Pearle maakt z'n wereldnaam waar.
Peahli
jolek Polivka: een clown
j e iets te zeggen heeft
l
mrwt BÉËhI
Exposities aangepast door Golfoorlog
Wilson
houdt van
stevig
dirigeren
BON VOOR 'N TWEEDE
BRIL GRATIS
3INST/RTV
CcidaeSouomit
dinsdag 12 februari 1991 pagina 13
t ia Lisa heette Lisa
Al eeuwenlang wordt er getwist
vraag wat nu de ware identiteit is
vrouw die model stond voor de
Isa van Leonardo da Vinei. Uit een
lutojn gevonden archiefstuk blijkt vol-
ijkefee kunsthistorici definitief dat zij
'projel was met de naam Lisa, echtge-
1 vai een Florentijnse handelaar. Theo-
idsa zij een maitresse was van Giulia-
e kdedici, een man in travestie of zelfs
tetlede Leonardo da Vinei zijn hier-
kt betreft de onderzoekers onderuit-
escKln het zestiende-eeuwse boek 'De
jenLn kunstenaars' van Giorgio Vasari
lutofcu bevestigde identiteit van Mona
gemeld. Daarna ontstonden echter
ijn theorieën over haar identiteit. Het
nd. Inden document stamt uit 1525 en
e bde nalatenschap van een man die
'g- (derij in bezit heeft gehad.
f
Macbeth
In het Amsterdams theater
Bellevue ging gisteravond
een tamelijk ongewone
'Macbeth' in première. Ne
ville Tranter, grondlegger
en belangrijk lid van het
Stuffed Puppet Theater,
bracht er zijn eigen visie
op het drama van Shake
speare, daarin bijgestaan
door manshoge poppen. In
de hier gefotografeerde
scène zien we Tranter met
heksen. Het Stuffed Pup
pet Theater brengt Mac
beth de komende maan
den op tal van plaatsen in
ons land.
FOTO: ANP
Lunchconcerten op Batzorgel
DEN HAAG Onder leiding van de organist dr.
G. Oost zal de komende maanden een aantal jonge
organisten, leerlingen van het Koninklijk Conser
vatorium, in de Gothische zaal van de Raad van
State aan de Paleisstraat in Den Haag een serie
lunchconcerten geven.
Dat gebeurt op het Batz-orgel dat in 1842 in op
dracht van de toenmalige bewoner van het paleis
aan de Kneuterdijk, Koning Willem III, door de
orgelbouwers Batz werd vervaardigd. Het orgel
kwam na de dood van de koning in bezit van het
Koninklijk Conservatorium, en werd na de Twee
de Wereldoorlog geplaatst in de toenmalige Wil
lemskerk aan de Nassaulaan. In 1960 verhuisde het
orgel naar de Sionkerk van de Nederlands Her
vormde Gemeente in Haarlem. In 1987 werd het
aangekocht door de Raad van State voor plaatsing
in de Gotische zaal. De lunchconcerten op het or
gel worden gegeven op 20 februari, 6 en 20 maart,
10 en 24 april en 8 en 22 mei.
'Schrijfsters in
jaren vijftig'
AMSTERDAM De Stichting Sur
plus organiseert op 23 en 24 februari
in Theater De Balie in Amsterdam
de manifestatie 'Schrijfsters in de
jaren vijftig'. Aanleiding is de ver
schijning van de gelijknamige bun
del onder redactie van Margriet
Prinssen en Lucie Th. Vermij,
waarin in twintig portretten een
overkoepelend beeld geschetst
wordt van leven en werk van be
kende en minder bekende schrijf
sters uit die periode als Hella Haas-
se, Nel Noordzij, Anna Blaman, Inez
van Dullemen, Harriet Freezer,
Clare Lennart, An Rutgers van der
Loeff, Annie M.G. Schmidt en Aya
Zikken.
;rdam/kat-
E Anderhalve
lang waart er op
erlandse en Belgi-
lanken een clown
an wereldfaam die
nauwelijks naam
Bolek Polivka.
I, clown? Polivka is
mime, komiek, sa-
theaterillusionist
ertijd.
York Times noemde
eden „een koninklijke
ing", het Italiaanse II
ichreef „de beste thea-
in Europa", de Her-
>une „absoluut mees-
en een waanzinnig
ijke voorstelling" en
erikaanse CBS News
'ilt weten wat theater
lelijk betekent, mis
voorstelling niet",
lling die Bolek Po-
let zijn groep hier
londerdag aanstaande
koninklijke Schouw-
nar en de ko-
'in het Tsjechisch 'Sa-
'ralovna'. Geen nood,
speelt hem in het En-
et hier en daar mis-
>en woordje Frans en
spfet niet kan laten ook
vf Tsjechisch. Zoals hij
)eiirstellingen in Frank-
okiet Frans en in Italië in
aflaans brengt. „Taal is
tenlijk in de voorstel-
Efgt Polivka zelf, „we
n taal alleen om onze
gen aan te scherpen",
eelster is zijn fraaie,
■"rans-Zwitserse vrouw
Poullain. Zij speelt de
die geamuseerd wil
en daartoe haar nar
olivka. Hij mag tot de
|-w van zijn verbeelding
i haar maar te doen la-
1 gilt de zaal van de
is ontevreden. Wan-
eventueel wél moet la
chen, verbergt ze dat achter
een wreed, koud masker. De
koningin wil hem aan het slot
van de voorstelling zelfs door
het publiek doen opknopen.
Een keurig, navertelbaar ver
haaltje heeft de voorstelling
niet. Het is visuele en verbale
clownerie, een kruising tussen
commedia dell'arte en het ab
surde theater van Jarry en Ar-
taud, een spel met dubbele bo
dems. Polivka verkent de
grenzen van mime en theater,
doorbreekt een emotionele
scène doodleuk om een toe
spraakje tot ene meneer Ber-
tolt Brecht over het 'ver
vreemdingseffect' te houden.
Hij is de hofnar die zich slaafs
in het zweet werkt voor die
lach die brood op de plank be
tekent. Maar door dat bonte
narrenpak maakt hij de botten
van de actéur Polivka zicht
baar, die moet spelen om te
kunnen leven.
Schepppende mens
Bolek Polivka over de achter
kant van dat komische, bizarre
spel: „Het gaat over macht en
creativiteit en hoe die zich
verhouden. De nar is de
scheppende mens, met humor.
De koningin is de macht, koel,
rigide. Zij moet geamuseerd
worden. Tegelijkertijd gaat 'De
nar en de koningin' over thea
ter, over wat dat nu eigenlijk
is, toneelspelen. Waarom men
sen dat doen, wat voor zin het
heeft, of het iets kan verande
ren, ons kan helpen. Het is een
voorstelling om veel te lachen
en als je thuiskomt misschien
te denken: verdikkeme, heb ik
daér om gelachen?".
Polivka heeft zijn 'Nar' al acht
jaar op het repertoire. In thea-
terland Tsjechoslowakije kun
nen stukken (nog wel) veel
langer repertoire houden dan
hier. Aan het thuisfront in
Brno heeft hij net een zeer ei
gen interpretatie van het Don
Quijote-verhaal op de planken
gezet en nu de 'Nar' weer even
'opgenomen'. „Natuurlijk ver
andert er steeds iets in zo'n
voorstelling. Al was het alleen
maar omdat dat jezelf wakker
houdt. En door die oudere
voorstellingen verlies je de
band met je theaterverleden
niet, met wat je indertijd ei
genlijk wilde. Bovendien, de
grote clown Groc zei het: „Be
ter is de vijand van goed". Je
houdt bij elk voorstelling altijd
het gevoel dat het béter kan,
preciezer".
Vijand kwijt
Bolek Polivka was tijdens de
'fluwelen revolutie' in de stra
ten van Praag op de video's
van Burgerforum te zien, on
der meer toen hij zich satirisch
vrolijk maakte over het natio-
nalistisch-separatisme dat
opeens tussen Tsjechen en Slo-
waken z'n kop opstak. De
clown als maatschappij-kriti-
kus. Polivka: „In 'De Nar en
de Koningin' is die koningin
een vreemde, een buitenland
se. Zij is de macht, een vreem
de machthebber. Voor Tsje
chen had dat een zeer herken
bare, extra-betekenis: De nar
die voor een vreemde slaaf de
gek moet spelen om te overle
ven. En aan het slot wordt hij,
de auteur, naar de gevangenis
gebracht. Tegelijkertijd zat een
in het Tsjechoslowakije van
vóór de revolutie heeft gezien,
weet hoe het publiek gespitst
was op die 'ondertekst', die an
dere interpretatie. Elders in
Oost-Europa (bij de Russische
filmers van de Lenfilm Stu
dio's bijvoorbeeld) hoorde je
kortgeleden nog de angst dat
men in de nieuwverworven
vrijheid nu zijn speciale, kriti
sche 'taal' kwijt is. Polivka:
„Een bevriende regisseur uit
Bratislava zei ook zoiets: „We
zijn onze vijand kwijt". Niet
dat-ie dat erg vond, maar om
dat hij dacht zijn werk ner-
„Ik geloof dat niet. We hebben
onze vijanden in ons zelf. Het
zijn onze luiheid, onze dom
heid, de ontoereikendheid van
onze verdraagzaamheid. Onze
onkunde om te zien, mooie
dingen te herkennen. Ónze zo
genaamde volwassenheid is
een vijand. We zijn kinderen,
maar we pakken onszelf in,
bewapenen onszelf en raken
het gevoel van dat kind in ons
kwijt. Ik denk dat er in onze
vrije maatschappij nog genoeg
is om op te reageren, tegen te
ageren. Hoeveel mensen wé
ten trouwens wat vrijheid
wérkelijk betekent? Kijk in de
Tsjechische kranten van van
daag en je kan een hele lijst
nieuwe ondeugden opsommen:
egoïsme, materialisme, carriè-
risme, afgunst. Ik heb echt
niet het gevoel dat dichters
niets meer hebben om te dich
ten, schilders niets meer om te
schilderen en acteurs niets om
te spelen" zegt Polivka. „Je
moet alleen oprecht en gedul
dig moeite doen te vinden wat
de werkelijk belangrijke din
gen zijn. De mens, die geboren
wordt en moet doodgaan. Ge
loven. Niet-geloven. Bestaat
God wel of niet, en als hij niet
bestaat, heeft-ie dan opgehou
den te bestaan?".
Pollvka's eigen theater in het
Moravische Brno staat bekend
als 'Divadlo na provazku'
('Theater aan een draadje'). In
middels heet het 'Husa na pro
vazku', oftewel: 'Gans aan een
draadje'. Die nieuwe naam
was ooit de officiële naam van
die door drie groepen bespeel
de schouwburg. Afkomstig
van een satirisch motto uit het
werk van de vooroorlogse
Tsjechische schrijver Jiri Ma-
hen: „De mens bond een gans
aan een touwtje. 'Kom', zei de
gans". Een doordenkertje. Po
livka: „Maar de president van
Tsjechoslowakije heette Hu-
Bolek Polivka met zijn vrouw Chantal Poullain in de voorstelling 'De Nar en de Koningin'.
sak, een verschil van één let- ches steeds een K in de naam: naam destijds veranderd". Hij
ter met het woord 'gans'. Dus Husak na Provazku, Husak grijnst. „Censuur dus",
zette het publiek op de affi- aan een draadje. Daarom is die BERT JANSMA
sjcale Steun aan Israel
"gloor tal van artiesten uit volle borst meegezongen steunbetuiging aan Israel kon ook een
lce solidariteitsuiting aan het bedreigde land niet uitblijven. In de Beurs van Berlage in Am-
presenteerde Nieuw Sinfonietta Amsterdam onder leiding van Lev Markiz een solidariteits-
met stukken van Mozart, Tsjaikovsky en Sjostakovitsj. De belangstelling was overigens
AMSTERDAM Het
Amsterdams Historisch
Museum en het Gemeen
tearchief hebben de expo
sities in het kader van de
manifestatie Amsterdam-
Venetië moeten aanpassen
omdat de komst van
bruiklenen uit Italië nog
steeds niet zeker is.
De Italiaanse overheid heeft
een tijdelijk verbod op de uit
voer van kunstwerken uitge
vaardigd in verband met de
Golf-oorlog. Er wordt voor
terreuracties gevreesd. Het mi
nisterie van buitenlandse za
ken deelde gisteren mee dat
nog steeds niet duidelijk is of
de onderhandelingen met de
Italiaanse autoriteiten toch tot
resultaat zullen leiden. In het
Gemeentearchief opent de rec-
tor-magnificus van de Univer
siteit van Amsterdam prof.dr.
P.W.M. de Meijer donderdag
de expositie 'Amsterdam: Ve
netië van het Noorden', die
daar tot en met 27 april te zien
is. Het was de bedoeling aan
de hand van 150 schilderijen,
kaarten, tekeningen, scheeps
modellen, muziekstrumenten,
archiefstukken, glaskunst en
beeldhouwwerk de overeen
komsten tussen beide steden
aan te tonen. De nadruk ligt
op de tijd rond 1600, de perio
de dat Amsterdam Venetië in
allerlei opzichten voorbij
streefde.
Het Amsterdams Historisch
Museum (AHM) toont van 19
februari tot en met 20 mei on
der de titel 'De Gouden Sche
mer van Venetië' een portret
van de Venetiaanse adel in de
18e eeuw. Vooral het deel dat
is gewijd aan het openbare le
ven van het patriciaat uit de
Dogenstad moet worden aan
gepast, aldus V. van de Ven
van het AHM.
De twintig schilderijen die niet
beschikbaar komen, worden
nu op dia's getoond. Als aan
vulling wordt nu ook aandacht
besteed aan het Amsterdamse
patriciaat uit die tijd. „Door
deze accentverschuiving wordt
het een spiegelexpositie", aldus
de woordvoerder.
Ook het Rembrandt-huis orga
niseert een expositie in het ka
der van de manifestatie. On
der de titel „Rondom Rem
brandt en Titiaan" wordt van
zaterdag tot en met 21 april in
prent en tekening een beeld
gegeven van de artistieke rela
ties tussen beide steden. Om
dat er slechts één Italiaans
bruikleen was aangevraagd op
een totaal van 69 werken, is
deze expositie het minst ge
troffen. De twee musea en het
archief hadden een gezamen
lijk transport in gedachten.
Concert door het Residentie Orkest,
met medewerking van Thomas Ze-
hetmair (viool), onder leiding van
Dorian Wilson. Werk van Mozart en
van Schubert. Gehoord in de Stads-
gehoorzaal in Leiden op 11 februari.
Op het meesterserieconcert dat
gisteravond ondanks de stren
ge hand van Koning Winter
veel publiek trok, hadden oor
spronkelijk de „Metamorpho-
sen" van Richard Strauss
moeten klinken. Door omstan
digheden kwam dit onderdeel
te vervallen en werd het ver
vangen door een door Mozart
zelf vervaardigde bewerking
voor blazers van een zevental
stukken uit zijn „Ontvoering
uit de harem".
Zonder afbreuk te willen doen
aan het werk van Strauss, kan
in ieder geval worden gezegd
dat de ruil ongelukkiger had
kunnen uitvallen. Een verras
sende gewaarwording, die
twee hobo's, klarinetten, fagot
ten en hoorns van het Resi
dentie Blazersensemble die de
vertrouwde melodieën met
een fraaie homogene klank en
zo pittig vertolkten, dat men
zich onmiddellijk in een ope
ratheater verplaatst waande.
Violist Thomas Zehetmair
nam in Mozarts concert voor
viool en orkest nr.7 in D (KV
271a) de solopartij op zich, ter
wijl Dorian Wilson het orkest
aanmoedigde. Deze Ameri
kaanse dirigent lijkt een prima
vakman, maar hij stelde zich
met name in dit stuk iets te
veel van zijn taak voor. Zo
bracht hij verschillende partij
en te nadrukkeklijk naar vo
ren, waardoor de orkestklank
hier en daar te weinig be
dachtzaam, wat al te spontaan
werd naast het volkomen aan
de muziek gewijde en integere
spel van Zehetmair, dat het
werk een sterk emotionele la
ding gaf.
Ook Franz Schuberts symfonie
nr.5 in B (1816) kreeg een flin
ke aanpak. Hier kon de hefti
ge directie van Wilson echter
minder kwaad. Natuurlijk,
Schuberts muziek is beslist
niet minder fijnbesnaard dan
die van zijn Salzburgse mu-
ziekbroeder. En het andante
con moto had iets subtieler ge
mogen. Maar toch, deze mu
ziek is grootschaliger gedacht,
met uitersten in dynamiek en
klankkleur die veel verder
reiken dan de verschillen
waarmee Mozart werkte, zodat
er meer ruimte is voor een
enigszins onstuimige expressie.
Wilson maakte daar dankbaar
gebruik van. Hij had het or
kest mee en die samen brach
ten een uitvoering die gehoord
mocht worden.
TOM STRENGERS
Afgelopen weekeinue zijn met
een zwaar bewaakt wegtrans
port wel drie vrachtwagens
met objecten voor de expositie
'De schatkamer van San Mar
co' bij de Nieuwe Kerk gearri
veerd. Daar worden van vrij
dag tot en met 21 april de
kerkschatten uit de basiliek
San Marco getoond.
De vierde en eveneens com
plete expositie in de reeks
wordt van 21 februari tot en
met 31 maart gehouden in het
Koninklijk Paleis op de Dam.
Deze is gewijd aan de geschie
denis van 'De Leeuw van Ve
netië'. Ter gelegenheid daar
van wordt een exemplaar van
de leeuw (4,4 meter lang en
2800 kilo zwaar), afkomstig
van een van de twee zuilen
naast het Dogenpaleis, naar
Amsterdam overgebracht. Ko
ningin Beatrix opent de expo
sitie op 20 februari.
Lepra zal ons zeker
een zorg zijn!
Nederlandse Stichting
voor Leprabestrijding
Wibautstraat 135,
1097 DN Amsterdam,
tel. 020-9 3897 3.
(ADVERTENTIE)
wee brillen halen,
één betalen.
De gratis bril is bestemd voor dezelfde persoon
die ook de eerste (betaalde) bril gaat dragen
Het montuur van de bril die u wel betaalt mag
niet goedkoper zijn dan f 100. -
Het montuur van de gratis bril komt uit de
collectie monturen met het rode driehoekje
In de gratis bril gaan normale, blanke glazen in
dezelfde sterkte als in de eerste (betaalde) bril
Wilt u meer (variabel, ontspiegeld, anti-kras,
kleur, enz.) dan geldt een toeslag
Geen andere kortingen te zelfder tijd
Op beide brillen 1 jaar garantie
Deze aanbieding is geldig t'm 30 maart 1991.
Deze bon is geldig bij alle Pearle en
Pearle Express winkels in heel Nederland.
OPTICIENS
Leiden, Haarlemmerstraat 107 (t.o. C&A)
Alphen a/d Rijn,
van Mandersloostr. 9 (t.o. C&A)
J
