Huygensprijs posthuum naar dichter Hans Faverey Timdelerclub vroeg onder de wöl Van 'Appel-prijs' heeft Karei nooit gehoord 'De revisor''is te grappig, maar actueel KAREL APPEL VPRO tilt kinder- tv naar volwassen status KUNST/RTV i>idw SouAOtit ZATERDAG 15 DECEMBER 1990 PAGINA 19 Zwitserse schrijver Dürrenmatt (69) overleden NEUCHATEL De Zwitserse schrij ver Friedrich Dürrenmatt (69) is in de nacht van donderdag op vrijdag aan een hartverlamming overleden. Dit heeft zijn uitgever gisteren bekendge maakt. Dürrenmatt gold als één van de belangrijkste Duitstalige auteurs van deze tijd. Hij schreef vooral to neelstukken, die kunnen worden aan gemerkt als 'zwarte komedies' en veel al een sterke moralistische inslag heb ben. Tot zijn bekendste stukken beho ren 'Der Besuch der alten Dame (1956)', 'Der Doppelganger (I960)' en 'Der Physiker (1962)'. Zijn stukken zijn er dan 40 talen vertaald en staan Ibij toneelgezelschappen in de hele we- jreld op het repertoire. Hij geldt als de «meeste gespeelde moderne toneel schrijver na Bertold Brecht, door wie Ihij werd beïnvloed. Zijn oeuvre, dat meer dan 30 werken telt, omvat ook enkele romans en essaybundels, waar onder de reeks 'Stoffe', waarin Dür renmatt een onheilspellende visie geeft op een derde wereldoorlog. Voor al in de jaren vijftig en zestig vond zijn werk veel weerklank, In zijn 'Theater- probleme' (1955) zet Dürrenmatt uit een, dat het blijspel voor hem de enig mogelijke toneelvorm is in onze in ontbinding verkerende wereld. Zijn 'blijspelen' worden echter vooral geka rakteriseerd door wrange spot en bi zarre fantasie. Dürrenmatt werd in de buurt van Bern geboren, op 5 januari 1921. Zijn vader was Luthers predikant en zijn grootvader hekeldichter. Hij studeerde filosofie en theologie in Bern en Zü- rich. Friedrich Dürrenmatt. De Timdelerclub speelt Bed-kwartet van Alan Ayckbourn. Vertaling: Josephine Soer. Regie: Riet Krispijn-de Wolf en Henk van der Reijden. Gezien in de Leidse Schouwburg, 14 december. Drie twijfelaars op het toneel en acht eromheen. De vier echtparen in Bed-kwartet twijfelen in ver schillende mate aan hun partner. Sommigen hebben met die twijfel al lang leren leven, voor anderen verziekt dat het plezier in het le- Dat laatste geldt voor Trevor en Susannah, die een feestje van vrienden verpesten als ze weer een heftige ruzie krijgen. Ze pen delen heen en weer tussen de drie bedden om op de rand daarvan met vrienden te praten en een op lossing te vinden. Uiteindelijk proberen ze het weer samen, maar je voelt al aan dat het tob ben blijft. Bed-kwartet van Ayckbourn is geen klassieke klucht met deuren die net opengaan als andere wor den gesloten, mensen in de kast en onder het bed en persoonsver wisselingen. De humor zit hem in dialogen, situaties en vooral her kenning. De Timdelerclub wist door een combinatie van naturel- en kome diespel humor en herkenning goed te combineren. Realistisch is vooral het spel van Agnes Ouwer- kerk-van der Blij, Ernst Jan van Heijningen (met zijn mooie func tieloze sorry's) en Jolanda van Gorkum. Sterke rollen. Kluchtig, komisch maar niet overtrokken, is het optreden van Nico van Leeuwen, een mooie zije sok. De rest van de spelers wisselen tussen die twee polen in en weten het typische toneeltoontje redelijk te vermijden. Het resultaat is een goede versie van een stuk met sterke momenten, maar met een structuur die beter kon. Wel zou het er weer van opknappen als om te beginnen de Engelse namen vervangen zouden worden door Nederlandse. 'Trevor' en 'Mal colm' werden op veel verschillen de manieren uitgesproken, maar nooit echt Brits. Dat lijkt me ook niet nodig in een stuk dat het van herkenbaarheid moet hebben. Maar dit is maar een kantteke ning bij een geslaagde avond met goed ensemblespel. En dat is in de eerste plaats een pluim op de hoed van de regisseurs. DICK VAN TEYLINGEN I Douwe Egberts sponsort Jopie Huisman-museum IWORKUM - Douwe Egberts wordt hoofdsponsor van het nieuwe Jopie Huisman-mu- geum in Workum. Dit bete kent volgens conservator W. van Straten dat de nieuwbouw van het museum begin januari van start kan gaan. Daarmee heeft de realisatie van de nieuwbouwplannen een ver- HZE4 traging van een half jaar opge lopen, onder andere omdat het bestuur van het museum de fi nanciering maar niet rond kon krijgen. :er ing uu Hoe groot het bedrag is dat Douwe Egberts gaat uittrek ken voor het museum is nog niet bekend. „Het bedrijf heeft ons verzocht niet over bedra gen te praten, maar zij geven ons de aanvulling die we nog IYJI nodig hadden op de bouw- som", aldus Van Straten. In oktober had het stichtings bestuur de investering voor het nieuwe museum al terug gebracht van 2,5 naar 2,2 tot i miljoen. Van Straten vertelt is zelf telefonisch contact te heb ben gezocht met de president- directeur van Douwe Egberts, vrijd „Na mijn telefoontje is hij naar Workum gekomen en op basis van het bouwplan is hij toen akkoord gegaan met sponso ring. Dit jaar steunde Douwe Egberts nog de Van Gogh-ten- toonstelling, volgend jaar sponsoren zij ons", aldus Van Straten. Nu de bouw tegenover het tl huidige museum in januari W van start kan gaan, rekent het stichtingsbestuur erop dat het gebouw in december 1991 klaar zal zijn. De opening van het geheel gelijkvloerse mu seum volgt dan in maart 1992. Volgend seizoen is het oude Jopie Huisman-museum nog i gewoon open. Aan de huidige ElÜfl collectie zal volgens Van Stra- len een aantal nieuwe schilde- ütjtt rijen worden toegevoegd om het aantal bezoekers op 75.000 te kunnen handhaven. EEK DEN HAAG In de Oude Raadszaal aan de Javastraat in Den Haag heeft burgemeester mr. dr. A.J.E. Havermans van Den Haag de voor dichter Hans Faverey bestemde Constantijn Huygensprijs uitgereikt aan A.J.R. Hamming, directeur van uitgeverij 'De Bezige Bij'. Faverey overleed begin dit jaar, kort nadat be kend was geworden dat hij voor zijn oeuvre de Huygensprijs zou krijgen. De uitreiking van de letter kundige prijzen van de Jan Campertstichting werd gister avond eveneens overschaduwd door het recente overlijden van een andere laureaat, K.L. Poll. De chef van de kunstredactie van NRC-Han- delsblad en oprichter van het Hollands Maandblad kreeg de G.H. 's Gravesandeprijs toege kend, voor zijn bijzondere ver diensten op het gebied van de literatuur. De prijs werd in ontvangst genomen door zijn weduwe. In de poëzie van Faverey dringt zich de vergelijking op met de door hem zeer bewon derde Paul van Ostaijen, zo concludeert de jury van de Jan Campertprijzen. Ook Faverey speelde een spel met woorden, korte zinnen, en zijn gedichten lijken vaak over het gedicht zelf te gaan. Voor Faverey kwam de waardering en be kendheid pas later, omdat juist Prijswinnaars en -uitdelers van de Constant Huygensprijs v.l.n.r. Anton Korteweg (jury-voorzitter), mevrouw Pol (weduwe van Bert Pol, bijzondere verdiensten), K. Schippers (essay), Leo F" (proza), burgemeester Havermans en Jan Kuijper (poëzie). dat spel door velen als te on toegankelijk werd beschouwd Vanaf 'Chrysanten, roeiers', zijn derde en met de Jan Cam- pertprijs bekroonde bundel (1977), kwam er meer waarde ring voor zijn poëzie, door zo wel een gewenning aan zijn idioom als door een voor velen herkenbaarder poëzie. De be kroning met de Huygensprijs voor Faverey noemt de jury zeker niet te veel eer voor zijn oeuvre. K.L. (Bert) Poll kreeg, post: huum, de G.H. 's-Gravesande- prijs voor bijzondere verdien sten op het gebied van de lite ratuur vooral vanwege zijn in spanningen als oprichter en enig redacteur van het Hol lands Maandblad. Poll stond meer dan dertig jaar en meer dan vijfhonderd nummers aan het hoofd van het blad, dat in 1959 werd opgericht als Hol lands Weekblad en vanaf 1963 overging tot een maandelijkse verschijning. Hij slaagde erin het blad permanent op hoog niveau te houden, en wist steeds jonge schrijvers aan zich te binden. De jury, waaronder veel redacteuren van literaire tijdschriften, weet welke pro blemen daarbij komen kijken. De sensatie dat zich een parel FOTO: CORNÉ SPARIDAENS onder de inzendingen bevindt, komt slechts zelden. Dergelijk werk verdient een prijs te krij gen, aldus de jury in haar mo tivatie. De Jan Campertprijs voor poë zie werd gisteren uitgereikt aan Jan Kuijper voor zijn bun del 'Tomben'. Kuijper kent, al dus de jury als sonnettendich ter zijn gelijke niet, daarbij driftig citerend uit gedichten van de afgelopen zeven eeu wen, van Hendrik van Velde- ke tot Pierre Kemp. „Het is om de redeneerkunsten van deze dromer, om zijn muzikale weerbarstigheid, zijn nuchtere lyriek, zijn speelse ernst en zijn overtuigende hardnekkige geloof in de rijke mogelijkhe den van het sonnet", dat de jury hem de prijs toekent, al dus het juryrapport. Leo Pleysier kreeg de F. Bor- dewijkprijs voor verhalend proza voor zijn roman 'Wit is altijd schoon'. Daarin wordt het verhaal van een overleden moeder verteld uit de mond van haar zoon, waarbij steeds duidelijker wordt dat niet alles wat hij zegt voortkomt uit zijn geest. Haar persoonlijkheid is blijkbaar zo sterk dat haar stem ook over de grenslijn van de dood heen klinkt. De jury noemt het verhaal „boeiend, ontroerend en vaak geestig". De prijs voor het beste essay, de J. Greshoffprijs, ging naar K. Schippers, voor 'Museo Sentimental'. Daarin voert hij Marés ten tonele, voor wie al les, elk voorwerp, kledingstuk, attribuut een eigenschap bezit die hij niet kan weerstaan. De jury roemt het waarnemings vermogen van Schippers: „nog steeds blijft het hem gaan om de complexiteit van de waar neming en dan vooral om dat gene wat aan onze gewone waarneming ontsnapt". Schip pers is „een geestelijk avontu rier, die een unieke plaats in neemt in de Nederlandse lite- De jury van de Jan Camper stichting bestond dit jaar uit Harry Bekkering, Han Foppe, Anton Korteweg, Nicolette Smabers, Jan van der Vegt, Herman verhaar, Sarah Ver- roen, Paul de Wispelaere en Ad Zuiderent. DEN HAAG Wanneer komt de grote Karei Ap pel-prijs voor nooddrufti- jonge en talentvolle kunstenaars? Karei Appel zelf weet het ook niet. ,Van die prijs heb ik nog nóóit gehoord. En in Amerika staat Nederland bekend als het land waar de schilders uitermate worden onderhou den. Sinds 1987 niet meer? Daar weet ik niets van". Karei Appel in het Haags Ge- leentemuseum. En in de Beurs van Berlage in Amster- Dr 'n dam, vanaf 19 december. En in Arti, eveneens in Amsterdam, nog tot half januari. Reden ge noeg voor de kunstenaar zelf uit zijn woonplaats New York land af te reizen, om op uitnodiging van Gemeente- museum-directeur Rudi Fuchs de opening, gisteren, bij te wo nen. Of hij iets heeft met Den ,Ja, dat er hier een ten toonstelling van mijn werk wordt gehouden". Appel mocht zich gisteren ver heugen in een ongekende be langstelling van de Nederland se pers. Die was onder meer geinteresseerd in de vraag of deze expositie nog iets toe voegt aan wat we al van Appel kennen. „Natuurlijk. Mijn nieuwe schilderijen", aldus de ""-jarige, die niet in het minst onder de indruk leek van de hommages aan zijn persoon. Zestig werken hangen er in het Gemeentemuseum, en in derdaad, die nieuwe werken, met veel reliëf, zijn nooit eerder vertoond en geven weer iets meer bloot van de kunstenaar Appel. De schilder zelf toont zich overtuigd van de noodzaak van een voortdurende evolutie van zijn werk. Echt schilderen begon hij pas na de oorlog, na kennis te hebben genomen van het werk van Schwitters, Picasso, de école de Paris, Du- buffet, zo laat hij weten. Zijn bezoeken aan een inrichting voor geesteszieken in Frank rijk zorgden voor een enorme en razendsnelle verandering in zijn werk. Dat soort erva ringen, vertelt hij, hebben zich daarna verscheidene malen herhaald. Welke verandering in zijn werk het meest bepa lend is geweest voor zijn oeu vre weet hij niet. „Alle veran deringen zijn goed voor een schilder", zegt hij. Zoals ook de Afrikaanse kunst, met beel den gelijktijdig aanwezig in het museum op de expositie 'De Staande Mens', zijn in vloed heeft gehad. „Ik wilde vroeger altijd nog eens naar Afrika om daar zelf van die manshoge beelden te maken, maar om een of andere vage reden is het er nooit van geko men. Het zijn voor mij de gro te beeldhouwers die daar wer ken. We kennen hun namen niet, maar die beelden zijn er, en zijn nog steeds een stimu lans". De grote verkoop-expositie in Amsterdam, met werk vanaf zijn jongste tot laatste periode, is hem bekend, maar gezien heeft hij hem nog niet. Van de organisator daarvan kent hij alleen de naam, en hij weet dat die grote partijen koopt in New York. Nooit rechtstreeks aan huis, altijd via de galeries. Dat er nogal wat mensen zijn die zeggen bij hem over de vloer te komen en direct van hem te kopen is onzin. „Daar heb ik geen tijd voor. Ik kan dat gelul niet aan m'n kop hebben". Zoals ook dat gezeur over Co bra hem onderhand de keel uithangt. Die periode duurde hooguit tweeenhalf jaar. „Een etiket, waar ik daarna alleen maar last van heb gehad", ver zekert hij. De expositie in het Gemeente museum laat zien dat die pe riode inderdaad slechts een klein onderdeel uitmaakt van dat gigantische oeuvre. Rudi Fuchs zei het gisteren zo: „Deze tentoonstelling brengt Karei Appel van een soort mythe weer terug in het land der levenden, als een avon tuurlijk en opmerkelijk schil der, die met z'n zeventig jaar nog lang niet aan z'n einde is". KOOS VAN WEES Het Nationale Toneel: 'De revisor' Nikolaj Gogol. Vertaling: Leidse Slavisten met Karei van het Reve. Regie: Franz Marijnen. Decoront werp: Santiago del Corral. Kos tuums: Mechthild Schwienhorst. Licht: Steve Kemp. Maskers: Gün- ther Reifenrath, Eugne Linnenwee- Met Peter Tuinman, Gijs Schol van Aschat en o.a. Guusje van Tilborgh. Koninklijke Schouwburg. Vrijdag. Herhalingen en toernee t/m 21 februari. „Als God je straffen wil, dan neemt hij eerst je ver stand weg", zegt de bur gemeester van het dorpje waarin Nikolaj Gogols 'De gL revisor' zich afspeelt. De a ^voorstelling van Het Na tionale Toneel lijkt het' verstand te willen uit schakelen, zo fantasierijk en komische komt zij over het voetlicht. Achter alle dolle pret schuilt evenwel een kleine angel van de realiteit: deze 'Revisor' kan een parabel zijn van het huidi ge Rusland. Het gezapige leven in het dorp wordt danig verstoord, wan neer het gerucht de ronde doet, dat een revisor komt kij ken. Die vreemde uit Peters burg moet ingepalmd, anders is het uit met het lieve leven tje vol corruptie. Bij vergissing ziet men een berooide reiziger aan voor de grote onbekende. Die wordt ten onrechte in de watten gelegd en verdwijnt. Het dorp gelooft niet dat het zich vergist, tot zich de echte revisor aandient. Alsof er wat te vieren valt, zorgt een echt Russisch kwar tet zangers met accordeon voor pret tijdens changemen ten. Het decor is ronduit vin dingrijk in zijn cliché: een op lopende vloer, deurtjes en in- bouwkasten. De verlichte por tretten aan de muur zijn Rus sische archetypen: een ikoon voor de kerst en een foto van Gorbatsjov voor het officiële gedeelte. En alle spelers heb ben maskers voor, die de gro ve koppen van de 'typische Russen' voor de bekende ge zichten van de vaste acteurs zetten. Regisseur Franz Marijnen weet van uitpakken en hij haalt ditmaal veel trucs uit de doos om van dit grimmige stuk vooral een feestelijke komedie te maken. De burgemeester mag deeg leggen op de hoof den van zijn onderdanen, de neprevisor krijgt handen aan geboden om zijn sigaretten-as in te tippen. De acteurs doen hun uiterste best. Waar het in deze 'Revisor' aan schort, is matigheid. De hele santenkraam passeert de revue en elke hoge en lage ambte naar mag zijn opwachting ma ken bij de revisor. Gevolg: te veel leuks, is niet meer grap pig- Onder dat alles schuilt echter een nog grimmiger waarheid, dan de straf die de komedian ten van het dorpje al vanaf het tweede kwartier boven het hoofd hangt, de schande. Go gol schreef voor de Russische revolutie reeds het stuk, dat heden ten dage uiterst actueel is. Nog steeds wordt het Russi sche kader beheerst door cor ruptie en bureaucratie. Daar zal zelfs een moderne revisor als Gorbatsjov weinig tegen kunnen doen. Net als de bur gemeester in dit stuk, een fan tastische rol van Peter Tuin man, hebben de bureaucraten allang hun goederen geham sterd en verborgen, in de hoop dat de bui wel over zal trek- PETER SNEL Meer geld voor beeldende kunstenaars DEN HAAG Het bedrag van zes miljoen gulden voor de beroepskostenvoorziening voor kunstenaars moet wor den opgetrokken tot zeker acht miljoen. Dat vindt de Raad voor de Kunst. Men rea geert hiermee op de plannen van minister D'Ancona (cul tuur). De Raad vindt het posi tief dat de provincies en ge meenten zich gaan bezighou den met het spreidings- en af- namebeleid van de beeldende kunst. (ADVERTENTIE) KAARTHOUDERS HAAGS GEMEENTEMUSEUM MEESTERWERKEN. SCULPTUREN. RECENTE SCHILDERIJEN STADHOUDERSLAAN 41 IK WOU DAT IK EEN VOGEL WAS AMSTERDAM GROTE FORMATEN INGANG BEURSPLEIN DE BEURS VAN BERLAGE DE FREULESBIEDT LEUKSTE LESSEN IN GEDRAG De Freules. Zevendelige tv-se VPRO-televisie. Nederland 2 10.00 uur. Zondag. HILVERSUM De VPRO biedt met de zevendelige tv- serie 'De Freules' op speelse wijze de leukste lessen in ge drag. Zoals de kijker inmiddels is gewend van deze omroep hebben ook deze afleveringen weer veel weg van een 'Big Mac', maar dan met de klasse van een prijswinnaar. 'De Freules' is namelijk een uiterst smaakvolle vertelling, die prachtig werd geregisseerd, veelzijdig acteertalent toont en die bovendien geschikt is voor kinderen van acht tot tachtig. Eigenlijk tilt de VPRO met deze serie de kinder-televisie zonder moeite naar een vol wassen status. Dat is natuurlijk te danken aan de hele cast, maar vooral aan scenario schrijfster en regisseuse Ineke Houtman en de vier hoofdrol spelers, die met een gepaste overdrevenheid door het beeld stappen. Zij wekken tot leven, wat bij het lezen van een goed kinderboek door je hoofd speelt. En wat 'De Freules' vooral zijn charme bezorgt, is de combinatie van avontuur, humor en muziek, die door elke leeftijdsgroep anders zal worden geïnterpreteerd. Voor al de humor heeft nogal wat (onschuldige) dubbele bodems. Huisknecht De serie handelt over de twee freules Adèle en Thérèsa, die beiden een heel eigen kijk op het leven hebben. Ze blijken een nauwelijks opwindend be staan te leiden en dat komt niet omdat ze te oud zijn om de ene voet voor de andere te zetten, maar omdat ze zo arm zijn als Job. Eigenlijk wordt het huishouden geregeerd door hun huisknecht Henri, een enge man waarop ze bij de VPRO patent lijken te hebben. Op een dag staat er een notaris bij de freules op de stoep om Arie-Frits, de zoon van hun overleden broer Wim, af te le veren. Hij laat weten dat als het tweetal in staat is de jon ker goede manieren bij te brengen, een miljoen, gulden op ze wacht. Om te weten of dat ook is gelukt, moet hij sla gen voor het examen 'Goede Manieren'. Vriespunt 'De Freules' werd tussen ne gentien september en vier de cember in 57 dagen opgeno men. Ineke: „Waarbij we op het laatst buiten de studio heb ben gewerkt terwijl de tempe raturen onder het vriespunt, lagen. Dat was vooral verve lend voor de musici, want die kregen stijve vingers". Ineke Houtman begon, samen met Sjoerd Kuyper, zo'n twee ënhalf jaar geleden aan het scenario, maar het idee voor de reeks bestond al veel lan ger. Ineke: „'De Freules' vloeit voort uit de spelletjes die ik al tijd met mijn vriendin Ellen Verhaar speelde. Wij waren die freules. Dat de serie uitein delijk dit thema kreeg, komt door Midas Dekker, die op te levisie de gelijkenissen en ver schillen in gedrag tussen mens en dier in beeld bracht". Hoewel het verhaal niet auto biografisch is. zit het vol refe renties aan belevenissen die Ineke en Ellen meemaakten „Voor we aan de man waren, gingen we bijna jaarlijks met elkaar op vakantie. Mijn vriendin had de gewoonte om in haar slaap hardop tegen mij te praten. We hebben dat ge bruikt voor een van de liedjes in de serie". Compact disc Al die op moderne leest ge schoeide muziek (o.a. rap), die onlangs op compact disc is ver schenen, had bijna niet in de serie gezeten. ïneke: „Ik vond dat het daardoor iets te veel op 'The Singing Detective' ging Sjoerd Kuyper: „Ik heb hard moeten duwen om ze er alsnog in te krijgen. Het is namelijk leuk om teksten te schrijven, die bijvoorbeeld op een pretti ge manier een monoloog ver woorden". Even hebben Ineke en Ellen (die verantwoordelijk is voor de kleding) eraan gedacht om zelf in de huid van de freules te kruipen. Ineke: "„Maar dat was onzin natuurlijk. We heb ben gewoon screentests gedaan en daar zijn Carolien van den Berg als Thérèse, René Groo thof als Henri en Karen van Holst Pellekaan als Adèle uit gerold. Vooral het vinden van de juiste Thérèse was heel moeilijk. Ik bedoel Adèle heeft een duidelijk karakter. Ze is het tegenovergestelde van haar zus, die zacht en lief is. Je moet uitkijken dat het geen watje wordt". Jonkheer Arie-Frits, een rol van de 14-jarige Ewoud Poe- rink vonden de makers dank zij een medewerker van de VPRO-radio, die de jongen kende. „En Ewoud bleek al de nodige ervaring te hebben op gedaan tijdens toneelstukjes op school". Inmiddels heeft de Duitse tele visie belangstelling getoond voor deze produktie, die vol gens de makers absoluut geen vervolg krijgt. Ineke; „Je moet een succesformule~niet uitmel ken". De NOS verkoop-afde ling gaat er in januari de boer mee op tijdens fiet televisie festival in Monte Carlo en mo gelijk later in het Franse Can nes. ^HANS PIËT

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1990 | | pagina 19