Kanker gevallen wel of geen toeval? Worsteling van PvdA met Golf-oorlog Politiek Partij Parlement BINNENLAND SaidóaQowumt ZATERDAG 12 JANUARI 1991 PAGINJ DEN HAAG „The ti mes, they are a-chan- ging", zong Bob Dylan in de jaren zestig. Een plaat die ook nu nog op de pick-ups ligt van veel mensen die volwassen werden in die revolutio naire decade. Vol wee moed luisteren zij nog af en toe naar het raspende geluid van de Amerikaan se jongeman die beloofde dat alles anders zou wor den. Wat is daar nu hele maal van terecht geko men? Meer dan men zou denken. Want Dylan zong wel degelijk de waarheid, alleen moet men zijn woorden dan wel letterlijk nemen. De tijdgeest is immers altijd aan verandering onder hevig. Zij kan echter ook een gedaante aannemen die men minder aangenaam vindt, zo als de leden van de PvdA- fractie in de Tweede Kamer dezer dagen aan den lijve heb ben ervaren. Het door de sociaal-democra ten zo lang omhelsde pacifisme is 'uit'. Net zoals het woordje 'uit' zelf ook 'uit' is. Bewijs? Het overgrote deel van de Ne derlanders reageerde niet lo- 'S-HEERENBROEK De schrik houdt de bevolking van het buurtschap 's- Heerenbroek in de ban. Sinds in drie jaar dertien kankergevallen zijn ge constateerd in de dorpsge meenschap van amper 850 zielen, groeit de onrust in het keurig aangeharkte dorpje tussen Zwolle en Kampen. Binnenskamers waren de vele ziektegevallen al maanden het gesprek van de dag. Maar nu gaat de GGD de ziektegeval len, tot opluchting van de 's- Heerenbroekers, officieel be kijken. De medici willen speu ren naar een mogelijke oor zaak, nadat door voorzitter Rouke Bijstra (60) van 'Dorps belangen' en enkele veront ruste dorpelingen de noodklok was geluid bij de gemeente. Het nieuws van de dertien kankergevallen in drie jaar zorgde in het buurtschap voor veel opwinding. Een dorpsge noot: „Iedereen is extra alert. De angst is groot, begrijpelijk. Vooral als mensen voor een onderzoek naar het ziekenhuis moeten. Dan rijst al snel de onzekerheid: zou ik er nu ook bij zijn? Kernvraag is of er een algemene oorzaak in het dorp is, waaraan meer dorpelingen blootstaan". De onderlinge steun in het dorp is groot. Dat bleek vorig jaar. toen een 18-jarig meisje, bij wie een hersentumor was geconstateerd, door de behan delende artsen naar de Vere nigde Staten werd gestuurd. In het dorp werd geld opgehaald om ook de familie mee te laten reizen. Er kwam 15.000 gulden op tafel; ruim honderd gulden per gezin. Het bedrijfsleven in de buurt legde er nog eens ze venduizend gulden bij. Vele dorpelingen doen liever niet mee aan gissingen over de oorzaak. Ze oordelen dat con clusies trekken over een bron gevaarlijk is, daarvoor zijn de ziektegevallen te veel over het dorp verspreid. Ze zitten niet in één hoek van het buurt schap. Een paar gevallen zijn in een bepaald gebied gecon centreerd maar de rest is over het hele dorp te vinden. De ty pes kanker verschillen daarbij teveel om naar een grote ge- men deler te kunnen zoeken. Ook de leeftijd varieert: er zijn jonge kinderen bij; twee meis jes van zeven en negen jaar. Maar ook patiënten tussen de 20 en 30 jaar. Daarnaast is de ziekte bij enkele ouderen tus sen de 60 en 80 ontdekt. Gouke Bijstra, voorzitter van het buurtschap, benadert de zaken liefst zo nuchter moge lijk: „Eerst moet blijken of ons ziektecijfer hoger is dan el ders. Zelf twijfel ik daar nog aan. Ik vind dat we paniek moeten voorkomen. Eerst vend maar honend op het be sluit van de Belgische regering om haar mijnenvegers uit de Perzische Golf terug te halen op het moment dat daar de oorlog uitbreekt. De meeste Nederlandse media beschul digden premier Martens en de zijnen ervan een 'staart-tus- sen-de-benen-politiek' te voe ren. Die voor sommigen onver wacht felle kritiek is er mede de reden van dat het kabinet- Lubbers/Kok betrekkelijk snel en ongeschonden uit de discussie is gekomen over het Nederlandse aandeel in een eventuele Golf-oorlog. Aan vankelijk zag het daar niet naar uit. Als het aan de PvdA- 'er Bram Stemerdink had ge legen, zou er misschien wel een breuk in de coalitie met het CDA zijn ontstaan. Ste merdink pleitte er openlijk voor dat ook de Nederlandse fregatten rechtsomkeert ma ken als het menens wordt in de Golf. De voormalige minister van defensie verkondigde dit standpunt een week geleden in V ARA's Achter het Nieuws. Hij keek erbij zoals hij dat ge leerd had in de tijd van Joop den Uyl en Max van den Berg: vol van ingehouden trots over de eigen rechtschapen- en an dermans verdorvenheid. Heel even leek alles weer net zo moeten er bewijzen komen, voordat ik naar potentiële oor zaken wil wijzen. Zolang die bewijzen er niet zijn, hou ik het voorlopig liever nog op toevalstreffers". Maar lang niet iedereen laat zich door die woorden sussen. Velen tasten in het geheugen in de hoop een oplossing op het spoor te komen. Voor me nig 's-Heerenbroeker liggen er drie mogelijkheden open: de zuivelfabriek, de Bisschopswe tering (de deels gedempte vaart die vroeger sterk ver vuild was) of de elektriciteits leiding die door het dorp loopt. Coöperatie Dat de blik op de zuivelfa briek wordt gericht, is op het eerste gezicht niet onlogisch: het is het enige produktiebe- drijf in het buurtschap. Tot 1980 was het een ouderwetse coöperatie, waar de melk van de boeren uit de aangrenzende plezierig overzichtelijk als in de tijd van de strijd tegen de kruisraketten. De socialisten als de 'good guys' en de Ame rikanen als de 'bad guys'. Wonderkind Maar anno 1991 krijgt men met dit standpunt zelfs in de PvdA-fractie geen been meer aan de grond. De meerderheid van de sociaal-democraten schaarde zich deze week vrij vlot achter het 'rechtse' stand punt van Ad Melkert, het wonderkind van de fractie, dat moeiteloos zulke uiteenlopen de portefeuilles als financiën en buitenlandse zaken weet te combineren Hoewel hij met zijn donkergrijze en crème kleurige pakken oogt als een 'yup', weet de 'rechtse' Mel kert de toch overwegend link se fractie meestal gemakkelijk naar zijn hand te zetten. Hij kiest zijn argumenten zo goed en speelt zo behendig in op de tijdgeest dat zelfs veteranen als Stemerdink machteloos staan. Zo ook nu in de Golf-crisis. Melkert concentreerde zich op 'de grondtroepen'. In een spe ciaal beraad te Doorn vertelde hij dat coalitiegenoot CDA al les op alles zette om een fors contingent mariniers naar de Saudische woestijn te krijgen. Dat moest ten koste van alles worden voorkomen, betoogde polders werd verwerkt. Toen de oorspronkelijke fa briek de deuren sloot, startte particulier Ton van Veldhui zen in het gebouw een bedrijf je, waar hij zuivelprodukten van collega-bedrijven ver werkt tot boter- en melkpoe der. Tot 1988 fabriceerde hij ook kaaspoeder. Dat zorgde voor veel stank en klachten in 's-Heerenbroek. Bovendien daalde er, als de opstart van machines misluk te, vaak een korrelige stof neer. Zesmaal bekeurde de ge meente hem wegens overtre ding van de hinderwet, maar na installatie van een nieuwe schoorsteen en een ander af voersysteem is het rustig rond de 'Fries Hollandse Zuivel Handel'. Eigenaar Van Veldhuizen is ontdaan dat sommigen nu zo kritisch naar zijn nering kij ken. Hij is gewend aan kritiek op zijn bedrijf, maar dat ze Melkert. Het uitzenden van mariniers, speciaal voor de aanval opgeleide zeesoldaten, zou zo ongeveer gelijk staan aan een hernieuwde poging tot kolonialisme, zei hij, terwijl hij nog strenger dan anders door zijn hoornen brilletje keek. Grimmig verhaalde hij voorts van de vastberadenheid waar mee de eigen vice-premier Wim Kok het snode plan van het CDA probeerde te verijde len. Kok zou zonodig zelfs geen moment aarzelen te drei gen met aftreden, beloofde Melkert, als buitenlandminis ter Hans van de Broek in het kabinet weer over de mari niers zou beginnen. Dat drei gement maakte grote indruk op de fractie, temeer omdat zij Kok inmiddels heeft leren kennen als een man die het ministerschap meer waarde toekent dan het leiderschap van de partij. Nog meer succes boekte Ad Melkert toen Wim Kok de daad bij het woord voegde. De vice-premier had met zijn por tefeuille gezwaaid, toen Van den Broek zijn mariniers- voorstel deed. En daardoor had de PvdA een belangrijke overwinning behaald; het CDA had er grommend mee akkoord moeten gaan dat er géén Nederlandse grondtroe pen naar Saudi-Arabië worden gestuurd. Drie hoeraatjes voor hem de ziektegevallen willen aanwrijven vindt hij onte recht De gemeente IJsselmui- den bevestigt overigens dat zijn productiewijze onschade lijk is. Van Veldhuizen is dan ook blij met het bericht dat de GGD twintig jaar in de geschiedenis wil duiken om een eventuele kankerbron na te trekken. Hij wijst erop dat tot 1980 de fa briek decennia lang op zware stookolie liep. De wetering De Bisschopswetering, de vaart die voor de fabriek langsloopt, was evenmin een toonbeeld van helderheid. Juist deze vaart die nu nog voor de fabriek loopt, is de mogelijkheid-nummer-twee waarop de aandacht zich richt. Zes jaar geleden werd de we tering deels gedempt. Een dor peling wijst erop dat juist hier in de buurt vier huizen staan het duo Wim Kok-Ad Melkert! Euforie In deze euforie viel het de PvdA-fractie nauwelijks op dat het kabinet ook een besluit had genomen over de al in de Perzische Golf aanwezige Ne derlandse fregatten. Slechts een enkeling kwam in Doorn bij Melkert informeren wat de Jacob van Heemskerck en Philips van Almonde nu pre cies zouden gaan doen in geval van oorlog. Niks aan de hand, zei Melkert. Ze gaan Ameri kaanse (vliegdek)schepen es corteren en beveiligen tegen luchtaanvallen. Zuiver defen sieve taken dus. Gerustgesteld ging de nieuwsgierige PvdA'er zijns weegs. Die houding veranderde pas toen Ria Beckers, de luis in de pels van de sociaal-demcora- ten, stampei ging maken. Uit de brief van het kabinet maakte de fractievoorzitster van Groen Links op dat de fregatten wel degelijk in een oorlog verwikkeld konden ra ken. Beckers dacht haar bewe ring kracht bij te zetten door te eisen dat Nederland niet aan militaire handelingen in de Golf zou deelnemen zonder dat het parlement had inge stemd met een oorlogsverkla ring. En daarvoor, zo had zij in de Grondwet gelezen, moest er dus nog voor de 16e januari. waar allemaal kanker is gesig naleerd. Paul Rademakers, ex-raadslid voor de KVP in de IJsselmui- der gemeenteraad, schrikt van dat bericht Tussen 1969 en 1976 ageerde hij meermaals te gen de vervuiling van de we tering. Hij kwam als raadslid uit de natuurbeschermings- hoek en strijdt nog steeds te gen dreigende milieu-missers. Zijn kritiek werd niet gewaar deerd, zelfs zijn eigen fractie vond dat opmerkingen in die richting ten koste gingen van de werkgelegenheid in het dorp. Het raadslid schakelde de toenmalige Inspecteur van Volksgezondheid in maar veel resultaat had dit niet. In de wetering is nooit een vast monsterpunt geweest. In middels is moeilijk te achter halen of er wellicht ook nog landbouwgif in de wetering is geloosd. wanneer het ultimatum van de Verenigde Naties aan Sad dam Husayn afloopt, een zoge heten verenigde vergadering van Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal worden gehouden. Een stuk of tien PvdA'ers, on der wie paspoortspecialist Piet de Visser en Zuidafrika-des- kundige Josephine Verspaget, werden onrustig. Ze pakten de brief van het kabinet er nog eens bij en kwamen tot de ont hutsende conclusie dat Mel kert de zaken wellicht toch iets te rooskleurig had voorge steld. In geval van oorlog ko men de fregatten onder bevel te staan van een Amerikaanse admiraal. Deze kan de Neder landse schepen ook bevelen bescherming te verlenen aan een landing van Amerikaanse mariniers. Dat kan men toch moeilijk een puur defensieve taak noemen. De tien verontruste PvdA'ers verklaarden dat zij overwogen steun te verlenen aan het stre ven van Ria Beckers naar een verenigde vergadering. Als Nederland ten oorlog wilde trekken, dan toch niet zonder instemming van de Staten-Ge neraal. Aanvankelijk was goe de raad duur voor Ad Melkert. Moest de PvdA zich in een verenigde vergadering vóór een oorlogsverklaring aan Irak gaan uitspreken! Fraaie Dan blijft in het speculatieve rijtje van dorpelingen tot slot nog de elektriciteitsleiding over, die dwars door 's-Heer enbroek loopt. In 1980 legde de IJsselmij de lijn aan. De hoogspanning was veel dorpe lingen van meet af aan al een doorn in het oog, ook al pro beerde de IJsselmij de kritiek te smoren door er ranke, wei nig opvallende, masten neer te zetten. Een paar kankergeval len zijn juist in de buurt van deze leiding opgetreden, aldus een agrariër uit het dorp. Hij is bang dat de magnetische vel den kwaad kunnen, hoewel hij bedenkt dat iedereen uit die buurt toch eenzelfde type kan ker zou moeten hebben ont wikkeld en dat is in 's-Heeren- broek weer niet het geval. Wetenschappelijk valt een re latie tussen kanker en hoog spanningsleidingen moeilijk aan te tonen, maar het blijft wetenschappers bezighouden. indruk zou dat maken op een groot deel van de achterban! Eureka! In samenspraak met fractieleider Wöltgens bedacht Melkert een oplossing. De PvdA zou eisen dat de Neder landse fregatten niet daadwer kelijk aan een oorlog deelne men, zonder dat het kabinet daarover een apart besluit heeft genomen. In de tussen tijd zou minister Van den Broek steun moeten verlenen aan de pogingen van met name Frankrijk en Duitsland om de oorlog af te wenden door Irak een Midden-Oosten conferentie aan te bieden, waar niet alleen Kuwayt maar ook de Palestijnse kwestie cen traal zal staan. Uiteraard met de bedoeling dat Saddam Hu sayn zijn troepen zonder al te veel gezichtsverlies uit Ku wayt zou kunnen terugtrek- Met deze zet bereikte Melkert dat een grote meerderheid van de PvdA-fractie achter het ka binet bleef staan. Maar de Piet de Vissers lieten zich niet zo makkelijk overtuigen. Aan één oorlogstrauma - dat van het politionele optreden in In donesië - hebben zij genoeg. RIK IN 'T HOUT De meest recente studie naar het fenomeen werd vorig jaar door onderzoeker Schreiber van de Rijksuniversiteit Lim burg afgesloten. Bij zijn onderzoek naar een eventueel hoger sterftecijfer door kanker in de buurt van hoogspanningsmasten, conclu deerde hij dat er geen signifi cant verschil bestond tussen de sterfgevallen onder mensen die in de buurt van hoogspan ningsmasten woonden en on der degenen die er verder vandaan leefden. Maar, voeg de de onderzoeker er aan toe, literatuuronderzoek maakte hem duidelijk, dat de kans dat elektromagnetische velden bij de mens de ontwikkeling van leukemie en hersentumoren bevordert, waarschijnlijker is dan jarenlang is aangenomen. „Verder onderzoek", zegt hij, „is dus zeer gewenst". JELLE BOONSTRA In 's-Heerenbroek wacht iedereen met spanning het officiële onderzoek af. Speculaties zijn er te over. De schoorsteenpijp markeert de plaatselijke zuivelfabriek. FOTO: FREDDY SCHINKEL SCHRIK HOUDT BUURTSCHAP IN BAN SUSKEENWISKE DE MYSTERIEUZE MIJN (c) Standaard UltgeveriJ/Wavery Productions Pomphouders bestrijden beperking verkoop eetwaren DEN HAAG De Stich ting Beta, onafhankelijke belangenorganisatie tank stations, heeft gisteren tij dens een kort geding bij de rechtbank in Den Haag geëist dat de verkoop van sigaretten, zoetwaren en magnetronmaaltijden niet langer aan banden wordt De pomphouders willen dat de Algemene Maatregel van Bestuur, die per 1 januari 1991 in werking is getreden, buiten werking wordt ge steld. Volgens de stichting roept de omschrijving in de AMvB van het toegestane 'weg-gebonden assortiment', veel vraagtekens op. „Als voorbeeld wordt frisdranken en melk gegeven. Daaraan is echter de restrictie gesteld dat er geen literflessen meer mogen worden verkocht. Maar een gezin koopt zeer waarschijnlijk liever een li terfles dan vier dure blikjes", aldus mr. D. Post namens Beta. Bovendien is het niet duide lijk wat moet worden ver- staam onder geringe eetwa ren. Het ministerie geeft be legde broodjes als voorbeeld, maar warme snacks uit de magnetron zouden hier ook' onder kunnen vallen, aldus Post tegen landsadvocaat mr.H.Bouma. Daarnaast wordt volgens Beta niet voldaan aan het ge lijkheidsbeginsel. Bij spoor wegstations en vlieghavens mogen wel na winkelslui tingstijd allerlei soorten arti kelen worden verkocht. Ook het onderscheid dat is ge maakt tussen tankstations aan snelwegen, die 24 uur per dag tabaksartikelen mo gen verkopen en andere ben zinestations, die dat niet mo gen, is volgens de stichting niet te verdedigen. Boven dien stoort de stichting zich aan de ongelijkheid met de tabaksdetaülisten die een vrijstelling van vijf uur per week hebben waarop zij na winkelsluitingstijd open mo gen zijn. Tot slot stelden de pomphou ders dat het onredelijk is dat zij worden gedwongen fors te investeren in elektronisch afsluitbare kasten, terwijl het doel van economische zaken om beter te kunnen controle ren niet wordt gehaald. De pomphouders moeten de vrije-assortimentsartikelen na winkelsluitingstijd in een kast stoppen, die een particu liere controledienst via een computersysteem controleert. „Die kast kost de pomphou der duizenden guldens maar het controlesysteem sluit nog steeds niet", stelde Post. „Het elektronische mechanisme in de kast kan gemakkelijk worden omzeild met een magneetje". Landsadvocaat mr.H.Bouma was niet onder de indruk van de argumenten van de pomphouders. Het onder scheid tussen pomphouders aan snelwegen en daarbuiten heeft volgens hem een direct verband met de concurren tie. „Als de koffie op is springt men na zessen wel op de fiets naar een tankstation in de buurt, maar rijdt niet in de auto naar een station aan de snelweg", aldus Bou- ma. Hij wees ook op het feit dat de maatregel is genomen na een periode met veel klachten van detaillisten. De huidige maatregel is vol gens Bouma het resultaat van een voorstel van de branche-organisatie Bovag en de Oliecontactcommissie (OCC), na een proefopstel ling met elektronisch afsluit bare kasten in Den Haag. Dat die kasten fraudegevoe lig zouden zijn, is de staat volgens Bouma niet bekend. Uitspraak 25 januari. Epidemie (t van Pfeifer j waarschijnlijL een opgeblaze ft; griepgolfje ze, BRAKEL De vermes explosie van de ziekte 1,1 Pfeifer in het Gelderse Br Ic is naar alle waarschijnlijk! d niet meer dan dorpspraat "J1 GGD Rivierenland heeft li onderzoek ingesteld naar 11 grote aantal zieken in Br; fe maar acht een epidemie r? de ziekte van Pfeifer „zeer ll' waarschijnlijk". Dokter J. Woldman van GGD is de rust zelve. Tv honderd gevallen van de zl te van Pfeifer in een dorpl zesduizend inwoners kan Ml waar zijn. Huisartsen in kei hebben meer dan nornj" Pfeifer vastgesteld, maar dl tuatie is allerminst veroniil tend. „Een uitbarsting vanl ziekte van Pfeifer is zeer waarschijnlijk. Het is een i te die niet gemakkelijk o draagbaar is: je moet er n wat voor doen. Zoenen voorbeeld, want het v wordt overgedragen via spt pa sel". aldus Woldman. Bl< monsters moeten aantonei het in Brakel om een zeldz N epidemie van Pfeifer gaa di een griepgolfje, want de sy ps tomen zijn nagenoeg hetzel Moeheid, keelpijn en gezi len lymfeklieren zijn volg® Woldman de klachten IC Pfeifer-patiënten. Wie g heeft, klaagt doorgaans o d- dezelfde verschijnselen. Mi d ten de bloedmonsters uitv,. dat er toch sprake is van Pfeifer-epidemie dan is er gens Woldman nog geen re tot paniek. „Pfeifer is vei lend maar betrekkelijk schuldig. De één is een dagen hangerig en voelt i daarna weer fit en de andi maanden lang te moe om stap te verzetten. Maar er geen vacins tegen het v We kunnen in feite niets dl Het virus sterft vanzelf want als je het één keer g( hebt, ben je immuun en ki het nooit meer krijgen". Prins Claus: Westen moet overconsumpt terugdringen DEN HAAG De geindus aliseerde landen zullen I consumptiepatroon drast moeten wijzigen ten gul van ontwikkelingslani Zonder dat is duurzame wikkeling onmogelijk, heeft prins Claus vandai New Delhi verklaard voc gehoor van Indiase acad die in Nederland gestud hebben. De huidige levensstijl van rijke Westen betekent een verantwoorde aanslag op milieu, aldus prins Claus, zou dus „ecologische waam zijn om te proberen de ontw kelingslanden op hetze! peil te brengen als de geïm trialiseerde landen. Het VI ten zal ingrijpende maatn len moeten nemen om overconsumptie en verspill tegen te gaan. Alleen op manier is een verhoging het levenspeil in ontwik lingslanden mogelijk zon dat de aarde ecologisch gei ten onder gaat. Prins Claus stelt dat er sla een keuze uit twee opties is we veranderen onszelf, of veranderen de natuurwetl Hetgeen erop neerkomt, da geen werkelijke keus is, al de prins. Aantal klachtei rond Schiphol fors toegenome SCHIPHOL Het aai klachten van omwonen van de luchthaven Schip bedroeg vorig jaar ongev 55.000. In 1989 waren dat 5 klachten, zo blijkt uit voorli ge tellingen van de Commi Geluidhinder Schiphol. Volgens een woordvoer van de commissie is het aai klagers echter niet evenrc toegenomen met het aai klachten. Volgens haar sprake van een aantal min meer afgesproken 'bel-ad van omwonenden uit name Bennebroek. Een gi van 130 omwonenden wasi antwoordelijk voor 13J klachten, gemiddeld dus klachten per klager. De klachten hadden voor groot gedeelte betrekking een veranderde uitvliegn voor de Kaagbaan. De uitv groute werd najaar 1989 legd en hield verband me verplaatsing van een nav tiebaken. De klachten uit dicht bij de Kaagbaan geil Rijsenhout begonnen in loop van het voorjaar van 1 binnen te stromen. De kl tenstroom uit Bennebi kwam in de loop van apri gang. De definitieve resultaten w den in de loop van de kom de weken bekend. De uitv groute voor de Kaagb wordt in de loop van dit vo jaar weer naar het oude tl verlegd. De Rijksluchtva dienst verwacht dat de geil hinder daardoor zal afnemi

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1991 | | pagina 4