iaddam verschanst zich
ondergrondse bunkers
Amerikanen tussen
twijfel en euforie
Crisiscentrum in Tel Aviv: 'We merken dat de geestelijke kracht afneemt'
ir—
JVN mag in Baghdad blijven uitzenden
Lloyd's voor het eerst
in 303 jaar zondag open
'LFOORLOG
CcidócSouumt
MAANDAG 21 JANUARI 1991 PAGINA 5
jditagon vordert
^iele vliegtuigen
^HINGTON De VS gaan opnieuw
j i vliegtuigen vorderen om voorra-
in materieel te vervoeren naar het
si|sgebied in de Golf. Volgens de
j ïkaanse minister van defensie Dick
iyiy is er op korte termijn behoefte
je*ventien toestellen. Op grond van
reiatregel kan het Pentagon 181 civie-
jstellen vorderen. Op 17 augustus
oriie eerste fase van de vorderings-
i «egel al in werking De strijdkrach-
anregen toen de beschikking over 29
i® transporttoestellen. Daarvan zijn
ei nog altijd in bedrijf, voornamelijk
iet transport van troepen naar het
(Van onze correspondent
Willy Werkman)
TEL AVIV Dr. Eliezer Bar Nathan,
psychiater in het Ichilv-ziekenhuis van
Tel Aviv, heeft in de afgelopen dagen
weinig geslapen. Als directeur van het in
allerhaast opgezette centrum voor geeste
lijke hulp wordt hij overladen met pa
tiënten, die niet meer in staat zijn hun
angsten te overwinnen.
Zij zitten op de banken in de gang, som
migen huilend, anderen apathisch voor
zich uit kijkend. Verpleegsters staan
klaar met een kopje koffie, een voorraad
kalmerende middelen en vooral een luis
terend oor.
„We behandelen hier verschijnselen van
paniek", vertelt dr. Bar Nathan. „Maar
ook patiënten die door hun angst niet
meer in staat zijn om zelfs maar te slik
ken. Zij zijn oververmoeid en kunnen
vaak ook niet meer naar de nieuwsbe
richten luisteren".
Slechts een deel van dr. Bar Nathans pa
niek-patiënten durft de straat op te gaan
om persoonlijk in het geestelijke eerste-
hulpcentrum te worden behandeld. De
meesten bellen vanuit hun huis op om te
luisteren naar de kalmerende woorden
van het team van psychiaters en psycho
logen dat hun tegen beter weten in
vraagt vertrouwen te hebben.
Symptomen
„Wij hebben te maken met symptomen
als misselijkheid en overgeven. Ook diar
ree, slapeloosheid en nachtmerries. Velen
vertellen niet in slaap te durven vallen
omdat ze bang zijn eventueel niet de sire
ne te horen. Ik begin ze te vertellen dat
ik zelf ook bang ben. En soms maak ik
gebruik van het verhaal van dokter Mo-
ran, de lijfarts van Winston Churchill tij
dens de Tweede Wereldoorlog. Die zei
dat er in gevaarlijke situaties vier soorten
mensen zijn: mensen die niet bang zijn,
maar die had hij zelf nooit ontmoet, men
sen die hun angst verstoppen en doen
wat er gedaan moet worden, mensen die
bang zijn en daarover durven te praten,
en mensen die hun angst uit schreeuwen
en niet meer functioneren. Ik zelf behoor
tot het derde soort angstverwerkers en ik
zeg tegen de patiënten: laten we samen
bang zijn en er samen iets aan doen".
Een van de collega's van dr. Bar Nathan
komt binnen met de vraag wat er moet
gebeuren met een patiënt in Jeruzalem,
die psychotische verschijnselen heeft. „Er
is niemand die hem naar Tel Aviv durft
te begeleiden", zegt de collega-psychiater.
„Ik zal dus zelf maar gaan". Even later
wordt dr. Bar Nathan aan de telefoon ge
roepen. Een jonge vrouw vertelt dat ze
niet in staat is 's nachts in slaap te vallen.
„Begrijp ik", antwoordt de psychiater.
„Maar weet u wat u doet? Neem overdag
een slaappilletje. U weet dat de kans op
een aanval 's nachts groter is".
Op de proef
Volgens dr. Bar Nathan wordt de psycho
logische verdraagzaamheid van het Israë
lische volk bijzonder hard op de proef ge
steld. „Velen hebben de Tweede Wereld
oorlog meegemaakt. Hun trauma's komen
nu boven. Tel daarbij de vijf oorlogen
van dit land op. We merken dat de gees
telijke kracht afneemt".
In de apotheken worden in deze dagen
heel wat kalmeringsmiddelen verkocht.
Maar in het 'geestelijke crisiscentrum'
van Tel Aviv, waar tientallen doktoren
en honderden verpleegsters in het zie
kenhuis en ook buiten bij de ingang klaar
staan om eventuele slachtoffers van een
chemische aanval op te vangen, zijn vaak
de kalmeringsmiddelen niet genoeg. Op
de gang zit een verpleegster. Haar gas
masker op schoot. Huilend vertelt ze dat
ze niet meer in staat is voor haar patiën
ten te zorgen.
DEN In de cafeet-
ngs de Tigris waar de
ners van Baghdad
voordat Irak een
van godsdienst en
g werd, enorme ver-
ssen aten en glazen
ty achteroversloegen,
(en de klanten nooit
twijfel gehad over
sr onder hun voeten
tunnels en bunkers,
lol van Saddam Hu-
BLAUWDRUK
VOOR SCHUIL
PLAATS:
De perfecte
bunker
Jzouden kilometerslange
zijn, fluisterden de
spelonkachtige bun-
volgestouwd met aller-
luxe voor de president
de watten gelegde
ie. Schuilkelders die dui-
n soldaten van de loyale
lentiële garde zouden
|en herbefgen. Ze zouden
oorzien van communica-
•bindingen met schuil-
het noorden.
indere dictators beschik-
rer tunnelnetten: zo is er
/rint onder Bukarest
!eausescu's Securitate
verschanste en zijn er de
lkelders onder Peking
ivaaruit het leger zich op
monstranten op het Plein
ie Hemelse Vrede stortte.
iet met Saddams
ïtgangen? Bestaan ze wer-
En als dat zo is, houdt
:h daar dan schuil nu de
serde luchtaanvallen een
hebben genomen?
lij daar op wraak, vastbe-
i zijn vijanden te verras-
Of zal hij ondergronds
zoals ook Hitier?
uzen
n sterke gronden om aan
;men dat Saddam inder-
een labyrint heeft laten
ren om zichzelf en de be
rechte elite in veiligheid
ellen. De afgelopen tien
werd elk nieuw regerings-
Baghdad voorzien
bunkers, zo weten Britse
agers die in Irak hun me-
xking hebben verleend
overheidsprojecten. Ge-
ten doen de ronde dat
ams bunkers ware onder-
dse paleizen zijn, compleet
Perzische tapijten en roze
muren. Volgens be-
wbaarder bronnen zijn de
ters functioneel ingericht
ariëren zij van kleine ka-
tot uitgestrekte onder-
dse barakken,
geallieerde strijdkrachten
loeden dat Saddam zich
verplaatst tussen zijn
cers, terwijl bovengronds
lommen en raketten in-
Volgens de Amerikaan
inlichtingendienst brengt
looit een hele nacht op de
le plaats door. Volgens an-
geruchten zou hij, nu de
lieerden voortdurend be-
:n alleen militaire doelen
stoken, zich de laatste da-
steeds meer schuil hou-
in woningen, hotels en an-
burgergebouwen waar hij
toch veiliger zou voelen.
mei
jaar geleden stuitten twee
inse technici die opdracht
len beveiligingscamera's
nstalleren in het hoofd-
irtier van de Ba'ath-partij
toeval op een gigantische
aveide tunnel. De Ameri-
nse inluchtingendienst ge-
dat de tunnels tussen de
ichillende ondergrondse
plexen zich kilometers ver
rekken.
Saddam niet weet is of de
intie van plan is hem te la-
vermoorden in zijn schuil-
its - ondanks ontkennin-
van president Bush die
dat „geen enkel individu
BOVENSTE
NIVEAU
Wachtposten en
slaapzalen
kantine, douches
en stapelbedden
MIDDELSTE
NIVEAU
Communicatie
centrum, vergader
zaal, kantoren,
slaapkamer
president met
wachtpost bij deur
ONDERSTE
NIVEAU
Generator, water
tanks, luchtfiltratie
en rioleringsysteem
FUNDERINGEN
Veren, diameter 0,5 m.'
in harde rubber
funderingen. Vangen
zware schokken op.
Ruimte tussen bunker
en aarde
laat beweging toe
VERSTOPPERTJE TE BAGHDAD:
SADDAMS LABYRINT
Familieverblijf
ABU GHURAYB
PALEIS
V l MINISTERIE VAN
1,7 km.
1 DEFENSIE
Communicatie f
S\NV Ministerie
centrum 1f-
2Y\\. van openb.
il
WwNyeiligheid
Ti
BA'ATH PARTIJ
'f
y£'\h
REGERINGS-
li
PRESIDENTIEEL
PALEIS 0
PALEIS
een doelwit vormt". Wat de
geallieerden echter niet weten
is of zij hem zelfs maar zouden
kunnen vinden.
Een van Saddams bunkers,
onder een bioscoop in de kel
der van het overdadige Al-
Sijood regeringspaleis dat vori
ge maand werd afgebouwd (to
tale kosten 260 miljoen), meet
slechts vier en een half bij ne
gen meter. Er kan echter vol
doende elektronische appara
tuur in om Saddam volledig op
de hoogte te houden van het
verloop van de oorlog. De
schuilplaats is uitgerust met
computers, telex en directe te
lefoonverbindingen.
Betonplaten
Andere bunkers zijn een stuk
groter. In 1984 heeft een aan
tal Britse firma's Irak bouwte
keningen voor schuilkelders
voorgelegd, aldus Colin Crift
van de Britse Federatie van
Schuilkelderconsultanten en -
aannemers. De Irakezen heb
ben al het benodigde bouwma
teriaal gekocht en Croft is er
„95 procent zeker" van dat de
bunkers ook daadwerkelijk
zijn gebouwd.
Elke bunker bestaat uit tien
stalen tunnelbuizen waarin in
totaal 1200 mensen onderge
bracht kunnen worden. Zij
zijn voorzien van commando
posten, een ziekenboeg, ont
smettingsruimten, wapenop
slag, keukens en voorraadka
mers vol gedroogd voedsel en
water: alles wat noodzakelijk
is voor een langdurig verblijf
onder de grond. Theoretisch
gesproken zou er onder Bagh
dad genoeg ruimte moeten zijn
voor 48.000 soldaten.
De bunkers zijn afgedekt met
betonnen meer dan een halve
meter dikke en met staal ver
sterkte platen, die de explosie
van e^n bom van 500 pond
zouden moeten kunnen weer
staan. De Amerikaanse inlich
tingendienst gelooft dat zwaar
dere bommen dan de 2000
pond-bom van de F-lll bom
menwerpers de betonplaten
zouden kunnen vernietigen.
Maar als er inderdaad op Sad
dam wordt gejaagd door de
bondgenoten, hoe moeten ze
dan het juiste doel als vinden
er zo veel bunkers in gebruik
zijn? Volgens Gerald Fost, di
recteur van het Instituut voor
Europese Defensie Strategie
zijn spionagesatellieten daarbij
van weinig nut. „Men zegt dat
je met een spionagesatteliet
het nummerbord van een auto
op het Rode Plein k.unt lezen,
maar wanneer mensen zich
verborgen houden kunnen zij
ook niets doen".
Saddams favoriete verblijf
plaats zou het Abu Ghurayb-
paleis zijn, in de buurt van het
vliegveld van Baghdad. Vol
gens Amerikaanse bronnen is
er een complex van zestig tot
zeventig kamers, waaronder
communicatiecentra, slaapka
mers en eetzalen. Het bevindt
zich ruim vier meter onder de
grond en is omgeven met prik
keldraad.
Nadeel
Het Spaanse tijdschrift Inter-
viu beweert dat Saddam in
nog weer een andere bunker
in een cirkelvormig bed slaapt
onder een enorm schilderij
van de slag bij Qadissiya, waar
de Irakezen de Perzen de ne
derlaag toebrachten en hen tot
de Islam bekeerden.
Dit soort verhalen zijn echter
nogal overtrokken. Volgens
deskundige Terry Gander ziet
een standaardbunker er als
volgt uit: een blok van drie
verdiepingen, in met staal ver
sterkt beton gegoten dat soms
tot twee meter dik is, voorzien
van communicatie-apparatuur.
„Het grootste nadeel van het
wonen in bunkers is voor Sad
dam dat hij misleidende infor
matie kan krijgen", aldus Gan
der. „Het is mogelijk dat zijn
mensen hem alleen vertellen
wat hij wil horen. Het kan
erop uitlopen dat hij gaat pro
beren niet bestaande legers te
verplaatsen".
SEAN RYAN
JAMES ADAMS
(c) The Times
(STERDAM De Ameri-
[nse nieuwszender CNN
g van de Iraakse autori
ten blijven uitzenden van-
Baghdad. Zaterdag werd
t buitenlandse correspon-
»ten te verstaan gegeven
I zij moesten vertrekken.
IN-verslaggever Peter Ar-
|t meldde gisterochtend
dat hij van iemand van het
ministerie van voorlichting
te horen had gekregen dat
CNN „vanwege zijn geble
ken onpartijdigheid werd
qitgenodigd van de ontwik
kelingen verslag te blijven
doen". Volgens Arnett kijken
ook de Iraakse leiders gere
geld naar CNN en willen zij
waarschijnlijk althans een
communicatiekanaal met de
buitenwereld open houden.
Arnett zei dat hij niet te ho
ren kreeg hoe lang hij en
twee ondersteunénde leden
van de CNN-ploeg mogen
blijven, zodat de situatie met
het uur kan veranderen. De
CNN-ploeg mag zich niet vrij
bewegen in Baghdad en haar
berichtgeving staat onder de
ook aan de kant van de geal
lieerde strijdmacht gebruike
lijke oorlogscensuur. „Maar
er wordt ons nauwelijks iets
in de weg gelegd om te mel
den wat we zien. Het pro
bleem is alleen dat we niet
zoveel zien," aldus Arnett.
Terry Waite In Britse ker
ken is gisteren gebeden voor
de sinds vier iaar in Libanon
in gijzeling gehouden speciale
gezant van de aartsbisschop
van Canterbury, Terry Waite,
en de andere gijzelaars in Li
banon. In de Britse media is
een uitlating van de Libanese
Druzen-leider Joumblatt gepu
bliceerd, waarin deze zei dat
als gevolg van de oorlog in de
Golf-regio Waite „nog weer
tien jaar" gevangen gehouden
zou kunnen worden.
Nog steeds ziet menig Amerikaanse vrouw haar partner vertrekken naar Saudi-Arabië. Het is bijna
altijd een moeilijk afscheid, omdat ze weten dat ze elkaar mogelijk nooit meer terugzien. FOTO: ap
(Van onze correspondent
Mare de Koninck)
WASHINGTON De Ameri
kaanse bevolking is te.n prooi
gevallen aan voortdurend wis
selende stemmingen van opti
misme en diepe bezorgdheid.
Tegenstrijdige en schaarse
'frontberichten' uit Irak zijn er
de oorzaak van.
Nu de „eclatante militaire suc
cessen" van de eerste oorlogs
dagen blijken tegen te vallen,
bekruipt het thuisfront in
Amerika een soms somber rea
lisme. Er zijn in de VS letter
lijk van uur tot uur opiniepei
lers in de weer. die vaststellen
dat het gemoed van het Ameri
kaanse publiek zeer direct de
indrukken volgt die de media
verstrekken over het' verloop
van de militaire confrontatie.
Als in een bepaalde episode
van de dag de analyses van het
oorlogsverloop gunstig zijn
voor de VS, staan ongekend
hoge percentages van 80 tot 90
procent van de bevolking ach
ter het beleid van de president.
Wisselend
Zodra de frontmeldingen re
den geven tot pessimisme, da
len die cijfers onmiddellijk en
geven 30 tot 40 procent van de
Amerikanen uiting aan hun
twijfel of ooit aan het hele
avontuur had moeten worden
begonnen. Het wisselend ge
moed maakt duidelijk hoe fra
giel de 'brede politieke steun'
voor deze oorlog is en hoezeer
afhankelijk van de concrete
gebeurtenissen te velde.
In de loop van het voorbije
weekeinde, toen steeds duide
lijker werd dat de door Ameri
ka geleide 'luchtcampagne' te
gen Irak niet langer volgens
plan vediep, ging het Ameri
kaanse moreel in eigen land
naar een laagtepunt. Slechte
weersomstandigheden in het
oorlogsgebied, de extra energie
vergende speurtocht in Irak
naar de Scud-raketten die Is
raël bestoken plus de bevestig
de ontsnapping van veel Iraak
se gevechtsvliegtuigen naar
noordelijk Irak, al die meldin
gen zorgden voor een gevoel
van groot onheil.
Ook de ontdekkingen dat in
tegenstelling tot de eerder ge
vestigde indruk een groot
deel van Saddam Husayns Re
publikeinse Garde nog intact is
en dat de Iraakse leider nog
steeds in staat is te communi
ceren met zijn commandanten,
met zijn volk en met de we
reld, moesten zaterdag na alle
voorafgaande euforie als zware
tegenvallers worden verwerkt.
Argwaan
Zondagochtend echter, nadat
's nachts verdere raketaanval-
len op Israël waren uitgeble
ven, wisten de vertrouwen
wekkende verklaringen van
generaal Norman Schwarzkopf
het Amerikaanse volk weer de
hoop te geven dat het mis
schien toch een korte oorlog
wordt met relatief weinig
slachtoffers. Indien de geal
lieerde verliescijfers waar zijn,
bestaat er inderdaad geen ef
fectieve Iraakse afweer. En de
melding dat nu meer gecon
centreerd wordt op het bom
barderen van Iraakse grond
troepen, suggereert dat de 'eer
ste fase' van de campagne, het
bereiken van geallieerde con
trole over de Iraakse lucht
ruim, goeddeels is volbracht.
Zo wordt het Amerikaanse ge
moed op een neer geslingerd
tussen hoop en vrees. De 'ang
stig' kleine aantallen Iraakse
tanks, vliegtuigen en troepen
die met zekerheid zijn uitge
schakeld, kunnen tot gevoelens
van wanhoop leiden, maar een
Amerikaanse weerman die
voorspelt dat het morgen beter
vliegweer boven Irak en Ku-
wayt zal zijn, weet de hele na
tie weer op te beuren.
De dit weekeinde verscherpte
censuur op de berichtgeving
vanuit het Gol'fgebied, ver
sterkt in de VS echter de nei
ging tot somberheid en de arg
waan jegens de officiële mede
delingen van de militaire auto
riteiten. Maar er bestaat begrip
voor het argument dat, naar
mate meer Iraakse communi
catiemogelijkheden worden
vernield, westerse tv-verslagen
de militair belangrijkste infor
matiebron voor Saddam Hu-
sayn zouden kunnen worden.
Trauma
Een van barometers van het
Amerikaanse gemoed vormen
de vredesbetogingen die dit
weekeinde in het land weer
aanzwellen, nadat demonstran
ten in de eerste dagen van de
strijd geïntimideerd leken door
het veronderstelde succes van
de aanvalsactie op Irak. Nu het
idee verdwenen is dat dit een
ultra-korte oorlog kan worden,
komen de vooroorlogse gevoe
lens weer krachtig op dat
„geen bloed voor olie" mag
vloeien.
Óok het vermoeden dat aan
Iraakse kant zeer veel doden
en gewonden moeten vallen
door de Amerikaanse bombar
dementen, verhoogt het emo
tionele verzet tegen deze vorm
van oorlogvoering. Hoewel
Pentagon en Witte Huis steeds
benadrukken dat bevolkings
centra maximaal worden ont
zien via de 'chirurgische' preci-
sie-bombardementen op mili
taire installaties, zal de tweede
fase van de Amerikaanse
luchtcampagne tegen Iraak
se grondtroepen zeer veel
slachtoffers vergen.
Waar voor president Bush het
beschermen van Amerikaanse
levens en het winnen van de
oorlog op zo kort mogelijke
termijn absolute prioriteiten
zijn, vrezen veel Amerikanen
dat de geallieerden heviger en
minder nauwkeurig zullen
gaan bombarderen naarmate
de overgave van Irak langer
uitblijft Zo'n scenario maakt
het hele Vietnam-trauma weer
voelbaar als èen actuele pijn.
Tijd
Er begint zich een scherpere
polarisatie in de Amerikaanse
samenleving af te tekenen
rond de oorlog. Hier en daar
wordt een voor de VS onge
bruikelijk verschijnsel ook
vóór de oorlog betoogd. Deze
demonstraties zijn gering van
omvang en vooral bedoeld om
de Amerikaanse militairen in
het Golfgebied morele steun te
geven.
Tenslotte is het blijvende risico
van een uitbreiding van de
oorlog tot grotere delen van
het Midden-Oosten, inclusief
een Israëlische betrokkenheid,
reden tot grote verontrusting
in dezelfde Amerikaanse huis
kamers, waar afgelopen don
derdag nog zo opgetogen op de
eerste oorlogsresultaten werd
gereageerd.
Een en ander maakt duidelijk
in wat voor kritieke fase de
Golfoorlog nu al is beland.
Terwijl Irak militair gespro
ken, ondanks tegenvallers voor
de geallieerden, nog steeds
kansloos moet worden geacht,
lijkt tijd de grootste tegenstre
ver van president Bush. In
zeer korte tijd kan de oorlog
zich verspreiden naar diverse
fronten in het Midden-Oosten
en naar het politieke front in
Amerika zelf.
LONDEN De verzekeringsmaatschappij Lloyd's of Lon
don heeft in het weekeinde voor het eerst in 303 jaar op zon
dag haar deuren geopend om de gevaren van de Golfoorlog
te verzekeren.
De premie voor schepen in het noorden van de Perzische
Golf bedraagt nu vijf procent van de waarde van de vaartui
gen, zei een woordvoerder. Normaliter is dat een kwart pro
cent. De premie voor olietankers op weg naar de Saudische
havens Ras Tanura en Juaymah bedraagt nu meer dan 1 mil
joen dollar per dag. Voor vluchten naar Israël en andere
luchthavens in het Midden-Oosten moet nu tien maal de nor
male koers, 2,5 procent van de waarde van de toestellen,
worden betaald.
Soap-opera's
terug op tv
WASHINGTON Na twee
dagen afwezigheid zijn de po
pulaire soap-opera's weer te
ruggekeerd op het Ameri
kaanse televisiescherm. De
grote televisienetwerken ABC,
CBS en NBC hadden de uit
zending van de populaire se
ries stopgezet na het uitbreken
van de oorlog in de Golf. Het
afgelopen weekeinde maakten
de netwerken echter een einde
aan de permanente berichtge
ving over de oorlog. De soap-
opera's zijn vanwege de recla
mespots waardoor zij worden
onderbroken ook een belang
rijke inkomstenbron.
