W
Dit moet u weten vóór u
CV-ketel laat vervangen
Christo en
de kunst van
het inpakken
Lodewijk-Henri Wiener: bevrijdend cynisme
Vanilla Ice genadeloos
MOOI WARM
AVONDJE
UIT?
KIJK
INDE
KRANT.
JOOP BUITEMAN
w. P. HARTWIJK
VMcévé leiden
H.W. SCHOUTEN B.V.
BOEKEN EN PLATEN
£eidóe@omo/nt
VRIJDAG 14 DECEMBER 1990 PAGINA
Lodewijk-Henri Wiener: 'Misantro-
penjaren' (verzamelde verhalen),
Uitgeverij Bert Bakker. Prijs 39,90.
In de jaren zestig heeft een
niet gering aantal kwalitatief
hoogstaande schrijvers gede
buteerd met enkele succesvol
le boeken. Vervolgens zijn ze
min of meer in vergetelheid
geraakt. In de jaren zeventig
en tachtig bleef nieuw werk
van hen verschijnen, maar het
werd amper besproken en niet
;goed verkocht.
'De Haarlemse prozaïst Lode
wijk-Henri Wiener is zo'n
schrijver. Met zijn eerste ver
halenbundel 'Seizoenarbeid'
gooide hij bij kritiek en pu
bliek hoge ogen. Er volgde al
snel een herdruk en tegelijk
daarmee een eerste bundel
'Wegens Mensenkennis Geslo
ten' (1988).
Wiener schrijft daar niet zon
der ironie het volgende over:
„Ik had dat jaar twee boeken
gepubliceerd. Eén van mijn
verhalen zou worden verfilmd
en ik werd gevraagd voor in
terviews. Twee boeken in één
jaar en het ging me eigenlijk
nog niet hard genoeg. Ik was
al tweeëntwintig, ik had een
goudader aangeboord en niets
of niemand kon mijn pad naar
faam nog kruisen. Zou ik de
Nobelprijs weigeren?".
Het liep echter anders. Wiener
werd een auteur voor fijnproe
vers, genegeerd door de lande
lijke pers en het grote publiek,
bejubeld door de regionale.
Thomas Verbogt van de Arn
hemse Courant merkte over
Wiener op dat hij „een auteur
is die meer aandacht verdient
dan hij tot nu toe gekregen
heeft. Heruitgave van eerder
werk zou zeker op zijn plaats
zijn
Die heruitgave is er nu geko
men met de verzamelbundel
'Misantropenjaren'. Misschien
dat deze bundel Wiener de
aandacht geeft die hij zeer ze
ker verdient.
Niet vrolijk
Wieners verhalen zijn bepaald
niet gespeend van humor,
maar allerminst vrolijk. Zijn
hoofdpersonage (meestal een
ik-figuur) is steevast een
zwaar besnord, zwijgzaam en
somber individu. Net als zijn
schepper is hij leraar in een
moderne taal op een middelba
re school in Haarlem of Am
sterdam, gescheiden en drank
zuchtig.
Verhalen waarin de hoofdper
soon nog jong is, spelen zich
vaak af in Zandvoort, waar
Wiener ook geboren en opge
groeid is.
Gebrek aan contact is het cen
trale thema in deze verhalen.
Het verhaal 'Het Naamloze
Meisje' opent met de volgende
zin: „Toen ik op een middag
de behoefte voelde om de ijs
kast met Rudolf aan te spre
ken, besefte ik voor de eerste
maal dat ik begon te vereenza
men". De ik-figuur gaat de
stad in, in de hoop het meisje
te ontmoeten dat hij drie we
ken eerder leerde kennen.
Als zij zich naast hem aan de
bar zet, lukt het hem haar te
versieren, maar als ze instemt
met hem mee naar huis te
gaan blijkt ze een inbeelding
van hem te zijn geweest.
Thuisgekomen haalt hij de fles
uit de ijskast: „Ik schonk een
waterglas genever vol en sloot
de ijskast voorzichtig. Ru
dolph, fluisterde ik. Maar het
klonk gelukkig niet overtui
gend'"
De hoofdpersonen zijn meestal
vrij eenzaam, maar dit isole
ment is zelfgekozen. Ondanks
de suggestie van de titel zijn
het geen echte misantropen of
contactgestoorden. Meestal
zoeken ze geen contact, omdat
dat vaak toch maar op de
steeds weerkerende uitwisse
ling van beleefdheden en on
benulligheden uitloopt.
In de roman 'Zwarte Vrijdag'
schrijft de hoofdpersoon zijn
vrienden en kennissen een be
ledigende brief waarin hij hen
dit vertelt. Van geen van hen
verneemt hij ooit nog iets, wat
precies zijn bedoeling was.
Als echt contact onmogelijk is,
dan maar helemaal geen con
tact. Echter, als je zelf nie
mand opzoekt, kan een ander
jou natuurlijk nog opzoeken.
Man met ervaring
Meestal slagen Wieners perso
nages er aan het eind van het
verhaal in, op een slinkse ma
nier, daar onder uit te komen,
maar soms worden ze zelf in
de maling genomen. Zoals in
'Man met Ervaring', waarin
een aantrekkelijk meisje de
hoofdpersoon tijdens een voor
stelling in het Concertgebouw
brutaalweg vraagt of hij met
haar mee naar huis wil gaan.
Ze heeft namelijk nog nooit de
liefde bedreven en zoekt voor
haar eerste keer een man met
ervaring. Hij is overbluft,
maar ook gevleid en accep
teert. Als hij zich naderhand,
bevredigd en voldaan, staat te
wassen, blijkt de reden voor
haar brutale en onbeschaamde
aanpak: ze wilde één keer met
een man naar bed alvorens
zelfmoord te plegen.
De verhalen zijn stuk voor
stuk goed gecomponeerd, niet
zelden met een verrassend
eind, en geschreven in een iet
wat degelijke, maar nergens
saaie stijl. Wiener heeft weinig
illusies over de menselijke na
tuur. Toch heeft zijn cynisme
niets verstikkends, eerder iets
bevrijdends, want .wie zich
ontdaan heeft van al het valse
en onbelangrijke contact is rijp
voor het echte.
JEROEN KUYPERS
Eerst komt het Leven, dm dTstrifc?"*"
aarna de Dood. en mep Js <lües
Gids over
filosofie
Lodewijk-Henri Wiener
i de filosofie'. Uitgev nP
im Priia 1A Ort IC
Uitgeverij Het Spectrum hei I
de afgelopen tijd diverse g ri
sen op de markt gebrat 0C
waarin in kort bestek inf(/o
matie wordt gegeven over e Jei
bepaald onderwerp. Zo vi
scheen ook 'Prisma van de
losofie', over filosofen en fi 'P
sofische begrippen. Ni
Groen en drs. Robbert Ve
geven daarin een select j
overzicht van de vele moge
ke onderwerpen.
Oppervlakkigheid is in
dergelijke opzet onvermiji
lijk; de selectie doet soms w
merkwaardig aan Waan erl
bijvoorbeeld wel prof. dr. O.
Duintjer genoemd en niet z
collega aan de Universit
van Amsterdam prof. dr. Th
de Boer? En waarom zo weii in
over bijvoorbeeld het dualisi )e:
geschreven in vergelijk! 'S
met het artikel over Duns Si ij
tus?
LÜTSEN KOOISTI
tal
Marina Vaizey: 'Christo', vertaling
Bab Westerveld, Uitgeverij Meulen-
hoff/Landshoff. Prijs 49,50
'Genie' wordt in woordenboe
ken omschreven als een meng
sel van begrippen als begaafd
heid, oorspronkelijkheid, uit
zonderlijke scheppings- en
verbeeldingskracht. Al die ei
genschappen bezit beeldend
kunstenaar Christo in over-
Over zijn werk is bij Meulen-
hoff/Landshoff voor het eerst
in het Nederlands een boek
verschenen. Daarin uitvoerige
documentatie met veel ge
kleurde afbeeldingen over de
verschillende projecten die de
kunstenaar in het verleden
heeft uitgevoerd.
Ingepakte spullen, van ver-
keersbordjes tot een handvol
eilanden, van een stoel tot de
Parijse Pont Neuf, zijn sinds
dertig jaar het handelsmerk
van Christo, geboren en opge
leid in het Bulgaarse Sofia.
Vooral aan de gigantische om
vang van zijn 'verpakkingen'
heeft hij zijn bekendheid te
danken. Hele gebouwen, berg
toppen en andere objecten ver
spreid over de aarde, werden
door Christo van een omhulsel
voorzien.
Wisselwerking
De kracht van zijn werk
vormt vooral de wisselwer
king tussen object en omge
ving. Altijd zijn ze tijdelijk en
worden ze na verloop van en
kele dagen of weken weer af
gebroken. Ze blijven bestaan
bij de gratie van de duizenden
die ernaar hebben gekeken en
de uitvoerige documentatie.
De aarde is Christo's werkter
rein en zijn plastieken dragen
meestal Engelse namen. 'Run
ning Fence', 'Surrounded Is
lands' en 'Le Pont Neuf Wrap
ped' zijn slechts enkele van de
indrukwekkende broze, fraaie
en uitgestrekte kunstwerken
die Christo vanaf 1958 tot nu
toe gemaakt heeft. Een passen
de definitie van deze kunst
vorm bestaat nog niet. De ge
weldige werkstukken doen
vaak teer en vluchtig aan. Ze
worden gemaakt met de mate
rialen van ons technologische
tijdperk: kunststof en metaal.
Ondanks die moderne materi
alen en technieken die bij de
totstandkoming een rol spelen,
lijken de ingrepen die hij in
het landschap doet verfijnd en
onontkoombaar.
Christo heeft niet alleen te
kampen met de creatieve en
materiële moeilijkheden die
elke andere beeldende kunste
naar ook kent. Hij moet daar
naast ook nog op andere fron
ten opereren. De grote Chris-
to-projecten hebben jarenlange
onderhandelingen met ver
schillende partijen nodig voor
ze werkelijkheid kunnen wor
den. Aan allerlei voorwaarden
moet worden voldaan voor hij
toestemming krijgt om zijn
enorme bouwsels en verpak
kingen te kunnen uitvoeren.
Onderhandelingen
Dergelijke onderhandelingen
gingen bijvoorbeeld vooraf aan
het ophangen van 'Valley Cur
tain' aan twee toppen van de
Rocky Mountains. Het gordijn
had een grootste breedte van
410,4 meter en de grootste
hoogte was 109,5 meter. Het
doorschijnend oranje gordijn
hing boven een snelweg die
open moest blijven voor het
verkeer.
De 'Running Fence' gemaakt
in 1976 in Californië was niet
meer dan 5,4 meter hoog maar
had een lengte van 39,2 kilo
meter. In de twee weken dat
de 'Fence' bestond doorsneed
het open terrein, boerenerven,
dorpen, stadjes en snelwegen.
Dat allemaal zonder schade toe
te brengen aan de omgeving.
En zonder ter plekke storend
te werken.
Bij de 'Surrounded Islands' uit
1983 ging het om onbewoonde
eilandjes van verschillende
grootte die door Christo om
ringd werden met opvallend
rose bloembladen. Die dreven
op het water van Biscayne-
baai bij Miami in Florida.
Noch het leven in het water,
noch dat op de eilanden werd
verstoord of nadelig beïnvloed
tijdens dit mammoetproject.
In 1985 pakte Christo de oud
ste brug van Parijs, de Pont
Neuf, volledig in in goudkleu
rige stof die glinsterde als een
barok visioen. Blijmoedig, uit
bundig en groots. Het normale
drukke verkeer van voetgan
gers en voertuigen dat de brug
passeert en het water van de
Seine dat eronderdoor stroomt,
werden door de verpakking op
geen enkele wijze gehinderd.
Christo heeft niet alleen een
nieuwe kunstvorm bedacht
waarvoor tot nu toe een pas
sende benaming ontbreekt, hij
heeft ook nieuwe methoden
gevonden voor het maken van
kunst. Want Christo's enorme
sculpturen die in de werkelij
ke wereld geplaatst worden,
hebben weloverwogen een be
perkte levensduur. Enkele da
gen, hoogstens twee weken.
Omgevingskunst
Christo werd in 1935 als Chris
to Javacheff geboren in Bulga
rije. Daar studeerde hij vier
jaar aan de kunstacademie van
Sofia. Christo heeft zelf al eens
verklaard dat het idee in te
grijpen in het landschap, het
idee van verpakken en om
wikkelen, wel eens zou kun-
studenten werden aangewezen
voor de 'verfraaiing' van het
spoorwegemplacement waar
belangrijke bezoekers op uit
keken. Daar werd kunst ge
maakt, omgevingskunst van
bestaande materialen in de
werkelijke wereld.
In 1956 begon Christo aan de
trek naar het westen. Eerst
naar Praag, een jaar later naar
Wenen. Daar studeerde hij een
semester aan de Weense aca
demie voor schone kunsten. In
1958 trok hij naar Parijs waar
hij trouwde met Jeanne-Clau-
de de Guillebon. Zij heeft na
drukkelijk een aandeel in de
verwezenlijking van de projec
ten waarbij haar talenten op
het gebied van organisatie en
administratie een goede aan
vulling zijn op de kwaliteiten
van Christo.
In Parijs trad Christo voor het
eerst op als kunstenaar. Hij
presenteerde allerlei verpakte
voorwerpen en bouwde tijde
lijke constructies in het open
baar. Die waren van meet af
gratis toegankelijk voor hel
publiek. Zoals ook de ingepak
te Pont Neuf die Christo naar
schatting rond vier miljoen
dollar kostte. Dit bedrag werd
zoals gewoonlojk opgebracht
door de verkoop van ver
plaatsbaar werk van Christo:
zijn tekeningen, collages en
objecten.
In 1961 stapelde Christo olie
vaten en scheepslading op de
kade in de haven van Keulen
en ontwierp hij zijn eerste in
gepakte gebouw. Een jaar na
de bouw van de Berlijnse
muur bouwde hij zijn eigen
Iron Curtain van olievaten die
de rue Visconti in Parijs af-
Christo:
Surrounded
Islands in
Biscaine-
baai, Florida,
1980-1983
sloot. Deze muur bestond aan
merkelijk korter dan de Ber
lijnse variant. In 1964 verhuis
de het kunstenaarspaar naar
New York waar beiden Ame
rikaans staatsburger werden.
Boodschap
Bij kunst wordt vaak gevraagd
naar de boodschap van het
werk. Marina Vaizey die de
inleiding verzorgde van het
boek over het werk van Chris
to, schrijft daarover: „Hij heeft
duizenden mensen recht
streeks bij zijn projecten be
trokken en miljoenen mensen
zijn rechtstreeks in contact ge
komen met zijn werk. Door
bijvoorbeeld over de Pont
Neuf te lopen toen deze om zo
te zeggen gechristoneerd was,
of via de media. Christo doet
ons beseffen: het medium is de
boodschap. Maar wat is de
boodschap? Die is zo onschul
dig en geraffineerd als genoe
gen en schoonheid. Het is op
zichzelf staande kunst. Haar
reden van bestaan is, net als
van het leven zelf, dat ze be-
Een voortreffelijk boek, goed
gedocumenteerd, goed geïllu
streerd over een van de op
merkelijkste kunstenaars van
onze tijd.
JAN VAN KOOTEN
Twee dingen worden onmid
dellijk duidelijk bij het kas
succes van Amerika's jongste
rap-sensatie Vanilla Ice:
blanke rappers klinken
(soms) net zo als zwarte,
maar hebben aanmerkelijk
minder creativiteit in hun
bagage. Vanilla Ice lijkt op
het kind, dat geen ijsje krijgt
en vast van plan is zich voor
deze wandaad van zijn ou
ders te wreken. Nu, 22 jaar
na z'n geboorte, slaat het
verwende joch uit Miami toe
en pakt al zijn muzikale op
voeders terug. Genadeloos,
het moet gezegd.
Op het debuut 'To The Ex
treme' schroomt Vanilla Ice
zelfs niet om zijn nummers
te vernoemen naar de origi
nelen, die hij voor de sam
ples gebruikte, zonder ook
maar een bron te noemen.
'Stop That Train' en 'Play
That Funky Music' waren
grote hits voor achtereenvol
gens Clint Eastwood Ge
neral Saint en Wild Cherry,
maar Vanilla Ice doet alsof
hij het allemaal zelf heeft
bedacht. Tussen de bedrij
ven door zingt hij voorna
melijk over ijs, dus over
zichzelf. Maar zelfs dan is
Vanilla Ice niet te vertrou
wen. De huidige hitsingle
'Ice Ice Baby' is een natuur
getrouwe kopie van David
Bowie en 'Queen's Under
Pressure'. Het schijnt dat
deze ijsventer recentelijk ge
zegd heeft niet, op de hoogte
te zijn van dit nummer. Te
gen zoveel domheid is na
tuurlijk geen kruid gewas-
Mother's Finest
Al ver voordat bands als Li
ving Colour en Fishbone
hun zwarte roots een coalitie
lieten aangaan met stevige
rock was er Mother's Finest.
De multiraciale band met
frontvrouw Joyce 'Baby
Jean' Kennedy, die aan het
einde van de jaren zeventig
vooral in Nederland op volle
Er is niets te koop in de wereld,
of 't komt in de krant.
ATH<N4
Interieurverwarming nieuwe stijl.
Mooi en gezellig als een open haard,
warm en voordelig als een gashaard.
Ontwerp Jan des Bouvrie, techniek
Faber. Netto kap.: 8000 Watt.
In wit, rood,.blauw en zwart HP
met eventueel chroom of Hg
geelkoper pilaren. r
EFABER VERWARMINGSSYSTEMEN
Geautoriseerde FB-dealer
Binnenkort ontdekken zo'n 200.000 Nederlanders dat hun CV aan vervanging toe
is. Misschien bent u een van hen.
Daarom heeft Vaillant een boekje voor u gemaakt. Het vertelt u hoe verwarming en
warm water samen voor méér comfort kunnen zorgen. Het kan zelfs gecombineerd in één
toestel: de Vaillant Thermocompact VCW. Maar Vaillant biedt
nog veel meer slimme oplossingen... U leest er meer over in het
ilMUÉI Vaillant Comtort-boekje. Dat ligt bij ons gratis voor u klaar. Haal
dat boekje even op.
HET GRATIS VAILLANT COMFORT
0 E K J E
Warmte technisch buro
Jacob Romanstraat 1, Leiden. Tel. 071-760600
Landelijk erkend C.V.-, gas- en waterinstallateur.
IJZERHANDEL
Nieuwe Beestenmarkt 7 t/m 11,
Leiden, 071-126627
CENTRALE VERWARMING - Telefoon 071-765500
H. Haasseplantsoen 14 - 2343 KR OEGSTGEEST
Installatiebedrijf
P. Th. Vink en Zonen B.V.
Hv 1 hE Hl Zuideinde 18, Roelofarendsveen, 01713-19105.
CENTRALE VERWARMING GASINSTALLATIES
Rembrandt van RI|nsJngel 7 Q1713_12565 Wyk^Mt8^^Qeweo^20^ 01713-15941
■hi
zalen kon rekenen
'Piece Of The Rock' er
'Baby Love' twee bescheiden 1
hits had. Mother's Finest U
haakte in 1983 wegens ge |;i
brek aan succes in het eigen 5
Amerika af. Maar de solo
carrière van Kennedy lever
de niets op en nu het kli
maat wereldwijd wel rijp
voor Mother's Finest is del
band aan zijn tweede jeugc
bezig. Dat leverde vorig jaar
een weinig overtuigend stu
dio-album op, maar de live
cd 'Subluxation' is beslis
wél interessant. Mother Fi
nest is nog steeds een podi
um-act bij uitstek en nog be
ter dan op de in '79 versche
nen live-elpee komt dat tot
uiting op 'Subluxation'. Het
energieke geluid van
band komt ook in de huiska
mer heel direct over en bo
vendien is de materiaalkeu
ze (oud en nieuw, eigen i
covers, waaronder 'Straw
berry Fields Forever'
Jefferson 'Airplane's Some-L
body To Love') aardig en
verfrissend.
Hindu Love Gods
Met het uitbrengen v
'Hindu Love Gods' gokt d
platenmaatschappij kenni
lijk op de liefdadige instel
ling van de fans van R.E.M
en Warren Zevon. De opna
men op deze cd dateren
mers al van drie jaar terug
toen de drie muzikanten vai
R.E.M. (alleen Peter Bucl
was niet van de partij) Ze
von hielpen met 'Sentimen 9rii
tal Hygiene', dat later Zeir
von's grandioze comeback
album zou betekenen. Tij
dens de opnamen werden di
pauzes opgevuld met he
spelen van eikaars all time
favorites. Voornamelijk
bluesstukken van Roberen
Johnson en Willie Dixori
Maar ook Prince' 'Raspberr;
Beret' hoorde er bij. Dik'
nummers zijn nu dus op c(
verschenen, maar artistiel
gezien is daar geen enkelijeJ
reden toe. Het is soms gezel
lig, maar meestal slordig ei
weinig inspirerend. Ik gui oo
Zevon en R.E.M. best
bovenmodaal inkomen
maar dan mogen ze er we erf
wat voor doen.
hc
Walter Trout Band
Walter Trout is een goede
maar vrijwel onbekende
bluesgitarist en -zanger. Da
gebrek aan bekendheid za
niet veranderen als Trou
zijn albums blijft opnemei
in dat obscure studiootje ii nc
Stockholm en zich terzijdi i z
laat staan door dat zich pro
ducer noemend warhoofd
Op de cd 'Life In The Jun
gle' is sprake van een bijm
rampzalige mix,
bijvoorbeeld zang, bas ei
drums nogal benepen klin
ken; een kleine tragedie bij
na in het tijdperk van dl'
compact disc. Wie de moeiti^1
neemt toch verder te luiste
ren, constateert dat Trou
naast zijn boeiende snaren
trekkerij (let ook op de liveDn<
uitvoering van Hendrix lei
'Red House'!) ook nog heeen:
aardige composities kaï !ur
schrijven. En nou maar ho
pen dat het ook nog eens al
lemaal perfect op een o aa:
komt. e
GERT MEIJESej
leg
