annen van Landsbergis zijn daar voor strijd in Litouwen Bondgenoten spelen troef uit handen Vrachtauto's >evoorraden al ele maanden ^oord-Etiopië Buitenland ftadóc Gou-taut ZATERDAG 12 JANUARI 1991 PAGINA 7 oodhulp EG voor achtoffers Somalia IJSSEL De Europese Gemeenschap Lft besloten voor 1,5 miljoen gulden nood- 0 beschikbaar te stellen voor de slachtof- 1 onder de burgerbevolking van de strijd Ëjmalia, zo is in Brussel officieel bekend maakt. Een medisch spoedtransport ter fcrde van 850.000 gulden is inmiddels on- Bij de actie is de Belgische afdeling i Artsen zonder Grenzen ingeschakeld. Frans-Belgisch chirurgisch team van werkt sinds dinsdag in het hoofdzie- Khuis in de Somalische hoofdstad Muqdis- Italië heeft gisteren besloten zijn ambas- in de hoofdstad te sluiten nadat deze iderdagnacht onder vuur was komen te jen bij de strijd tussen opstandelingen en feringstroepen. Slovenië wil eigen muntsoort invoeren BELGRADO De Joegoslavische republiek Slovenië heeft aange kondigd een eigen muntsoort en een Sloveens staatsburgerschap te zullen invoeren. Dit in verband met de „kritiekste fase in de ver zelfstandiging van Slovenië", aldus premier Lojze Peterle gisteren in het parlement in Ljubliana Even eens kwam het Joegoslavische Constitutionele Hof in Belgrado met een voorlopige uitspraak, waarin het Slovenië tot het defini tieve oordeel wordt verboden wet geving te aanvaarden waarmee de deelrepubliek naar zelfstandigheid van de Joegoslavische federale staat streeft. Protest tegen Philips Enige honderden medewerkers van Philips België demonstreerden gisteren in Brussel tegen de voorgenomen vermindering van arbeidsplaatsen in de Philipsfabrieken onk juei. Palestijnen doden collaborateurs' JERUZALEM Drie Palestij nen die werden verdacht van collaboratie met Israël zijn door Arabieren vermoord, zo hebben Arabische journalisten meege deeld. Tegelijkertijd heeft een militaire rechtbank kolonel Sa- deh van het Israëlische leger ver oordeeld tot zes maanden voor waardelijke gevangenisstraf we gens dood door nalatigheid. De kolonel zou een 15-jarige jon gen met een plasic kogel hebben gedood bij het uiteendrijven van een menigte stenen gooiende Pa lestijnen in de Gazastrook in 1989. Sovjetunie verlaagt defensiebegroting MOSKOU Sovjet-afgevaardigden hebben gisteren de defensiebegroting voor 1991 met rond acht procent ver laagd tot 96.5 miljard roebel (circa 264 miljard gulden), ongeveer een derde van alle overheidsuitgaven. De defen siebegroting tot vooi* kort staatsge heim werd twee miljard roebel lager vastgesteld dan door het ministerie van defensie was gevraagd en kwam onge veer acht miljard lager uit dan de be groting van het jaar daarvoor ..Volgens deze begroting is het doel van het Sov jet-leger niet om zich voor te bereiden op oorlog, maar om een oorlog te voor komen". zo verklaarde kolonel-gene raal Grigori Krivosjejev van het opper commando van de strijdkrachten löJLNIUS Voor hel iarrsgebouw dat de redac- s en persen van de be- no ïgrijkste Litouwse dag weekbladen herbergt, lan enkele uren na de storming door Sovjet- mmando's tanks te ron- Buiten het bezette K bouw staan Litouwers aan zij als teken van potest tegen de actie van vó )skou. ijn ju1 glazen voordeuren en de nen ernaast liggen aan dig- ul en op de grond. Binnen zit- commando's zwijgend en ,gend op de trappen. Poli agenten grendelen de in- ig af. Als een omstander dt lagt wie die agenten in be- n terming nemen, antwoordt 1 van hen:1 „Jullie! Als we lie binnen zouden laten, ze je de tanden uit de iten het gebouw staan tien iks en ongeveer evenveel ertrucks met tientallen sol- Het gazon waar de iks positie hebben genomen, otaal omgeploegd. Een woe lde Litouwer loopt op een erjeep af en roept, wijzend het vernielde grasperk: „Is jullie idee van orde hand- 'Ven9" De officieren keuren 'Psn geen blik waardig. de koepel van een van de tos steekt het hoofd van een pjonge soldaat met Aziati- e gelaatstrekken. Als kin- en een V-teken maken, ilt de tankbestuurder even het gaspedaal. De motor t oorverdovend en het ga- is onmiddellijk bedekt on- Letse jongeren worden wegens dienstweigering opgepakt door Sovjetsoldaten. der een blauwe walm. Als een aantal tieners het waagt tegen de tank te schoppen, klinken er waarschuwingsschoten. ..Schoften!", roept een forse 50-jarige Litouwse man. „Wat die kinderen doen, is toch maar kattekwaad". Zijn ogen schieten vuur. „De geschiede nis herhaalt zich", vervolgt hij. ..Vandaag kun je hier precies zien hoe onze vrijwillige aan sluiting bij de Sovjetunie in 1940 heeft plaatsgevonden". Enkele straten verder is een tank onklaar geraakt. „Russi sche kwaliteit", zegt een om stander spottend. „Deze tank is bij het uitrijden uit de kazerne op een stadsbus geklapt", zegt een andere Litouwer, en woe dend bijt hij de soldaat wiens hoofd uit de tank steekt, toe: „He, jij daar! Wat valt er te la chen? In die bus van daar straks zaten kinderen en die lachten helemaal niet. Die huilden tranen met tuiten...". Kisten Voor het parlementsgebouw in het centrum van Vilnius heb ben zich nog meer mensen verzameld dan de voorgaande dagen. Via een zij-ingang wor den kisten binnengedragen die gasmaskers van de burgerbe scherming blijken te bevatten. De gasmaskers zijn uit heel Li touwen aangevoerd en moeten helpen bij de verdediging van het nationale parlement in het geval dat het Sovjetleger op nieuw traangas mocht gebrui ken bij een aanval Even tevoren had in de aan komsthal van het parlement een plechtigheid plaatsgevon den. De Litouwse leider Landsbergis verscheen en er viel een doodse stilte. Na een kort. inleidend woord van Landsbergis, die dit een beslis sende dag in het bestaan van Litouwen noemde, herhaalden de minstens duizend hier aan wezige jongemannen, gekleed in zwarte en bruine uniformen en gewapend met ijzeren sta ven. houten knuppels, messen en zelfs geweren, de woorden van een man die naast Lands bergis stond. Zij legden zo de eed van trouw af aan hun va derland. Het parlementsge bouw is voor Moskou de bron van alle ellende in Litouwen en volgens de Litouwers vast en zeker het volgende object van een militaire aanval. Landsbergis' jongens zijn klaar voor de strijd. Ook op het allerhoogste ni veau namen de Litouwers gis teren de nodige voorzorgs maatregelen. Na de benoeming van een nieuwe premier eer gisteravond, volgde gisteren in hoog tempo de beëdiging van een kabinet van tien nieuwe ministers Op deze manier pro beert Vilnius te voorkomen dat Moskou de regeringscrisis in de republiek kan gebruiken als excuus voor de snelle in voering van presidentieel be stuur. Sommigen in hel parlements gebouw beschuldigden de pas afgetreden Litouwse premier Prunskiene ervan dat zij on der een hoedje met Gorbatsjov heeft gespeeld. De door Pruns kiene voorgestelde prijsverho ging voor consumptiegoederen met zo'n 500 procent had de Litouwse bevolking op moeten zetten tegen Landsbergis. In plaats van Landsbergis' hoofd rolde dat van Prunskiene zelf, zodat Gorbatsjov niets anders overbleef dan zijn toevlucht nemen tot geweld In hoeverre in deze theorie een kern van waarheid steekt, valt moeilijk uit te maken Duidelijk is wel, dat onder de voorstanders van Litouwse onafhankelijkheid beslist niet alles koek en ei is. B DDIS ABEBA Sinds aart vertrekken elke li g tientallen vrachtwa- ipns vol voedsel uit Des vijfhonderd kilometer .,,n noorden van Addis Jbeda, om te voorkomen it in de provincies Ti- ay en Wollo miljoenen iopiërs van honger ster- in. operatie wordt algemeen schouwd als een groot succes heeft er zelfs toe geleid dat opstandelingen van het Ti- ays volksbevrijdingsfront PLF) en het regeringsleger ,u| gevechten langs de weg ge- lakt hebben. ai n feite geldt er een soort be- dand", zegt Ahmed Bahgat zÈn het katholieke hulpseere- re riaat (CRS). „Het is een cor- H dor van rust. Het is er zelfs )0 kalm dat wij deze maand ;e ize verzekering tegen oor- ïe gshandelingen hebben opge- rl gd". )e enorme voedsel- g ansporten langs de zoge- ?e lamde „southern-line" wer- ?1 in georganiseerd door de e Üopische kerken die zich d irenigd hebben in het Ge- fa eenschappelijk Hulppro- a amma (JRP). Bahgat is ver- itwoordelijk voor de logis- n ïk van de JRP-actie. >e )oor de komst van de i| achtwagens en de onofficië- d wapenstilstand zijn steden ngs de weg weer tot leven nakomen", vertelt hij. „De ho- 1 ls en de bars zijn weer open, j zijn garages waar vrachtwa- 1 ns gerepareerd kunnen wor- a in en de mensen durven 's a- ^nds de straat weer op". Hij 1 >egt er snel aan toe: „Het :i ijft natuurlijk een onstabiele l tuatie" De souterh-line begint in de havenstad Assab, vanwaar het voedsel tot 500 kilometer in Tigray wordt vervoerd. De trucks mogen niet door naar het noordelijke Eritrea waar twee a drie miljoen mensen dringend voedselhulp nodig hebben. De EPLF, het Eritrees volksbevrijdingsfront dat vecht voor een onafhankelijk Eritrea en vrijwel het hele ge bied in handen heeft, krijgt voedsel via het buurland Su dan en de haven van Masala. Problemen Hoewel de operatie van de kerken door alle hulporganisa ties in Addis Abeba aange haald wordt als een van de meest effectieve om de drei gende hongersnood te voorko men, somt Baghat moeiteloos alle problemen op waarmee JRP te kampen heeft. „Het brandstoftekort wordt de grootste moeilijkheid", geeft hij aan. In Etiopië is vrijwel geen benzine meer te krijgen Jordaanse vrachtwagens zouden ten naar Noord-Etiopië. en voor alle tankstations staan lange rijen. „Woensdag moes ten alle volgeladen vrachtwa gens in Dessie blijven omdat de benzine op was", zegt Bag hat en strijkt vermoeid over zijn voorhoofd. „Dat gaat me aan het hart". De Etiopische regering koopt centraal olie in. raffineert die en verkoopt ze door aan de pomphouders tegen gesubsi dieerde prijzen. Een liter ben zine in de hoofdstad kost daar door slechts zeventig cent. De regering heeft echter een nij pend tekort aan buitenlandse valuta en ziet zich geconfron teerd met stijgende olieprijzen zodat benzine schaars wordt. Met elk voedselkonvooi gaat inmiddels standaard een tank auto mee, zodat de vrachtwa- volgens een plan kunnen worden ingezet bij de voedseltranspor- FOTO: AP Nederlander wil bemiddelen bij levering vrachtauto's ADDIS ABEBA Willem Woudenberg, die enkele jaren gele den konvooien met voedsel voor Polen organiseerde en dat later herhaalde in Sudan, wil bemiddelen bij de levering van 150 vrachtwagens voor voedseltransporten in Etiopië. Woudenberg was deze week in Addis Abeba om te polsen of de hulporganisa ties interesse hebben in de trucks. De vrachtwagens zijn afkom stig van een transportbedrijf in Jordanië. „Dat is het grootste transportbedrijf in het Midden-Oosten", aldus Woudenberg. „Door de Golfcrisis en de VN-sancties tegen Irak gaan de zaken echter slecht en ik hoorde dat zij honderden vrahtwagens willen verkopen". Hij probeert nu te bereiken dat Nederland 150 vrachtauto's koopt om voedsel naar Etiopië te vervoeren. Een functionaris van het Gemeenschappelijk Hulpprogramma (JRP) in Addis Abeba zei: „Het klinkt allemaal nog wat vaag, maar als het lukt zou het fantastisch zijn. Wij hebben nu zo'n 240 vracht wagens en dat zijn er veel te weinig". gens in ieder geval naar Dessie terug kunnen. De hulp-organisaties in Etiopië hebben de afgelopen dagen koortsachtig vergaderd over de wijze waarop ze de brand stofvoorziening kunnen veilig stellen. De Verenigde Naties willen zes miljoen liter olie te gen wereldmarktprijzen kopen en opslaan in Etiopië. Daarvan zal twee miljoen liter voor de southern line worden ge- „Maar de regering kan de olie natuurlijk altijd in beslag ne men". verklaart Bahgat. „En we weten nog niet hoe zij zal reageren als zij merkt dat de VN olie tegen wereldmarkt prijzen koopt. Misschien krij gen we dan geen gesubsidieer de benzine meer". JRP zal in elk geval de donororganisaties vragen bij te dragen in de kos ten van opslag en de duurdere benzine. In totaal rijden tussen Assab, Dessie en het noorden zo'n 240 vrachtwagens heen en weer. „Dat is eigenlijk twee derde van wat we nodig hebben", verzucht de CRS-functionaris. „Vorig jaar waren we van plan 15.000 ton per maand te vervoeren, maar we haalden 11 000 ton. Daarmee bereiken we anderhalf miljoen mensen, terwijl we ervan uitgaan dat veel meer mensen voedsel no dig hebben". Beperkingen De regering en het TPLF heb ben de konvooien aan allerlei beperkingen verbonden. Zo mogen vanaf Dessie. waar het TPLF-gebied begint, geen vrachtwagens van de regering rijden. Dus zorgen JRP, de VN en particuliere organisaties voor het transport. De trucks van de regeringscommissie voor Hulp en Rehabilitatie (RRC) worden ingezet op de 500 kilometer lange route As- sab-Dessie. „Zij rijden echter veel langzamer. Onze chauf feurs doen er zo'n vijf dagen over. maar de RRC-vrachtwa- gens zijn zeven a acht dagen onderweg". Daar komt bij dat de regering er geen been in ziet aan JRP toegezegde vrachtwagens voor andere transporten in te zetten. Bahgat haast zich op te mer ken dat het contact zowel met de regering als het TPLF heel goed is. ..Zij zijn veel soepeler geworden. Wij moesten bij voorbeeld eerst in konvooien van tien vrachtwagens rijden en thans mogen het er al drie zijn. En beide partijen contro leren ons nauwelijks meer", zegt hij. Wel moeten de vrachtwagens als ze op ver schillende plaatsen voedsel lossen op elkaar wachten en gezamenlijk terugreizen naar Dessie. Het voedsel wordt in acht ste den aan de weg afgeleverd. „De vertegenwoordigers van de kerk zorgen dan voor de distributie, dat was een eis van de regering". In principe wor den de pakketten met graan, spijsolie en melkpoeder direct uitgedeeld onder de bevolking. „We houden wel kleine voor raden aan voor noodsituaties". Met het oog op de grote voed seltekorten in Etiopië wordt de operatie voorlopig tot de cember 1991 voortgezet. Generaal Norman Schwarzkopf („Norm de Storm"), die in geval van een Golfoorlog leiding moet geven aan de 400.000 Amerikaanse manschappen, kan verder alleen zeker zijn van de Britse, Fran se en Saudische troepen wanneer D-Day aanbreekt. FOTO: AFP LONDEN Wanneer oorlog in het vooruitzicht ligt moeten beide partijen hun kansen inschatten. Dat is niet alleen een kwestie van wie er meer troepen heeft, meer tanks of meer raketten. Veel be langrijker is wie de wil heeft om de maximale kracht in te zetten om de overwinning te behalen.' Op wie kan er gerekend worden, wie zal er vech ten wanneer de oorlog be gint? Wat als de zaken verkeerd lopen? De opties voor oorlog zijn af hankelijk van een reeks bere keningen. Heel belangrijk is wat de mogelijke represailles van de vijand kunnen zijn wanneer wordt gekozen voor een bepaalde vorm van aan vallen. Bij de voorbereidingen voor de strijd kan de afschrik kingsfactor niet worden over schat. Nucleaire afschrikking, bijvoorbeeld, is al meer dan veertig ïaar de kern van het defensiebeleid van de NAVO. Het concept van flexibele res pons, hetgeen inhoudt dat het bondgenootschap wanneer het een overweldigende conven tionele nëderlaag dreigt te lij den tactische nucleaire wapens in kan zetten, gevolgd door nucleaire middellange af standswapens, enzovoort, heeft in de jaren van de Koude Oor log er toe bijgedragen de Sov jetunie ervan te weerhouden haar wapens over de grens af te vuren. Kansberekeningen Afschrikking moet ook een rol spelen in de huidige confron tatie met Irak. Als president Saddam Husayn bereid is een oorlog uit te vechten met de Verenigde Staten en dertig an dere landen, moet hij dezelfde kansberekeningen maken als iedere andere leider die een nederlaag wil vermijden. Tot voor kort moet hij enige twij fels hebben gehad over de kans op een nucleaire aanval door de Amerikanen. Zelfs het kleinste spoortje van onzeker heid is genoeg om een com mandant serieus te laten over wegen een bepaalde militaire weg te volgen Saddam heeft herhaaldelijk gedreigd chemische en biologi sche wapens in te zetten tegen de westerse troepenmacht aan de andere kant van de Ku- waytse grens. Tot nog toe is het antwoord van Amerika en Groot-Brittannië duidelijk ge weest: een dergelijk besluit zou op grote schaal vergeldingsac ties tot gevolg hebben. In mili tair jargon betekent dit slechts één ding: de mogelijkheid van een nucleaire aanval. Om de één of andere onver klaarbare reden heeft een aan tal niet nader genoemde Ame rikaanse regeringsfunctiona rissen eerder deze week ver klaard dat er geen nucleaire wapens gebruikt zullen wor den in de Golf. Ook de Britse premier John Major en minis ter van buitenlandse zaken Douglas Hurd hebben de inzet van nucleaire wapens uitgeslo- Gulden regel Niemand die bij zijn volle ver stand is zou het gebruik van taktische nucleaire wapens te gen de Iraakse troepen propa geren. De gevolgen zijn te ver schrikkelijk voor woorden. Saddam zelf kan tot de conclu sie zijn gekomen dat het wei nig waarschijnlijk is dat het tot een nuclaire aanval zal komen wanneer hij inderdaad chemi sche en biologische wapens in zet. Hij weet bijvoorbeeld dat Amerika, een van de onderte kenaars van het Nucleaire Non-Prohferatie Verdrag, niet zou mogen overwegen nucleai re wapens in te zetten tegen een land dat ze niet bezit. Maar Saddam kan daar niet helemaal zeker van zijn, en dat is de hele afschrikkings- taktiek. Het is een onuitge sproken dreigement. Het risi co. hoe klein ook, kan niet worden weggewuifd. Waarom is dan die gulden regel van nucleaire afschrikking deze week gebroken? Het is vele ja ren lang een verstandig ge bruik geweest nooit commen taar te geven op de aanwezig heid van nucleaire wapens, waarom dan nu hiervan afwij ken0 De Iraakse leider had duide lijk rekening gehouden met de nucleaire factor. Slechts een paar weken kregen de inwo ners van Baghdad instructies wat te doen in het geval van bombardementen. Zij werden gewaarschuwd dat er mis schien een nucleaire aanval zou plaatsvinden. Saddam ge loofde wat hem werd verteld door de westerse media, hij ge loofde dat er nucleaire bom menwerpers aanwezig waren in de Golf en dat honderden nucleaire systemen werden opgesteld op vliegvelden en oorlogschepen. Propaganda Naast afschrikking speelt pro paganda een belangrijke rol. Als de propagandaboodschap wordt geloofd, wordt de oor logsplanning moeilijker. De commandanten van de bond genoten hebben met eenzelfde bijltje moeten hakken. Gene raal Schwarzkopf, die leiding geeft aan de Amerikaanse troepen, heeft vanaf het begin rekening moeten houden met de dreiging van chemische wapens en zenuwgassen. De biologische dreiging, bijvoor beeld het loslaten van milt vuur op de troepen van de bondgenoten, leek eerst meer een propagandamiddel dan een reeël gevaar. Er werd ge zegd dat Irak inderdaad derge lijke wapens aan het ontwik kelen was, maar nog niet het vermogen had die te gebrui ken. Dit oordeel moest echter worden herzien. De soldaten worden nu ingeënt tegen een eventuele biologische aanval. Iraks nucleaire programma speelde ook een rol bij de be rekeningen van de bondgeno ten. Er waren tijden dat som mige regeringsfunctionarissen in Washington waarschuwden dat Irak binnen vier of vijf maanden een nucleair vermo gen zou kunnen hebben. Hoe wel de westerse inlichtingen diensten ervan overtuigd blij ven dat Saddam nog tenminste twee jaar van dat doel verwij derd is, moet zelfs rekening worden gehouden met dit po tentiële vermogen. Zou Sad dam een grof wapen kunnen produceren, een „vuile" nucle aire bom? Nu de dreiging van een nucle aire aanval door de bondgeno ten klaarblijkelijk is afgewend, kan Saddam zich gaan bezig houden met andere belangrij ke berekeningen die hij moet maken voor hij definitief be sluit de optie van terugtrek king af te wijzen en een oorlog uit te vechten. Hoewel hij de enorme Amerikaanse vuur kracht niet durft te onder schatten. kan hij tot de conclu sie zijn gekomen dat oorlog een haalbare optie is. vooral omdat generaal Schwarzkopf alleen maar zeker kan zijn van de Britse. Franse en Saudische troepen wanneer D-Day aan breekt. Saddam hoeft alleen maar Israël uit te lokken zich in de strijd te mengen om er voor te zorgen dat Egypte, en mogelijk ook Syrië, zich uit de coalitie terugtrekt. President Mubarak van Egypte heeft woensdag al gewaarschuwd dat hij zijn beleid zal herzien als Israël betrokken raakt in het conflict. Overlever Saddam Husayn is een overle ver. Hij kan geen oorlog wil len die dreigt hem te vernieti gen. Maar hebben zijn poten tiële vijanden hem nu gehol pen zijn berekeningen te wijzi gen? Zal hij, nu hij er van ver zekerd is dat hij niet gecon fronteerd zal worden met een nucleaire aanval, in verleiding gebracht worden aan het begin van de oorlog een chemische of biologische aanval te doen in de hoop een grondoffensief van de bondgenoten te ont wrichten? Hij weet al dat "hij een gecon centreerde aanval van con ventionele Amerikaanse en Britse aanvalsvliegtuigen kan verwachten. Dat vooruitzicht lijkt hem nog niet van mening te hebben doen veranderen. Wat kan hij verliezen door chemische wapens, zenuwgas sen en miltvuur in te zetten9 Dat is voor hem een gevaarlij ke berekening. Met nog maar een paar dagen te gaan tot de deadline van 15 januari van de Veiligheidsraad moet hij zich zelf er echter van overtuigen dat zijn plan zal werken. Kan hij dat niet, dan zal hij zich te rugtrekken. al zal dat niet ko mende dinsdag zijn Indien hij kiest voor oorlog heeft de afschrikkingstechniek waar de VS en de andere lan den de afgelopen vijf maanden aan hebben gewerkt gefaald. Washington en Londen zullen de dag misschien nog wel be treuren dat zij de zinspeling op nucleaire vergelding hebben geschrapt uit de oorlogsreto- riek die Saddam er van heeft weten te weerhouden Saudi- Arabië binnen te vallen on middellijk na zijn succes in Kuwayt. MICHAEL EVANS (c) The Times, Londen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 7