We zullen Bouterse
moeten wegschieten'
Coups en
tegencoups
achtervolgen
Suriname
HERZET SURINAMERS IN NEDERLAND GROEIT
'Regering Suriname moet
zelf militair ingrijpen'
Instemming over stoppen
ontwikkelingshulp Suriname
BINNENLAND/BUITENLAND
CeidócSotvwmt
DONDERDAG 27 DECEMBER 1990 PAGINA 5
)EN HAAG Als leger-
eider Desi Bouterse op
Schiphol zijn zin had ge
degen en de pers te
woord had mogen staan,
ad hij nu niet meer ge-
;efd. Dat weet voorzitter
lomeo Hoost van de 8 de-
:ember-beweging zeker.
<Ju de moordaanslag op
ïouterse is mislukt en de
jemocratie van Suriname
jpnieuw is aangetast,
;roeit het verzet vanuit
Sederland: „alle anti-
Bouterse mensen moeten
zich verenigen".
[Verzoening in Suriname is
liet mogelijk mét Bouterse.
lij moet weggeschoten wor-
Jden. En dat was bijna gebeurd.
Op Schiphol. Alles was al
voorbereid. Vijf mensen wis-
en ervan. Als Bouterse buiten
nternationaal terrein zou ver
keren, zou hij worden ver-
loord. Maar hij werd te goed
Jgezonderd en afgeschermd",
ïr klinkt teleurstelling in de
stem van Romeo Hoost. De
moordaanslag is mislukt, de
latsgreep gelukt. Een geruis-
lóze coupe, waarvoor Bouterse
het scenario schreef, de regie
toerde en Ivan Graanoogst als
loofdrolspeler aanwees. „De
machtsovername hing in de
lucht. Bouterse zocht alleen
nog naar een aanleiding en die
werd gevonden in de behande
ling van zijn persoon op Schip
hol. Graanoogst moest het vui
le werk opknappen". De bru
tale machtsovername heeft
volgens Hoost weer eens dui
delijk gemaakt wie in Surina
me de macht in handen heeft:
het leger. „De regering onder
leiding van Shankar mag dan
niet veel goed hebben gedaan,
dat geeft een leger geen recht
om de macht over te nemen!
Zolang we toestaan dat een
wettelijk gekozen regering
wordt afgezet door een leger,
komt er niets van Suriname
terecht. Bovendien is het leger
er schuld aan dat de regering
zo weinig heeft gedaan. Shan
kar en zijn ministers hebben
voortdurend de hete adem in
de nek gevoeld van de militai-
Ingrijpen
Maar in Paramaribo kan de
bevolking niet treuren om het
vertrek van de „lamlendige,
corrupte" regering. Stanley
Rensch, de voorzitter van het
Bureau Mensenrechten in Su
riname, laat zich niet leiden
door de betrekkelijk laconieke
houding van zijn landgenoten
die volgens hem wordt ingege
ven door angst en kortzichtig
heid. „Het geheugen van men
sen is kort. Je kunt zeggen wat
je wilt over de regering, maar
zij heeft in ieder geval geen 8
december moorden op haar
geweten (eind 1982 werden
door Bouterse vijftien voor
aanstaande leden van de oppo
sitie terechtgesteld, red.), geen
moord op politieman Gooding,
zij heeft geen granaat gegooid
in een huis met zwangere
vrouwen, geen schot gelost in
de mondholte van een baby.
Maar ik wil helemaal niet dis
cussiëren over de kwaliteit
van de regering. Militairen ho
ren gewoon niet in het be
stuursapparaat. Er is niets wat
hun huidige positie rechtvaar
digt". Wat te doen tegen de
militaire overmacht? Met uit
zondering van mogelijk het
junglecommando van Ronnie
Brunswijk, wordt geen verzet
verwacht vanuit de Surinaam
se bevolking. Volgens de Suri
naamse journalist Lianarons
zijn de knapste koppen naar
Nederland geëmigreerd en zijn
de economisch en intellectueel
zwakkeren achtergebleven.
Met in het achterhoofd de de
cembermoorden bedenken de
achterblijvers zich volgens
Hoost wel tien maal voordat zij
de barricaden opgaan. „Suri
name heeft een klein bang
volk. Dat komt niet in verzet.
Zeker niet als Nederland
voedselpakketten blijft sturen.
Een Surinamer die geen hon
ger heeft, komt niet in verzet.
De enige oplossing is een mili
tair ingrijpen van de Verenig
de Staten, Frankrijk, Venezue
la of Brazilië. Zoals de geal
lieerden in '45. Nederland was
toen bezet door de Duitsers;
Suriname wordt nu bezet door
een bende criminelen". Na
langdurig ondergedoken te
zijn geweest in Nederland,
woont Rensch weer in Para
maribo en kiest hij zijn
woorden zorgvuldiger dan
Hoost. „Vroeg of laat komt het
tot een militair ingrijpen. Het
is hypocriet als je daar niet
over nadenkt".
Verzet
Wie zijn hoop vestigt op de
door Graanoogst aangekondig
de verkiezingen is naïef.
Rensch: „Misschien doet hij
zijn belofte gestand en komen
er daadwerkelijk verkiezin
gen. Maar alleen als daarbij de
macht voor Bouterse wordt
veilig gesteld". Hoost: „Er
wordt niet voor niets een za
kenkabinet ingesteld, dat de
verkiezingen moet gaan voor
bereiden. Dat kabinet zal
voornamelijk bestaan uit mili
tairen die zullen knoeien om
het Bouterse gemakkelijk te
maken".
Zolang de militairen de dienst
uitmaken, maakt een demo
cratisch stelsel in Suriname
geen kans, alle mooie voorstel
len van VVD-fractieleider
Bolkestein ten spijt. Lionarons:
„Het idee van fraktieleider
Bolkestein om deskundigen te
Desi Bouterse (links) en Ivan Graanoogst.
sturen op het gebied van be
stuur en management heeft
geen enkele zin zolang het le
ger de touwtjes nog in handen;
heeft". Samen met enkele an
dere in Nederland wonende
Surinamers heeft Lionarons
een 'studie- en informatie
groep voor democratie in Suri
name' opgericht. De groep be
staat uit „anti-Bouterse men
sen. die Suriname een warm
hart toedragen". Bedoeling is,
dat.de groep gaat onderzoeken
welke mogelijkheden er zijn
om Suriname te verlossen van
het blok haar been: de militai
re macht. „Ik ben geen voor
stander van geweld, maar
soms is er geen andere moge
lijkheid. Als de opties in de
richting van internationale
druk, doodlopende wegen blij
ken te zijn, dan zullen wij plei
ten voor geweld", aldus Liona-
Hoost heeft in de afgelopen
dagen zoveel telefoontjes ge
kregen van verontwaardigde
Surinamers in Nederland dat
hij het verzet vanuit Neder
land nieuw leven wil inblazen.
„Wij willen de raad voor de
bevrijding van Suriname
nieuw leven inblazen met
mensen die niet uit zijn op ei
gen belang. Geen Haakmat
dus. Haakmat is geen verzet.
Samen zyllen we een diploma
FOTO: ANP
tiek offensief openen. Wat
moet je anders? Suriname is
met vierhonderdduizend in
woners net een familie. Alles
en iedereen wordt in de gaten
gehouden. Als het mij zou ge
lukken ongemerkt Suriname
binnen te komen, dan zou ik
Bouterse vermoorden".
MONIQUE VAN DE VEN
VOORMALIG OFFICIER ROY BOTTSE:
WILLEMSTAD „Ver
kiezingen zullen geen op
lossing brengen voor de
talrijke, gecompliceerde
problemen, waarmee Su
riname nu zit opgescheept.
Welke politieke leiders
ook aan de macht komen,
zij zullen de confrontatie
om de macht moéten aan
gaan met het leger". Dit
keft Roy Bottse, een
voormalig officier uit Su
riname, woensdag op Cu
rasao j
Bottse vluchtte na de staats-
van 1980 uit Suriname en
was enkele jaren actief in het
verzet tegen de Surinaamse le
gerleider Desi Bouterse. Hij
woonde tot 1983 in Nederland
en vestigde zich daarna op Cu
rasao. Volgens Bottse moet de
regering een militaire macht
creëren, „desnoods buiten Suri
name", die oproepbaar is om op
elk moment elke vorm van
binnenlandse terreur te bestrij
den. „Dit is nodig, temeer daar.
gebleken is, dat de politie niet
tegen het leger is opgewassen
en het leger alleen maar op
treedt wanneer het Bouterse
c.s. goed uitkomt", aldus Bottse.
De oud-officier deelt de me
ning, dat „een of ander ingrij
pen" door Bouterse te ver
wachten was geweest. De
ambtstermijn van de Suri
naamse president Ramsewak
Shankar loopt immers eind
volgend jaar af en hij had al
stappen ondernomen om de
grondwet te wijzigen. De Suri
naamse grondwet is aanvaard
door een indertijd door het le
ger benoemd parlement en er
is daarin dan ook grote macht
toegekend aan het militaire ge
zag en het leger.
Via grondwetswijzigingen zou
in de nabije toekomst de macht
van Bouterse en het leger
moeten worden ingeperkt. Ve
len verwachtten daarom ook,
dat Bouterse „ongeveer nu" zou
ingrijpen om de wijziging van
de grondwet ten minste naar
een latere datum uit te stellen.
Roy Bottse denkt dat ook via
grondwetswijziging geen demo
cratischer verhoudingen in Su
riname kunnen worden ge
schapen. „De voorzitter van het
Militair Gezag wordt gekozen
door de militairen en de presi
dent van het land, als opperbe
velhebber van het leger, noch
de regering of het parlement
kunnen daar enige invloed op
uitoefenen. De regering staat
voor het probleem dat niet zij,
maar het leger de werkelijke
macht bezit. Dit is>een macht
sprobleem, dat alleen op mili
taire wijze kan worden opge
lost. Gebeurt dit niet, dan blijft
de regering naar het pijpen van
(ADVERTENTIE)
KERST IN ENGELSE SFEER
JEANTIQUE Engelse Stijlmeubelen laat u graag een
kerststemming beleven in Engelse sfeer.
Bij een gezellig muziekje en een passend drankje kunt u de
grootste collectie CHESTERFIELD zitmeubelen en de
verrassend mooie sortering ELLIOT CROWN eiken meubelen
in Georgian stijl bewonderen.
De show- en beursmodellen 1990 worden tijdens de Kerstshow
aangeboden met een aantrekkelijke korting.
JEANTIQUE WADDINXVEEN zal u hiervoor graag ontvangen
op donderdag 27, Vrijdag 28 en zaterdag 29 december.
Donderdag koopavond.
Jeantique Engelse Stijlmeubelen
Kerkstraat 23
Waddinxveen
Telefoon 01828-11919
het leger dansen". Bottse zegt
dat het leger „een belemme
rende factor" zal blijven en dat
de slagvaardigheid van de re
gering aanmerkelijk zal ver
minderen.
Als een bom
Het nieuws van de overname
van de regeermacht door het
leger van Bouterse, is op de Ne
derlandse Antillen overigens
als een bom ingeslagen, niet
het minst doordat er momen
teel ruim 500 Surinamers er de
feestdagen doorbrengen. Een
groot deel van hen vreest niet
op tijd naar huis terug te kun
nen. Anderen maken zich zor
gen om familieleden en vrien
den in Suriname. Uit de
woorden van allen klinkt angst
en zorg om de allesoverheer
sende machtspositie, die het le
ger heeft ingenomen en een
daarmee gepaard gaande, mo
gelijke herhaling van schen
dingen van mensenrechten op
grote schaal. De regering en de
Staten van de Antillen staan
achter regering en parlement
van Suriname. De Antilliaanse
Staten-voorzitter Rufus McWil-
liam onthulde kortgeleden bij
Nederlandse parlementariërs te
hebben gepleit voor hervatting
van de ontwikkelingshulp.
Het Junglecommando van
Ronnie Brunswijk, dat opereert
in Oost-Suriname, had vanoch
tend nog geen reactie op de
staatsgreep. De zegsman in Ne
derland van Brunswijk, Eddy
Jozef-zoon zei dat pas in de loop
van de avond contact mogelijk
is met „de mensen die hij hier
in Nederland vertegenwoor
digt". Eddy Dap, die vluchte
lingen opvangt die afkomstig
zijn uit dat gebied en veel ban
den heeft met het Junglecom
mando, zei dat „hoe paradoxaal
het ook klinkt, de staatsgreep
een goede zaak is. Er is nu ein
delijk duidelijkheid wie de
macht uitoefent in Suriname",
aldus Dap. „Je kon met de re
gering geen afspraken maken
of overeenkomsten sluiten,
want die werden toch niet na
geleefd".
SUSKE EN WISKE
(c) Standaard Ultgeveri|/Wavery Productio
Protest tegen bij Surinaamse ambassade
Enige tientallen leden van de Surinaamse gemeenschap in Nederland hebben dinsdag rond het
middaguur in Den Haag gedemonstreerd tegen de machtovername in Suriname. Voor een geheel
verlaten ambassadegebouw riepen zij op tot herstel van de democratie in een nieuw Suriname.
Volgens Romeo Hoost, lid van de 8 december beweging en organisator van de bijeenkomst, komt
de machtsgreep niet als een verrassing. De zittende regering is naar zijn mening voortdurend te
zwak geweest om de macht van het leger in te perken. Hoost verwacht van de Nederlandse rege
ring dat internationaal steun wordt gezocht om het tij in Suriname te keren.
FOTO: ANP
DEN HAAG Met in
stemming van alle grote
fracties in de Tweede Ka
mer heeft de regering met
onmiddellijke ingang de
ontwikkelingshulp aan
Suriname, waar maandag
nacht een coup werd ge
pleegd, stop gezet.
De Tweede Kamer wil niet dat
er grote stromen geld naar Su
riname vloeien zolang er geen
pogingen worden gedaan de
totaal geruïneerde economie
van Suriname op poten te zet
ten. Nederland hervatte op be
scheiden schaal de ontwikke
lingshulp aan Suriname in mei
1988. Vorig jaar werd onge
veer 80 miljoen gulden gege-
Plaatsvervangend legerleider
Graanoogst was van de maat
regel niet onder de indruk.
„De ontwikkelingskraan kan
bijna niet dichter als hij al zit".
De Suriname-specialisten in
de Tweede Kamer vinden niet
dat Nederland door deze 'har
de' opstelling heeft bijgedra
gen aan de instabiliteit van de
voormalige kolonie. CDA'er
Aarts: „Als iemand verant-,
woordelijk is dan zijn dat de
militairen en politici in Suri
name, omdat zij hun werk niet
naar behoren hebben gedaan".
Graanoogst, heeft gisteren via
de staatsradio laten weten dat
het Surinaamse leger niet op
uit is de macht te behouden.
Volgens hem worden binnen
honderd dagen verkiezingen
gehouden en wordt een inte
rim-regering gevormd. Verder
zou de bestaande grondwet
worden gerespecteerd en werd
de vorming van een zakenka
binet aangekondigd. De afge
zette regering Shankar zat op
het moment van de coup drie
jaar in het zadel. Over de posi
tie van de leden van de rege-
ring-Shankar zei Graanoogst
dat zij mogen gaan en staan
waar zij willen. „U kunt ze ge
woon zelf bellen", aldus
Graanoogst.
Het vreedzame verloop van de
coup was voldoende reden om
het Surinaamse consulaat in
Amsterdam op Tweede Kerst
dag een spoedprocedure te la
ten opzetten zodat aan Neder
landse journalisten- direct visa
werden verstrekt.
Dériise de Hart
Dénise de Hart (midden), de 77-jarige vrouw die vorige week vrijdag nog via een kort geding heeft
geprobeerd de Surinaamse legerleider op Schiphol te spreken te krijgen, is tijdens de kerstdagen
vertrokken naar Suriname. Zij zegt daartoe te zijn uitgenodigd „door iemand uit Suriname" maar
wil niet zeggen door wie en waarom. Zij was eerder als bemiddelaar in Suriname actief.
FOTO: ANP
DEN HAAG De nieuwe machtsovername door het leger in Su
riname op Kerstavond 1990 is de tweede in tien jaar. Het leger
greep voor het eerst de macht in het begin van 1980 onder leiding
van bevelhebber Desi Bouterse. Na de verkiezingen van 1987
stond het leger de macht officieel af aan de toen gevormde rege
ring v^n president Ramsewak Shankar. Ditmaal vond de militai
re machtovername plaats feitelijk onder leiding van luitenant
Ivan Graanoogst, die als nieuwe bevelhebber fungeert nadat Bou
terse deze functie zaterdag neerlegde. Hij deed dit wegens het uit
blijven van een krachtig protest van president Ramsewak Shan
kar tegen de behandeling die de bevelhebber in de voorgaande
weken op Schiphol kree^ van de Nederlande autoriteiten.
Maar sinds de „sergeants" op 25 februari 1980 de eerste staats
greep pleegden door de regering van premier Henk Arron omver
te werpen zijn er ook verscheidene pogingen tot tegencoups ge
weest. Al twee maanden na de eerste militaire staatsgreep in 1980
verschenen er berichten over Surinaamse militairen die met be
hulp van buitenlandse huurlingen een poging tot een staatsgreep
deden. Leider van de expeditie was de in Nederland woonachtige
gepensioneerde adjudant van Ijet Surinaamse leger Fred Orms-
kerk. De huurlingen zouden geprobeerd hebben vanuit het nabu
rige Frans-Guyana Suriname binnen te dringen. Omdat enkele
initiatiefnemers zich op tijd bedacht hadden en de plannen aan de
Surinaamse legerleiders hadden doorgegeven, konden de strijd
krachten op tijd ingrijpen. Waarschijnlijk ten gevolge van ver
wondingen opgelopen bij het verhoor is Ormskerk overleden.
Linkse coup
In augustus 1980 volgde nieuwe beroering toen Bouterse de linkse
militairen Sital, Joeman en Mijnals en enkele burgers liet oppak
ken. Officieel heette het dat zij een „linkse coup" hadden be
raamd. Ofschoon die beschuldiging niet hard werd gemaakt, kre
gen de verdachten een gevangenisstraf opgelegd. Ruim een half
jaar later volgde echter een spectaculaire verzoening. Bouterse
kondigde bij die gelegerlheid ook plotseling een „socialistische
koers" aan.
Anderhalf week daarna op 16 maart 1981 wordt een staats
greep verijdeld, waarbij de 25-jarige sergeant-majoor Wilfred
Hawker werd gewond en gearresteerd. De soldaat Weissenbruch
kwam om het leven. Wie Hawkers verdere medeplichtigen waren
was onbekend. Hawker verdween in de gevangenis waaruit hij in
1982 in de nacht van 10 op 11 maart werd bevrijd. Dat was de
inleiding tot de ernstigste uitdaging aan het militaire bewind van
Bouterse tot dan toe: de coup van luitenant Surendre Rambocus
en Hawker. Zij namen de Memre-Boekoekazerne in en verklaar
den op radio en televisie de macht te hebben overgenomen. „Wij
hebben het volk bevrijd van een ondraaglijk juk", zo zeiden zij.
Bouterse had zich echter met zijn getrouwen verschanst in Fort
Zeelandia. Hij wist verscheidene aanvallen af te slaan en ging
vervolgens met succes tot een tegenoffensief over. Hawker viel in
de handen van de troepen van Bouterse en werd zonder vorm
van proces terechtgesteld. Rambocus, die 'het nooit eens was ge
weest met de „linkse" koers van Bouterse, werd gearresteerd. Op
14 maart verklaarde het hoofd van de militaire politie dat kapi
taalkrachtige Hindoestanen de aanstichters waren geweest van de
maar net mislukte coup.
Oppositie
Daarna bleven de spanningen bestaan. Protestacties en stakingen
met een steeds duidelijker politiek karakter volgden elkaar op.
Op 1 oktober maakte minister van leger en politie Ivan Graan
oogst gewag van nieuwe coupplannen, waarbij individuele leden
van het in Nederland gevestigde actiecomité „Herstel Democratie
Suriname" betrokken zouden zijn geweest.
Na de groeiende oppositie, onder meer van de zijde van de vakbe
weging, barstte eind 1982 de bom. Op 8 december liet Bouterse
vijftien vooraanstaande leden van de oppositie terechtstellen. Ook
de vastzittende Rambocus werd gedood. Op de televisie verklaar
de Bouterse dat in de nacht van 7 op 8 december een poging tot
een staatsgreep was verijdeld. Volgens hem ging het om leden
van de oude „rijke economische elite" die aan de macht wilden
komen. Nederland en de Verenigde Staten schortten hun hulp op.
Minister Graanoogst ontkende dat Cubanen het regime-Bouterse
zouden hebben geholpen.
Nog was het met de onrust niet over, al werden er sindsdien geen
coups meer gepleegd. Het zogeheten Junglecommando van Ron
nie Brunswijk zorgde voor een regelrechte opstand door talloze
acties. In juli 1986 bond Brunswijk met steun van Surinaamse bal
lingen vanuit het binnenland openlijk de strijd aan met het Suri-
naamse leger om te pogen Bouterse ten val te brengen. Door de
gevechten met het leger kwamen honderden mensen om en
vluchtten duizenden naar het buurland Frans Guyana. Bouterse
slaagde er echter toch in in 1987 een referendum over een nieuwe
grondwet te houden, wat leidde tot algemene verkiezingen in dat
zelfde jaar, met de regering Shankar die nu is afgezet als gevolg..
