Oud-bewindslieden staan in rij voor de nieuwe Senaat Lubbers zet PvdA het mes op de keel Jarig Zwitserland op campagne-pad BINNENLAND GaidóeQowuvnt ZATERDAG 9 FEBRUARI 1991 PAGI1 Liberale Voijjegce en" Toen Thijs Wöltgens zijdrhi pantoffels onder het bedfete schoof, zag hij opeens, er, eigenlijk voor het eerst, blauw waren. Met een r<^.F randje weliswaar, maar t blauw. Maar goed dat Fr, Moor hier niet is, grinnik en tilde zich te bed. De Liberale Vonk lag op hei nachtkastje, naast Eenzaa Avontuur van Anna Blai dat hij aan het herlezen Thijs doofde zijn sigaar ij restje rode wijn en kon iLy voorkomen dat een lachr zijn lippen speelde. Hij wjt dan toch maar mooi gegffl. vanavond. Ook Elske terpg had het hem willen verlfe („Je gaat niet, hoor je.' J(° niet!") en Frans Moor har hele dag met een zie-je-v gezicht door het l Kamergebouw gelopen, /jtts Thijs was wel gegaan. Wj hf hol van de leeuw schuwÉgj. rijp voor de berekuil, hal- tegen Elske gezegden b/, genoten van de verbijster* in haar ogen. Natuurlijk It Frits Bolkestein geprobeqn het geruitbroekte publiel\]g( De Spaansche Vloot te 's^n Gravenzande op zijn han krijgen door Thijs belacht^ te maken en van de uitredt van de Liberale Vonk eefio liberaal succesnummer té^g maken, maar hij had teruggeslagen door Frits -i Roodvonk toe te kennen.i J sukkelde hij in slaap en duurde niet lang of hij ?lb droomde dat hij minister\G' financiën was en Erica Terpstra zijn ,e 1 staatssecretaresse. Toen gm< de telefoon. v „Ja Wöltgens, je spreek ifete De Lange uit Amsterdam v Oh nee, dacht Thijs, een >ak arbeider, een échte arbei\n „Weet je Wöltgens, mijn km stemde al op jullie, nou jsiti de SPDAP of hoe heettejgh mijn vader heb nog voorjvili gefolderd en zelf was ik »he zeer voor De Uyl, maar »n ziet ik nou, Wöltgens? Ikhaj jou bij de VVD! Ik ziet jc daar een prijs krijgen! Ikkoi jou handjeklappen met disto Van Bolkestein! Dat kenf n niet, Wöltgens?" de Meneer De Lange", zei v E Wöltgens, „u moet dat zojaar het ging om een ludieke [voc onderscheiding en het zovu h' erg onsportief zijn geweekt om...{ch „Een onderscheiding, {■eg WöltgensWaarvoor kretp die dan?" da „Nou ja, voor uh, omdat j]s op het standpunt gesteld fer dat tegenover rechten ooi Eg plichten staan, dat..." mse „Dat je werklozen in de h wil zetten, ja, dat weten i Man, je 1 ijkent Wiegel wt Met je sigaren ook altijd' „Meneer De Lange, op d manier kunnen wij niet praten. U moet begrijpen het juist de PvdA is gew die altijd voor de rechter de..." „Gewéést, Wöltgens, inderdaad: gewéést! Maai ben je een VVD'er aan h worden. Zag ik je ook ne bij de TROS? Speelde je 'vj»m samen met die Van Bolkt in Triviant? Ja, jullie hel het wel gezellig, en wij, i kleine man, wij worden i gepakt". Meneer De Lange, daar toch helemaal geen sprak van. Het gaat ons er nu j om de kleine man... „Ach Wöltgens, houd nou op. Wanneer heb jij voor\ laatst een kleine man gei Ik ben je nooit tegengek±. hier in de wijk. Wel bij o TROS. Die kapitalistenclii Wou je soms Wim Bosboo achterna?" P „Meneer De Lange,, nu m0r s niet beledigend worden. Is 9 zijn grenzen. En wat de betreft: daar zult u ons ze v aantreffen tijdens de campagne voor de IUKI Provinciale- ^RD Staten verkiezingen „Dan is het wel te laat, Wöltgens, dan is het well laat. Dan motten we je hi f niet meer. Gaat maar iei) naar Wassenaar, naar Bloemendaal, naar Bussui Ken ie nog meer VVD'ei hand schudde. Krijg je nf~ meer schouderklopjes. Mi stemmen? Nee, geen stent Wöltgens. Goedenavond Thijs zuchtte. Wat kondem/^ arbeiders toch lastig zijn. ja, beter niet aan denkenl Slapen gaan. Verder droii Toen ging de telefoon. Icj „Thijs, met Frans Moor". Och nee, dacht Thijs, zijn nog twee arbeiders in Nederland en krijg ik zej, allebei op één avond aan\he telefoon. [oed T. RUBBELS I ee f v DEN HAAG Het plan voor het afschaffen van de koppe ling tussen lonen en uitkerin gen dat deze week in de open baarheid kwam, was het laat ste in een bizarre reeks proef ballonnen van premier Lub bers. Bizar omdat de minister president zich zonder pardon op elk terrein begaf waar veel geld te halen viel. Maar ook bizar omdat anderen steeds onmiddellijk in het geweer kwamen om de ballonnen van de premier door te prikken. Tot die 'anderen' behoorde zeer zeker coalitiegenoot PvdA. Dat had alles te maken met de enorme politieke gevoelighe den die leven rond de tussen balans, het pakket bezuinigin gen en lastenverzwaringen van rond de 17 miljard gulden om de gaten in de begrotingen tot en met 1994 te stoppen. De onderhandelingen in het kabi net zijn in het eindstadium be land. Meer dan een maand zijn de ministers nu al bezig. Hoe langer het beraad duurt, des te meer wordt erover gespecu leerd. Niet alleen door be windslieden, kamerleden en topambtenaren maar ook door het bedrijfsleven en tal van maatschappelijke organisaties. Begrijpelijk, want voor het eerst in de politieke geschiede nis van Nederland wordt een tussenbalans (vertaling van 'mid term review') van derge lijke omvang opgemaakt. Het kabinet begon de zware onder handelingen op 7 januari. Toen was het te bezuinigen be drag, dat in september nog slechts vijf miliard bedroeg, al verdrievoudigd. In zijn inmid dels beruchte 'Scheveningse rede' van oktober vorig jaar hees Kok de stormbal en be vestigde hij de opvatting van zijn prominente partijgenoot Duisenberg, president-direc teur van De Nederlandsche Bank, dat er een probleem lag van zeker vijftien miljard! Ook premier Lubbers sprak plotseling openlijk van een gat van meer dan tien miljard gul den. De rente steeg immers maar door, de dollarkoers en de olieprijzen schommelden hevig, de belastinginkomsten vielen tegen en de economi sche groei begon terug te lo pen. Drastische bezuinigingen, waarbij later forse lastenver zwaringen werden voorspeld, waren noodzakelijk, zo lieten Lubbers en Kok in december herhaaldelijk weten. Achter schermen Premier en vice-premier rea geerden verschillend op de ningen begon te maken, be dacht Lubbers het ene na het andere bezuinigingsplan. Daarbij werd hij sterk beïn vloed door topambtenaren die met lijvige adviezen op de proppen waren gekomen. Veel dank oogstte de minister-presi dent vooralsnog niet. Zo'n viel over hem heen toen hij de fiscale aftrekbaarheid van de hypotheekrente wilde beper ken. Hetzelfde gebeurde toen Lubbers vervolgens voorstelde te snijden in de aftrek van de rente van persoonlijke lenin gen, al liepen de coalitiefrac ties in de Tweede Kamer hier later wat meer warm voor. Op de 8e januari, een dag na dat het kabinet in een schijn bare rust aan de tussenbalans was begonnen, verscheen Lub bers op de VARA-tv om te verkondigen dat er nu einde lijk eens fors moest worden bespaard op de uitkeringen krachtens de wao en de ziekte wet. De wao-uitkering voor jongeren moest volgens Lub bers niet meer tot aan het pen sioen duren, maar diendé ge relateerd te worden aan het aantal jaren dat iemand heeft gewerkt. Tussen neus en lip pen door stelde Lubbers vast dat er „enige miljarden" kon den worden bezuinigd door het aantal rijksambtenaren fors te verlagen. Een week later brak de Golf oorlog uit. De tussenbalans-on derhandelingen, die toch al zo moeizaam van de grond kwa men, werden volledig over schaduwd. Vele uren besteed de het kabinet aan het bespre ken van de nationale en inter nationale gevolgen van het militaire geweld. Maar even later lekte er weer een Lubbe- riaans plannetje uit. Volgens de premier zou er maar maar liefst vijftig miljard gulden 'gevonden' kunnen worden door het heffen van belasting over de vermogens van de pensioenfondsen. En terwijl men nog maar net bekomen was van de schrik, werd bekend dat de premier ook wilde bezuinigen op ont wikkelingssamenwerking, en niet zo'n beetje ook: één mil jard gulden in drie jaar. Minis ter Pronk moest maar de kos ten op zich nemen van de op vang van asielzoekers en van de hulp aan Oost-Europa. En jawel hoor, voor de zoveelste keer kreeg Lubbers een golf van kritiek over zich heen. Dat was echter nog niets ver geleken bij het rumoer dat zijn ontkoppelingsplan veroorzaak te. De PvdA en de vakbonden waren furieus. Hoe dürfde Lubbers deze pijler van het 'rooms-rode' kabinet door te zagen? Ja, hoe haalde de premier het in zijn hoofd? Wilde hij de PvdA de gordijnen in jagen? Dan is hij zeker in zijn opzet geslaagd. Maar Lubbers lijkt bepaald niet gebaat bij een boze coalitiepartner. Naar ver luidt zou hij het liefst gewoon de rit met de PvdA uitzitten. Wat veel meer lijkt te spelen is Lubbers' onophoudelijke be hoefte om het voortouw te ne men, gecombineerd met de wens zijn leiderschap te bena drukken. In het verleden lukte het hem vrijwel nooit ook op financieel terrein de eerste viool te spe len. Want toen heette de schatkistbewaarder nog Onno Ruding. En die had de ge woonte zijn collega's in het ka binet met kant-en-klare bezui nigingsplannen te confronte ren. Haarfijn placht Ruding aan te geven hoeveel iedere minister moest inleveren, maar 'overvroeg' daarbij ook altijd. Als hij vijf miljard wilde besparen, begon hij rustig met het eisen van het dubbele. Lubbers mocht bemiddelen als de conflicten te hoog opliepen. Heel anders is de werkwijze van Rudings opvolger. Wim Kok geeft alleen bedragen aan: tien tot twaalf miljard be zuinigen, vier miljard lasten verzwaren. De bezuinigingen moeten tot stand komen via duidelijke keuzen en niet door het hanteren van de 'kaas schaaf' zoals Ruding deed, overal een plakje af. Kok re kent daarbij op de medewer king van alle bewindslieden. Zij roepen immers om het hardst dat ze zo veel verant woordelijkheidsgevoel hebben! Maar, men voelt het al aanko men, als puntje bij paaltje komt is geen enkele minister thuis. Natuurlijk moet er fors worden bezuinigd maar dan wel op de begrotingen van de anderen. Alleen CDA-minister De Vries van sociale zaken en werkgelegenheid toonde zich bereid 3,5 miljard te besparen op de sociale zekerheid. Hij sprak de hoop uit dat veel co- lega's zijn voorbeeld zouden volgen, zodat er geen lasten verzwaring nodig zou zijn. De Vries oogstte in het kabinet veel lof maar geen navolging. Telkens wanneer Kok in de ministerraad over concrete be zuinigingen begon, keek iede re bewindsman haastig de an dere kant op. Uiteindelijk kon Kok zich niet meer inhouden en haalde hij publiekelijk uit naar de onwillige CDA-minis- ters Andriessen van economi sche zaken en Bukman van landbouw. De beide bewinds lieden haalden echter de schouders op. In CDA-kring werd er fijntjes op gewezen dat ook van de PvdA-minis- ters nooit iets werd vernomen als het op bezuinigen aan kwam. Daaruit blijkt dat Koks gezag niet bijster groot is. De vice- premier heeft een vacuüm la ten ontstaan waar de premier is ingedoken. Met zijn reeks plannen tracht Lubbers een doorbraak te forceren. Het werkelijke nut van zijn voor stellen is niet de effectuering maar de politieke uitstraling ervan. De kans om zich op alle terreinen als de enige en echte leider van het kabinet te pre senteren heeft Lubbers met beide handen aangegrepen. ROB SEBES DEN HAAG Liefst zes voormalige bewindslieden uit de CDA VVD-kabi- netten Lubbers doen een gooi naar een zetel in de nieuwe Eerste Kamer die 27 mei wordt aangewezen door de 6 maart te verkie zen leden van Provinciale Staten. Alleen de CDA'ers Braks (gesneuveld als mi nister van landbouw en visserij, nu KRO-voorzit- ter), Van Dijk (binnen landse zaken) en Korte- van Hemel (justitie) lijken op voorhand verzekerd van een zetel. Zij hebben een verkiesbare plaats op de kandidatenlijst van het CDA-partijbestuur. Bij de VVD opteren de na de RSV-affaire politiek uitgeran geerde Van Aardenne (econo mische zaken), Korthals-Altes (justitie, nu Tweede Kamer) en Evenhuis (economische za ken) voor het 'huis van bezin ning'. De kamercentrales van de VVD hebben de voorlopige volgorde voor de kandidaten lijst inmiddels vastgesteld. Een extra partijraad stelt 23 maart de definitieve lijst vast. De lijsten van herkiesbare zitten de leden en nieuwe kandida ten worden dan ineen ge vlochten. Van de beoogde nieuwkomers lijkt in ieder geval Evenhuis (wiens politieke positie als staatssecretaris onhoudbaar werd na onjuiste informatie over zijn financiële privé-han- del en wandel) een come-back te kunnen vergeten. Partijvoorzitter Ginjaar (oud- minister milieuhygiëne) lijkt wel verzekerd van continue ring van zijn lidmaatschap van de Eerste Kamer. Zijn lot leek bezegeld na het tumultueuze VVD-congres in mei vorig jaar toen hem felle verwijten wer den gemaakt over zijn rol in de 'val van Voorhoeve'. Maar Ginjaar heeft verrassenderwijs met gemiddeld een vierde plaats op de gewestelijke lijsten een comfortabele uit gangspositie voor herverkie zing. Een goede kans maakt ook oud-voorzitter van de Emancipatieraad mevrouw Van Leeuwen, die tevens als serieuze kandidaat geldt voor de opvolging van Ginjaar als partijvoorzitter. Zij staat eerste op de gewestelijke voorkeuren voor nieuwelingen. Naarstig Bij de PvdA zijn de 17 gewes ten naarstig doende met ge sprekken met kandidaten voor de Eerste Kamer. Van de 26 zittende leden zijn er 23 we derom beschikbaar. Onder de beoogd nieuwelingen zijn par tijvoorzitter Sint (die in ieder geval verzekerd is van een kandidatuur door de afdeling Den Haag), de enkele jaren te rug naar de PvdA overgestap te voormalig CDA-dissident J.N. Scholten en volkenrecht deskundige N. Schrijver. De gesprekken met de kandi daten worden volgende week afgerond. Partijbestuur en ge westelijke vertegenwoordigers buigen zich vervolgens over de concept-lijsten, waar de af delingen tussen 25 februari en 7 maart over vergaderen. In samenspraak met de gewesten stelt de partij 16 maart de kan didatenlijst vast, die 23 april bij de Kiesraad wordt inge diend. De PvdA beseft dat de opinie- cijfers weinig reden geven te mikken op handhaving van het huidige aantal van 26 ze tels in de Tweede Kamer. Dat zelfde geldt voor de VVD met thans 12 afgevaardigden. Al leen het CDA lijkt er gezien de laatste enquêtes van te kunnen uitgaan dat het huidi ge aantal van 26 zetels op zijn minst behouden blijft. D66 en Groen Links hebben respectie velijk 3 en 6 afgevaardigden, winst is voor hen zeker niet uitgesloten. Wanneer PvdA-voorzitter Sint een plaats in de Senaat weet te bemachtigen, hebben straks alle drie de grote partijen hun voorzitter in de Eerste Kamer. Naast de liberaal Ginjaar maakt ook zijn CDA-collega Van Velzen reeds deel uit van het college. Nieuwelingen Op de CDA-lijst staan naast de herkiesbare zittende leden eveneens op een zekere plaats de nieuwelingen professor Ste vens (voorzitter adviescollege dat zich buigt over verdere herziening van de directe be lastingen), directeur Van Gen- nip van het wetenschappelijk instituut van de partij, alsmede als het een beetje meezit het huidige Tweede-Kamerlid Eversdijk. Voorzitter Steen kamp van de Eerste Kamer voert de CDA-lijst aan, ge volgd door de huidige fractie leider Kaland. Steenkamp moet volgens de afspraak met de PvdA zijn voorzitterschap bij aantreden van de nieuwe Senaat inleve ren aan een socialist. De huidi ge PvdA-fractie heeft daartoe het zittende lid mevrouw Baarveld-Schlaman aangewe zen. Dat zij de daadwerkelijk uitverkorene wordt is evenwel nog ongewis. Het is immers de nieuwe Senaat, in deze de nieuw te kiezen PvdA-fractie, die daartoe de voordracht doet. Afzwaaie Zoals het nu staat zwaaien in elk geval 17 huidige senatoren af. Zij hebben zich niet her kiesbaar gesteld. Bij het CDA vertrekt onder anderen voor malig fractieleider Christiaan- se, die lopende deze zittingspe riode wegens gezondsheidspro- blemen zijn functie al heeft overgedragen aan collega Ka- Ook oud-minister Kruisinga (68) geeft er de brui aan. Hij was de laatste fractievoorzitter in de Tweede Kamer voor de CHU, voordat de partij met KVP en ARP in 1977 opging in het CDA. Kruisinga was in het kabinet Van Agt/Wiegel (1977-1981) een blauwe maan dag minister van defensie: hij haakte na drie maanden af in de discussie over de neutro nenbom. Verder keren in de CD A-frac tie niet terug: mevrouw Bos- Beernink, Franssen, Hendriks, De Jong, Maris en oud-voor zitter Schouten van de Ko ninklijke Nederlandse Boeren en Tuindersbond KNBTB. Bij de PvdA hebben drie leden te kennen gegeven geen zin te hebben in een nieuwe termijn. Onder hen de huidige plaats vervangend kamervoorzitter dr. De Rijk, de senator met de meeste dienstjaren. De hoogle raar antieke en middeleeuwse wijsbegeerte te Leiden maakte zijn opwachting in de Eerste Kamer in 1956 en maakt de 30 jaar alleen niet vol door een onderbreking van zijn lid maatschap tussen 1961 en 1964. Ook de sociaal-democraten Uijen en Zoon houden het voor gezien. CPN tot '82 door BVD bespioneerd DEN HAAG Voormalig minister van binnenland se zaken mr. M.G. Rood (D66) heeft op 6 septem ber 1982 de BVD opdracht gegeven de Communisti sche Partij Nederland (CPN) niet langer te be spioneren. Dat blijkt uit antwoorden op vragen van het kamerlid Wil- lems (Groen Links) van de huidige minister van binnen landse zaken, Ien Dales (PvdA). Rood vond het niet meer in het tijdsbeeld van de jaren tachtig passen om de CPN als staatsondermijnend te beschouwen. De Koude Oorlog liep immers ten einde. Tot september 1982 heeft de BVD leden van de CPN in de gaten gehouden. Toentertijd had de partij drie zetels in de Tweede Kamer. DEN HAAG Hoe kijkt een buitenlander tegen Zwitserland en zijn bewo ners aan? Stereotype beel den van het zwart geld op de Zwitserse banken, de rijke Zwitser, alpenhoor nen, chocola en kaas zijn overbekend. Maar hoe zit het land in werkelijkheid in elkaar? De Zwitserse regering vond het hoog tijd wat aan de beeldvor ming te doen. Ze heeft het zevenhonderdjarig be staan van de Federatie aangegrepen om wereld wijd een grote voorlich tingscampagne te starten. Deze week werd daarmee voor Nederland in het Haagse Mu- seon een begin gemaakt. Me vrouw M. Gramm, de Zwitser se zaakgelastigde, opende don derdag de tentoonstelling 'Oog in Oog met Zwitserland'. De tentoonstelling bestaat uit een verzameling foto-panelen, waarop inzicht wordt gegeven in de menselijke, staatsrechte lijke en geografische aspecten van Zwitserland. Mevrouw Gramm: „We willen hiermee laten zien hoe Zwit sers over zichzelf denken. Ie dereen kent Zwitserland als vakantieland, iedereen weet dat er bergen zijn. Maar men weet bijna niets over het poli tieke leven. Daarom gaan we uitgebreid in op de betekenis van de federale structuur". Zwitserland is opgebouwd uit 26 kantons, die elk verregaan de bevoegdheden hebben. De federale overheid komt er, bij voorbeeld bij het geven van subsidies, pas aan te pas als het echt nodig is. In het kader van Europa 1992 wil Zwitserland, dat zelf geen lid is van de EG, het contact met deze organisa tie versterken. Gramm: „Dat is één van de problemen waar mee we op dit moment te ma ken hebben. Het betekent na melijk dat bevoegdheden van de kantons moeten worden overgedragen naar de federale regering". Op de panelen wordt bondige informatie ge geven over andere problemen, zoals het vinden van arbeids krachten en het probleem van de asielzoekers. Het is niet alleen deze tentoon stelling, die bij moet dragen aan een realistischer beeld van het land. De regering heeft meer dan zestig artikelen laten produceren door de Schweize- rische Presse Agentur, een or ganisatie die te vergelijken is met het ANP. De artikelen gaan in op actuele zaken zoals de drugsproblematiek en het vrouwenstemrecht. Via de Zwitserse verkeersbureau's zullen ze in verschillende ta len verspreid worden. De presentatie in het Museon is van 8 februari tot en met 7 maart te zien; daarna in ande re plaatsen waaronder Maas tricht. Drie van de zittende VVD-le- den keren niet terug. Naast Braakman en mevrouw Von- hoff-Luijendijk vindt ook oud staatssecretaris van volksge zondheid mevrouw Veder- Smit het welletjes. Fractie voorzitter Luteijn voert de lijst aan, gevolgd door Van Graaf- eiland en oud-gediende Van der Werff (72). Afgedankt Bij D66 zijn alle zes de huidige leden in voor een nieuwe zit tingsperiode. Onder hen voor malig staatssecretaris van jus titie Glastra van Loon (70) die ten tijde van het kabinet-Den Uyl door zijn minister Van Agt werd afgedankt na een conflict met secretaris-gene raal Mulder. Van de driepersoonsfractie van Groen Links keert alleen mevrouw Bolding (bloedgroep CPN) terug. PSP-voorzitter SUSKEENWISKE DE MYSTERIEUZE MIJN Een flink aan tal oud-be windslieden doet een gooi naar een zetel in de Eerste Kamer. FOTO: DIJKSTRA Vogt doet niet meer mee. PPR-coryfee De Gaay Fort man heeft reeds afscheid ge nomen en is onlangs opge volgd door Groen Links-peet- vader De Boer (voormalig PPR-voorzitter) die de nieuwe lijst zal aanvoeren. ERIC VAN DER MEULEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 4