„Suriname is een beroerd land
Je raakt eraan verslaafd"
Surinaams parlement
zwicht voor leger
Lech Walesa verhoogt
druk op Mazowiecki
CfiidóeSowra/nt
)E
Politiek gekrakeel over gratie oude Griekse kolonel
STANLEY RENSCH, BEWAKER YAN DE MENSENRECHTEN:
Brazilië verontrust
na coup Suriname
BINNENLAND
VRIJDAG 28 DECEMBER 1990 PAGIN jl.
pe:
nir
Alsof ze op een terrasje wei!
door de golven wer ,an
verrast maar desondanks
vig blijven door drinken. Zo
ten deze vier leden van
Britse roeiclub allesbehi
op een droogje in de k
ding van de Noordzee bij S
derland. Natter kan het imiï
niet, want terwijl een ober
glazen vult, zorgen hagel en
gen ervoor dat ook wat i
boven water uitsteekt flink
wordt. Allemaal voor het go
doel: het spekken van i"
van de club.
FOTO: li
(Van onze correspondent
Ad Courant)
ATHENE Aan de beruchte
kolonels en hun trawanten die
in 1967 een staatsgreep hebben
gepleegd en gedurende zeven
jaar het land in een dictatuur
hebben veranderd, is gratie
verleend. De kolonels waren
in eerste instantie ter dood
veroordeeld, maar deze straf
werd door de toenmalige pre
sident van de republiek, Kara-
manlis, omgezet in levenslang.
Rond de eventuele vrijlating is
nogal wat politiek gekrakeel
ontstaan. De toenmalige presi
dent Karamanlis zou bij de
omzetting van de straf in le
venslang verklaard hebben:
„Als ik zeg levenslang, dan be
doel ik ook levenslang en geen
jaar minder". Nu wil het lot
dat Karamanlis op dit ogen
blik opnieuw president is en
weigerachtig zou zijn het gra-
tiebesluit te tekenen. Maar on
danks deze weigering bestaat
er weinig twijfel dat de kolo
nels toch spoedig op vrije voe
ten zullen komen; waar een
wil is is een weg en er zijn ge
noeg justitiële achterdeurtjes
voor een elegante oplossing.
De kolonels hebben heel wat
op hun kerfstok: onder andere
het knechten van een heel
volk gedurende zeven jaar,
met de onvermijdelijke bijver
schijnselen zoals censuur, mar
telingen, verbanningen, lang
durige celstraffen; ook het in
koelen bloede neerschieten
van tientallen burgers tijdens
de heldhaftige studentenop
stand van 1973 in de techni
sche hogeschool van Athene;
ten slotte en niet in de laatste
plaats de poging om president
Makarios van Cyprus te ver
moorden en de junta uit te
breiden over Cyprus.
De poging tot staatsgreep
schonk de Turken een voor
wendsel het eiland binnen te
vallen en tot heden ten dage
voor veertig procent te bezet
ten. De tragedie is dat 200.000
mensen, ongeveer een derde
van de bevolking van Cyprus,
van huis en haard werden
verdreven. Dat de kolonels na
hun vrijlating nog een gevaar
voor de Griekse democratie
zullen opleveren is niet aanne
melijk. De meesten zijn op
sterfelijke leeftijd, en hun re
volutionaire ambities zullen
met de loop van de jaren wel
zijn verdampt. Bovendien zijn
er nog maar weinig Griekfjï
vinden die de kolonels c'
ders des vaderlands zien Tj
de ongeveer 25 lieden dif
de val van de junta tot lanf
rige gevangenisstraffen
veroordeeld, zijn er onden
sen al tien overleden. VaiU
genen die niet langs dezejl
tuurlijke weg zijn afgevlo 77
vijftien dus, zijn er acht vi 'p
waardelijk vrijgelaten wei"sjer'
ongeneeslijke ziekten, hoestrUl
zij ongeneeslijke ziekten m9r°t
treuzelen met overlijden, jp'1
feite gaat het dus maar om *0m
handjevol figuren dat wer?,01
lijk achter de tralies zit. "'I
ASSEN Nergens wor
den de berichten uit Suri
name zo gespannen ge
volgd als aan Het Kanaal
in Assen. Daar woont
om veiligheidsrede
nen het gezin van de
mensenrechtenactivist
Stanley Rensch, die zelf
het grootste deel van het
jaar in Paramaribo ver
blijft. Hij is nu hier om
Kerst en oud en nieuw te
vieren en zou volgende
week naar Amerika ver
trekken, maar het zou er
best eens op uit kunnen
draaien dat hij in plaats
daarvan naar Suriname
gaat; hoe rottiger het daar
gaat, hoe meer werk hij te
doen heeft.
De plaaggeest van Desi Bou-
terse kruipt niet in zijn schulp,
integendeel. Hij roept om
recht en vrijheid, hij denkt
zelfs aan een militaire actie
om een eind te maken aan
„deze criminele troep". Ver
schillende keren werd hij al
gearresteerd, verleden jaar
ontsnapte hij maar net aan een
moordaanslag, maar Stanley
Rensch laat de angst niet toe,
hij houdt zijn mensenrechten
organisatie Moiwana '86 over
eind en weet zich gerespec
teerd door de Verenigde Na
ties, de Organisatie van Ame
rikaanse Staten (OAS) en ook
door de Nederlandse regering
en het Nederlandse parlement.
Minister Van den Broek van
buitenlandse zaken noemt
hem het symbool voor de
mensenrechten in Suriname,
CDA-kamerlid Aarts, voorzit
ter van de vaste kamercom
missie voor buitenlandse za
ken, vergelijkt zijn organisatie
met Charta '77. Zelf houdt hij
het er op dat hij „als mens"
aan de bel moet trekken als
medemensen onderuit gehaald
worden.
Rensch klein van stuk,
goedlachs, doordringende
ogen kan zich voorstellen
dat er in Nederland verbazing
bestaat over de laconieke wijze
waarop in Suriname gerea
geerd wordt op de staatsgreep
van dé militairen; de kermis
van Paramario draait op volle
toeren, nergens een soldaat te
bekennen, business as usual.
„Inderdaad lijkt de reactie een
beetje lauw, maar daarvan be
grijp je misschien ietsje meer
ais je weet wat het betekent
om de adem van de terreur in
je nek te hebben. Suriname is
klein, Paramaribo is geen Am
sterdam wie zich verzet is
zo opgepakt".
Is het ook niet zo dat het de
mensen niet eens zoveel kan
schelen omdat ze het gevoel
hebben dat het niet uitmaakt
of ze door de hond of door de
kat gebeten worden?
„Nou, het maakt wel degelijk
uit hoor. Op Arron en Lach-
mon kun je nog openlijk kri
tiek hebben, op Bouterse niet.
Maar de Surinamers hebben
een andere traditie dan de Ne
derlanders. Ze gaan niet zo
snel de straat op. Ze verzetten
zich niet. Dat wil niet zeggen
dat ze Bouterse niet afwijzen:
bij de verkiezingen in 1987
heeft het volk Bouterse mas
saal afgestraft. En dat de helft
van het volk buiten het eigen
land leeft, is dat geen afwij
zende reactie? Maar ik geef toe
hoor, er heerst een zekere apa
thie. De democratische waar
den zijn het volk onvoldoende
ingegrifd. Het meest ergerlijke
is dat zelfs als het leven van
anderen wordt vernietigd, als
het meest fundamentele wordt
aangetast, men nog niet de
straat op gaat. Er is te weinig
compassie en dat is tragisch.
Maar weet u wat ook het pro
bleem is: het bestuur heeft
zich onvoldoende gemanifes
teerd als hoeder van de men
sen. De mensen hebben niet
het gevoel dat de politiek de
moeite waard is om voor te
strijden".
Is democratie dan toch een
zaak van een elite van intel
lectuelen waar het volk, te
druk met de jacht op het dage
lijks brood, niet aan toekomt?
„Nee nee, democratie is geen
kwestie van intellect, het is
iets dat je beleeft, de waarde
ring die je hebt voor de mens.
Dat je je medemens laat toeko
men waar hij recht op heeft en
hem laat deelnemen aan de sa
menleving. Dan ben je ook be
reid te vechten voor de insti
tuties die dat moeten garande-
Wat is er in Suriname misge
gaan waardoor het schort aan
democratisch besef?
„We zijn een jonge natie en
het is ons nog onvoldoende ge
lukt een gemeenschappelijke
noemer in onze geschiedenis te
verwoorden. De marrons, de
bosnegers, worden in de ge
schiedenisboekjes omschreven
als 'weggelopen slaven', dat is
geen goede omschrijving: zij
waren de eersten die zich ver
zetten tegen de slavernij, die
vochten voor hun 'waardig
heid. Maar nog altijd worden
ze achtergesteld. Het ontbreekt
ons aan nationale identiteit,
die is nog aan het groeien. We
zullen geduld op moeten bren
gen en tegelijkertijd kritisch
zijn op onszelf. We hebben een
nieuwe generatie politici no
dig, politici die de partijen niet
misbruiken om zichzelf te ver
rijken, zoals nu het geval is.
Die zijn er, ook in de bestaan
de partijen, maar ze houden
zich koest. Niet per se omdat
ze laf zijn, maar omdat ze het
goede moment afwachten. Dat
vind ik verstandig".
Zou een nieuwe, onbezoedelde
partij niet onmiddellijk de
steun krijgen van de meerder
heid van de bevolking als zij
zich nu presenteerde?
„Jawel, eerder is al gebleken
dat tachtig procent van de be
volking de militaire dictatuur
niet wil; in '87 hebben we de
overwinning op de soldaten
gevierd. Maar het beroerde is
dat de leiders van de winnen
de partijen zich daarna toch
weer gebonden hebben aan de
militairen en nu is de vraag
hoe je hen de kazerne weer in
krijgt. De huidige toestand
toont aan hoe moeilijk dat is".
Kan Nederland daarbij een rol
vervullen? Moet Nederland
dat misschien, vanwege zijn
koloniale verleden? Of mag
Nederland het juist daarom
niet?
„Nederland kan en moet dat,
niet vanwege het koloniale
verleden, maar omdat mensen
en samenlevingen en bestuur
ders verantwoordelijkheid
dragen voor elkaar. Wij heb
ben bovendien een gemeen
schappelijke geschiedenis. Ik
vind het niet juist vanuit het
verleden de confrontatie te
zoeken en het is ook nergens
voor nodig. Ik ben het er mee
eens dat de ontwikkelingshulp
is opgeschort, ik heb altijd ge
zegd dat er geen ontwikke
lingsgeld naar Suriname zou
moeten gaan zolang de militai
ren zich nog niet hebben on
derworpen aan het burgerlijk
bestuur. En dat heb ik niet zo
maar gezegd, maar ik heb ge
zien hoe het regime functio
neerde en daar is nu nog die
criminele troep bijgekomen,
die drugsmaffia, die criminali
sering van de samenleving.
Dergelijke toestanden kun je
toch niet met ontwikkelings
geld in stand houden? Neder
land moet doorgaan met druk
uitoefenen, en Nederland niet
alleen, de medemenselijke
verantwoordelijkheid is tegen
woordig mondiaal geworden.
Als men uw rechten als mens
geschapen door de ene
Schepper vertrapt, dan
moeten andere mensen voor u
op kunnen komen. En als-de
roep om te stoppen met het
schenden van de mensenrech
ten niet helpt, als Bouterse
doorgaat met zijn terreur, dan
zeg ik niet langer dat we koste
wat kost van hem af moeten
blijven. Ik roep niet op tot mi
litaire acties, maar als Bouter
se niet luistert, dan zouden ze
wel eens nodig kunnen zijn.
Nee, ik heb daar verder geen
gedetailleerde gedachten over,
maar het is gewoon zo dat ik
tot mijn spijt op een gegeven
moment geen andere moge
lijkheid meer zie dan militair
ingrijpen".
Hebt u bewijzen voor de be
trokkenheid van Bouterse bij
drugshandel?
„Nee, ik baseer mij op een
stroom van artikelen, op
moorden gepleegd door men
sen dichtbij Bouterse, de
moord op Goosing, de wijze
waarop het systeem de hele sa
menleving criminaliseert".
Waarom blijft u daar tegen
vechten?
„Ach weet u, Suriname is een
beroerd land. Je raakt er aan
verslaafd en dat doet je de das
om. Het lukt mij niet het te
verwerken permanent elders
te zijn, niet in Suriname te
zijn. Ik werk daar vanuit een
heel persoonlijke motivatie,
een zeer persoonlijke betrok
kenheid. Angst heb ik niet. Ik
ben wel alert, maar angstig
niet, want angst is je eigen cre
atie en houdt je in bezit".
Wanneer gaat u terug naar
Paramaribo?
„Ik zou op 6 januari naar
Amerika gaan, op uitnodiging
van de Colombia-university,
maar het zou best eens kunnen
zijn dat dat niet doorgaat, dat
ik ëerder naar Suriname te
rugmoet. Er is daar straks veel
werk te doen".
Bent u niet bang dat u wordt
opgepakt?
„Daar hou ik me helemaal niet
mee bezig, anders kan ik wel
ophouden".
STEVO AKKERMAN
BRASILIA De Braziliaanse regering
heeft gisteren blijk gegeven van „haar be
zorgdheid over het verbreken van de
rechtsorde in het buurland Suriname", al
dus een communiqué van het ministerie van
buitenlandse zaken in Brasilia. „Brazilië
blijft trouw aan het beginsel van niet-in-
menging in de binnenlandse aangelegenhe
den van staten", zo gaat het communiqué
verder, „maar het kan zich aan de andere
kant slechts ongerust maken over gebeurte
nissen die bevriende landen van democrati
sche procedures beroven". Brazilië werkt
met Suriname samen in de sectoren land
en mijnbouw, transport en energie en op
militair terrein. Suriname staat bij Brazilië
voor een bedrag van 52 miljoen dollar (90
miljoen gulden) in het krijt.
Aruba veroordeelt
coup in Suriname
ORANJESTAD De
Arubaanse Staten hebben
de staatsgreep in Suriname
unaniem veroordeeld. Tij
dens een gisteren gehou
den vergadering besloot
het parlement unaniem
een telegram te sturen
naar de legerleiding in Pa
ramaribo. In het telegram
wordt de staatsgreep „een
ernstige inbreuk op de de
mocratie" genoemd, waar
van het Surinaamse volk
weer het slachtoffer zal
worden. Op het leger is
het beroep gedaan de
macht weer aan het volk
over te dragen.
[Oei/ Owns dc mriittcrjïü
Ontsnapt
Deze struisvogel
heeft niet de trein
van Geldermalsen
naar Dordrecht
gemist, eerder heeft
de trein hem
gelukkig gemist.
Samen met een
kangoeroe
ontsnapte de vogel
gisteren uit een
particulier
dierenbedrijfje, dat
aan de spoorbaan
bij Beesd is gelegen.
Het beest is
inmiddels gevangen,
maar naar de
kangoeroe wordt
nog gezocht.
FOTO: ANP
WARSCHAU President
Lech Walesa van Polen
oefent steeds meer druk
uit op Tadeusz Mazowiec
ki om aan te blijven als
premier, zo is uit rege
ringsbron vernomen.
Walesa sprak gisteren met
Mazowiecki in het presi
dentieel paleis en zei na
afloop van het gesprek te
geloven dat verzoening'
tussen hen beiden moge
lijk was, ondanks de har
de woorden die in de
strijd om de presidents
verkiezingen waren ge
vallen.
Walesa heeft zijn hoop geves
tigd op het „patriottisme" van
Mazowiecki en zei zich niet te
kunnen voorstellen dat de pre
mier zich niet „aan mijn en
onze zijde zal scharen om te
werken voor Polen".
Mazowiecki diende zijn ont
slag als premier in nadat hij in
de eerste ronde van de presi
dentsverkiezingen een ver
pletterende nederlaag had ge
leden en genoegen moest ne
men met een derde plaats,
achter Walesa en Stanislaw
Tyminski. Walesa won de
tweede ronde op 9 decemer en
is er nog niet in geslaagd een
nieuwe premier te vinden. Hij
hoopt dat Mazowiecki aan wil
blijven tot aan de pariemens-
verkiezingen dié volgend jaar
worden gehouden.
Zegslieden achten het niet erg
waarschijnlijk dat Mazowiecki
terugkomt van zijn besluit af
te treden, maar volgens het
persbureau PAP heeft hij Wa
lesa's benadering niet ronduit
afgewezen.
SUSKE EN WISKE DE GOALGETTER
(Van onze
speciale verslaggever)
PARAMARIBO Terwijl Su
riname gisteren gewoon aan
het werk ging, alsof er geen
coup was geweest, vergrootten
de militairen hun druk op het
parlement om „vrijwillig" aan
de staatsgreep mee te werken.
Binnen het Front de coali
tie van de drie regeringspartij
en braken in de loop van
de dag hevige ruzies uit over
een 'grondwettelijk verant
woorde oplossing' voor de cri
sis, die de voorzitters van die
partijen in de voorafgaande
nacht samen met de coupple
gers hadden voorgekookt.
Officieel heet het nu dat het
Surinaamse parlement, de Na
tionale Assemblée, heeft beslo
ten het verzoek tot aftreden
van president Ramsewak
Shankar en vice-president
Henck Arron in beraad te
houden totdat bekend is wie
de" nieuwe kandidaten zijn, al
dus parlementsvoorzitter Jag-
gernath Lachmon gisteren in
een zitting. Ook de ontslagaan
vraag van de rest van de mi
nisterraad zou in beraad ge
houden worden. Door een en
ander heeft het parlement
echter feitelijk ingestemd met
datgene wat het Nationale Le
ger wilde. En dat op een vrij
simpele manier.
De staatsgreep heeft in Para
maribo al de naam telefoon-
coup gekregen. Want kort
voordat waarnemend legerlei
der Ivan Graanoogst op kerst
avond wereldkundig maakte
de nieuwe baas van Suriname
te zijn, had ondercommandant
Chas Mijnals gebeld naar het
presidentieel paleis waar op
dat moment de regering in
vergadering bijeen was. Hij zei
dat het Nationale Leger de
macht had overgenomen en
liet de ministers weten dat ze
beter naar huis konden gaan
om daar nadere mededelingen
af te wachten.
Persconferentie
Omdat door de interne discus
sies een parlementair besluit
gisteren aanvankelijk niet van
de grond leek te komen, beleg
de waarnemend bevelhebber
Ivan Graanoogst een perscon
ferentie, die rechtstreeks op de
radio werd uitgezonden, en
waarin hij in harde taal be
kend maakte wat de volksver
tegenwoordiging te doen
Graanoogst dicteerde letterlijk:
„De ministers zullen straks
hun ontslag moeten indienen
bij president Shankar. Daarna
zal de vice-president en pre
mier Henk Arron zijn eigen
ontslag en dat van Shankar bij
het parlement indienen. Dit
zal geaccepteerd worden. Het
parlement zal vervolgens voor
aanstaande zondag een nieuwe
president en vice-president
kiezen en beëdigen. Die twee
zullen een voor zijn taak bere
kend zakenkabinet samenstel
len. De nieuwe president zal
ook de verkiezingsdatum
moeten noemen"
Graanoogst benadrukte dat
deze regeling met de leiders
van de regeringspartijen is
overeengekomen. Hij ontken
de dat Bouterse die nieuwe
Voorzitter Jules Wijdenbosch van de Nationale Democratic
Partij van Suriname, waartoe ook Desi Bouterse behoort, vf
genoemd als opvolger van vice-president Henck Arron.
president zou moeten worden,
maar hij liet er geen twijfel
over bestaan dat de militairen
zeggenschap eisen over de be
noemingen. „Over de invul
ling moet consensus bereikt
moeten worden. Dat betekent
niet dat wij de namen depone
ren, maar wel dat iedereen,
dus wij ook, akkoord moet
gaan met die namen".
Basis
Met de gekozen constructie
van 'vrijwillige' meedewer-
king door het parlement heeft
de coup alsnog een grondwet
telijke basis gekregen.
Volgens Graanoogst is het le
ger opgetreden op basis van de
grondwetsartikelen 177 en 178.
Art. 177 stelt dat het leger
„mede arbeidt aan de nationa
le opbouw en bevrijding van
den natie". En het daaropvol
gende artikel bepaalt dat het
.Militair Gezag mede de op
dracht heeft de voorwaarden
te garanderen waardoor het
Surinaamse volk een vreedza-
dige maatschappij kan realise-
Jaggernath Lachmon, tevens
•leider van de hindoestaanse
VHP, 'verdedigde gisteren de
voetval voor de militairen on
der meer door te wijzen op de
scherpe internationale reacties
op de gebeurtenissen in Suri
name. „Nu is het nog een pa
pieren staatsgreep. Als we het
op een echt conflict met de mi
litairen laten aankomen, kun
nen er ongelukken gebeuren,
raakt ons land verder geïso
leerd, en zijn we dus nog ver
der van huis", is zijn redene
ring. Met name- de veroorde
lingen van de coup door Ame
rika, Frankrijk en Brazilië, en
de aankondiging van Vene
zuela om de Organisatie
Amerikaanse Staten (OAS)
een te roepen, is in Surin
hard aangekomen.
Die reacties, die u
de Surinaamse kranten ei
de radio zijn gemeld, beïmj?
den de publieke opinie in
ramaribo. Wie met mei
praat krijgt over het algen
te horen dat de regering w w
waar niet deugde, maar da n
ook geldt voor de militairj
Gelaten
Volgens Graanoogst heef [C
staatsgreep „een zucht jÉ
verlichting" in Suriname til
weeggebracht, maar daari
straat weinig van te mer gg,
De bevolking reageert vi iei
gelaten. Er is al zoveel in
name gebeurd, dit kan c
nog vvel bij.
De opvallende afwezig <c
van militair vertoon in|[n.
straten wordt door veel r
sen gezien als een voorscl
op de verkiezingsstrijd. Dc e^(
litairen zullen daar ïmi
aan meedoen, middels ha
gen politieke organisatie,
Nationale Democratische I
tij, waar Bouterg erevoorzi 3j
van is. Deze NDP kreeg yu
de verkiezingen in 1987 or
looflijk klop, en is met sle njn
drie leden vertegenwoorc ner
in het vijftig leden telle
parlement. ,g
Graanoogst zei gisteren dal )r
leger de uitslag van die n ,qC
we verkiezingen binQt
drie maanden te houdei e,
„zal respecteren". Maar
zei hij dat het duidelijk is
„men" in Suriname niet
derom opgezadeld wil wor
met een incompetent kabi ,er
„Het leger moet dus zorgen p
er een regeringsteam komt jc
wél correct kan handelen"
Nat, nat, nat
