Nelson Mandela
en de weg naar
een nieuwe orde
E K IJ K
BUITENLANDl
üeidóa&owimït
We moeten
de blanken
verzekeren dat
ze niets te
vrezen hebben
in de toekomst"
Zaterdag 29 december 1990 f
Nelson Mandela, 72 jaar, is
optimistisch en vol
vertrouwen. Het einde
nadert van het meest
opmerkelijke jaar van zijn
leven. Het werd
gekenmerkt door zijn
vrijlating in februari na
bijna drie decennia in
Zuidafrikaanse
gevangenissen, door
bewieroking onder de
zwarten en veel blanken in
zijn land en door een bijna
ongeëvenaarde
wereldfaam. In een
exclusief interview zet
Mandela zijn ideeën uiteen
over een toekomstig,
rechtvaardig en niet-raciaai
Zuid-Afrika. Het interview
werd afgenomen door
Anthony Heard, tot voor
enkele jaren
hoofdredacteur van The
Cape Times. Hij maakte
met zijn blad geschiedenis
door als eerste 'blanke'
krant een interview te
publiceren met ANC-
voorzitter Oliver Tambo.
Dat interview, in de periode
dat het nog was verboden
om ANC-leiders te citeren,
was indertijd een van de
redenen waarom Heard
door zijn werkgevers werd
ontslagen. De
internationale federatie van
dagbladuitgevers beloonde
hem in 1986 met de
„Golden Pen of Freedom".
Sinds zijn ontslag als
hoofdredacteur werkt
Anthony Heard als
correspondent voor
verschillende buitenlandse
bladen, waaronder onze
krant. Tussendoor was hij
gasthoogleraar aan de
befaamde universiteit van
Havard in de Verenigde
Staten.
Nelson Mandela gelooft vast in een
grondwettelijke vastlegging van de
rechten van de bevolking om deze te
beschermen tegen eigenmachtige ac
tie van de staat. Hij steunt het idee
van een meer-partijendemocratie.
Hij prees blanken in Zuid-Afrika en de
wereldgemeenschap in het algemeen
om hun steun voor zijn levenslange
strijd tegen de apartheid. Hij sprak
zich in bijzonder warme bewoordin
gen uit over zijn wapenbroeder Oliver
Tambo, leider van het Afrikaans Na
tionaal Congres, die bijna dertig jaar
lang in ballingschap heeft geleefd en
begin december naar zijn land terug
keerde.
De moeilijkste tijd ligt in nog het ver
schiet: de harde onderhandelingen
met de regering van president Frede-
rik W. de Klerk over een toekomstige
grondwet voor het land. Het is duide
lijk dat de partijen op veel gebieden,
afwijkende standpunten innemen en
Mandela beschuldigt de regering van
het ondermijnen van de afspraken
met het Afrikaans Nationaal Congres.
Op het ANC-congres, eerder deze
maand, is de regering, onder druk
van de linkervleugel van het ANC
zelfs een ultimatum gesteld.
Tijdens ons gesprek zwaait Mandela
echter De Klerk persoonlijk lof toe,
omdat de president bereid is te pra
ten over en te luisteren naar de pro
blemen die op tafel worden gebracht.
Hoewel Mandela ontkent dat hij en dé
regering met zoveel woorden 'gebon
den' zijn aan onderhandelingen,
maakt hij duidelijk dat beide partijen
zich er voor inzetten antwoorden te
vinden.
Mandela verwacht duidelijk dat met
succes onderhandeld zal worden over
de weg naar een nieuwe orde, hoewel
deze weg bezaaid zal zijn met stenen.
- Als u terugkijkt op de afgelopen
maanden, zoudt u dan kunnen zeg
gen wat u het meest geraakt heeft in
Zuid-Afrika, na zevenentwintig en een
half jaar gevangenis. Was er iets dat
u werkelijk diep getroffen heeft?
,,lk zou het moeilijk vinden om een
enkel punt te noemen, misschien kan
ik de kwestie overwegen vanuit een
combinatie van factoren. In de eerste
plaats werd ik op de dag van mijn
vrijlating getroffen door het grote
aantal blanken dat de strijd tegen
apartheid leek te steunen. Ik had ook
de gelegenheid om in contact te ko
men met de opvattingen en stemming
van de jonge mensen, studenten in
het bijzonder, die werkelijk het pro-
dukt waren van Bantu Education (het
systeem onder de apartheid om zwar
ten ondergeschikt te houden - AH),
maar die de meest militante oppositie
geworden zijn tegen het apartheids-
beleid. Dat raakte mij ontzettend".
Politiek bewustzijn
„Maar wat me vooral trof was het
hoge niveau van het politiek bewust
zijn van de zwarten in het land. Toen
ik naar de gevangenis ging was het
niveau van politieke beschaving, hoe
wel we in een militante traditie waren
grootgebracht, veel lager dan dat wat
ik vond toen ik vrijkwam. Dit werd
met name weerspiegeld in de domi
nante rol die het Afrikaans Nationaal
Congres nu speelt. Het was interes
sant te zien dat de regering geduren
de de afgelopen veertig jaar gepro
beerd heeft het ANC te onderdruk
ken. Niet alleen is de regering daar
niet in geslaagd, maar het ANC is op
gekomen als de sterkste politieke or
ganisatie in het land binnen en buiten
het parlement".
„Verder waren er de verrichtingen
van kameraad Oliver Tambo, die de
organisatie leidde binnen het kader
van het collectief leiderschap. Zijn bij
drage was enorm, en dat is waaraan
zijn gezondheid ten gronde is gegaan
zijn inzet voor de beweging".
„Dat zijn de zaken die een enorme in
druk op me hebben gemaakt. En na
tuurlijk de overweldigende steun die
we kregen van de internationale ge
meenschap. Ik vond dat een unieke
ontwikkeling, waarbij je geen lijn kunt
trekken tussen de landen van Europa
en die van Afrika, Azië en Latijns-
Amerika, waar conservatieven en li
beralen zich altijd voluit achter de
strijd tegen de apartheid geschaard
hebben. Hoewel we radicaal van me
ning verschilden over de te voeren
strategie, leed niettemin hun inzet
voor de anti-apartheidstrijd geen twij
fel".
Rechtvaardig
- Bent u na uw vrijlating behandeld
zoals u het had verwacht, door de re
gering, door de Zuidafrikanen, door
de pers, door de wereld - vindt u dat
u eerlijk bent behandeld?
„In de eerste plaats was ik nogal ver
rast door de ontvangst die ik kreeg
van onze eigen mensen, zowel zwart
als blank, toen ik uit de gevangenis
kwam. En ik was nog meer verrast
door de ontvangst die wij als organi
satie kregen van de pers en de inter-
Neison Mandela in gesprek met onze correspondent Anthony Heard.
nationale gemeenschap. De steun die
we van de kant van de pers krijgen is,
natuurlijk, niet eensluidend. Er zijn er
die nog steeds de status quo willen
handhaven, maar er zijn veel conser
vatieve kranten die ons hebben ge
steund in de strijd tegen apartheid en
die rechtvaardig over ons hebben ge-
schreyen. Dus ik vind dat ik als deel
van de bevrijdingsbeweging recht
vaardig ben behandeld door dit land,
de pers en de internationale gemeen
schap. Ik denk dat mijn bezoeken aan
Afrika, Europa, Canada en Amerika
heel belangrijk geweest zijn en we zijn
President F. W. de Klerk
in staat geweest tijdens onze reizen
grote sommen geld in te zamelen; dat
wil zeggen, ik praat nu over cash".
- Vooruitkijkend naar 1991, wat kan
er, verwacht u, redelijkerwijs bereikt
worden bij de onderhandelingen?
„Het volgende punt bij onze gesprek
ken met de regering is het bepalen
van de te volgen weg. Dat betekent
dat we moeten overwegen hoe de
mensen gekozen moeten worden die
plaats zullen nemen rond de onder
handelingstafel en een grondwet zul
len opstellen; iets wat we daarbij niet
uit het oog moeten verliezen is dat
onze problemen niet opgelost kunnen
worden zonder dat de regering daar
bij betrokken is en, omgekeerd, dat
onze problemen niet opgelost kunnen
worden zonder het ANC. Of we het
leuk vinden of niet, de dwang der om
standigheden noodzaakt ons samen
te werken. We hebben al heel wat be
reikt in die richting en ik heb ondanks
de botsingen, waarvan sommige heel
ernstig zijn, reden te geloven dat we
in staat zijn die op de lange duur weg
te werken en de vooruitgang te boe
ken die het land en de gemeenschap
van ons verwacht".
De Klerk
- Voelt u zich gebonden aan onder
handelingen met De Klerk?
„Nee, niet echt gebonden. Ik bedoel,
wij zetten ons in voor onderhandelin
gen en hoewel De Klerk en zijn rege
ring dingen gedaan hebben die hun
ernst over onderhandelingen in twijfel
trekken, ben ik er van overtuigd dat
*- Op wat voor manier kunnei
ideeën en plannen ervoor zorgei
de verschillende bevolkingsgro
zich veilig voelen?
„Het lijkt mij dat geen enkele
meenschap in dit land bang ho»
zijn voor de toekomst als ze k
naar onze politiek zoals die is g
muleerd in het Vrijheid Handvest
is een zeer progressieve politiek
is geen andere politieke organ»
die dezelfde opvattingen heeft
kondigd, omdat onze politiek d<
kerheid biedt dat geen enkele
de mogelijkheid krijgt een andé
domineren. Dat is in feite een kw
die ik aan de orde heb gesteld in
nota aan de regering voor ik de
malige president P.W. Botha
moette. Ik zei dat een van de k
ties waarmee het ANC en de reg<
geconfronteerd zouden worden
angst zou zijn van de blanken,
vrezen dat de instelling van een n
derheidsregering gelijk staat aa
overheersing van zwarten over
ken. En we moeten hun daarom
zekeren dat ze niets te vrezen he
in de toekomst. Het is niet mot
op de zaken vooruit te lopen
praten over de feitelijke maatree
die getroffen zullen worden on
verschillende bevolkingsgroepen
rust te stellen. Maar het volstaat
ik zeg dat we ons er goed van be
zijn dat die angst, alhoewel
plaatst, erg oprecht is en het is
kwestie waarmee we ons, gezame
met de regering, terdege mee
moeten houden".
Prestatie
- Wat is uw mening over het on
handelingsproces tot dusver? De
singen waarover u sprak, waren
erger dan u verwachtte?
imffT
4
ige
FOTO: RASHID LOMBARD
WÊÊMRËBÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊKÊÊÊÊÊBÊMI
we een sterke zaak hebben en in
staat zullen zijn hen ervan te overtui
gen dat zij de verwachtingen waar
moeten maken. Zoals u weet heb ik
hem een integer man genoemd, zowel
in mijn politieke werk binnen als bui
ten het land. Dat beeld is nu enigszins
aangetast als gevolg van de gebeur
tenissen van de afgelopen weken,
maar ik denk dat hij alles zal doen
wat in zijn macht ligt om de proble
men die het hele proces bedreigen,
op te lossen.
- Wat voor Zuid-Afrika staat u voor
ogen?
„Welnu, dat is heel eenvoudig: een
Zuid-Afrika dat is gebaseerd op het
Vrijheid Handvest (een manifest op
gesteld door het ANC en politieke
bondgenoten in de jaren vijftig), de
basis van onze politiek. Een niet-raci-
ale samenleving waar alle bevolkings
groepen gelijk zijn voor de wet, en
waar alle vormen van raciale discrimi
natie zijn afgeschaft. Het is een Zuid-
Afrika met een grondwettelijke ver
klaring van de rechten van alle bur
gers, een verklaring die is verankerd
in de zekerheid dat een ieder die
vindt dat zijn rechten worden be
dreigd of geweld is aangedaan,
toegang heeft tot een onafhankelijk
rechtsorgaan. Dat is het Zuid-Afrika
dat ons voor ogen staat. Het is een
Zuid-Afrika waar politieke partijen
zullen zijn, waar op een afwijkende
politieke mening niet gereageerd zal
worden op een manier die blijk geeft
van een gebrek aan geduld en politie
ke tolerantie. Het bestaan van partij
en zal aanvaard zijn".
„Ik vind dat de gesprekken mei
regering over het algemeen goed
verlopen. Gezien de achtergrond
ons land zou het niet redelijk zij
verwachten dat van de ene dag o|
andere overeenstemming wordt
reikt. Het feit dat we bijeen kui
komen om te praten is al een prt
tie op zich. Ik heb er vertrouw»
dat we alle kwesties die de kom»
twaalf maanden onze aandacht
opeisen - en waarvan sommige
gevoelig zullen zijn - kunnen 0|J
sen".
- Er is door sommigen gezegd
een constituerende vergadering rfui
direct gekozen lichaam dat ptt
grondwet moet gaan opstellen, ,n
systeem waaraan het ANC de vi
keur geeft, hoewel de regering anr
ideeën lijkt te hebben) na verkil
gen een situatie met zich meebtfe
dat de winnaar alles naar zijn /in.
kan zetten. Gelooft u dat? Laj
„Nee, ik denk het niet. Alle regerij1,^
organen in democratische landenlUe
gebaseerd op vrije en ongehorde
verkiezingen. Dat is de grondslag^,
de democratie in bijvoorbeeld,^
westerse wereld en er is geen enL
reden waarom wij een andere foriL
zouden moeten kiezen. Als we^.
grondwet willen opstellen die gel,
waardig is en loyaliteit geniet, m»Dtts
de mensen die deze grond0f
moeten opstellen de juiste volrr^ i
ten krijgen. Een vande kwe^h
waarmee wij ons bezighouden ij» e
verzekeren dat de angsten vaa
kant van de minderheden weggj'
men worden. Ik twijfel er niet
er voldoende goede wil is van deH
van het ANC en de regering oiLk
bekijken hoe de verschillende b*0f
kingsgroepen in dit land geru£
steld kunnen worden over hun f
komst".
Uithoudingsvermogen
- Op een meer persoonlijk nih
hoe gaat het met uw gezondheid
uithoudingsvermogen. Er liggen i(
slopende maanden in het versh
Maar nu ziet u er opmerkelijk
uit. Hoe blijft u fit; hoe blijft u aii\
baas?
„Het lijdt geen twijfel dat mijnl
gramma de afgelopen maanden <i
beladen is geweest, maar dat i
ook weer niet overdreven woif
aangezien ik niet alles alleen ho
doen. Ik maak deel uit van een 1
en ik werk met uiterst capabele
meraden, die in staat zijn het werf
delen op zo'n manier dat ik de
spanning aan kan. Tot zover bet
ik dat ik het wel red. En in de gel
genis ben ik natuurlijk gewend
raakt aan zware lichamelijke oefd
gen. Ik denk dat dat me gehoj
heeft. Hoewel ik niet langer de
heb ze zo consequent te doen
de gevangenis".
- Maar u doet wel wat oefeningei
„Ik doe wat oefeningen. Althani i
probeer het".
ANTHONY HE
