ertrekhal Schiphol
et er verlaten uit
■Wij voelen ons
n grote familie"
Wim Kok niet verbaasd door
onenigheid over Golfoorlog
Nederlandse zigeuners
slaan op de vlucht
Sociale advocaten
stellen acties uit
EVO: Reders slaan
munt uit oorlog
^FOORLOG
CfikiócSomont
DONDERDAG 24 JANUARI 1991 PAGINA 3
)-duo verlaat
ïneschepen
iSUM Journaal-verslaggever
|pma en cameraman Paul Harten-
flaten de Nederlandse marinesche-
Golf en komen terug naar Ne-
Volgens een woordvoerder van de
de kijkers in de eerste dagen van
uorlog voldoende geïnformeerd. De
Je tijd wordt weinig nieuws ver-
ïerder worden volgens de NOS de
je hoog. De verzekeringspremies
'fgelopen dagen verveelvoudigd tot
)^nden guldens per persoon per
Wio-verslaggever Paddy van der
jft voor de gezamelijke omroepen
een van de schepen. Mogelijk zal
telefonisch van nieuws voorzien,
handhaaft het ANP ziin schrijven-
bggever in het Golfgebied.
PvdA-minister Kok van finan-
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG PvdA-leider Wim Kok
is niet verbaasd dat er in zijn partij zeer
verschillend wordt gedacht over de
Golfoorlog en met name het Nederland
se aandeel daarin. „Ook in mijn persoon
wordt verschillend gedacht, want ook ik
wil geen oorlog. Maar een militair ingrij
pen kan op enig moment het onont
koombaar gevolg zijn van de lijn die je
samen met de andere landen in de Vere
nigde Naties hebt uitgezet. Als je die lijn
niet trekt, geef je de vrije hand aan een
militaire dictatuur. Dat kan niet, dat
gaat over de streep". Kok zei dit gister-
foto: dijkstra avond een tv-uitzending van de PvdA.
De vice-premier toonde zich ontzet door
de aanvallen van Irak met Scud-raket-
ten op Israel. „Afschuwelijk, afschuwe
lijk! Dit stelt het incasseringsvermogen
van de Israëlische bevolking onder zeer
zware druk. Ik hoop dat de Israëlische
regering en bevolking onder deze om
standigheden in staat zullen zijn zo kalm
en beheerst mogelijk te blijven. En ik
zeg erbij: wij vanuit Nederland moeten
bereid blijven, als concrete verzoeken
ons bereiken, bij te dragen aan de verde
diging van de Israëlische bevolking".
Wat Kok betreft kan er nog steeds een
Nederlands Patriot-squadron bij Tel
Aviv gestationeerd worden.
Sint: PLO plaatst zich
buiten werkelijkheid
HILVERSUM De PLO heeft zich
buiten de werkelijkheid geplaatst door
de kant van Irak te kiezen in de Golf
oorlog, zei voorzitter Sint van de PvdA
gisteravond op de KRO-televisie. Vol
gens Sint misbruikt de Iraakse leider
Saddam Husayn de PLO om zijn doelen
te bereiken, namelijk een islamitische
opstand tegen het Westeh en Israël. Het
was Sint in juni vorig jaar al duidelijk,
zei ze, dat de PLO een aanhangster van
het Saddam Husayn-bewind was. Sint
heeft toen een gesprek gehad met PLO-
leider Arafat in Tunis. De PvdA is tot
nu toe een gematigd positief aanhanger
geweest van het standpunt van de PLO.
Met de nieuwe uitspraken van de
PvdA-partijvoorzitter lijkt daarin enige
verandering te zijn gekomen.
Irak 'hamsterde' Nederlands voedsel
DEN HAAG Irak heeft vorig jaar op grote schaal Neder
landse voedingsmiddelen 'gehamsterd'. Tot kort voor de in
val in Kuwayt kocht het land zeven maal zoveel als nor
maal van Nederland, blijkt uit cijfers van het Centraal Bu
reau voor de Statistiek. Uit de cijfers blijkt dat de export
waarde van voedingsmiddelen naar Irak vorig jaar in de
eerste zes maanden/ 129 miljoen heeft bedragen tegen18
miljoen in dezelfde periode in 1989. De Irakezen sloegen
vooral meer suiker, zoetwaren, vlees en melkprodukten in.
Bedrijf kreeg argwaan over mosterdgas
TERNEUZEN Het bedrijf KBS-Holland in Terneuzen
heeft zeven jaar geleden bemiddeld bij de levering van de
basisgrondstof voor mosterdgas, TDG (thiodiglycol), aan
Irak. Volgens directeur J. Bravenboer ging het om kleine
hoeveelheden (5 tot 10 ton) voor de tex-tielindustrie. Toen
KBS later de opdracht kreeg vijfhonderd ton te leveren,
kreeg het bedrijf argwaan en ging het te rade bij Buiten
landse Zaken. Het ministerie liet weten dat het hier om een
verdachte grondstof ging, waarop KBS af zag van levering.
lige
\-m
OL Schiphol is
iverd tot een bijna
ibare vesting. Bij
ïgangswegen rond
imense luchthaven-
1 staan de hekken
led%n afzetting reeds in
^ajm, klaar om in ge-
ktein een terroristische
iach)ver de weg te wor-
en «schoven.
ri6Htegische punten staan
na%ens en gepanstserde
eigqvers met mitrailleur
om in actie te komen,
(stationsgebouw wemelt
de marechaussees en
ngspersoneel. Maar
biedt de luchthaven
Dvejrlaten indruk met een
vool lege vertrekhal en par-
•einen die voor nog
art zijn gevuld.
|ers laten het afweten.
Eoorlog laat overduide-
sporen na. De angst-
heeft toegeslagen.
)aafegt Jan van Balen, di-
g gr van Aero Groundser-
enfijn organisatie verzorgt
v|er de helft van alle
oeu-
h de
:enJings
oelf biei
vluchtafhandelingen van de
buitenlandse maatschappijen.
„In een gemiddelde januari
maand verwerkt Schiphol
naar schatting één miljoen
passagiers. Nu hebben komen
er niet meer dan de helft. De'
angst zit er behoorlijk in. Va
kanties worden uitgesteld,
vluchten vooral Ameri
kaanse gecancelled. 't Is
echt heel, heel rustig op dit
moment".
In de vertrekhal zit een aantal
baliemedewerkers van de
KLM verveeld voor zich uit te
staren. Anderen hebben een
tijdschrift of een boek gepakt
om de tijd te doden. Plotseling,
vlak voor het hokje van de
douane, begint een Arabische
vrouw hysterisch te krijsen als
ze afscheid moet nemen van
haar man, die terug gaat naar
zijn geboorteland. Ze is doods- -
bang dat ze hem nooit meer
zal terugzien. Uiteindelijk ko
men marechaussees en bewa
kers er aan te pas om de
vrouw van haar echtgenoot te
scheiden. Hij gaat. Stoer, ogen
schijnlijk zelfverzekerd, maar
zijn ogen verraden de onze
kerheid van het lot dat hem
mogelijk te wachten staat.
Bij balie 8 maakt John Naylor,
een Amerikaanse zakenman
zich kwaad. Hij heeft een
vlucht naar Madrid geboekt
met een toestel van Iberia.
Maar door de extra veilig
heidscontroles is het toestel
vertraagd. Hij is niet de enige
die dat dezer dagen overkomt;
vertragingen zijn dezer dagen
schering en inslag.
„De passagiers begrijpen over
het algemeen heel goed dat
hun bagage extra wordt gecon
troleerd", zegt Jan-Christiaan
Hellendoorn van de KLM.
„Daar hebben we niet de
grootste trammelant mee.
Maar wèl met het feit dat er
dan vertragingen kunnen ont
staan en men in sommige ge
vallen een aansluiting mist. Zo
liep een KLM-vlucht naar
Alaska afgelopen weekeinde
maar liefst 4,5 uur vertraging
op als gevolg van de veilig
heidsmaatregelen".
Terwijl normaal gesproken
vrij weinig wordt gekeken
naar stoffen die in combinatie
een gevaarlijk goedje kunnen
vormen, wordt daar nu extra
op gelet. Ook een koffer zon
der passagier krijgt dezer da
gen meer dan normale aan
dacht. Onder normale omstan
digheden is het al niet toege
staan dat een koffer zonder
passagier vertrekt, maar om
dat een vliegtuig op tijd dient
te vertrekken, wordt daar nog
wel eens de hand mee gelicht.
Maar nu is daar geen denken
aan. „Sinds het uitbreken van
de oorlog hebben we dan ook
al tientallen 'kofferparades'
gehad", zegt Van Balen van
Aero Groundservice. „Ieder
een gaat dan het vliegtuig uit
om zijn eigen koffer aan te
wijzen. Blijft er een koffer
over, dan gaat die niet mee. Je
weet maar nooit wat er in zit".
Normaal gesproken is Schip
hol dag en nacht bevolkt door
146 marechaussees. In deze
crisistijd zijn het er bijna twee
honderd, afkomstig uit alle de
len van het land. Bij de balies
van de Amerikaanse en Britse
luchtvaartmaatschappijen
wordt door diverse mare
chaussees tegelijk zelfs continu
gepost. Elke vertrekkende
passagier wordt aan een kort
gesprek onderworpen: waar
komt hij of zij vandaan, wat is
het doel van de reis en waar
om wordt gebruik gemaakt
van Schiphol.
Koude handen
Een paar Nederlandse militairen trok gisteren zeker de aandacht op de markt van Diyarbakir in Turkije. Ze wilden het centrum van de
stad verkennen waar ze sinds een week met de Patriot-squadrons van de Nederlandse luchtmacht gelegerd zijn, maar in plaats
daarvan werden juist zij vooral bekeken. In deze periode kan het behoorlijk koud zijn in Turkije. Temperaturen van rond het vriespunt
in Diyarbakir zijn heel normaal. Gelukkig bood een vuurtje op straat gelegenheid de handen te warmen. foto: anp
jglERPE CONTROLE IN SOESTERBERG
iTERBERG Politie
ïarechaussee surveil-
constant in de Ame-
woonwijk in
erberg. Onbekenden
en aangehouden en
vragen beant-
den. Ook de dood-
lale dagelijkse bood-
>pen in de Ameri-
se basiswinkel duren
:r dan normaal. Alle
fekers moeten zich- bij
wachthokje, gestut
zandzakken, dubbel
ewaker: „Sommige men-
orden er chagrijnig van,
de meesten begrijpen
iat het voor hun eigen
heid is". Op de Ameri-
e legerzender AFN be-
een hoge kolonel onder-
i zijn landgenoten: „Zo
het kan, zal alles weer
to normal' gaan. Ik ben
at het moreel goed is",
liren en hun gezinnen
/erzocht alleen naar de
te gaan, als ze er echt
n werken. Gelegen-
aezoekjes zijn taboe,
aan de poort van de ba-
het al druk genoeg. De
king is verdubbeld en
auto wordt gecontroleerd,
proefsgewijs worden
els aan een stok onder de
gehouden, op zoek naar
lijke explosieven.
imerikanen zijn geadvi-
met niemand buiten de
- enschap te praten, vertelt
"jbewoner die anoniem wil
:n. „We zijn verzocht als
ven kan niet deel te ne-
aan het sociale leven in
liten Soesterberg. De re-
zou 'an eminent threat of
orism' (serieuze bedrei-
van terrorisme) zijn, al
ten bewaker.
zo ernstig is het allemaal
niet, zegt voorlichter J. Rijn-
hart van de vliegbasis Soester
berg. „Er is voorshands geen
indicatie, noch bij de militaire,
noch bij de civiele inlichtin
gendiensten dat er terroristi
sche dreiging bestaat ten op
zichte van de basis, de omlig
gende onderdelen en de Ame
rikaanse wijk. Desalniettemin
zijn preventieve maatregelen
getroffen om calamiteiten te
voorkomen".
Toch heeft de Soester politie al
wekenlang een draaiboek
klaar voor verhoogde paraat
heid, dat is opgesteld in sa
menwerking met de mare
chaussee en de luchtmachtba
sis. Politiewagens met Neder
lands-Amerikaanse bezetting
houden nauwlettend alles in
de gaten.
Geschrokken
Vrijwel elk bezoek aan Ameri
kanen in Soesterberg valt in
De toegang tot
de
Amerikaanse
basis bij
Soesterberg
wordt zwaar
bewaakt.
slechte aarde. Geschrokken
doet een zestienjarig meisje de
deur open. Pas als de verslag
gever zich identificeert, wil ze
mondjesmaat wat kwijt over
hoe de Amerikanen de maat
regelen beleven. „Ik kan nu
niet naar school, daar baal ik
van. Mij rest niets anders dan
thuis te zitten. Ze hebben me
gevraagd om maar niet teveel
buitenshuis te gaan om elk ri
sico te vermijden. Ook kan ik
niet naar de basis", zegt ze.
Caren, een paar deuren ver
derop, maakt zich vooral zor
gen over haar vrienden en
kennissen in Saudi-Arabië.
„We kunnen ze niet bellen, we
mogen alleen corresponderen.
Of ik werkelijk doodsangsten
uitsta? Als dat zo zou zijn, dan
was ik vandaag vertrokken.
Maar vervelend is het alle
maal wel. We zijn uit ons nor
male doen".
De gordijnen van de Ameri
kaanse huizen zijn dicht en
veel mensen durven niet eens
open te doen. Een 28-jarige
militair wil opnieuw pas m
identificatie wel wat kwijt
Als het maar 'human interest
vragen zijn. „Ik ben net teru|
van vakantie uit Amerika
Mijn vrouw heeft me opgebeld
om het nieuws van de oorlog
te vertellen. M'n maag draaide
om. Dit is echt, dit is werke
lijkheid". De man zegt zoveel
mogelijk tv-uitzendingen te
volgen. „Veel slaap krijg ik nu
niet, maar het zijn dan ook bij
zondere tijden. Ik begrijp heel
goed waarom mijn landgeno
ten zo terughoudend reageren
We hebben hier een soorl
buurtwacht. Op dit moment
kan elk onbekend persoon een
risico voor onze veiligheid be
tekenen. We houden met z'n
allen onze ogen en oren open,
je kunt nooit weten. Wat zou u
doen als u Amerikaan was?"
Onnodig
Een normaal gesprek met de
Amerikaanse bewoners is bij
na onmogelijk. „Het is al zo'n
spannende tijd voor ons, waar
om moet de pers het nog span
nender maken?", zegt één be
woner.
Dat is ook de mening van
Rijnhart van de luchtmachtba
sis. „Doordat journalisten in de
wijk rondlopen, bestaat de
kans dat onnodig onrust wordt
veroorzaakt". Via tussenkomst
van de persvoorlichter is uit
eindelijk militair John Rea be
reid wal meer te vertellen. M.
Boon, een andere voorlichter
van de basis en Rijnhart zitten
bij het gesprek. Rea vertelt
desondanks onbevangen hoe
hij de afgelopen dagen heeft
beleefd. „Het is nogal een hec
tische periode, we draaien nu
meer uren. Ik voelde opwin
ding en euforie toen de oorlog
begon. Maar ik doe ook schiet
gebedjes in de hoop dat alles
goed mag gaan".
Rea is redacteur van 'The In
terceptor', het nieuwsblaadje
voor de Amerikaanse militai
ren op de basis. Het laatste
nummer is net van de persen
gerold. „We hebben nog wat
nieuws kunnen meenemen,
bijvoorbeeld de bewaking bij
de winkel en nog wat andere
kleine dingetjes. We zijn nog
aan het denken over nieuwe
invalshoeken". Ook Rea heeft
de afgelopen dagen zoveel mo
gelijk naar de televisie geke
ken, met name nieuwszender
CNN. Hij merkt bij zichzelf
een gevoel van angst, maar
ook steun van collega's en hun
gezinnen. „De oorlog is na
tuurlijk het gesprek van de
dag. We voelen ons op dit mo
ment één grote familie en dat
is heel prettig. Het is echt fijn
om te zien hoe ook Nederlan
ders met ons meeleven en
sympathie betuigen".
HENK VAN ESS
DREIGING MET GIFGAS ROEPT
HERINNERINGEN OP AAN '40-'45
BEST De oorlog in het
Golfgebied heeft onder de
zigeuners in Nederland
grote angst teweegge
bracht. Sommige families
die in kampen dicht bij
een grote fabriek of ande
re kwetsbare doelen wo
nen, zijn gevlucht uit
angst voor terrorisme. „Zij
hebben een plaats gezocht
op een veiliger kamp",
zegt voorzitter J.C. Weiss
van de zigeunerorganisa
tie Sinti in Best.
Volgens Weiss zijn de zigeu
ners erg bang voor oorlog. Net
als de joden worden de zigeu
ners deze dagen weer herin
nerd aan de Tweede Wereld
oorlog, toen tienduizenden van
hen naar de Duitse gaskamers
werden gevoerd. De dreiging
van gifgasaanvallen door Irak
draagt extra bij aan de paniek.
Veel zigeuners hebben licha
melijke klachten en kunnen
niet slapen. Anderen hamste
ren omdat ze vrezen dat de
oorlog zal overwaaien naar
Nederland.
De 3500 zigeuners die in Ne
derland wonen, beleven de
oorlog anders dan de meeste
Nederlanders. „Zigeuners, jong
en oud, hebben een aangebo
ren angst voor oorlog. Dat
komt omdat er in elke oorlog
zigeuners worden gedood, al
leen omdat ze zigeuner zijn",
zegt Weiss. Hij spreidt zijn ar
men wijd uit. „Wij dragen de
gevolgen van de Tweede We
reldoorlog, waarin joden en zi
geuners werden vergast, nog
met ons mee". Alleen van zijn
familie al werden 21 leden ge
dood in de gaskamers. „Wat
dat betekent kunnen andere
mensen niet begrijpen".
Een aantal families is van het
kamp in het Limburgse Stein
weggevlucht omdat ze bang
zijn dat de fabrieken van DSM
doelwit kunnen worden van
terroristen. Zij hebben hun
toevlucht gezocht in een veili
ger kamp in Gelderland. Ook
in het zigeunerkamp in Best,
waar ongeveer dertig families
wonen, wordt het leven de
laatste week beheerst door de
oorlog.
Weiss wil over die angst voor
de oorlog praten, niet omdat
hij hulp zoekt, maar omdat hij
wil dat de mensen weten wat
oorlog is. „Als ik de verslagge
vers zo gemakkelijk over oor
log hoor praten, is het net of
ik de propaganda uit de Twee
de Wereldoorlog weer hoor.
De Golfoorlog is voor hen
blijkbaar een andere oorlog
dan die in '40-'45. Maar voor
ons niet. Voor ons is dit een
zelfde soort oorlog. De angst
voor oorlog zit in ons volk. Als
we het woord gas horen,
vluchten we".
Weiss wil geen beroep doen op
hulpverleningsinstanties. „Wij
zijn gewend onze problemen
onder elkaar op te lossen". Hij
vertelt dat de mensen in het
kamp bij hem komen om over
hun angsten te praten. Giste
ren vond er op het ministerie
van WVC een gesprek plaats,
waarin de zigeuners vertelden
hoe zij de oorlogsdreiging bele
ven. „We hoeven geen hulp,
maar de regering moet wel
weten wat er aan de hand is.
In het verleden zijn we altijd
vergeten".
sociale advocaten eisen 25
procent hogere vergoedingen
voor hun zaken. Deze eis is
afgewezen door minister
Hirsch Ballin van justitie en,
in kort geding, door de
rechtbank in Den Haag. Vol
gende week donderdag dient
de zaak in hoger beroep bij
het gerechtshof hof in Den
Haag. De sociale advocatuur
verleent juridische hulp aan
mensen met een zodanig laag
inkomen dat zij niet in staat
zijn zelf een advocaat te
betalen. Het rijk vergoedt
deze zogenaamde pro deo za
ken, volgens de VSAN ech
ter met te weinig geld.
DEN HAAG De oorlog
in de Golf heeft de Vere
niging Sociale Advocatuur
Nederland doen besluiten
de acties voor een hogere
vergoeding uit te stellen.
„In het licht van de Golf
crisis vinden wij onze ei
sen voor meer geld onbe
langrijk. Maar we komen
er zeker op terug", zo
heeft co-voorzitter mr. S.
Land verklaard.
De VSAN zou gisteren een
actieweek beginnen om de
eis voor een hogere vergoe
ding kracht bij te zetten. De
DEN HAAG Veel reders proberen munt te slaan uit de Golf
oorlog. Ze hebben hoge toeslagen gelegd op scheepsvracht naar
het Verre-Oosten, Australië en Nieuw-Zeeland, ook als hun sche
pen helemaal niet in de buurt van het oorlogsgebied komen. Deze
beschuldiging uit de verladersorganisatie EVO, die zegt dat steeds
meer bedrijven in de knel te komen nu allerlei im- en export-
transacties plotseling verliesgevend zijn geworden. De route via
het Suezkanaal bijvoorbeeld is door de ingestelde 'Middle East
Emergency Surcharge' nu even duur als de omweg via Kaap de
Goede Hoop. Lloyd's of Londen, de toonaangevende Britse verze-
keringsbeurs, heeft gisteren besloten de verzekeringspremies voor
vrachtvervoer over zee naar het Midden-Oosten drastisch te ver
lagen. Volgens de verzekeraars staan de huidige hoge premies in
geen verhouding tot de mogelijke risico's.
SPER EN HOBBES
EM JE Pit SPEEU5ÖEP-
isejz nou mzMtt
41? SCHOOI,CASnZ
