Boekenweek in het teken van de reisliteratuur £tidóe.Qowtard Publiek smult van ouderwetse Rigoletto Mozart met poppen Verkoop boeken gestabiliseerd KUNST/RTV DINSDAG 5 FEBRUARI 1991 PAGINA Nederlander massaal voor beeldbuis HILVERSUM In Nederland is sinds oktober 1987, toen de nieuwe kijkcijfermeting werd inge voerd, nog nooit zoveel televisie gekeken als in de afgelopen maand. De Nederlander bracht in janua ri 123 minuten voor de beeldbuis door. Een jaar ge leden was dat nog maar 99 minuten. Uiteraard is de verslaggeving rond de Golfoorlog daar debet aan. Maar niet alleen. De Nederlandse kijker heeft zich massaler dan ooit misschien als tegenwicht op al het serieuze nieuws vanuit de Golf op amusement geworpen. RTL 4 kwam dan ook als grote winnaar uit de bus. 'De Surprise Show', de dagelijkse soap 'Goede tijden, slechte tijden', 'Prij zenslag' en 'Rad van Fortuin' haalden afgelopen maand recordcijfers. Ook de kijkdichtheid van RTL 4 Nieuws is sterk gestegen. In januari over trof de nieuwsrubriek enkele malen de kijkdicht heid van het 'Acht Uur Journaal'. Julio doet't Niet zo vaak op de Nederlandse tv te zien, maar vanavond het hulpje van een van de kandidatenkoppels in 'Doet ie'tof doet ie 't niet': Julio Iglesias. De Spaanse zanger, goed voor 160 miljoen verkochte elpees, presenteert tevens zijn nieuwste single 'When I need You', eerder al bekend geworden door Leo Sayer. foto: pr Jeanne Oosting Prijs voor Amsterdamse kunstschilders AMSTERDAM De kunst- schilders Jan van der Pol en Harry Visser, beiden uit Am sterdam, krijgen de Jeanne Oosting Prijs 1990 voor de fi guratieve schilderkunst. Zij ontvangen ieder een bedrag van 3000 gulden. De onder scheiding bestaat uit twee prij zen: respectievelijk voor het mooiste olieverfschilderij (Van der Pol) en de beste aquarel (Visser). De prijs is vernoemd naar de thans 93-jarige schil deres en grafica Jeanne Oost ing. De jury bestond deze keer uit Paul Husner, Edith Sont en Jan Spiering. Omroepen eens over gezamenlijke uitzendingen HILVERSUM De omroepen hebben overeenstemming bereikt over het vervolg van de gezamenlijke televisie-uitzendingen "over de Golfoorlog. Zodra zich belangrijke ontwikkelingen voordoen kunnen de uit zendingen in ieder geval voor 48 uur via Nederland 3 worden hervat, zo heeft de NOS gisteren bekendgemaakt. Het initia tief voor dergelijke uitzendingen ligt bij di recteur Van Westerloo van NOS-televisie. Hij zal de journalistieke afweging maken of extra uitzendingen noodzakelijk zijn. Bij hem ligt ook de inhoudelijke verantwoor delijkeheid voor het programma. De om roepverenigingen hebben zich unaniem garant gesteld voor de meerkosten gedu rende die eerste uren. Voor de verdeling van de kosten zijn de omroepen een ver deelsleutel overeengekomen. Mauritshuis weer open DEN HAAG Het Mauritshuis in Den Haag is vandaag weer open ge gaan. Het museum is gesloten ge weest om de tentoonstelling 'Holland se meesters uit Amerika' (180.000 be zoekers) weer te verwijderen en de eigen collectie weer op de plaats te hangen. Omdat enkele eigen schilde rijen in Amerika zijn worden in het Mauritshuis een paar schilderijen uit de depots gehaald, zoals 'De vijf zin tuigen' van Jan Miense Molenaar en de twee zestiende-eeuwse altaarlui ken 'De heilige Catharina' en 'De heilige Barbara' van de Meester van Frankfurt. Er staan twee nieuwe tij delijke tentoonstellingen op het pro gramma van het Mauritshuis: één over koninklijke miniaturen en één over 'Bredius, Rembrandt en het Mauritshuis'. CEES NOOTEBOOM SCHRIJFT GESCHENK AMSTERDAM De reis literatuur van Nederland se auteurs heeft de laatste jaren een grote vlucht ge nomen. De Stichting Col lectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) speelt hier op in tijdens de 56ste Boeken- week, die wordt gehouden van 6 tot en met 16 maart. Het thema is: 'Schrijvers op reis'. Reisauteur Cees Nooteboom schreef het Boekenweekgeschenk 'Het volgende verhaal' dat in een oplage van 540.000 exemplaren verschijnt. In opdracht van de CPNB maakte de schrijfster Lieve Joris een reisessay onder de ti tel 'Een kamer in Cairo'. Dit boekje, met een oplage van 43.500 stuks is zowel tijdens als na de Boekenweek te koop voor 4,95 gulden. Het boek van Cees Nooteboom wordt tij dens de Boekenweek gratis uitgereikt bij aankoop van 19,50 gulden aan boeken. Daarna kost het 7,50 gulden. In 'Een kamer in Cairo' be schrijft Lieve Joris hoe haar verblijf in een pension in de Egyptische hoofdstad essen tieel werd voor haar ontwik keling als reisjournaliste en li terator De hoofdpersoon in het boek van Cees Nooteboom is een oud-leraar klassieke ta len, die op een ochtend wak ker wordt in een kamer in Lissabon, waar hij niet is inge slapen. Dit mysterie vormt het perspectiefrijke vertrekpunt van 'Het volgende verhaal'. Nooteboom heeft.overigens in het verleden al eens op de re- serve-bank gezeten. In de be gin-jaren tachtig vroeg de CPNB hem of hij bereid was een alternatief geschenk te schrijven voor het geval dat de aangezochte geschenk-auteur van dat jaar, Wim Kan, het mocht laten afweten. Maar Wim Kan schreef zijn boek. Opmars Zoals gezegd beleeft Neder land een ongekende opmars van de reisliteratuur. Tot 1980 verscheen van Nederlandse auteurs af en toe een boek, dat we nu reisliteratuur zouden noemen. Het ging om schrij vers die om welke reden dan ook op reis gingen en daar een boek over schreven. Het boek 'Krassen op een rots' waarin Hella S. Haasse een reis be schrijft naar haar geboorteland Indonesië, is daarvan een tref fend voorbeeld. Soms versche nen er boeken met verhalen die zich afspeelden in een be paald land, dat de auteur (dik wijls beroepshalve) goed ken de. Dit is bijvoorbeeld het ge val met het boek 'Nooit meer slapen', van de geoloog W.F. Hermans, dat zich afspeelt in Noorwegen. Cees Nooteboom was lange tijd Neerlands enige echte reisau teur. Na 1980 kreeg hij echter concurrentie van collega schrijvers. Zij schreven voor de verandering nou eens niet over hun ongelukkige jeugd, maar vooral over andere cul turen. Tot deze groep van au teurs behoren onder andere Carolijn Visser, Lieve Joris en Adriaan van Dis. Nederland liep op het gebied van de reis literatuur ongeveer tien jaar achter op de Angelsaksische landen, waar in de jaren zestig en zeventig al grote reisau- teurs opstonden onder wie Bruce Chatwin, Paul Theroux en V.S. Naipaul. Henk Kraima, directeur van de CPNB stond hier gisteren bij stil tijdens de presentatie van het Boekenweek-pro gramma. Hij acht het aanne melijk dat de Angelsaksische schrijvers de latere Nederland se auteurs hebben gestimu leerd ook het pad van het reis verhaal te bewandelen en het publiek om reisliteratuur te kopen. Kraima noemde als voorbeeld van de gestegen po pulariteit het reisverhaal on der meer het boek 'Een bar baar in China' van Adriaan van Dis, dat één van de best verkochte boeken van de afge lopen jaren is geweest. Maar ook vertaalde reisliteratuur doet het momenteel zeer goed bij het lezend volk van de Lage Landen. Volgens Kraima blijken literaire auteurs ook opeens gewilde reisleiders. „Zo wordt Rentes de Carvalho's boek 'Portugal' door de bele zen Portugal-reiziger als een onmisbare Baedeker be schouwd. Reisauteurs blijken zich niet alleen als reisleiders te ontpoppen, hun reisnotities zijn ook van grote waarde ge worden voor het kunnen plaatsen van het wereld nieuws. Van het boek 'De Golf' van Lieve Joris bijvoor beeld zijn de afgelopen maan den twintigduizend exempla ren verkocht. Het boek 'Ach ter Mekka' van Betsy Udink, een debuut note bene, staat vanaf de week van de ver schijning in de Top 10'. Een wonderlijk verschijnsel als men bedenkt dat radio, televi sie en film haarscherpe regi straties van landschappen, mensen en architectuur pre senteren". Bestemming De recente grote vlucht van reisverhalen kan, aldus Krai ma, mede verklaard worden uit de toename van het aantal reizen dat door boeken wordt geïnspireerd. De reizende le zer laat zich bij de keuze van zijn bestemming leiden door een boek. Dit verklaart, vol gens Kraima mede, dat de di versiteit van reisbestemmin- gen de laatste jaren sterk toe neemt „Bij touroperators treft men dan ook reizen aan naar Patagonië en naar bijvoor beeld de oerwouden van Bor neo, waar de reiziger een (ge organiseerde) gevaarlijke tocht kan maken a la Remond O'Halon". Om het de lezer makkelijker te maken riep Kraima de boekhandel op om de zich daarvoor lenende boe ken te rangschikken op reis doel „in plaats van op het straffe bibliotheek-regime ge trouwe alfabet". De CPNB heeft speciaal voor de Boeken week zo'n winkel, zij het ima ginair, ingericht. Het gaat om de gids 'Op reis met schrijvers' met ruim zeshonderd boekti tels, ingedeeld op 22 bestem mingen. Elke bestemming wordt ingeleid door een co lumn van Martin Ros. En per bestemming is waar mogelijk een jeugdboek toegevoegd. De gids is gedrukt in een oplage van 158.000 exemplaren en voor een gulden per stuk bij de boekhandel verkrijgbaar. Leidse Schouwburg: Opvoering van de opera „Rigoletto" van Giuseppe Verdi door de Staatsopera van By- tom (Polen) onder leiding van Wil liam Ruivenkamp. Regie: Henryk Konwinski. Gehoord en gezien op 4 februari. De blazers en strijkers moes ten in de ouverture blijkbaar nog even wennen aan de akoestiek van de Leidse Schouwburg. Het resultaat was een wat „blikkerig" geluid. Er werd te bedeesd gespeeld. Di rigent William Ruivenkamp wist deze ongerechtigheid ech ter snel te verhelpen en niets stond toen een geslaagde op voering van Verdi's „Rigolet to" meer in de weg. De vele scènes die de drie be drijven van „Rigoletto" rijk zijn, werden aan het eind her haaldelijk beloond met een warm applaus. En terecht, want de opvoering was prima verzorgd. Regisseur Konwins ki heeft gekozen voor een tra ditioneel, dus een realistisch bij het verhaal passend decor met dito kostumering voor de acteurs. Een echte „ouderwet se" opera, zonder noviteiten, mét aan het eind een sterven de heldin op het toneel die haar zwanenzang slaakt, pre cies wat je van een opera ver wacht. Maar dat toch altijd duizend maal liever dan een mislukte moderne opvoering. Het Leidse publiek genoot dan ook met volle teugen. De inhoud van „Rigoletto" is heel in het kort deze: hofnar Rigoletto drijft de spot met graaf Monterone wiens doch ter is verleid door de hertog van Mantova, een echte Don Juan. De graaf vervloekt Ri goletto. En aan het eind moet Rigoletto constateren dat die vervloeking op een tragische manier zijn beslag heeft gekre gen. Zijn dochter Gilda is ook verleid. Rigoletto heeft de her tog uit de weg willen laten rui men door de huurmoordenaar Sparafucile en tot zijn ontzet ting heeft Gilda haar leven voor de hertog opgeofferd. Ri goletto is door Spurafucile en diens dochter, Maddalena, die ook is gevallen voor de char mes van de hertog, bedrogen. De acteurs presteerden uitste kend. Met het koor van tijd tot tijd op het kleine podium was het soms wat proppen, maar een bezwaar was dit aller minst. Er werd niet alleen goed gezongen maar ook, en dat is altijd een moeilijk punt in een opera, behoorlijk geac teerd. De vijf hoofdrolspelers deden in dit opzicht niet veel voor elkaar onder. Maddalena (Barbera Markie- wicz, alt) en Sparafucile (Bog- dan Kurowski) vielen dan door hun kleinere rollen nog wat minder op dan de andere drie. De sopraan Bozena Grud- zinska-Kubik wist als Gilda te overtuigen in haar diverse ari a's. Bariton Popov Stojan hield met zijn robuuste Rigoletto zonder meer de aandacht vast, zowel door zijn optreden als door zijn manier van zingen. Het meest was ik nog getrof fen door het heldere stemge luid van de tenor Kaludi Ka- ludow in zijn rol als hertog van Mantova. Schitterend was bijvoorbeeld zijn vertolking van dé aria van de Rigoletto: „La donna mobile". Kalu- dow heeft evenals Stojan een geweldige stembeheersing. Na een lange „triller" zijn ze bei den nog in staat er een prach tige crescendo tegen aan te gooien en daarmee passend een passage te besluiten. Getuige het programmaboekje staat voor volgend jaar een nieuwe tournee van de Poolse Opera Silezië door ons land gepland en wel met een reeks opvoeringen van de opera Lu cia di Lammermoor van Doni zetti. Als ik de Leidse Schouw burg was, zou ik het gezel schap alvast maar strikken voor het komend seizoen. Suc ces verzekerd, lijkt me. PETER VAN VEEN Miljoenen extra nodig voor behoud van rijksarchieven DEN HAAG Het Algemeen Rijksarchief en de Koninklijke Bibliotheek hebben de komen de jaren vele miljoenen gul dens extra nodig om te zorgen dat de tientallen kilometers archiefmateriaal niet verloren gaan. Dit hebben topmensen van de Rijksarchiefdienst gis teren duidelijk gemaakt aan leden van de kamercommissie voor cultuur die bij de dienst op werkbezoek waren. Volgens drs. R.C. Hol, alge meen wetenschappelijk mede werker van de dienst, is circa twee procent van de archieven en boeken door verzuring van het papier niet meer hanteer baar. „Als je het papier daar van beetpakt valt het uit el kaar". Een onderzoek heeft onlangs uitgewezen dat onge veer veertig procent van het bestand in de gevarenzone verkeert. „We moeten daar snel iets aan doen, anders dreigt het ook verloren te gaan", aldus Hol. Het papier van vóór 1840, dat nog vrijwel geheel uit lompen werd gemaakt, verkeert nog in redelijke staat. Het gevaar zit vooral in het papier van de laatste 150 jaar, dat chemische toevoegingen bevat. Hol: „Op den duur brengen die chemi sche stoffen een verzurings- proces op gang dat de kwaliteit van het cellulose vernietigt. Dat proces wordt nog verer gerd door de vervuilde buiten lucht, waarin ook zuren zit ten". Volgens Hol zijn de meeste aangetaste archieven dankzij moderne behande lingsmethoden nog te redden. „Maar dat kost natuurlijk wel veel tijd en geld". Studio Poer me» 'Mozart'. Koninklij ke Schouwburg, Den Haag, gister- Wie eerder Fred Delfgaauw zo'n 8 jaar geleden heeft zien modderen met zijn slordige hoop lappenpoppen en horen stuntelen met zijn aanvecht baar gesproken tekst, zal bij de confrontatie met zijn jongste produktie 'Mozart' verbaasd zijn geweest over de hoge graad van scènische en verba le expressie, die dit uitgespro ken poppentalent inmiddels heeft bereikt. Een echte poppenspeler is hij niet geworden. Van begin af aan werkend zonder kast, wil de hij dat ook niet. Ergens jammer, want voor echte lief hebbers van het poppenspel - of het nu marionetten zijn, danwel hand- of stokpoppen - gaat er niets boven het con trast tussen de verkleining der dimensies en de gelijktijdige verheviging van het leven. Maar Mozart is dit jaar actueel. En rond de vermeende vergif tiging van dit genie door een zogeheten jaloerse Salieri, bloeit een even weelderige als commerciële podium- en film cultuur. Delfgaauw, wiens verbale technieken een hoog niveau hebben bereikt, en wiens mu- ziek-keuze aller goedkeuring zal wegdragen, is er in ge slaagd - mede op grond van gedegen documentatie - zijn eigen dramatishe fantasie, in toom gehouden door regisseur- dramaturg Henry Overduin, met behulp van knap door dachte podiumoutillage te doen uitgroeien tot een welis waar klein, maar uiterst boei end totaaltheater. In dit spel, dat alleen tijdens de te lange componeerscène tegen het slot iets inzakt, ontbreekt de hu mor evenmin, getuige onder andere het dokterstafereel. Het noemen van Schubert die pas zes jaar na Mozarts dood werd geboren, en het foutief uitspreken van namen als Süssmayr en Mozartkugel, zal evenwel bij velen niet ko misch overkomen. FRANK DELBOY Sangerknaben Een zangertje van de Wiener Sangerknaben, momenteel bezig met een toernee door ons land, wordt kort voor een optreden nog even netjes aangekleed door een begeleidster van het koor. De toernee die het wereldberoemde koor momenteel maakt brengt de Oostenrijkse zangertjes op 9 feburari naar de Pieters kerk in Leiden en op 10 februari naar het Congresgebouw in Den Haag. foto: anp AMSTERDAM De verkoop van boeken is de laatste drie jaar gestabiliseerd. Jaarlijks worden momenteel ongeveer 26 a 27 miljoen boeken verkocht. De omzet is het laatste jaar gestegen met 30 miljoen gulden. Dit maakte Henk Kraima, directeur van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) gisteren in Am sterdam bekend bij de presentatie van het programma van de Boekenweek. Volgens Kraima is de stijging van de omzet van het boek te danken aan het feit dat de lezer meer duurdere boe ken heeft gekocht. De Boekenweek wordt ook dit jaar weer geopend met het tradi tionele Boekenbal. Het bal, uitsluitend toegankelijk voor geno digden, wordt gehouden in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Het festijn wordt opgeluisterd door de cabaretgroep 'Zak en Asch'. Op woensdag 6 maart komen zo'n 7000 jongeren naar het Nederlands Congresgebouw in Den Haag voor de tweede afleve ring van Bulkboek's Dag van de Literatuur. In 1989 beleefde dit groots opgezet literatuurfestival zijn première, eveneens in het Congresgebouw. In zeven zalen van het congrescentrum wordt een ruim zes uur durend non-stop literair-programma gebracht, waaraan vele schrijvers en dichters meewerken, onder wie Jan Wolkers, Ma rion Bloem, Boudewijn Büch, Remco Campert, Leon de Winter, Hella S. Haasse, Maarten 't Hart, Harry Mulisch, Cees Noote boom en Yvonne Keuls. De schrijvers en dichters lezen voor uit eigen werk en worden geïnterviewd door Els Broeksma, Martin Coenen en Koos Postema. Op het programma staan ook toneel voorstellingen van 'Gekke Witte' van Anton Koolhaas en 'Het Verdriet van België' van Hugo Claus en vertoningen van films gebaseerd op Nederlandse literatuur. In het Haagse Letterkun dig Museum wordt van 7 maart tot 30 april een expositie gehou den over het werk van Cees Nooteboom. Verder worden in het kader van de Boekenweek overal in het land talrijke regionale activiteiten georganiseerd zoals lezingen, signeersessies, boeken feesten en literaire wandelingen. Het slotfeest op 16 maart vindt plaats in Tilburg met 'De Nacht van het boek'. Medewerking verlenen onder andere Charles Palliser, Lieve Joris, J. Rentes de Carvalho, Jonan Anthierens en Henk Hofland. ;ti pc ve door René de Cocq Simplisten Het leek inderdaad wel wat de interne roerselen van eei modale Nederlandse politieki partij, zoals Wim de Bie en Kees van Kooten zondagavond doende waren namens het Simplistiës Verbond een standpuntbepaling te formuleren over de Golfoorlog. Ze brachten levensecht in beeld hoe zoieti gepaard gaat met wekenlang wikken en wegen, schrijven en schrappen; en tussendoor i de wandelgangen in zenuwachtige stijl hele en halve uitlatingen doen tegenover de daar paraat staande parlementaire pers. Het resultaat, zoals dat aan he eind van 'Keek op de Week door de weer eens in stemmihiut zwart gestoken Verbondsdirecteuren werd gepresenteerd, had ook wel iets diplomatieks: ze waren tegen de oorlog, en zouden alles doen om er een eind aank' te maken. Een uitspraak die zonder schade door het hele politieke spectrum kan worden onderschreven, en zc werkt het natuurlijk ook in het echte leven: na hard onderhandelen worden uit zulke verklaringen alle verwijten, eigennamen en politieke identiteit weggegomd en gaat iedereen akkoord mei het bloedeloze compromis. Het was jammer dat Van Kooten en De Bie er een leui bedoelde discussie aan vastknoopten over het fenomeen woordgeslacht. Ze hadden 'oorlog' in de tekst vrouwelijk gemaakt, hadden het dus over 'haar', en dat kojw niet samen met al die andere keren dat het woord 'haar' in de tekst voorkwam. Dus Van Kooten moet opzoeken wat voor geslacht 'oorlog' heeft, vond 'mannelijk', en de helft van de woordjes 'haar' kon in 'zijn' worden veranderd. Tot zover léék alles in orde. Maar wat de heren niet hadden nagekeken, was dat die andere woordjes 'haar' sloegen op '(Simplistiës) Verbond', dat ze in volle overtuiging wél voor vrouwelijk aannamen. Nu ziji beide heren behalve televisiesatiricus ook schrijve1 at 1 is in die 1 hun werktuig. Dus ze haddenI kunnen en moeten weten dafjoo2 'verbond' een onzijdig woord r is, dat je daar nooit met 'haarf naar verwijst, maar met 'zijn'. Kortom: hun hele slot-act berustte op slechte kennis van 'D hun eigen Nederlands. Maar het kostelijke heroptreden van de burgemeester en wethouder van Juinen, samen weer bij het plaatsnaambord, deze keer over het vervallen van het beroemde Juinense carnaval, maakte veel goed. En de essentie van de hele uitzending was luid en duidelijk: het getwijfel over wat nou zwart en wit is in de Golfoorlog, en het daarbij on verbrekelijk beh oren de vaderlandse gesjoemel met standpunten en haalbaarheid. Een treffende bijdrage daarover leverde ook meneer Pamuk, de waardige 'Turkse medewerker' van het Verbond, een onnavolgbare creatie van Van Kooten. Aardig was ook de manier waarop de Verbondsdirecteuren werden 'gescreend' door een veiligheidsman, vóór het betreden van hun burelen. Dat verwees rechtstreeks naar de beelden van het PvdA-congres van afgelopen weekend, dat zich eveneens onder strenge beveiliging afspeelde. Men was bang voor terroristische acties van buiten - terwijl de ironie wil dat dat het proces van desintegratie zich in die partij gewoon krachtig van innenuit voortzet. De door de PvdA geleverde minister van defensie (we kunnen dat nu beter maar weer gewoon 'van oorlog' noemen, zoals vroeger), de heer Ter Beek, zat Het Capitool. Het is griezelig 7, te zien en te horen hoe politici die heel bewogen en integer overkomen als ze gewoon kamerlid zijn zich ineens manifesteren in versluierend bewindsliedenpathos als ze op het ministerspluche belanden. Ter Beek zat in Het Capitool naast Ria Beckers die hem gewoon een vraag stelde: zou Nederland zich ook tussentijds kunnen terugtrekken uit de oorlog? Geen ja, geen nee, veel omhaal en retoriek, maar een rj antwoord van Ter Beek? Ho maar. Gelukkig moest hij eerder weg, naar het vertrek van een medisch team naar de Golf, om de leden daarvan te vertellen hoezeer hij ook persóónlijk met hen meeleeft. Tel uit je winst.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 16