. de Gaay
Fortman dreigt een plaats in
het centraal comité (bestuur)
van de Wereldraad van Ker
ken mis te lopen. Op de voor
lopige lijst, opgesteld tijdens
de assemblee in Canberra,
prijkt namens de Gerefor
meerde Kerken de naam van
de Friese theologe drs. Aukje
Westra, oecumenisch consu
lente in de drie noordelijke
provincies. Dr. K. Blei blijft
de Hervormde man in het
centraal comité. Volgende
week wordt de definitieve
lijst vastgesteld.
De Gereformeerde Kerken
hadden voorafgaand aan de
synode de Hervormde Kerk
laten weten dat die nu maar
eens een vrouw moest leve
ren, aldus de GKN-voorlich-
ter. Tenslotte hadden de Ge
reformeerden in de persoon
van ds. m. van der Veen-
Schenkeveld veertien jaar
lang een vrouw in het cen
traal comité gehad. Als de
Hervormde Kerk met deze
suggestie had ingestemd, dan
zou dat voor secretaris-gene
raal Blei het einde van zijn
lidmaatschap van het centraal
comité hebben betekend.
De Hervormde Kerk liet we
ten zelf over deze zaak te wil
len besluiten, buiten de Sa
men op Weg-partner om. De
Gereformeerden besloten
daarop aan het principe van
minstens één vrouw uit Ne
derland vast te houden. De
gereformeerde man (of secre
taris-buitenland dr. L.J. Kof-
feman of De Gaay Fortman)
IKON
IKON-tv mag weer filmen tij
dens de plenaire vergaderin
gen van de Wereldraadassem
blee te Canberra. Eerder
werd bepaald dat alleen de
Australische omroeporganisa
tie ABC mocht filmen tijdens
de plenaire zittingen. De We
reldraad heeft de rechten
voor de radio- en tv-verslag-
geving verkocht aan ABC.
Achtergrond van deze trans
actie vormen de financiële
problemen van de Wereld-
De IKON heeft met kennelijk
succes geprotesteerd; IKON
mag kortdurende opnames
maken tijdens de plenaire zit
tingen.
DIRK VISSER
YNY"\£il l'nff veëei
Krakende koppeling
HAALT de koppeling van de uitkeringen aan de
het bedrijfsleven het eind van de kabinetsrit? In de h0ev
ploeg is rond deze vraag een ware titanenstrijd gevoeij vre<
mier Lubbers wierp zich op als aanvoerder van hep ge
der 'ontkoppelaars'. Zijn tegenvoeter in het kabinei
premier Kok, nam het voortouw namens de 'koppekj" r€
jan c
WAT leverde deze krachtmeting op? Vooralsnog eken
veel wapengekletter en klaroengeschal in dichte nfa*
vielen harde woorden, er werd met portefeuilles gezwluan
even leek het zelfs of er een kabinetscrisis dreigde,
de politiek wordt de soep zelden zo heet gegeten als ze
opgediend. Waar politici vechten ligt het compromi^*^
gaans om de hoek van de straat. Intussen wordt dusi
volop gestudeerd en gedacht. rtf
OGENSCHIJNLIJK heeft Kok een klinkende overv)f j
behaald. Ogenschijnlijk, want de koppeling is alleen Vj|
korte termijn gered. Boven het hoofd van Kok bungflf
mers nog steeds het 'zwaard van Damocles' van de
president. Een zwaard dat valt zodra de loonstijging Lrec
derland 'onverantwoord groot' mocht worden of zojollc
verhouding tussen actieven (werkenden) en inatn v
(mensen met een uitkering) uit balans raakt. Deze twtfobl
bindende voorwaarden' komen klip en klaar in de K
staan die de koppeling regelt. L.
OMDAT ook PvdA-kamerleden de kleine lettertjesle l
zijn de sociaal-democraten zich er pijnlijk van bewust
uur 'U' weieens snel kan aanbreken. De verhouding
werkenden en niet-werkenden raakt door de massa- :re£
gen bij Fokker, KLM, Philips, Daf, Volvo en tal van rde
bedrijven, alsmede door het gestaag groeiende leger \£nk
steeds verder uit balans. Bovendien is het nog zeer dejpla;
of de sociale partners bereid zullen zijn de lonen te i
tot het niveau van de inflatie.
WELISWAAR heeft FNV-voorman Johan Stekelf Ei
het nobele aanbod gedaan de koppeling via loonmatièdei
redden, maar zijn voorstel was met te veel mitsen enpei
omkleed om echt 'verlossend' te kunnen zijn. Twijfela<T
bijvoorbeeld of Stekelenburgs aanbod stand houdt als brv<
binet de lastendruk verhoogt. Verder lijken de werkset
weinig te voelen voor forse concessies op het punt vpla<
beidstijdverkorting, het wisselgeld, dat Stekelenburg i
voor het verlagen van de looneisen.
HET krachtige en eensgezinde pleidooi uit het kabijS
de loonstijging te beperken tot het niveau van de i|
draagt dan ook alle kenmerken van het in Den Ha%^
populaire 'zwartepietenspel'. Als werkgevers en werkrL
niet bereid zijn de lonen aan te passen aan de uitkeif
dan is het straks hün schuld dat de koppeling niet g«an
haafd wordt. De regering zal de handen in onschuld w
aan héar heeft het niet gelegen.
tu»,
HeT valt niet alleen voor de honderdduizenden uitke
gerechtigden, maar ook voor het prestige van de regeeT
zélf te hopen dat het kabinet zich er niet zo gemakkelil
af zal maken. Als de koppeling het kabinet echt zfl
waard is als wordt beweerd, dan is het misschien wej
dat Den Haag zijn verantwoordelijkheid neemt en onvl
woorde loonstijgingen desnoods wettelijk tracht te v#
INTUSSEN doet de PvdA er wijs aan de ogenschi
overwinning van Kok in het kabinet op het punt
koppeling niet al te hard van de daken te schreeuwen,
dat de koppeling zo kort voor de statenverkiezingen
in zijn voegen, kan langzamerhand niemand meer zij
gaan. Het lijkt er op dat de sociaal-democraten uiteii
toch de 'koppeling' zullen moeten loslaten. De honde
zenden uitkeringsgerechtigden krijgen dan bij de stat<
kiezingen een lege dop voorgehouden en zullen pas lat<
dekken dat hun 'extraatje' van enkele tientjes door
lastenverzwaringen weer is afgeremd. Het zou de Pvc
ren als zij nu al duidelijk zou maken waar het schip
strandt.
I
Uitgave Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor Apothekersdijk 34, Leiden
Telefoon: 071 - 122 244
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 uur.
Nabezorging
Telefoon 071 - 122 248
van ma t/m vr. van 18 00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 uil/
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW
Bij automatische betaling Bij betaling per acceptgirok;
per maand 25.70 per maand f
per kwartaal 76.60 per kwartaal 1
per jaar f. 294,30 per jaar 1
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 - 134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijkl
070 - 3902 702 L
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
