Missionarissen niet voorbereid op hun werk
£cidóc(Soina4f
*5
HOE LANG
MOETEN WE
NOG
ALS DE DOOD
VOOR DE
LIEFDE ZIJN?
kerk
wereld
beroepingen
Rainbow herdenkt tien jaar abortuswet
AIDS FONDS: GIRO 8957
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CeidócSou/uuit
WOENSDAG 19 DECEMBER 1990
pagin
Koerden houden hongerstaking in Eindhovense kerk
EINDHOVEN Een twintigtal Koerden is gisteren in de Eindho
vense Catharinakerk de tweede week van een hongerstaking inge
gaan. De Koerden zijn hun actie begonnen om aandacht te vragen
voor de vervolging van hun landgenoten door Turkije en om een
versoepeling te bepleiten van het Nederlandse asielbeleid. Volgens
een woordvoerster van de Koerden zijn de hongerstakers van plan
met hun actie „voor onbepaalde tijd" door te gaan. Het bestuur van
de Catharinakerk gedoogt de actie. Inmiddels zijn enkele maatrege
len getroffen om de omstandigheden in de kerk te verbeteren. Zo is
besloten de verwarming aan te laten. Minister d'Ancona van WVC,
die afgelopen weekeinde in Eindhoven was, zal op verzoek van bur
gemeester Van Kemenade de problematiek voorleggen aan het kabi
net.
Griekse regisseur en filmster geëxcommuniceerd
ATHENE De Griekse regisseur Theo Angelopoulos en de
Italiaanse filmster Marcello Mastroiani zijn door een grieks-or-
thodoxe bisschop geëxcommuniceerd (uit de kerk gezet). Zij
zijn bezig in Griekenland met de opnamen van een film die
volgens de bisschop „anti-nationalistisch" en „onzedig" is.
De bisschop van Ioannina sprak de hoop uit dat de zielen van
de geëxcommuniceerden „niet het paradijs zullen binnengaan
maar eeuwig in de hel zullen branden". Excommunicatie hangt
ook talrijke inwoners van Ioannina boven het hoofd die als fi
guranten meedoen. De Frangaise Jeanne Moreau speelt naast
Mastroiani de hoofdrol.
Ondervinding is de
beste leermeester, zij
vraagt alleen een
vreselijk hoog
schoolgeld.
Thomas Carlyle
VIER KRO-DOCUMENTAIRES OVER NEDERLANDERS IN DE MISSIE
KRO, woensdag 19 en 26 december,
2 en 9 januari 1991, Nederland 1,
22.15-22.54 uur, met herhaling op de
zondag erna, 15.20-16.00 uur, Ned. 1
HILVERSUM „Voor
katholieken is de missie
een verhaal waar ze mid
denin vielen. Niemand
wist ooit hoe het begon
nen was. Dat laat ik zien
aan de hand van de mis
sionarissen zelf, hun
briefwisselingen met het
thuisfront, en een moeder
van een missionaris", al
dus Marga Kerklaan over
de eerste aflevering, die
de situatie aan het thuis
front in Nederland be
handelt. De tweede afle
vering 'In de wildernis
sen van Afrika', die de
KRO op Tweede Kerst
dag op het scherm
brengt, gaat het spoor na
van de eerste Nederland
se missionarissen, die als
pioniers vanuit Oost-Afri-
ka tot diep in de binnen
landen met hun werk be
gonnen.
De derde aflevering 'Missie
zonder macht' stelt het onaf
hankelijk worden van de
Afrikaanse landen in de jaren
zestig centraal, terwijl in de
laatste documentaire 'Missie
voltooid' kritisch teruggeke
ken wordt op het westerse
christendom met zijn patriar
chale inslag dat naar Afrika is
gebracht en de toekomst van
de Afrikaanse kerk belicht.
Cultuurschok
Hoezeer de Nederlanders, to
taal onvoorbereid op hun
taak, vaak niet wisten wat ze
te wachten stond, blijkt in de
eerste aflevering. „Je kon je
er geen voorstelling van ma
ken", zegt G. Stevelink, pater
van het H. Hart uit Reutem,
In de jaren dertig maakte de missie in katholiek Neder
land een ongekende en ongeëvenaarde bloeiperiode door.
Eén op de negen missionarissen die in die tijd wereld
wijd uitgezonden werden was Nederlander. In zeventig
missie-studiehuizen en noviciaten bereidden zich ruim
negenduizend jonge mannen en vrouwen voor op hun la
tere werkkring in de missie, vooral in Afrika. Zij werden
massaal ondersteund door het thuisfront, die daarvoor
met centen, stuivers, dubbeltjes, zilverpapier, 'knikenge-
len' en missiebusjes, opgehaald door zogeheten „zela-
teurs" en „zelatrices" hele kapitalen bijeenbracht. Hoe in
Nederland een eeuw geleden die opleving begon, wat de
achtergronden daarvan waren, waar die missie-inspan
ning toe heeft geleid, en hoe nu, aan het eind van dit Ne
derlandse missietijdperk, de fakkel wordt overgedragen,
brengt KRO-programmamaakster Marga Kerklaan in
beeld in een vierluik over Nederlanders in de missie in
Afrika. Vanavond zendt de KRO daarvan de eerste afle
vering 'Zo ging dat bij ons' uit.
die in een Belgische missie
congregatie in de Kongo, het
tegenwoordige Zaïre werkte.
„Het land was anders, de we
gen en de economie was er
anders." Afrika was een ge
weldige cultuurschok voor
hem en zijn collega's. Ze spra
ken de taal niet en begrepen
niets van de gebruiken en ge
woonten, met name op sek
sueel gebied. In de praktijk
hadden ze weinig aan hun op
leiding. Zo schrijft één van de
missionarissen in een brief
over zijn eerste ervaringen:
„In mijn seminarietijd had ik
vrouwen moeten mijden. Ik
was nog geen week in de mis
sie of ik moest 's nachts een
^rouw in barensnood naar het
hospitaaltje brengen. Tot mijn
grote ellende werd het kind
onderweg in de auto geboren.
Ik heb me er nog nooit zo
nutteloos gevoeld." Van de
eersten, die eind vorige eeuw
naar Afrika vertrokken, stier
ven sommigen door de slechte
omstandigheden al na een
paar jaar. Scholen bouwen,
kerken bouwen, voor de
voedselvoorziening en de
landbouw zorgen, het hoorde
er allemaal bij. In de laatste
aflevering blikt de Reutemse
pater Stevelink er dankbaar
en niet zonder een kritisch
zelfbewustzijn op terug. „Wij
zijn er altijd vanuit
dat we iets moesten brengen,
maar je deelt met hen. De
blijdschap, die heb ik van hen
geleerd. Ik heb nooit geen
kwaaie zin meer. Ik ben niet
een geboren optimist, maar
een geworden optimist." Zijn
eigen bijdrage ziet hij in zijn
bouwactiviteiten, het wijzen
op hygiëne en in het de Afri
kanen leren ook buiten hun
familieverband „hun naaste
lief te hebben."
Marga Kerklaan schetst in
haar vier documentaires niet
alleen een onderhoudend en
bijzonder informatief beeld
van de pioniers en de ontwik
keling van de missie in Afri
ka, die de strijd aanbond te
gen de slavernij. Ook het de
kolonisatieproces van de Afri
kaanse landen en de economi
sche afhankelijkheid van het
westen komen aan bod, alsook
het Afrikaniseringsproces van
de RK kerk, dat op grote
moeilijkheden stuit vanwege
het celibaat van de priesters
en de kerkelijke huwelijks
wetgeving, die haaks staat op
de Afrikaanse tradities. De
paters en zusters zélf komen
eveneens uitgebreid aan het
woord: pater Theo Slaats, die
als secretaris werkt voor de
bisscoppenconferentie en een
vrouw en zeven kinderen on
derhoudt, pater F. Versteij-
nen, die als laatste blanke
Marga Kerklaan, maakster van de documentaires over Neder
landse missionarissen, foto: dijkstra
missionaris de oudste Afri
kaanse missiepost in Bagayo-
mo aan de oostkust bemant,
en de antropoloog dr. H. Tul-
lemans, die zijn visie geeft op
de geschiedenis, cultuur en
toekomst van Afrika en de
F ranciscanessen
Zo filmde Marga Kerklaan
ook bij de zusters Francisca
nessen van Denekamp, die in
Tanzania in het onderwijs en
de ziekenzorg werkzaam zijn:
zuster Gemma Hassels-Möri-
ning, zuster Willibrordis Kok
huis, zuster Jeanni Meekes,
en zuster Hermien Haarhuis.
Ze werken er al meer dan
dertig jaar. „Als we onze reli
gieuze achtergrond niet had
den, hadden we dit nooit vol
gehouden als ontwikkelings
werkers", zegt één van hen.
„Door onze liefdevolle om
gang met mensen hopen wij
de liefde van God zichtbaar te
maken." Zuster Jeanni Meek
es ontfermt zich over de kin
deren, waarvan de moeder
gestorven is, vaak aan aids, of
ernstig geestesziek. In een
van de erbarmelijkste streken
in Tanzania, ernstig getroffen
door aids, die momenteel als
een gesel over Afrika trekt,
werkt zuster Hermien Haar
huis in het ziekenhuis in
Igogwe. De aids-patiënten iso
leren de Franciscanessen niet
van de andere zieken en van
hun omgeving. Ze proberen
hen weer terug te laten gaan
naar hun familie en hun dorp,
omdat ze geen rechtstreeks
gevaar zijn voor hun naaste
omgeving. En jonge ongehuw
de mannen, die sero-positief
zijn en seksueel contact met
meisjes hebben, geven ze zelfs
condooms mee, vertelt zuster
Hermien Haarhuis nuchter,
zonder opsmuk en schroom
voor de camera: „Om verdere
besmetting te voorkomen."
De Afrikaanse bisschoppen
wijzen het gebruik van con
dooms in de strijd tegen aids
af. Mocht de bisschop er iets
van zeggen, maar dat heeft hij
nog nooit gedaan, dan zal deze
Franciscanes van Denekamp
dat verdedigen „op medische
indicatie".
Met „Het einde van een tijd
perk" heeft Marga Kerklaan
een prachtig afgewogen en
gevarieerd historisch docu
ment aan de KRO als af
scheidscadeau aangeboden.
Een historisch document over
een „apart slag mensen": on
dernemend, religieus geïnspi
reerd, overal inzetbaar. Iedere
aflevering wekt de nieuwsgie
righeid naar de volgende op.
De programmamaakster, die
bekendheid verwierf door
haar documentaire over de
katholieke huwelijkssmoraal
('Moeder van een groot gezin',
1985) en voor de KRO zo'n 80
documentaires en tv-pro-
gramma's maakt, zal in janua
ri met pensioen gaan. Zij was
altijd meer geboeid door ge
wone mensen en hun sponta
ne verhalen dan door wat
deskundigen te vertellen heb
ben. Deze serie is daar weer
een goed voorbeeld van.
THEO KRABBE
KBS komt met
populaire
bijbeluitgave
AMSTERDAM De Ka-
tholieke Bijbelstichting in
Boxtel heeft gisteren in
Amsterdam een nieuwe
uitgave van de bijbel ge
presenteerd. Zij heet „De.
Bijbel dichter bij ieder
een". Het bijzondere van
dit boek zijn de toelich
tingen waardoor de bijbel
in zijn context wordt ge^
plaatst en daardoor aan
begrijoelijkheid wint voor
hedendaagse lezers. Het
boek is bovendien rijke
lijk geïllustreerd.
Het nieuwe project van de
KBS gaat terug op een Franse
uitgave La Bible pour tous
(De bijbel voor allen). De Ka
tholieke Bijbelstichting geeft
het boek samen uit met Bre-
pols in Turnhout.
Na een inleiding door profes
sor drs. B. Hemelsoet werd
gisteren het eerste exemplaar
van het boek aangeboden aan
de kinderboekenschrijfster
Gertie Evenhuis.
Bij de evangelische uitgeverij
In De Ruimte in Soest zal bin
nenkort het eerste deel ver
schijnen van een lijvig naslag
werk, waarmee bijbellezers de
Griekse grondtekst van het
Nieuwe Testament woord
voor woord kunnen bestude
ren zonder één woord Grieks
te kennen.
Het naslagwerk vormt onder
deel van een zestiendelige
nieuw-testamentische studie
bijbel, waarmee In De Ruimte
op de markt komt. De studie
bijbel legt elf vertalingen
naast elkaar, vergelijkt aller
lei belangrijke tekstuitgaven
en oude bijbelhandschriften
en geeft vers voor vers com
mentaar.
Aan het project is ruim zes
jaar gewerkt door een keur
van theologen, taalkundigen
en computerdeskundigen. In
De Ruimte denkt met de stu
diebijbel een doorbraak te
plegen doordat nu ook niet-
theologen even grondig als
theologen de bijbel kunnen
bestuderen.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Kloetlnge J.P. Ooster-
hotf te Nlekerk-Oldekerk-Faan en
Lutjegast (part-time).
Te gast bij het Leger
Een heilsoldate van het Leger des Heils zat gisteravond met
haar gasten rond een dinertafel in het Amsterdamse Sonesta-
hotel. Daar vond het traditionele Kerstdiner plaats dat het Le
ger des heils elk jaar voor daklozen, bejaarden, en andere
hulpbehoevenden organiseert, foto: anp
Radiopriester
veroordeeld
GÖTTINGEN De uit Ne
derland afkomstige 'radiop
riester' Jan van den Brule
(65) is gisteren in Göttingen
(BRD) in hoger beroep tot een
boete van 2.400 mark (ruim
2650 gulden) veroordeeld. Met
een illegale zender gaf hij
sinds 1984 kerkdiensten door
voor „oude en zieke gemeen
teleden die op deze wijze de
verkondiging van Gods
Woord konden volgen". Sinds
1984 had Van den Brule, die
tijdens de Korea-oorlog tele
grafist was, de kerkdiensten
uit de Maria Verkondiging-
kerk te Breitenberg bij Göt
tingen uitgezonden.
Directeur Duitse
Missio stapt op
MÜNCHEN De voorzitter
van de pauselijke missiewer
ken in München, de prelaat
Heinrich Haug, heeft gisteren
zijn functie neergelegd. Daar
mee erkent hij de verant
woordelijkheid voor de onre
gelmatigheden die de naam
van Missio de laatste weken
in een kwaad daglicht hadden
gesteld.
Kardinaal Friedrich Wetter
van München heeft gisteren
de ontslagaanvrage van Haug
geaccepteerd. Haug wil plaats
maken voor een nieuwe lei
ding die het vertrouwen van
de donateurs kan herwinnen,
zo zei de woordvoerder van
het bisdom.
Het hoofd van de afdeling
voorlichting van Missio, Rein-
hold Lehmann, had onder
hands een stuk bouwgrond
gekocht dat aan Missio was
geschonken. Toen hij kort
erna het perceel zelf ver
kocht, kreeg hij het dubbele
van de prijs. Missio had de
bouwgrond niet in de openba
re verkoop te koop
Lehmann, een broer van de
voorzitter van de Duitse bis
schoppenconferentie mgr.
Karl Lehmann, zal de winst
(ongeveer 600.000 gulden) aan
Missio terugstorten. Tegen
hem is een ontslagprocedure
in gang gezet.
ARNHEM „Ik hoop
dat jullie allemaal een
straatverbod krijgen! Jul
lie weten niet waar je
mee bezig bent!" De Arn
hemmer die het groepje
mensen met fakkels en
anti-abortusborden bij de
Mildredkliniek passeert,
spuwt de woorden haast
uit. Een poging om met
de man in discussie te ra
ken strandt, want hij
loopt snel door. De de
monstranten kijken hem
hoofdschuddend na.
Gisteravond werd bij veertien
abortusklinieken en zieken
huizen op initiatief van de
Rainbow-alias dominee Do
renbos-beweging tien jaar
abortuswetgeving herdacht
met een nachtwake. Of liever
gezegd, herdacht werden alle
kinderen die als gevolg van
die wetgeving niet geboren
zijn. Gistermorgen legde Do
renbos op het Binnenhof in
Den Haag een vlak van twin
tig bij twintig meter die de
aantallen gedode kinderen
moeten symboliseren. Ook
bood hij tienduizend handte
keningen aan waarin gepleit
wordt voor opheffing van de
abortuswet.
De nachtwake bij de abortus
kliniek Mildredhuis in Arn
hem staat onder leiding van
Robert Becht en zijn vrouw.
Becht, gewapend met fakkel
en bord met daarop de afbeel
ding van een foetus, zegt niet
te schrikken van de felle re
acties die de wake oproept bij
het publiek. „Wij weten waar
we voor staan. We willen al
leen maar bekend maken wat
hier in deze praktijk allemaal
gebeurt." En dat is in de ogen
van Becht en de zijnen moord
op ongeboren levens, iets dat
volgens hem niet ongemerkt
voorbij mag gaan. Het is daar
om ook dat de Arnhemse
Rainbowactivisten erover
denken in de toekomst ook
overdag actie te gaan voeren
bij de abortuskliniek. „We
zijn daar heel voorzichtig
mee, maar ik denk dat we wel
die kant op zullen gaan. Bij
voorbeeld door hier te gaan
staan en folders uit te delen
aan de vrouwen die hier ko
men. Niet om ze lastig te val
len, maar om te zorgen dat ze
over de dingen na gaan den
ken. Of dat opdringerig is?
Nee, ik denk het niet. Wij
hebben toch ook het recht om
onze mening aan de mensen
kenbaar te maken?" Is de
Arnhemse Rainbowafdeling
van plan zover te gaan als de
actiegroep 'Michaël, red het
leven', die vorige week een
straatverbod kreeg opgelegd
bij een Rotterdamse kliniek
na opdringerig en agressief
gedrag? „Ik weet het niet. Het
is natuurlijk niet niks om
wachtruimtes en behandelka
mers binnen te dringen.
Daarvoor moet je met een
groep mensen zijn die stevig
in de schoenen staat. Maar
een blokkade voor de kliniek,
zodat niemand er in kan, kan
natuurlijk wel. Want elk uur
dat er geen abortussen ge
pleegd worden in deze kli
niek, is er één."
Israël te zelfverzekerd
ST
if)
PREMIER Shamir was nog maar net terug van zijn be F
aan de Amerikaanse president Bush, of de Israëlische i
ring wees vier militante Palestijnen het land uit. Het vif jfc,
was actief in de fundamentalistische beweging Harnas, di ;ch
verantwoordelijkheid heeft opgeëist voor de dood van
joodse arbeiders, die eind vorige week met messen weiler
vermoord. In tegenstelling tot de Arabische Liga en de i
ring van Egypte lieten de VS slechts een zwak protest ho
De VS „betreurden" het Israëlische besluit, hoewel 1
ton het wel een „schending van de conventie van Genile
noemde.
UlT dit incident blijkt hoe zelfverzekerd Israël zich v
tegen de VS durft op te stellen na het overleg van Shj
met Bush in Washington. Premier Shamir had alle reden
tevreden te zijn over het verloop van zijn besprekingen, i
sident Bush beloofde dat de Golfcrisis niet ten koste vatf 7
raël zal worden geregeld en het was voor zo'n uitspraak,
Shamir naar Washington was gereisd. De wrijvingen vai
afgelopen maanden lijken weer even vergeten.
VOORSPELLINGEN dat de vriendschap tussen beide
den ten einde liep na de Israëlische afwijzing van de Am
kaanse voorstellen voor een rechtstreekse dialoog met d<
lestijnen, zijn weggevaagd door het optreden van Sadi
Husayn. Zijn dreigement Israël met chemische wapen
verwoesten, en zijn pogingen een tweede front te openen
de meest radicale Palestijnse terreurorganisaties, het
averechts gewerkt. Israël heeft daarmee een alibi gekre
om zijn beleid onverkort voort te zetten, zonder dat dit
koste gaat van de Amerikaanse steun.
De klok lijkt daarmee weer teruggezet naar de jaren vai11
regering Reagan. Shamir heeft Bush een lijstje kunnen vi
leggen met extra financiële en economische hulp, zonder
daareen tegenprestatie tegenover behoefde te staan,
heeft wijselijk in het midden gelaten of die hulp toch niet
worden gebruikt voor het opvangen van de stroom Sov ,rt
immigranten.
de
Op het politieke vlak heeft Shamir echter het
scoord. De toezegging dat géén nieuwe initiatieven in hel ;to
raëlisch-Arabisch conflict worden genomen tot een oplos atr
van de Golfcrisis is bereikt, is voor hem belangrijker
welke hulp ook. Daarmee heeft Jeruzalem in zekere zin
laatste woord gekregen in Amerikaanse beleidskwesties,
raël ziet bijvoorbeeld tevreden toe hoe Washington al
rende verscheidene weken tracht de stemming over een
solutie van de VN-Veiligheidsraad, waarin wordt opgeroeier
tot een internationale vredesconferentie over het Mid<j?r
Oosten, op de lange baan te schuiven.
d.
MAAR zoals Saddam zich keer op keer misrekent in
beoordeling van de situatie, vergist ook Shamir zich z\v^
als hij meent dat de Golfcrisis enkel de status quo in het
den-Oosten bevestigt. Shamir's risico weegt immers niet
tegen het dilemma van Bush. De ontwikkelingen in
Golfgebied hebben de Amerikaanse president een uitgele
kans gegeven een nieuwe band te smeden met de Arabis
wereld. De strategische alliantie die hij voorstaat is inmidij.
al een feit geworden in de coalitie tegen Saddam. Eg;
Saoedi-Arabië en de Emiraten hebben zich, nadrukkelij]
dan ooit, positief opgesteld tegenover de VS. Daarv^
moeten zij onderhand echter ook eens worden beloond,
mislukking van de Golfstrategie zou voor hen fataal zijn]
Met een conferentie over de Palestijnse kwestie zou
hington op zich niet zoveel moeite hebben, zeker niet al
VS er zelf in de relatie met de Arabische landen in verl
met het Golf-conflict zo veel voordeel aan overhouden,
woord is nu opnieuw aan Bush. In de aanloop naar 15
ri, wanneer het VN-ultimatum tegen Irak verstrijkt, kan
zich niet veroorloven zijn coalitie uiteen te laten vallen,
beurt dat niet, dan zal de winst op lange termijn des te gro j
zijn. Wellicht zou premier Shamir er daarom verstandij
aan doen wat minder zelfverzekerd te zijn over de verd
politieke ontwikkelingen in het Midden-Oosten.
(Storten op bankrekeningnummer 70.70.70.228 kan ook.)
CcidócSommit
Uitgave: Westerpers (behorende tot Sijthoff Pers).
Kantoor: Apothekersdijk 34, Leiden
Telefoon: 071 - 122 244
Postadres: Postbus 11, 2300 AA Leiden
Abonnee service
Telefoon: 071 - 313 677 van ma. t/m vr. van 8.30 tot 17.00 uur.
Nabezorging
Telefoon 071 - 122 248
van ma. t/m vr. van 18.00 tot 19.00 u. op za. van 14 00 tot 15.00 uur
Abonnementsprijzen (inclusief 6% BTVd.)
Bij automatische betalingBij betaling per acceptgirokaarten
per maand f. 25,70 per maand f. 26,1 1
per kwartaal f. 76,60 per kwartaal 78.6 u
per jaar f. 294,30 per jaar f. 299,
Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.
Advertenties
Informatie en tarieven over advertenties tel.: 071 - 122 244.
Telefax voor uitsluitend advertenties 071 -134 941.
Voor uitsluitend het doorgeven van advertenties kantoor Rijswijk
070 - 3902 702
Bankiers
AMRO BANK NV 473 575 515
POSTBANK NV 663 050
