Dallas in Lage Landm
TE K IJ K IJJI.MUÜll.HU INNENLAND
Zaterdag 29 december 1990 pagina 5
Kettingbotsing bij Brelaacht doden
Een enorme ravage bij Breda tginovember. Door een kettingbotsing in plotseling opkomende
mist verloren acht mensen het l'en i raakten 27 mensen gewond. In totaal waren 77 voertuigen
bij de botsing betrokken, veerth ao's brandden geheel uit. foto: anp
DOSSIER PHILIPS 1990: EEN DROOM IN SCHERNN
slagen. De vakbonden voorspelden
een verlies van tienduizend arbeids
plaatsen alleen al in Nederland. Het
beeld drong zich op dat de patiënt
Philips door ernstig bloedverlies ge
vaar liep in coma te raken.
Vlucht
Inmiddels rijst de vraag of de aanpak
van Timmer 'Operatie Centurion'
gedoopt als een overhaaste terug
tocht of een vlucht naar voren moet
worden gezien. De meningen daar
over zijn sterk verdeeld. Beleggings
analisten aarzelen nog. zo blijkt uit
koersverloop van het aandeel Philips.
Terwijl de onderneming in feite voor
een grijpstuiver te koop is, is van
koersherstel nog nauwelijks sprake.
Ook de aankondiging op 20 novem
ber dat de winst in de tweede helft
van volgend jaar zich zal herstellen
heeft bepaald niet tot een hausse op
de beurs geleid. De financiële basis
waarop Philips moet opereren blijft
daardoor angstig smal.
En het 'arbeidskapitaal'? Dat likt zijn
wonden en is vooralsnog vooral apa
thisch. In Nederlandse produktievesti-
gingen werden de onheilsboodschap
pen van de centrale directie met een
bijna fatalistische gelatenheid ontvan
gen. In plaats van te protesteren rie
pen de bonden dat Timmer er niet
zou komen door alleen in het perso
neelsbestand te snijden. Weliswaar
dalen dan de (arbeids)kosten van de
onderneming, en stijgt de winstge
vendheid, maar vermoedelijk wordt
daardoor ook een flink stuk omzet
prijsgegeven. Timmer zou meer stra
tegische keuzes moeten maken, zo
werd hem krachtig aanbevolen.
Keuzes
Een overbodig advies. Timmer is bij
Philips, dat volgens zijn chroniqueurs
veel te lang is doorgegaan met altijd
alles zelf te doen, wel degelijk schoon
schip aan het maken. Hij lijkt te be
seffen dat de onderneming eenvou
digweg niet groot genoeg is om aan
alle technologie-races mee te doen.
Zo stapte het concern in september
uit de markt voor grote telefooncen
trales, werd het miljardenvretende
mega-chipsproject voortijdig beëin
digd en worden alleen de vitaalste
onderdelen van de kwakkelende divi
sie 'professionele produkten' nog
overeind gehouden.
Uitbesteden wat een ander goedko
per kan, is het parool. Anders ge
zegd: als een Japanse of Koreaanse
concurrent goedkoper personal com
puters kan produceren dan is Philips
tegenwoordig wel bereid daar een ei
gen stickertje op te plakken. Want
winstmaximalisatie is het'doel. Met
sterk gedrukte produktiekosten, een
afgeslankte bureaucratie en meer
aandacht voor goed draaiende divi
sies moet dat lukken, daar gokt Tim
mer op. Managers die alleen maar uit
zijn op een zo groot mogelijke omzet
zonder zich om de centen te bekom
meren, moeten omgeschoold worden
of kunnen anders opkrassen.
Maar of deze operatie zal slagen
hangt uiteindelijk af van één alles
overheersende en vrijwel ongrijpbare
factor: hoe veranderingsbereid zijn de
circa 280.000 Philips-werknemers in
de wereld? Worden zij aangestoken
door een nieuw elan, of zullen ze
net als bij eerdere reorganisaties is
gebeurd kruiwagens zand in de
raderen gooien? Zal Timmer er in sla
gen de machtsstructuren binnen het
concern te doorbreken, of zal hij net
als Gorbatsjov vastlopen op de onwil
van de eigen 'apparatsjiks'.
Dat alles is nog uiterst onzeker. Wie
er belangstelling voor heeft, hoeft
echter aan één ding niet te twijfelen.
De laatste aflevering van de Dallas-
story in de Lage Landen moet nog
geschreven worden.
PAUL KOOPMAN
Sail '90
Het zeilspektakel Sail '90 zette begin augustus Amsterdam een
paar dagen op zijn kop. Vooral de indrukwekkende drie- en vier-
masters trokken veel bekijks, zoals dit Argentijnse driemastvol-
schip, de Libertad. foto: anp
Het is mei 1990 en we bevinden
ons te Eindhoven, in het hyper-
luxueuze appartementencomplex
'Résidence De Karpen'. In de
vestiaires, rooksalons, sauna's
en op menig zonneterras gonst
het van de geruchten. De presi
dent-directeur van een van de
grootste ondernemingen ter we
reld heeft een relatie met zijn se
cretaresse! En de president
commissaris, die notabene óók
in De Karpen woont, is daar ab
soluut niet gelukkig mee. Er
schijnen harde woorden gewis
seld te zijn. Hoe zal dat aflopen?
De vergelijking met de ranch 'South
Fork' in Texas dringt zich op. Gehan
deld wordt niet in olie, maar in lam
pen, televisietoestellen, computers en
medische apparatuur. De firma heet
niet Ewing Oil maar NV Philips. En
ook in 'De Karpen' woedt een strijd
op leven en dood om de macht in het
familiebedrijf. Er is tevens een 'co
ming man'. Die heet niet 'J.R.' maar
Jan Timmer, beter bekend onder de
woeste bijnaam 'Orkaan Gilbert'. Re
putatie: een chirurg met een cirkel
zaag. De kwakkelende divisie 'consu
mentenelektronica' wist hij weer ge
zond te maken door negenhonderd
man de laan uit te sturen.
Dan rinkelt in huize Gilbert de tele
foon. International phonecall. Aan de
andere kant van de lijn klinkt even la
ter niet de barse stem van pa Ewing,
maar die van president-commissaris
Wisse Dekker, de grote man achter
de schermen. Het laatste uur voor
Van der Klugt heeft geslagen, zo
wordt Gilbert langzaam duidelijk. Wie
goed kijkt ziet het lemmet al tussen
Cors schouderbladen glinsteren. Een
machtswisseling is aanstaande. Dallas
in Nederland!
Grote geld
Bovenstaande reconstructie berust
weliswaar gedeeltelijk op fictie, maar
zeven maanden na de 'paleisrevolu
tie' bij Philips is wel duidelijk gewor
den dat ook in de wereld van het gro
te geld Hollywoodscripts werkelijk
heid kunnen worden. Zo was de rela
tie van Van der Klugt met zijn secre
taresse niet binnen de muren van
diens directiekamer gebleven. De pa
parazzi in de Lage Landen berichtten
er al met smaak over en ook de defti
ge pers wijdde er zijn kolommen aan.
Dekker vond dat zijn oude strijdmak
ker Van der Klugt te ver was gegaan;
diens gezag raakte door de affaire
nog verder ondermijnd. Hij waar
schuwde Van der Klugt dat hij de re
latie moest beëindigen. Maar diens
hart bleek sterker dan zijn verstand.
Begin mei sloot het net rond Van der
Klugt zich. Hij had veel te hoogge
spannen verwachtingen gewekt over
de winstontwikkeling bij Philips. Ter
wijl de president-directeur weifelende
beleggers een forse 'profit' in het
vooruitzicht had gesteld, liet het eer
ste kwartaal een vrije val van de re
sultaten zien. Dekker besloot in te
grijpen en vervroegd van zijn vakantie
in Californië terug te keren. De afloop
is bekend. Vrijdag 11 mei, nog geen
tien dagen na de bekendmaking van
de catastrofale kwartaalcijfers, werd
Van der Klugt voor de keus gesteld:
vrijwillig opstappen of oneervol ont
slag. Philips, de grootste elektronica
fabrikant van Europa, kreeg een nieu
we spraakmakende president: Jan
Timmer alias 'Orkaan Gilbert'.
Droom
Dossier Philips-1990 is het verhaal
van een uiteenspattende droom, de
absolute ontgoocheling, een aardver-
Rechtszaak oud-directeur Zetten
Emotionele taferelen bij de rechtsgang in de zaak van oud-directeur en ex-psychiater van de Zet-
tense Inrichtingen, Th. Finkensieper. Zowel de rechtbank als hei gerechtshof veroordeelden hem
tot zes jaar gevangenisstraf. Het hof achtte bewezen dat Finkensieper frequent, zeer regelmatig en
gedurende een lange periode zeer kwetsbare meisjes seksueel heeft misbruikt. Finkensieper gaat
in cassatie bij de Hoge Raad. foto: anp
Ineke Stinissen overleden
Een vermoeid ogende Gerard Stinissen kort nadat zijn echtgeno
te Ineke, na vijftien jaar in een coma te hebben gelegen, begin
dit jaar overleed. Na een juridisch en ethisch steekspel tussen
Gerard Stinissen, justitie en het verpleegtehuis Het Wiedenbroek
werd besloten de kunstmatige voeding stop te zetten. Op de
achtergrond directeur Nije Bijvank van Het Wiedenbroek.
foto: sp
Prof. Buck onderuit
Prof. Buck (rechts) van de TU Eindhoven leidt voorzitter Toxo-
peus van het Aids-fonds rond in zijn laboratorium. Prof. Buck
maakte in het voorjaar met veel ophef bekend dat een door hem
gevonden stof een effectief middel zou kunnen zijn ter bestrijding
van aids. Later werd bekend dat de onderbouwing van zijn on
derzoek niet klopte. Hij stond te weinig open voor kritiek en ne
geerde strijdige meetresultaten, concludeerde een commissie
van de TU Eindhoven achteraf. FOTO: anp
Aanslag IRA in Roermond
Fotografen knielen om een jongetje vast te leggen dat op de
markt in Roermond bloemen legt op de plaats waar half mei
?t b twee Australiërs werden doodgeschoten. De auto van de Austra-
hon liërs, voorzien van een Brits kenteken, werd hun noodlottig. Zij
arigi werden namelijk door de IRA voor Britse militairen aangezien,
erei Enige weken later werden bij toeval vier IRA-leden aangehouden
die verdacht worden van de moorden. De rechtszaak is aange
houden tot begin volgend jaar. foto: anp
Bezoek president De Klerk
Premier Lubbers begroet president De Klerk van Zuid-Afrika bij
zijn bezoek aan ons land dit najaar. Tijdens het twee dagen du
rende bezoek werd De Klerk onder meer door koningin Beatrix
ontvangen en voerde hij gesprekken met kamerleden over de si
tuatie in zijn land. Eerder dit jaar, tijdens zijn rondreis door Euro
pa, was De Klerk nog niet welkom in ons land.
foto: stephen evenhuis
De huidige Philips-topman Jan Timmer, die de reputatie heeft van een chirurg met een cirkiaag.
schuiving in ondernemingsland zon
der precedent. Een honderd jaar
oude reus zakte dit jaar voor het oog
van de wereld door de knieën en de
klap kwam even plotseling als de val
van de Berlijnse Muur, de bom op Hi
roshima en een ijstijd geleden: het
uitsterven van de mammoet. De har
de economische cijfers geven nog
maar een waterige indruk van de ver
borgen ziekte die plots in alle hevig
heid aan de oppervlakte trad. Toch
de feiten nog maar eens op een rij:
1 maart:Philips maakt een jaarwinst
van 1,3 miljard gulden over
1989 bekend. De koers van
het aandeel schommelt
rond de 45 gulden.
10 april: Van der Klugt kondigt aan
dat de kwaliteit van de
winst in 1990 'sterk zal ver
beteren'.
3 mei: De kwartaalwinst uit gewo
ne bedrijfsuitoefening blijkt
ineengeschrompeld tot zes
miljoen en dat op een om
zet van 12,6 miljard! Het
aandeel Philips duikt onder
de 33 gulden.
14 mei: Van der Klugt wordt vervan
gen door Timmer.
14 juni: Timmer stelt de winstver
wachting naar beneden bij
tot een 'zeer laag niveau'.
2 juli: Timmer reserveert 2,7 mil
jard gulden voor een ingrij
pende reorganisatie, Philips
komt daardoor voor 2 mil
jard in de rode cijfers. De
koers schommelt rond de
25 gulden.
20 nov.: Timmer reserveert nog eens
1,8 miljard gulden voor re
organisaties. Het nettover
lies zal daardoor uitkomen
op circa vier miljard gulden.
Aanpak
Niet alleen de ziekte van Philips
kwam als een dief in de nacht, ook de
snelheid waarmee de 'nieuwe man'
Timmer zijn patiënt naar de operatie
tafel leidde, verraste menigeen. In
plaats van met poedertjes en een
streng dieet op een geleidelijk herstel
aan te koersen, amputeerde Timmer
hele bedrijfsonderdelen. Complete fa
brieken werden van de ene op de an
dere dag afgewaardeerd tot nul gul
den en de verkoop of sluiting van hele
afdelingen aangekondigd. De filoso
fie: de pijn moet maar in één keer ge
leden worden; alle niet-winstgevende
activiteiten dienen te worden omge
turnd of afgestoten.
Hoe overrompelend deze tactiek
heeft gewerkt blijkt het meest navrant
uit het persbericht dat de centrale on-
dernemir.raad (COR) 14 mei het
land inslrde. Vai ontslagen zal in
Nederlargeen sprake zijn, consta
teert de)R in het communiqué op
gelucht. Vij hebben de toezegging
gekregedat de bestuurswisseling
geen exlreorganisatie in Nederland
tot gevozal hebben". Achteraf kan
deze medeling alleen maar bittere
lachlust wekken. Orkaan Gilbert
had imrc zijn cirkelzaag al gestart
toen dedernemingsraad zijn pers-
berichtjeg aan het opstellen was.
Op eenjzondere aandeelhouders-
vergadei maakte Timmer 3 juli be
kend dér wereldwijd tienduizend
banen ichrapt zouden worden,
waarvanker twaalfhonderd in Ne-
derland.Jat is dan een van de ern
stigste «meest diepgaande ingre
pen in Geschiedenis van Philips",
zo karaliseerde hij deze ingreep
niet zon gevoel voor dramatiek.
Maar dl 'meest diepgaande in
greep' vbog in het niet bij de vol
gende o|itie die de chjrurg met de
cirkelzaaankondigde. Vijfentwintig
oktober Timmer dat binnen een
jaar wereijd vijfendertig- tot vijfen-
veertigdnd arbeidsplaatsen extra
zouden rten verdwijnen: ruim vijf
tien proc van het totale wérkne-
mersbest. De COR, in mei nog zo
optimistiS was met stomheid ge-
