Leidse Courant | 1991 | 2 februari 1991 | pagina 2

Golfoorlog bepaalt mede
resultaat van 'Canberra'

£eiclóc6otncmt

kerk
wereld

De rekkelijkheid van de secretaris-generaal

GEESTELIJK LEVEN/OPINIE

£eidóe Soutuut

ZATERDAG 2 FEBRUARI 1991 PAGINA 2 ]N

Saudiarabië is vruchtbaar zendingsveld: veel bekeerlingen

WASHINGTON „Saudiarabië is een vruchtbaar zendings
veld", vinden de Amerikaanse baptisten. Sinds begin augustus
hebben ongeveer 1.000 militairen zich bekeerd tot het christe
lijk geloof, meldt de informatiedienst van de baptisten.

In de woestijn zijn 550 Amerikaanse geestelijken werkzaam
voor de 500.000 militairen. Met het oog op de islamitische ge
woonten in Saudiarabië moeten zij wat omzichtiger te werk
gaan. Volgens richtlijnen van het Pentagon mogen zij de chris
telijke symbolen niet openlijk tonen. Kerkdiensten mogen al
leen op kleine schaal worden gehouden.

Aalmoezenier Timothy Koester, een van de 90 rooms-katholie-
ke geestelijken in de woestijn, heeft sinds het uitbreken van de
oorlog op 17 januari een aanmerkelijke stijging van het aantal

biechtelingen gesignaleerd. „De militairen zijn gaan inzien dat
het nu menens wordt", zegt hij.

„De angst is groot hier", aldus de voormalige pastoor van een
parochie in Buffalo. „De jonge mariniers vragen me geregeld
of ze wel bang mogen zijn. Ik zeg dan dat ik me meer zorgen
maak om degenen die niet willen toegeven bang te zijn." Koes
ter geniet van zijn nieuwe baan. „Dit is alles waar het voor mij
om draait in het priesterschap".

Koester weet maar al te goed dat de Amerikaanse bisschoppen
conferentie en ook de belangrijkste protestantse kerken zich
tegen oorlog in de Golf hebben uitgesproken. Maar, zegt hij,
„of dit een rechtvaardige oorlog is of niet, wordt op een hoger
niveau uitgemaakt. Ik ben hier alleen maar om de manschap
pen te dienen".

De rede bedriegt ons,
maar het geweten
bedriegt ons nooit.

Jean-Jacques Rousseau

door Marinus van der Berg

Oorlog III

Het wordt geen vervolgserie,
hoop ik, op deze plek. Er is
ook nog veel anders dat de
aandacht vraagt.

De oorlog kost me veel ener
gie. Het is alsof ik er soms
buikpijn van heb. Ik slaap niet
goed en voel een niet tot rust
te brengen onrust. Het is
angst. Angst dat het met de
oorlog gaat als met de tove
naarsleerling die de krachten
niet meer wist te beheersen.
Tegelijk voel ik dat ik de angst
niet wil versterken.

Ik hoor hoe er in deze tijd
naar bijbelse verhalen wordt
gewezen. Het is niet zo moei
lijk om met de bijbel in de
hand de angst te versterken.
Ik doe er niet aan mee. Voor
mij zijn bijbelse verhalen, ver
halen van hoop en verhalen
die me aanmoedigen om op
bouwend te leven. Iemand
belde me op en zei: ,,lk heb
ook de kerstster laten hangen
en het heeft geholpen", zei ze.
„Anders was het nog anders
gegaan'.' Het is iemand die
heel gevoelig is. Ze belde me
op omdat ze me wilde bemoe
digen. Ik merk in deze dagen
ook hoezeer je elkaar nodig
hebt.

Ik hoor tot de velen die alleen
wonen en ik heb gemerkt dat
je juist dan behoefte hebt aan
contact om even te praten, je
gevoelens te uiten. Gelukkig
heb ik zulke contacten en zijn
er die ik, desnoods, in de
nacht kan bellen. De oorlog
beïnvloedt mijn levensritme en
mijn levensgevoel. Onbezorgd
genieten is moeilijk geworden.
Gesprekken en vergaderingen
kunnen vaak pas goed verlo
pen als er eerst ruimte is ge
weest om hiervoor even te
praten.

Ik zelf ga hier ook heel bewust
mee om. Niet wegduwen maar
een plaats geven. De oorlog,
de eerste die ik als oorlog er
vaar, dichter bij mijn bed dan
andere oorlogen na 1945 -
verwart me ook. Ik ben niet
tegen iedere oorlog, maar ook
wel. Ik houd niet van spreken
over een 'rechtvaardige oor
log.' Oorlog is een kwaad,
maar soms een onvermijdelijk
kwaad. Was deze oorlog ook
onvermijdelijk? Wie zal het
zeggen? Ik luister naar allerlei
stemmen en voel me onbe
kwaam. Is de regering te braaf
en te volgzaam? Ik geloof dat
alles gedaan moet worden om
ook met de moslims in kon-
takt te blijven. Maar niet ten
koste van Israël. Zij moet ook
duidelijk gesteund worden. Ik
hoop dat het Vatlcaan de
staat Israël zeer spoedig zal
erkennen. Soms ben ik in
deze dagen ook geïrriteerd
zoals over de discussie of de
kerken nu voller zijn.
Een weekblad adverteerde
met 'Oorlog: gouden tijden
voor de kerken'? Een misselijk
makende vraag. Alsof er nog
winst uit deze hel, waarvan
niemand de omvang kent, is
te behalen. Alsof er een God
is die blij is met deze oorlog,
omdat nu het aantal gelovigen
vergroot zou kunnen worden.
Geloof dat wortelt in angst en
niet in liefde zal snel onvrucht
baar zijn. Ik geloof niet in God
die dreigt, maar in God die
draagt. Ik herken me in de
woorden van ds. Nijssen in
datzelfde blad, die blij is nu
met emeritaat te zijn en niet te
hoeven preken: „Ik weet niet
wat ik nu moet zeggen."
Ik denk wel, evenals hij, dat
het goed is om onze gevoe
lens van machteloosheid te
delen. Als God Zijn Naam
worde eerbiedig en niet te
overvloedig gebruikt liefde
is, dan is Hij nu lijdende liefde
in mensen. Voor zover het
mogelijk is, wil ik luisteren
naar hen die door deze oorlog
lijden. Lijden aan herinnerin
gen, lijden aan wonden die
opengaan.

Als ik onderweg in de trein,
luisterend naar mijn 'oorlogs
radiootje', hoor dat de men
sen in Israël weer hun gas
masker op moeten zetten en
naar de afgeplakte kamers
moeten, die ik in een verspre
king reeds gaskamers, noem
de, voel ik me zelf bedreigd en
murmel: „God, het is toch ver
schrikkelijk". Over de mensen
in Bagdad hoor ik weinig.

PALESTIJNSE KWESTIE OOK AAN DE ORDE OP WERELDRAAD

DEN HAAG De Golf
oorlog overschaduwt de
algemene vergadering
van de Wereldraad van
Kerken, die van 7 tot 20
februari in de Australi
sche hoofdstad Canberra
wordt gehouden. „We ko
men er niet onderuit daar
op allerlei manieren mee
bezig te zijn," aldus een
van de leden van het cen
traal comité van de We
reldraad, dr. K. Blei, scri
ba van de Nederlandse
Hervormde Kerk.

Hij is erg blij dat de vergade
ring (zo'n 950 afgevaardigden
van 311 protestantse, angli
caanse en orthodoxe kerken)
doorgang vindt. De vergade
ring is een unieke mogelijk
heid om tijdens een conflict
verzoenend op te treden. Se
cretaris-generaal dr. Emilio
Castro verzette zich tegen uit
stel van de vergadering, on
der meer met het argument
dat er altijd oorlogen zijn ge
weest, wanneer de assemblee
ook samenkwam. Nu het
Westen erbij betrokken is, zou
er plotseling niet vergaderd
kunnen worden. Daar wilde
Castro, die het toch al niet zo
op het Westen heeft, niets van
weten.

Ook een andere prominente
Canberraganger uit Neder
land, prof. dr. B. de Gaay
Fortman, was tegen uitstel.
De oorlog zal volgens hem ze
ker de Noord-Zuid-verhou-
dingen beïnvloeden. „Hope
lijk reageert de Wereldraad
niet met politiekerige uitspra
ken in de trant van: „Wij be
treuren de inval van Saddam
Husayn in Kuwayt" of „Wij
wijzen het Amerikaanse mili
taire ingrijpen af". We
moeten geen woord van de
wereld, maar een woord vóór
de wereld spreken," aldus De
Gaay Fortman, getipt voor de
opvolging van de gerefor
meerde predikante M.J. van
der Veen-Schenkeveld in het
centraal comité.

Politiek

De Wereldraad zou de We
reldraad echter niet zijn als er
geen politieke zaken worden
besproken. Blei is van mening
dat de algemene vergadering
zich moet uitspreken over de
Irakese bombardementen op
de burgerbevolking van Is
raël. Daarover heeft de We
reldraad angstvallig het zwij
gen bewaard. Zelfs de paus
heeft vijf dagen nadat Is
raël door de eerste Scud was
getroffen die aanvallen
veroordeeld. „De zaak van Is
raël zit me hoog," aldus Blei.
Een andere hervormde gede
legeerde, moderamenlid J. de
Boer-de Leeuw uit Amster
dam, wil in Canberra juist de

zaak van de Palestijnen aan
de orde stellen. Zij zal wat dat
betreft niet alleen staan. Ge
delegeerden uit het Midden-
Oosten en waarnemers van de
Raad van Kerken uit dat ge
bied (MECC) zullen zeker
proberen het door velen als
pro-Palestijns beschouwde
standpunt van de Wereldraad
in een verklaring te doen
vastleggen. Tenslotte is het
nog geen half jaar geleden dat
PLO-leider Yasser Arafat het
bureau van de Wereldraad in
Genève zou bezoeken. Als ge
volg van de inval van Irak in
Kuwayt ging dat bezoek toen
niet door.

De Gaay Fortman is er niet
bang voor dat het in Canberra
tot een confrontatie tussen
voor- en tegenstanders van
een dialoog met de Islam zal
komen. Binnen de achterban
van de Wereldraad zijn wei
nig mensen die, zoals Pee
Koelewijn van 'Christenen
voor Israël', nu de Islam als
de nieuwe vijand beschou
wen. Bovendien is de dialoog
harder nodig dan ooit, aldus
'gereformeerde Bas'. Ook Ca
stro keerde zich kortgeleden
er fel tegen dat de Islam in de
plaats zou komen van het in
middels bijna verdwenen vij
andbeeld van het communis
me.

Milieu

Na Uppsala 1968 (gerechtig
heid), Nairobi 1975 (bevrij
ding) en Vancouver 1983
(vrede) leek Canberra de 'mi-

lieu'-assemblee te worden.
Het thema 'Kom Heilige
Geest, vernieuw de hele
schepping' bood daartoe veel
aanknopingspunten.

Subthema 1 speelt in op de
ecologische en economische
rampen. Modernisering en
ontwikkeling worden steeds
meer symbolen voor uitbui
ting en verwoesting, aldus de
studiegids voor Canberra. De
theologie heeft daar in zover
re schuld aan doordat de
schepping werd losgemaakt
van de Schepper. Het resul
taat was de rechtvaardiging
van technologische machten
die over de natuur gingen
heersen.

Daarom is het volgens deze
Wereldraaduitgave van we
zenlijk belang dat er een
nieuwe scheppingstheologie
komt die de heelheid, de inte
griteit en de waarde van de
hele schepping onderstreept.
Zo'n theologie, die uitgaat van
de Heilige Geest, opent vele
perspectieven. De vrouwen
beweging, die de aanwezig
heid van God vooral in de
Geest ziet; de Geest staat ook
centraal in het geloof van de
Pinksterkerken en charisma
tische bewegingen; in de dia
loog met aanhangers van de
wereldgodsdiensten speelt de
Geest een grote rol; de bevrij
dingstheologie leeft uit de
Geest die de onderdrukte
mensen nieuwe kracht geeft;
de Orthodoxe kerken hebben
altijd de dynamische rol van
de Geest benadrukt.

Verder moet er een nieuwe

Bas de Gaay Fortman

opvatting van een houdbare
schepping komen. Sociale ge
rechtigheid en eco-gerechtig-
heid behoren bij elkaar. Er
kan geen herstel van de
schepping biosfeer, atmos
feer, hydrosfeer plaatsvin
den zolang aan de armen hun
aandeel in de rijkdommen
van de aarde wordt onthou
den. Dat laatste houdt in dat
de wereldeconomie op een
rechtvaardiger leest moet
worden geschoeid.

Subthema 2 behandelt de be
vrijdende rol van de Geest.
Terwijl in het studieboek
enerzijds de positieve ontwik
kelingen van de laatste jaren
worden genoemd (einde van
het IJzeren Gordijn, vrede in
Angola en Namibië, terug
trekking van Sovjettroepen
uit Afghanistan), wordt an
derzijds gewezen op de gevol
gen van de economische poli
tiek van het Westen voor de
Derde Wereld. Monetarisme,
gigantische schuldenlast, poli
tieke instabiliteit in Libanon
en de Filippijnen, Franse
kernwapenproeven in de Stil
le Zuidzee, de Amerikaanse
politiek inzake Panama en
Nicaragua.

Verzoening

Emilio Castro

Sub-thema 3 houdt zich voor
al bezig met de eenheid der
christenen, zending als dienst
van verzoening, de ontmoe
ting met aanhangers van an
dere godsdiensten en ideolo
gieën en tenslotte het gwe-
sprek met de evangelische,
Pinkster- en charismatische
bewegingen. Het inzicht dat
de Geest in de hele schepping
actief is, roept vragen op over
de werkzaamhewid van de
Geest buiten de kerk. „Of
christenen de Geest ook zou
den moeten zoeken op plaat
sen waar Christus niet als

FOTO: SP

Heer wordt erkend, is een be
langrijke vraag geworden,"
aldus het voorbereidend docu
ment.

Sub-thema 4 houdt zich voor
al bezig met de vernieuwende
invloed van de spiritualiteit,
bij voorbeeld in zelfgekozen
armoede of de sabbath-tradi-
tie (zevende dag, sabbathsjaar
en jubeljaar) die heilzaam is
voor mens en schepping.
Het thema slaat een brug naar
de Oosterse Orthodoxie, de
charismatische en evangeli
sche bewegingen, de New
Age, de feministische bewe
ging en de roep om spirituali
teit.

De Wereldraad heeft ditmaal
geen inspirerende, althans
'beroemde' sprekers uitgeno
digd, zoals in Vancouver met
Dorothee Sölle en Allan Boe
sak. Het is opvallend dat er
veel uit eigen kring is geput:
'oudjes' als de vorige secreta
ris-generaal dr. Philip Potter
en de vroegere vice-voorzitter
van het centraal comité Pauli
ne Webb, die beiden ook in
Vancouver een rol speelden,
en liefst vier van de zeven
presidenten: Marga Bührig,
Dame Nita Barrow, Bisschop-
William Makhulu en patri
arch Ignatios IV (allen de 60
reeds gepasseerd). De ope-
ningsdienst wordt ook al door
een oudgediende geleid: de
vroegere Anglicaanse aarts
bisschop van Nieuw-Zeeland
Paul Reeves.

Deze tendens sluit aan bij de
'kerkse' instelling van de hui
dige secretaris-generaal, Emi
lio Castro. Hij probeert zo veel
mogelijk aansluiting bij de
lidkerken te vinden en niet,
zoals zijn profetisch ingestelde
voorganger Philip Potter, be
vrijdingsbewegingen of aktie-
groepen als motor van de oe
cumenische beweging te ge
bruiken.

De kerk hoort als gist te
zijn in deeg, als zout in de
pap, als dynamiek in het
leven. Maar ik zie dat in
de publieke opinie het
gist op de plank staat, het
zout apart op het puntje
wordt geproefd, de dyna
miek buiten het lichaam
verdampt. Kerk roept in
de media meteen associa
ties op aan een paus in
witte toog, eucharistievie
ringen, geharrewar waar
bij het onduidelijk is
waar het over gaat, ver
boden en geboden.

Aldus de scheidende secreta
ris-generaal van de RK bis
schoppenconferentie, pater
Hans van Munster in een ju
bileumprogramma van de
KRO-radiorubriek Kruispunt
enkele jaren geleden. Hij ant
woordde op de vraag of hij
zijn eigen kerkvisie in de me
dia kon terugvinden. Nee dus.
Nu werd het overkomen van
deze visie in niet onaanzienlij
ke mate bemoeilijkt door het
feit dat Van Munster behalve
sleutelfiguur - zowel kardi
naal Simonis als bisschop Bar
namen deze week bij zijn af
scheid deze term in de mond
om zijn belangrijkheid aan te
duiden, en de aanwezigheid
van zovelen op de afscheids
bijeenkomst onderstreepte dat
nog eens toch in de eerste
plaats gezien werd als uit
voerder van dat beleid. De
consistentie tussen zijn eigen
visie en die van de bisschop
pen was, zeker voor buiten
staanders, zachtjes uitgedrukt

niet altijd even helder. De in
gewijden wisten wel beter en
konden er ook op wijzen dat
zijn herbenoeming door het
bisschoppencollege voor de
tweede termijn begin 1986 de
nodige voeten in de aarde had
gehad in tegenstelling tot zijn
eerste benoeming in 1981 door
kardinaal Willebrands. Niet
voor niets ook dankte Van
Munster in zijn afscheids
woord kardinaal en bisschop
pen voor de „niet geringe
zelfdiscipline" die hij van hen
gevraagd moet hebben.

Verdienste

Er zat dus de nodige spanning
in dat optreden. Van Munster
wijst - ter verontschuldiging?
- ook in het vraaggesprek vo
rige week in deze krant - ook
nog eens op het feitelijke
pragmatische karakter van
zijn taak: het goed laten func
tioneren van de' bisschoppen
conferentie dank zij een goed
uitgerust secretariaat. En dat
is zonder twijfel een van zijn
belangrijke verdiensten ge
weest. De Nederlandse RK
kerk is in de afgelopen tien
jaar ondanks de schijn van
het tegendeel geen gettokerk
geworden. Wat buiten de offi
ciële RK kerk gebeurt, wordt
er geregistreerd, meerdere
kerkvisies die zich op het pre
dikaat katholiek kunnen be
roepen, worden er gerespec
teerd en doorgegeven, geheel
anders dan in sommige bis
schoppelijke kanselarijen. En
het lijdt geen twijfel dat hij
dat persoonlijk heeft mogelijk
gemaakt.

Maar hoe was dit te rijmen
met <jle uitvoering van het bis

schoppelijk beleid? Was er
misschien niet een bijzondere
evenwichtskunst voor nodig,
door zovelen bedreven in ker
kelijke kaders, die misschien
wel handig maar niet geloof
waardig is? Feit is in ieder ge
val dat de visie die Van Mun
ster in zijn slottoespraak bij
wijze van testament ontvouw
de misschien niet origineel
maar in ieder geval een in
nerlijke samenhang vertoont.
Het is als reactie geformu
leerd op de beschouwingen
van de auteurs die bijeen zijn
gekomen om het afgelopen
decennium te analyseren, dat
overigens niet voor de eerste
keer gebeurt en daarom veel
bekends bevat (Op grond van
vertrouwen - de RK kerk in
Nederland op de drempel van
de 21ste eeuw, Arbor, Baarn).
Het is jammer dat Van Mun
sters verhaal niet in de bun
del zelf kon worden afge
drukt, want anders dan de
doorwrochte beschouwingen
van de hoogleraren Weiier,
Haarsma, Henau en mensen
als Hulshof, Ter Steeg en Wit
te is hier een man aan het
woord die niet alleen een vi
sie heeft maar daar ook een
taak op heeft gebaseerd. Ze
overstijgt in concreto de pola
risatie waar de studiesecreta
ris van het RK kerkgenoot
schap, Jan Hulshof in zijn ei
gen bijdrage op doelt.

Staat

Uitgangspunt van Van Mun
sters beschouwing is dat zowel
kerk als staat in Nederland
concreet gesproken staan voor
de behartiging van de men
senrechten in de meest ruime

zin. Daar kan de kerk zijn re
levantie bewijzen. Voor de
kerk vloeit die verplichting
voort uit het eerste gebod dat
gelijk staat aan het tweede.
Juist omdat kerk en staat met
elkaar te maken hebben bij de
ontplooiing van de mens,
kunnen zij elkaar niet nege
ren. Negeert de staat de kerk

- bijvoorbeeld doordat zij on
voldoende tegenspel biedt, in
zichzelf gekeerd is of, meer
voor de hand liggend, doordat
er geen organisaties zijn die
het religieuze besef uitdragen

- dan dreigt er „verstatelij
king" van de samenleving. De
■normen van de staat over
heersen dan. (Vandaar ook
Van Munsters continue plei
dooi voor reconfessionalise-
ring, niet uit nieuwe gettobe
hoefte, maar juist om kerkelij
ke waarden zichtbaar te ma
ken.) Omgekeerd moet voor
komen worden dat „politise
ring van het kerkelijk leven
optreedt" doordat de kerk zo
partij kiest bij het oplossen
van maatschappelijke proble
men (abortus bijvoorbeeld)
dat het lid zijn van een kerk
genootschap gelijk staat met
bepaalde politieke keuzes.
Godsdienstige inspiratie kan
politiek nu eenmaal heel ver-
schllend uitwerken en dat
moet ook zo blijven.

Kenmerkend voor Van Mun
sters verhaal is de relative
rende houding. De mens blijft
maatstaf, toetsteen van wat er
gebeurt en hij baseert zich
daarvoor op het conciliedocu
ment Gaudium et Spes over
de rol van de RK kerk in de
wereld.

Reikwijdte

Het is duidelijk dat in Van
Munsters verhaal dezelfde
spanning tussen het eigen
standpunt en dat van sommi
ge bisschoppen aanwezig is als
die geheerst moet hebben in
zijn relatie met het bisschop
pencollege. Het bijzondere is
dat het standpunt van de bis
schoppen in Van Munsters
verhaal wel past, maar dat
zijn visie veel verder reikt en
het daardoor mogelijk maakt
de velen te bereiken die van
de inner circle van de kerk
verwijderd zijn geraakt. Dan
kan het natuurlijk toch weer
botsen met sommige kerkelij-"
ke overheden, want om maar
een ding te noemen, princi
piële onderschrijving van de
afwijzing van vernietiging
van het menselijk leven in de
moederschoot is een ding,
maar weging van menselijke
factoren kan in de praktijk
toch wel eens tot andere keu
zes leiden, zo impliceert Van
Munster zonder dit uiteraard
expliciet te verwoorden. Het
valt te begrijpen dat het hui
dige bisschoppencollege moei
te had met Van Munster - hij
maakte ondanks zijn uitvoer
derschap nooit een geheim
van zijn opvattingen gelet op
zijn vele publicaties, maar
misschien bleef zijn kerk
dank zij hem ook geloofwaar
dig.

PAUL VAN VELTHOVEN

Dr. H. A. van Munster: Over
kerk en staat, geweten en ge
heugen. Katern 1-2-1 van het
RK Kerkgenootschap.

Onrust binnen de PvdA

)vi

tre

een
laart

in bi
roep
esbe
fape
Yed<
maar
es d

HET congres van de PvdA zou vandaag aanvankelijk voor
al in het teken van het milieu staan ('rood over groen'), maar
de Golfoorlog heeft de sociaal-democratische gemoederen
dermate in beweging gebracht dat dit onderwerp de discus
sies ongetwijfeld zal domineren. De oorlog tegen Saddam
Husayn heeft een abrupt einde gemaakt aan de betrekkelijke
rust die de PvdA de laatste twee jaar heeft gekend.

NlET alleen formeren, maar ook regeren is voor de betrok
ken partijen vaak een pijnlijk proces. Menig PvdA-lid zal in
de afgelopen maanden de wenkbrauwen hebben gefronst
over al die 'nieuwflinkse' geluiden uit de fractie. Het is in
derdaad even wennen om fractieleider Wöltgens ten strijde
te zien trekken tegen het misbruik van onze sociale voorzie
ningen. Een pleidooi om gemeentelijke sociale diensten een
minder 'client-vriendelijk beleid' te laten voeren, zou men
eerder van de kant van meer rechts georiënteerde politici
verwachten.

BlNNEN de PvdA-fractie speelt het kamerlid Melkert een
steeds belangrijker rol. Hij schroomde niet om de koppeling
tussen de ontwikkeling van lonen en uitkeringen het
symbool van het door de PvdA gepropageerde 'nieuwe be
leid' ter discussie te stellen. Het is onduidelijk of zijn frac
tievoorzitter hem daarvoor de oren heeft gewassen. Vast
staat in elk geval dat hij geen brief op poten heeft gekregen
zoals dat andere lid van de fractie: Piet de Visser.

Op de 16e januari, de dag dat het VN-ultimatum verstreek,
kwam de PvdA-fractie na een langdurige en gewetensvolle
afweging bijna unaniem tot de conclusie dat de Nederlandse
deelname aan de Golfoorlog moest worden goedgekeurd. Het
siert de fractie dat zij het zo moeilijk had met die keuze.

De partij die jarenlang verbeten strijd leverde tegen de
komst van 'de vermaledijde kruisraketten' moet nu toezien
dat die kruisvluchtwapens zij het zonder kernkop da
gelijks richting Irak worden afgevuurd. Het is ook nog niet
zolang geleden dat Relus ter Beek namens Neerlands groot
ste oppositiepartij het sturen van een paar mijnenvegers (ten
tijde van de oorlog tussen Iran en Irak) scherp veroordeelde.
Het dissidente kamerlid De Visser borduurt nu voort op dat
thema.

MAAR ook buiten de fractie rommelt het. Een groep ver
ontruste leden onder wie oud-voorzitter Ien van den Heu
vel liet weten dat Nederland initiatieven moet ontplooien
die erop zijn gericht een verdere uitbreiding van de Golfoor
log te voorkomen. De verontruste leden vinden bijvoorbeeld
dat de geallieerden geen acties vanuit Turkije mogen onder
nemen. Als er een resolutie met die strekking wordt aange
nomen dan zullen de oorlogvoerenden in het Golfgebied,
vrezen wij, zich bijzonder weinig van deze stellingname van
het PvdA-congres aantrekken.

Golfconflict en verdraagzaamheid

Leiders van de joodse gemeenschap en de moslim-groe
pen in Nederland hebben deze week in Amsterdam met el
kaar gepraat over de vooroordelen in ons land. In Den Haag
vond een unieke gebedsdienst plaats waaraan christenen, jo
den en moslims deelnamen. Aanleiding voor die bijeenkom
sten is het conflict in de Golf, dat verborgen angstgevoelens
onder de Nederlanders nieuw leven dreigt in te blazen. De
gesprekken moeten problemen voorkomen. Eerder al had
den vertegenwoordigers van de Raad van Kerken gewaar
schuwd het gesprek tussen christenen, joden en vooral mos
lims niet nodeloos van de agenda's te laten verdwijnen.

Nederland heeft een traditie hoog te houden. Spaans- 4
'Portugese joden, Oosteuropese joden en Franse Hugenoten
vonden hier in de Gouden Eeuw een veilig onderkomen. In
deze eeuw zijn daar vele moslims onder de voormalige [pi
rijksgenoten en de gastarbeiders aan toegevoegd. Er wo
nen inmiddels 406.000 islamieten, 79.000 hindoes en boed
dhisten en 28.000 joden in Nederland. Er zijn islamitische ba
sisscholen in plaatsen als Den Haag, Rotterdam en Eindho
ven. Alleen al in Amsterdam is een twintigtal Turkse en Ma
rokkaanse moskeeën gevestigd. De joden zijn vanouds sterk
vertegenwoordigd in de hoofdstad, hoewel de oorlog ook
daar diepe wonden heeft

>th

Ti

re

De neiging zou kunnen bestaan de huidige schermutselin
gen in de Golf aan te grijpen om andersdenkenden openlijk
te discrimineren, laatdunkend te behandelen en het gesprek
met hen te vermijden. Dat zou een stap terug zijn. De aanwe
zigheid van moslims en joden is allesbehalve bedreigend
voor de christelijke meerderheid in ons land. Het andere ge
loofsgoed kan juist tot vragen oproepen en tot helderheid lei
den in het eigen geloof.

De verdraagzaamheid onder christenen kan zich beroepen
op bijbelse wortels. Ook Paulus roept op tot verdraagzaam
heid, zij het dat het hem vooral gaat om verdraagzaamheid
binnen de gemeente. Maar ook ten aanzien van de anders
denkenden (bij voorbeeld ten aanzien van de heidense over
heid) zegt hij: "Laat hen maar ruimte, zolang ze jou ruimte
laten in je geloof".

£cidóc0ou*airt

UitgaveWesterpers (behorende tot Sijthoff Pers)
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden
Telefoon: 071 - 122 244
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden

Abonnee service

Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 uur.

Nabezorging

Telefoon: 071-122 248

van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14.00 tot 15.00 uur.
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTW.)

Bij automatische betaling: Bij betaling per acceptgirokaart:

per maand f. 25,70 per maand f. 26,70

per kwartaal f 76,60 per kwartaal f. 78,60

per jaar f. 294,30 per jaar f. 299,30

Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.

Advertenties

Informatie en tarieven over advertenties tel.: [phone].

Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -134 941.

Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk
070 - 3902 702

Bankiers

AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050