Robert Cray komt nog
net op temperatuur
James Dean centraal bij RTL4
Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u!
JNST/RTV
£ewtóe(2oma*it
VRIJDAG 8 FEBRUARI 1991 PAGINA 13
ejftgelzaal in Gemeentemuseum
"J N HAAG In het Haags Gemeentemu-
m wordt vrijdag 15 februari het al enkele
j een lopende muziekproject rond componist
t Juricio Kagel afgesloten met de officiële inge-
ikstelling van het befaamde 'Zwei-Mann-
:hester' door Kagel zelf. Het tweemansor-
t, een verzameling muziekinstrumenten die
r twee man tegelijkertijd bespeeld kan wor-
werd twee jaar geleden aangekocht door
Gemeentemuseum en heeft een vaste plaats
iregen in de Kagel-zaal. Deze zaal ligt aan de
nentuin, precies op de scheidslijn van de af-
Jng beeldende kunst en de muziekafdeling.
iel maakte zijn instrumentarium, dat oogt
een kunstwerk, in 1973 in opdracht van de
DOi ïaueschinger Musiktage. Een recensent
irspelde toen al dat het in een museum te
lt zou komen. Het tweemansorkest wordt
dag de vijftiende yanaf 17.30 bespeeld door
>ph Gerritse en Ger de Zeeuw. Kagel zal
een inleiding verzorgen.
MCW succes
De verpleegsters uit de
TROS-serie Medisch
Centrum West hebben
plezier tijdens een infor
mele bijeenkomst die
donderdag werd gehou
den ter gelegenheid van
het herstarten van de se
rie per 22 februari. De
spelers hebben alle re
den tot vrolijkheid: Me
disch Centrum West
wordt uitgezonden in
Duitsland, België, Span
je, Tsjechoslowakije en
Turkije. Andere landen
hebben een optie geno
men. Bovendien zijn de
vijfde en zesde reeks van
de serie in de maak.
foto: anp
Maaskantprijs
voor Neutelings
ROTTERDAM De Rotterdamse
architect Willem-Jan Neutelings uit
Rotterdam is de winnaar van de Rot-
terdam-Maaskantprijs voor jonge ar
chitecten. De 31-jarige Willem-Jan
Neutelings heeft volgens de jury met
zijn studies van onder meer de Haag
se Zuidrand en de Ring van Antwer
pen op heldere wijze zowel de proble
matiek als de potenties van de perife
rie verbeeld. Zijn winnende ontwerp
voor de prijsvraag betreffende het
Europees Octrooibureau toont ook
aan dat zeer grote bouwopgaven de
allure van architectuur kunnen krij
gen. Neutelings verdient met zijn
prijs 10.000 gulden. De jury bestond
uit drs. J.Rodenmond, ir. R. Uyten-
haak en prof. C. Weeber.
Geen boete voor NOS na SaiUuitzendingen
HILVERSUM Het Commissariaat voor de Media legt de NOS geen boete
op voor haar uitzendingen van de Sail-manifestatie. Het Commissariaat was
aanvankelijk van plan de NOS te beboeten, omdat die zich vorig jaar dienst
baar had opgesteld aan de belangen van de stichting Sail '90 en haar sponsors.
Die conclusie werd afgeleid uit een overeenkomst tussen de omroep en de
stichting, waarin stond omschreven in welke programma's de NOS aandacht
aan de zeilmanifestatie zou besteden. De NOS zou vervolgens de banden van
die opnamen tegen betaling van ruim twee ton ter beschikking stellen aan
Sail '90. Volgens een woordvoerster meent het Commissariaat nog steeds dat
de NOS meer heeft gedaan dan het louter verkopen van beeldmateriaal. Door
het sluiten van de overeenkomst heeft de NOS zich ook verplicht tot uitzen
ding en is door de Sail-organisatie de programmering beïnvloed. De Mediawet
biedt echter onvoldoende aanknopingspunten om te kunnen aantonen dat de
NOS zich schuldig heeft gemaakt aan een overtreding. De directie van de
NOS-televisie zegt met „genoegen" kennis genomen te hebben van van het
besluit van het Commissariaat. Volgens de NOS is dit een bevestiging van
haar standpunt dat de journalistieke integriteit bij de uitzendingen van Sail
niet in het geding is geweest. De NOS zegt het nog steeds te betreuren dat het
Commissariaat de handelwijze van de NOS bij Sail „publiekelijk in negatieve
zin" ter discussie heeft gesteld. „Nu het Commissariaat voor de Media echter
op haar schreden is teruggekeerd, acht de NOS deze zaak gesloten
i.do
r^![Concërt: The Robert Cray Band
'ë1i met The Memphis Horns. Robert
(Gjcray (zang, gitaar), Richard Cou-
isc sins (bas), Jimmy Pugh (toetsen),
dal Kevin Hayes (drums), Tim Kaihat-
su (gitaar), Wayne Jackson (trom-
"pet) en Andrew Love (saxofoon).
varfAhoy', Rotterdam. Voorprogram-
ch ma: Muskee. Gisteravond.
Kil-
ulHet duurde gisteravond
!n- lang voordat Robert
g||Cray de kou uit zijn vin-
mij gers had gespeeld. De
idl eerste zestig minuten van
ve zijn een uur en driek-
1 sJwartier durende optre-
J den (inclusief toegift)
ves konden dan ook zo de as-
net in. De warmbloedi-
daj ge, Amerikaanse zanger-
de gitarist, die zijn instru-
J^.1) ment kan laten huilen
als geen ander, heeft
,de echter niet alleen schuld
aan die mislukte aan-
loop.
Het geluid stond zo allerbe
labberdst afgesteld dat het
niet alleen te hard, maar ook
uiterst geknepen en ver
vormd uit de luidsprekers
kwam. Deze constante stoor
zender verknoeide zo zelfs
het kleinste sprankje plezier.
En die technicus, die zou er
bij mij als eerste uitgaan.
Maar het weer had ook geen
goede invloed op Robert, die
voor deze keer The Memphis
Horns had meegebracht naar
Robert Cray:pas laat op
het Rotterdamse Ahoy'. Een
toevoeging die is toe te jui
chen, omdat de gevoelige ma
nier waarop de blues-uitstap
jes van Cray een duidelijke
meerwaarde krijgen. Het
worden smartlappen met ka
rakter en die hebben vooral
de composities van zijn laat
ste elpee 'Midnight Stroll'
hard nodig. Op die plaat
klinkt Cray een beetje té ge
likt, iets dat op het podium
foto: cees verkerk
volledig verdwijnt. Maar een
zwakke compositie wordt
daardoor niet ineens een
sterk werkstuk.
Bovendien zat er totaal geen
vaart in dat eerste uur. Ro
bert en zijn veelal sterk mu
sicerende groep waarin voor
al hammond-organist Jimmy
Pugh de show stal met zijn
schitterende spel, lieten de
composities absoluut niet op
elkaar aansluiten, waardoor
het soms pijnlijk stil was in
de tot de helft teruggebrachte
zaal zonder tweede ring. En
ook in het materiaal was
voor weinig tempo gekozen.
Het moest allemaal 'low-
down-and-dirty', want daar
houdt Robert Cray het meest
van, zo liet hij weten, en dus
volgde de ene mislukte liefde
de volgende op.
Door zijn manier van spelen,
wekte hij ondertussen sterk
de indruk nieuwe gitaartech
nieken uit te proberen. Het
leek alsof hij was uitgekeken
op zijn eigen karakteristieke
snarenbezweringen en nu
voor een soort House-achtige
aanpak had gekozen: het
klonk afgebeten, hoekig en
stroef.
In de laatste drie kwartier
maakte Robert Cray echter
veel goed. Het begon te spet
teren tijdens 'Right Next
Door'. Terwijl Cray kreu
nend zijn ellende bezong en
zijn gitaarpartijen tot volle
bloei liet komen, begon
Ahoy' te dansen en mee te
klappen. De stemming zat
erin en dat was ook op het
podium te merken. In 'Labor
Of Love' leefde niet alleen
Jimmy Pugh zich volledig uit
met breed klinkende partij
en, maar toonde ook Cray
zich nog even de ware mees
ter van de blues. Het was
toen al te laat om het nog
echt goed te maken, maar hij
sleepte daarmee nog wel een
herkansing in de wacht.
HANS PIËT
ilson evenwichtig als
dirigent Residentie Orkest
lidentie Orkest onder leiding van
Wilson in werken van Ri-
ird Strauss, Mozart en Schubert.
-/ list de violist Thomas Zehetmair.
iteravond, Anton Philip«aal, Den
I. Herhalino —navond.
Amerikaan Dorian Wilson
:én van de dirigenten die in
lat wordt gesteld concerten
chefdirigent Hans Vonk
te nemen. Daardoor
irdt het Residentie Orkest
gelegenheid geboden
^olger voor Vonk te kiezen.
;qulson kwam naar Den Haag
zul t een ambitieus programma:
tu >r gisteravond en vanavond
:hard Strauss, Mozart, We-
■n en Schubert, voor zater-
javond en zondagmiddag
'ti< auss, Gulda, Milhaud, Bem
in en Gershwin. Dat bleek
eel hooi op 's mans vork en
Fünf Satze van Anton We-
n werden van het program-
geschrapt. Weinig concert-
bekers zullen dat besluit
zenlijk hebben betreurd,
ar met Webern waren de
izikale geloofsbrieven van
lson toch completer
est.
nuit de zaal beoordelen of
mIi gastdirigent geschikt is
- T>r de veeleisende functie
chefdirigent is een onmo-
'0( ijke opgave. Immers, een
ifdirigent moet zich vooral
ens de repetities waarma-
lC' 1, dan blijkt of hij kwaliteit
nc het orkest kan toevoegen,
teravond sloeg Dorian Wil-
op de bok in de Anton
rilipszaal geen slecht figuur
een niet echt eenvoudig
igramma.
hard Strauss schreef zijn
tamorphosen in 1944-'45 en
deed dat in een periode van
-t 1 jwillige ballingschap
'gÉ itserland. Strauss was al
:e*iaf 1933 „fout" geweest, hij
J°nde op zijn manier het na-
;is.
kr
tionaal-socialisme en de com
ponist wilde met zijn balling
schap boete doen. Maar de mu
ziekwereld heeft hem allang
vergeven, iedereen acht de
composities belangrijker dan
de componist. De ondertitel
voor Metamorphosen is 'Studie
voor 23 solostrijkers' en het is
dan ook echt een studie, een
taaie studie. Niet zijn meest
toegankelijke werk, ook niet
in de zorgvuldig opgebouwde
visie van Wilson die het werk
klaar en duidelijk neerzette.
Een vertolking „niet van alle
smetten vrij", maar wel trans
parant en evenwichtig.
Het is voor een gastdirigent
natuurlijk verrukkelijk om
Schuberts vijfde symfonie te
mogen verklanken. Dit zon
nig, stralend en melodieus
werk doet 't altijd goed en de
moeilijkheden voor het orkest
liggen niet echt opgestapeld.
Wilson haalde het onderste uit
de kan, met zijn fraaie directie
inspireert hij een orkest tot
wezenlijk musiceren.
De Oostenrijkse violist Tho
mas Zehetmair gaat in dit Mo-
zartjaar de boer op met het zo
genaamde zevende vioolcon
cert van Mozart. Een concert
met een lang verhaal als ach
tergrond. 't Komt er op neer
dat het misschien wel van Mo
zart zou kunnen zijn, maar dat
deskundigen zeggen dat de so
lopartij toch in ieder geval niet
van Mozart is. Het beluisteren
roept de reactie op: „Het heeft
er naast gelegen", want er zit
ten in het concert zoveel niet-
Mozartiaanse zaken (met name
het Andante is wel heel won
derlijk) dat het geheel eigen
lijk niet meer dan curieus ge
noemd kan worden. Zehet
mair, geen violist van wereld
klasse, deed zijn best deze .Mo
zart' echt te doen klinken.
ADRIAAN HAGER
p lamingen brengen 'Krijtkring'
da
jlTTERDAM Het Gentse Speeltheater van Eva Bal brengt
evidagmiddag in de Rotterdamse Schouwburg de Nederlandse
imière van 'Krijtkring'. Het is een bewerking van het toneel-
ik 'De Kaukasische Krijtkring' van Berthold Brecht. Na Rot-
chm komt het stuk op de planken in verschillende plaatsen in
t land. Het stuk van Brecht gaat terug naar een oude Chinese
ende en verwijst tevens naar het Salomonsoordeel uit de bij-
1 Brecht geeft er een nieuwe wending aan want het kind
Kll>rdt niet toegewezen aan de moeder maar aan een dienstmeid.
Standbeeld
voor Johnny
,,Dag schat", zei gisteren Tan
te Leen (rechts onder) na de
onthulling tegen het beeld van
Johnny Jordaan. De zanger
van het levenslied overleed
twee jaar geleden en sindsdien
is in het hart van de Amster
damse wijk hard gewerkt aan
een eerbetoon aan „de man
die Amsterdam een stem gaf".
Na de onthulling van het beeld
op de Elandsgrachtstraat na
men Jordaans vrienden, onder
wie componist Harry de Groot
(rechts) nog snel even een 'pik-
ketanussie'. foto: anp
Prinses zingt
Prinses Christina neemt na afloop van haar recital in Amsterdam een welgemeend applaus in ont
vangst. Haar optreden was het derde in een serie van vier concerten die de stichting Sotheby's Art
Foundation organiseert ten bate van Uncief, het kinderfonds van de Verenigde Naties. Naast de
prinses haar muzikaal begeleidster Ariane Karres. foto: anp
Clichés in 'Verf drie keer doorbroken
Toneelgroep Amsterdam: 'Verf' van Bert Edelenbos. Regie: Pieter Kramer.
Vormgeving: Paul Gallis. Met o.a. Jacques Commandeur, Hajo Bruins, Mar-
jon Brandsma, Olga Zuiderhoek. Theater aan de Haven, donderdag 7 februa
ri, herhalingen t/m zaterdag.
rechter die het oordeel velt over leven of dood is bovendien
it de wijze koning Salomo maar de schooier Azdak.
Bij het schilderclubje van Wendela van Rijn, wier man Ben een
soort staalmeester speelt op het toneel, stopt zoon Frits een dosis
LSD in de koffie. Als dan ook nog de actie Tomaat toeslaat in de
schouwburg en Ben aangeslagen thuiskomt en joelende blote da
mes aantreft, krijgt hij een lichte attack. Zeker als zijn zoon het
mannelijk naaktmodel heeft omarmd. 'Verf' heet het.
Dat nieuwe stuk van Bert Edelenbos is een klucht zonder deu
ren. Op chaotische wijze zijn alle dooddoeners en stoplappen van
de gemiddelde veijaardagsconversatie bijeengeraapt. De dubbel
zinnigheid moet daarbij ook op de lachspieren werken. Voor
beeld van de flauwigheid „D'r zit iets in mijn hoofd zegt ie".
„Dat kan niet".
„Verf" is net zo uit het leven gegrepen als de eerdere Edelen-
bossen „Nadien" en „Nee Jo", maar mist de tederheid, die die
tragi-komedies nog enigszins in zich hadden. Pieter Kramer
maakt er met zijn regie dikke lol van en dat geeft comédiennes
als Olga Zuiderhoek en Celia Nuf aar en artiesten als Hajo
Bruins, de zoon Frits, de kans om uit te pakken. 'Verf' is lelijk
en voor sommigen lachwekkend.
Toch zijn er enkele mooie momenten, drie wel te verstaan.
Twee keer komen ze uit de speakers, 'People are strange' en
'Love her madly' van The Doors. Het derde is de monoloog van
Jacques Commandeur als doorgedraaide acteur Ben, die met zijn
tekst uit diverse stukken citeert en snieren uitdeelt aan zijn om
geving. Een cadeautje van Commandeur in een stuk vol sleur.
PETER SNEL
Half miljoen
gulden voor
Stedelijk Museum
AMSTERDAM Het Stede-
lijk Museum in Amsterdam
krijgt met terugwerkende
kracht per 1 januari 1989 een
gemeentelijke bijdrage van
een half miljoen gulden voor
een tentoonstellingsfonds.
Het Stedelijk Museum heeft
inmiddels zelf een half miljoen
gulden voor het fonds bijeen
gebracht. „Met dit miljoen
kunnen exposities worden ge
realiseerd die anders te duur
zouden zijn", aldus een woord
voerder van het museum. Het
college noemt in zijn bekend
making tentoonstellingen
waarvan de kosten tenminste
een half miljoen bedragen. De
belegging van het geld gebeurt
bij de gemeente en er wordt
een aparte fondsadministratie
opgezet. Met deze maatregel
wordt de financiële druk ver
licht waaronder het tentoon
stellingsprogramma van het
Stedelijk Museum staat.
James Dean Dag met om 17.00 uur:
speciale '5 Uur Show' over James
Dean; 20.25 uur 'Rebel without a
cause'; 22.30 uur documentaire 'Fo
rever James Dean'; 23.40 uur 'Giant'.
RTL4, vanavond. Ook: 'East of Eden',
23.50, Duitsland 3.
HILVERSUM Vandaag
is het zestig jaar geleden
dat James Dean werd ge
boren. Om dat feit te her
denken heeft RTL4 een
speciale 'James Dean-dag'
geprogrammeerd. In di
verse programma's wordt
aandacht besteed aan deze
held van het witte doek,
die al op 24-jarige leeftijd
overleed.
Allereerst is er een speciale
editie van de '5 Uur Show' die
helemaal in het teken staat
van James Dean; vanavond
brengt RTL4 twee speelfilms
waarin Dean een hoofdrol
speelde: 'Rebel without a cau
se' en 'Giant'. Daarnaast is ook
nog de documentaire 'Forever
James Dean', over diens leven
en werk te zien.
James Byron Dean zag het le
venslicht op 8 februari 1931 in
een klein plaatsje in de staat
Indiana. Hij had een sterke
band met zijn moeder die hem
al vroeg naar dansles stuurde.
Toen James vijf jaar oud was
vertrok hij met zijn ouders
naar Californië.
Zijn moeder werd ernstig ziek
en overleed op 14 juli 1940 aan
kanker. Haar dood was een
flinke klap voor de kleine
Dean. Zijn vader stuurde hem
terug naar Indiana waar een
oom en tante z'n opvoeding
voor hun rekening namen.
Het duurde lang voordat Dean
de dood van zijn moeder had
verwerkt. Al snel bleek dat hij
een grote liefde voor het podi
um had. In de kerk hield hij
lezingen over alcoholmisbruik
en op school speelde hij Fran
kenstein. Zijn foto kwam voor
het eerst in de krant toen hij
de 'Indiana State Dramatic
Speaking Contest' won door
een werk van Charles Dickens
met de titel 'A Mad Men's Ma
nuscript' voor te dragen.
Zwarte humor
In 1949 vertrok hij naar Cali
fornië om aan een opleiding
voor acteur te beginnen. Daar
na vlotte het zoeken naar
werk niet zo best. Dean dood
de zijn tijd met het maken van
sculpturen en het tekenen van
macabere, met zwarte humor
doorspekte, cartoons.
Zijn 'filmdebuut' maakte hij in
een commercial voor Pepsi. De
gage die hij daarvoor kreeg
bedroeg dertig dollar. Het be
viel Dean niet in Californië en
in 1951 trok hij naar New
York, omdat hij dacht daar
sneller aan de bak te komen in
het mekka van de televisie.
Het lukte hem om mee te doen
met de quiz 'Beat the Clock'
en in oktober 1952 speelde hij
zijn eerste grote rol, op Broad
way, in het stuk 'See the Ja
guar'. Deze uitvoering hield
het maar een week uit, maar
Dean kreeg goede kritieken in
de kranten.
Natuurlijk bleef hij screentests
doen. Samen met Paul New
man was hij overgebleven om
een hoofdrol te gaan spelen in
'East of Eden'. Producent Ka
zan koos voor Dean en daar
mee was de eerste stap op weg
naar legendevorming gezet.
De legendarisch geworden
film 'Rebel without a Cause'
werd de tweede film waarin
Dean de hoofdrol voor zijn re
kening nam. Hierin speelde hij
een rebelse tiener. Voor het
eerst werd een tiener neerge
zet, waarmee echte teenagers
in Amerika zich konden iden
tificeren. De film werd onder
de jeugd dan ook een gigan
tisch succes.
De derde speelfilm waarin
Dean een opmerkelijke rol
vertolkte was 'Giant', naar een
boek van Edna Ferber. Daarin
speelde hij samen met Elisa
beth Taylor en Rock Hudson.
'Giant' en 'Rebel without a
Cause' heeft James Dean zelf
niet meer in de bioscoop kun
nen zien. Een van Deans hob
by's was het rijden in snelle
sportauto's. Hij hield van
plankgas rijden, maar deed dat
nooit roekeloos.
Op 30 september 1955 reed hij
op route 466 in Californië, sa
men met de mecanicien van
de Porsche die hij bestuurde.
Hij naderde de kruising met
route 41. Er kwam een tegen
ligger die plotseling, net voor
de auto van Dean, besloot om
in te slaan voor route 41. Er
volgde een frontale botsing.
James Byron Dean overleed
ter plekke aan inwendige ver
wondingen en een gebroken
nek. De tegenligger en de me-
chanicien overleefden het on
geluk.
Braderie
Amerika rouwde. Een held
van het witte doek was de fans
te vroeg ontvallen. Nu nog is
er jaarlijks een evenement dat
zijn dood herdenkt. Het duurt
drie dagen en bevat een 'look
alike contest', een braderie
met James Dean-spullen en
een 'automarkt' met auto's uit
de jaren vijftig.
De magische uitstraling van
James Byron Dean zorgde er
voor dat zijn beeltenis na zijn
dood honderden keren werd
gebruikt. Zijn gezicht ver
scheen op allerlei denkbare
spullen. Onlangs nog introdu
ceerde een spijkerbroekcon
cern een nieuwe jeans via een
commercial met beelden van
James Dean.
Dean kan geschaard worden
in het rijtje van filmlegenden
als Clark Cable, die dertig jaar
acteerde en 67 films maakte;
Humphrey Bogart, die 27 jaar
lang speelfilms maakte en in
totaal in tachtig films speelde
en Gary Cooper, die 35 jaar in
het vak zat en zijn gezicht in
92 films liet zien. De carrière
van Dean steekt daar schril bij
af. Hij speelde maar zestien
maanden, maakte maar drie
films en is toch net zo be
roemd.
James Dean in 'Giant', vanavond te zien bij RTL4. foto: pr